APOLLIŃSKOŚĆ I

APOLLIŃSKOŚĆ I

DIONIZYJSKOŚĆ

DIONIZYJSKOŚĆ

APOLLIŃSKI - DIONIZYJSKI

APOLLIŃSKI - DIONIZYJSKI

•

Rozróżnienie wprowadzone

Rozróżnienie wprowadzone

przez Fryderyka Nietzschego w

przez Fryderyka Nietzschego w

Narodzinach tragedii

Narodzinach tragedii

(1872),

(1872),

utworzone od imion bogów

utworzone od imion bogów

greckich Apollona i Dionizosa,

greckich Apollona i Dionizosa,

mające określać dwa

mające określać dwa

podstawowe nurty kultury

podstawowe nurty kultury

greckiej.

greckiej.

Apollińskość

Apollińskość

•

jest dążnością do obrazowania

jest dążnością do obrazowania

świata, tworzenia jego pozoru, który

świata, tworzenia jego pozoru, który

przesłania prawdę o życiu i przez to

przesłania prawdę o życiu i przez to

pomaga je znosić. Z żywiołu

pomaga je znosić. Z żywiołu

apollińskiego wyrastają sztuki

apollińskiego wyrastają sztuki

obrazowe – poezja, malarstwo i

obrazowe – poezja, malarstwo i

rzeźba.

rzeźba.

APOLLIŃSKI

APOLLIŃSKI

•

HARMONIJNY

HARMONIJNY

•

PEŁEN ŁADU I UMIARU

PEŁEN ŁADU I UMIARU

•

„

„

UŁADZONY”

UŁADZONY”

•

ZINTELEKTUALIZOWANY

ZINTELEKTUALIZOWANY

(ROZUMOWY)

(ROZUMOWY)

•

OBIEKTYWNY

OBIEKTYWNY

Dionizyjskość

Dionizyjskość

•

Jest przeciwstawieniem apollińskości; żywioł

Jest przeciwstawieniem apollińskości; żywioł

będący istotą życia, dzika nieokreśloność,

będący istotą życia, dzika nieokreśloność,

chaotyczność i nieokiełznanie. Dionizyjskość

chaotyczność i nieokiełznanie. Dionizyjskość

jest stałym motywem pojawiającym się w

jest stałym motywem pojawiającym się w

pismach Nietzschego aż do samego końca,

pismach Nietzschego aż do samego końca,

jest przejawem przepełniającej życie woli ku

jest przejawem przepełniającej życie woli ku

mocy. Zdaniem Nietzschego w starożytnej

mocy. Zdaniem Nietzschego w starożytnej

Grecji doszło za pośrednictwem muzyki do

Grecji doszło za pośrednictwem muzyki do

zjednoczenia tych elementów w postaci

zjednoczenia tych elementów w postaci

klasycznej tragedii greckiej.

klasycznej tragedii greckiej.

•

Dotyczy przede wszystkim muzyki, ale

Dotyczy przede wszystkim muzyki, ale

także poezji

także poezji

DIONIZYJSKI

DIONIZYJSKI

•

ŻYWIOŁOWY

ŻYWIOŁOWY

•

EMOCJONALNY (UCZUCIOWY)

EMOCJONALNY (UCZUCIOWY)

•

ZMYSŁOWY

ZMYSŁOWY

•

AINTELEKTUALNY

AINTELEKTUALNY

•

SUBIEKTYWNY

SUBIEKTYWNY

•

INTUICYJNY

INTUICYJNY

dionizyjskość

dionizyjskość

i

i

apollińskość

apollińskość

w periodyzacji epok

w periodyzacji epok

WIEDZA

WIEDZA

MATERIA

MATERIA

ROZUM

ROZUM

WIARA

WIARA

DUSZA

DUSZA

UCZUCIE

UCZUCIE

•

*ANTYK

*ANTYK

•

*RENESANS

*RENESANS

•

*OŚWIECENIE

*OŚWIECENIE

•

*POZYTYWIZM

*POZYTYWIZM

•

*DWUDZIESTOLECIE

*DWUDZIESTOLECIE

MIĘDZYWOJENNE

MIĘDZYWOJENNE

•

*ŚREDNIOWIECZE

*ŚREDNIOWIECZE

•

*BAROK

*BAROK

•

*ROMANTYZM

*ROMANTYZM

•

*MŁODA POLSKA

*MŁODA POLSKA

ANTYK (do V wieku n.e.)

ANTYK (do V wieku n.e.)

•

Humanizm

Humanizm

•

Racjonalizm

Racjonalizm

•

dydaktyzm

dydaktyzm

•

Ponadczasowe zasady określające tematykę i

Ponadczasowe zasady określające tematykę i

budowę dzieła literackiego (decorum,

budowę dzieła literackiego (decorum,

prawdopodobieństwo, harmonia i umiar)

prawdopodobieństwo, harmonia i umiar)

•

Jasność i czystość języka

Jasność i czystość języka

•

Czystość gatunkowa i jednorodność stylistyczna

Czystość gatunkowa i jednorodność stylistyczna

•

Podstawa późniejszych odwołań, wieki, podczas

Podstawa późniejszych odwołań, wieki, podczas

których powstawały i utrwalały się klasyczne

których powstawały i utrwalały się klasyczne

wzorce oraz wartości

wzorce oraz wartości

ŚREDNIOWIECZE (V – XV w.)

ŚREDNIOWIECZE (V – XV w.)

•

Mistycyzm

Mistycyzm

•

Teocentryzm ( Bóg w centrum

Teocentryzm ( Bóg w centrum

wszechświata)

wszechświata)

•

Uniwersalizm

Uniwersalizm

•

Epoka religijna, uduchowiona,

Epoka religijna, uduchowiona,

kierująca myśl ludzką ku Bogu i

kierująca myśl ludzką ku Bogu i

pozaziemskim wartościom

pozaziemskim wartościom

RENESANS (XVI w.)

RENESANS (XVI w.)

•

Odrodzenie ideałów antyku

Odrodzenie ideałów antyku

•

Harmonia i umiar

Harmonia i umiar

•

Antropocentryzm (człowiek w centrum

Antropocentryzm (człowiek w centrum

zainteresowania)

zainteresowania)

•

Humanizm

Humanizm

•

Odkrycia geograficzne

Odkrycia geograficzne

•

Rozwój nauki

Rozwój nauki

•

Wzrost zamożności ludzi – zwrot ku wartościom

Wzrost zamożności ludzi – zwrot ku wartościom

doczesnym

doczesnym

•

Rozwój sztuk według ideałów klasycznych

Rozwój sztuk według ideałów klasycznych

•

Ideał człowieka wszechstronnie wykształconego

Ideał człowieka wszechstronnie wykształconego

BAROK (XVII w.)

BAROK (XVII w.)

•

wł. Barocco – dziwny, napuszony, przesadny

wł. Barocco – dziwny, napuszony, przesadny

•

Epoka uduchowiona, mistyczna, u podłoża

Epoka uduchowiona, mistyczna, u podłoża

filozofii lezy poczucie przemijalności życia i

filozofii lezy poczucie przemijalności życia i

kruchości istoty ludzkiej

kruchości istoty ludzkiej

•

Zwrot ku Bogu i religii, myśli o życiu

Zwrot ku Bogu i religii, myśli o życiu

pozaziemskim

pozaziemskim

•

W sztuce: ornamentyka, przepych,

W sztuce: ornamentyka, przepych,

różnorodność, zerwanie z przejrzystością i

różnorodność, zerwanie z przejrzystością i

funkcjonalnością form

funkcjonalnością form

•

Wirtuozeria poetycka - koncept

Wirtuozeria poetycka - koncept

OŚWIECENIE (XVIII w.)

OŚWIECENIE (XVIII w.)

•

Wiek rozumu, powrotu do ideałów

Wiek rozumu, powrotu do ideałów

klasycznych

klasycznych

•

Wszechstronny rozwój nauki

Wszechstronny rozwój nauki

•

Rozwój prasy, szkolnictwa i norm klasycznych

Rozwój prasy, szkolnictwa i norm klasycznych

w sztuce

w sztuce

•

Racjonalizm

Racjonalizm

•

Empiryzm

Empiryzm

•

Sensualizm w ideologii – a zatem metody

Sensualizm w ideologii – a zatem metody

rozumowego pojmowania i badania zjawisk

rozumowego pojmowania i badania zjawisk

ROMANTYZM (1822-1863)

ROMANTYZM (1822-1863)

•

Uczucie

Uczucie

•

Wiara

Wiara

•

Serce

Serce

•

Inuicja

Inuicja

•

Wyobraźnia

Wyobraźnia

•

Wrażliwość duszy

Wrażliwość duszy

•

Kontakt ze światem nierealnym

Kontakt ze światem nierealnym

•

Rozczarowanie i nieufnosć wobec rozumu i

Rozczarowanie i nieufnosć wobec rozumu i

wiedzy

wiedzy

POZYTYWIZM (2 poł. XIX w.)

POZYTYWIZM (2 poł. XIX w.)

•

Epoka prozy (powieść, nowela)

Epoka prozy (powieść, nowela)

•

Rozczarowanie romantycznym

Rozczarowanie romantycznym

entuzjazmem

entuzjazmem

•

Wiara w naukę

Wiara w naukę

•

Postulaty scjentyzmu, pracy

Postulaty scjentyzmu, pracy

organicznej, pracy u podstaw, czyli

organicznej, pracy u podstaw, czyli

reformy społeczeństwa i edukacji

reformy społeczeństwa i edukacji

warstw niższych

warstw niższych

MŁODA POLSKA (1890-

MŁODA POLSKA (1890-

1918)

1918)

•

Inaczej: neoromantyzm, modernizm,

Inaczej: neoromantyzm, modernizm,

dekadentyzm, symbolizm

dekadentyzm, symbolizm

•

Idea „sztuka dla sztuki” odrzucająca

Idea „sztuka dla sztuki” odrzucająca

jakikolwiek praktyczny wymiar

jakikolwiek praktyczny wymiar

twórczości

twórczości

•

Intuicja metodą badania świata

Intuicja metodą badania świata

•

Symbol sposobem wyrażania treści

Symbol sposobem wyrażania treści

wewnętrznych

wewnętrznych

DWUDZIESTOLECIE

DWUDZIESTOLECIE

MIĘDZYWOJENNE (1918-1939)

MIĘDZYWOJENNE (1918-1939)

•

Liczne osiągnięcia techniki

Liczne osiągnięcia techniki

•

Rozwój nauki: fizyki (Albert Einstein), medycyny

Rozwój nauki: fizyki (Albert Einstein), medycyny

(psychoanaliza, behawioryzm)

(psychoanaliza, behawioryzm)

•

Rozwój przemysłu na wielką skalę

Rozwój przemysłu na wielką skalę

•

W literaturze:

W literaturze:

•

Futuryzm- zafascynowanie techniką, opozycja

Futuryzm- zafascynowanie techniką, opozycja

wobec tradycji

wobec tradycji

•

Awangarda Krakowska – miasto, masa, maszyna

Awangarda Krakowska – miasto, masa, maszyna