FAZY GOJENIA RANY

Lek. med. Piotr Bęben

Kurs specjalistyczny pielęgniarek, Kraków 2005

•RANA

– to przerwanie ciągłości

skóry a często również tkanek
głębszych, najczęściej na skutek
urazu.

Kurs specjalistyczny pielęgniarek, Kraków 2005

Fazy gojenia
rany

Fazy gojenia
rany

RANY

Kurs specjalistyczny pielęgniarek, Kraków 2005

OSTRE

goją się do

8 tygodni

PRZEWLEKŁ

E

goją się

ponad 8 tygodni

Fazy gojenia
rany

RANY OSTRE - przyczyny

Kurs specjalistyczny pielęgniarek, Kraków 2005

• Uraz mechaniczny (wypadek, zabieg

chirurgiczny)

• Termiczny
• Chemiczny
• Elektryczny
• Promieniowanie jonizujące

RODZAJE RAN
1. Cięte
2. Tłuczone
3. Kłute
4. Szarpane
5. Kąsane
6. Postrzałowe
7. Płatowe

Fazy gojenia
rany

RANY PRZEWLEKŁE

Kurs specjalistyczny pielęgniarek, Kraków 2005

• Powstają zwykle na tle

pierwotnych procesów
chorobowych toczących się w
skórze i tkance podskórnej.

• Zaburzeniu ulegają typowe fazy

gojenia.

Fazy gojenia
rany

RANY PRZEWLEKŁE

(rany trudno gojące się)

Kurs specjalistyczny pielęgniarek, Kraków 2005

• Owrzodzenia żylakowe
• Owrzodzenia troficzne (odleżyny)
• Owrzodzenia neuropatyczne
• Owrzodzenia na tle niedokrwienia tętniczego
• Owrzodzenia nowotworowe
• Źle leczony rany ostre
• Rany zakażone

Fazy gojenia
rany

GOJENIE RAN

Kurs specjalistyczny pielęgniarek, Kraków 2005

• TO PROCES BIOLOGICZNY PROWADZĄCY DO

ODTWORZENIA CIĄGŁOŚCI TKANEK ORAZ
ICH FUNKCJI PRZEZ NAPRAWĘ (reparatio)
LUB BARDZO ŻADKO PRZEZ ODBUDOWĘ
(regeneratio).

• W PRZEBIEGU GOJENIA WYRÓŻNIA SIĘ

KILKA FAZ

Fazy gojenia
rany

FAZY GOJENIA RAN

Kurs specjalistyczny pielęgniarek, Kraków 2005

• ZAPALNA
• PROLIFERAC

JI

• PRZEBUDOW

Y

Fazy gojenia
rany

FAZA ZAPALNA

Kurs specjalistyczny pielęgniarek, Kraków 2005

• Formowanie skrzepu – rola skrzepu:

• Hemostaza
• Zastępcza bariera przed mikroorganizmami
• Rezerwuar czynników wzrostu i cytokin
• Macierz dla migrujących komórek

• Migracja komórek zapalnych

• Neutrofile
• Monocyty
• Limfocyty

• Przekrwienie i mobilizacja komórek w tkankach

sąsiadujących

ROLA KOMÓREK

ZAPALNYCH

1. Fagocytoza
2. Enzymy proteolityczne
3. związki aktywnego tlenu
4. Czynniki wzrostu i

cytokiny

Fazy gojenia
rany

FAZA PROLIFERACJI

Kurs specjalistyczny pielęgniarek, Kraków 2005

• pobudzone czynnikami wzrostu komórki, między 3 - 7

dniem, ulegają namnażaniu i aktywacji prowadząc do
formowania

ZIARNINY

• Aktywność komórkowa:

• NEUTROFILE -

zmniejszenie aktywności i ilości

(apoptoza)

• FIBROBLASTY –

proliferują w sąsiedztwie rany i

migrują w obręb skrzepu, gdzie rozpoczynają produkcję

kolagenu

od ok. 4-5 dnia

• KERATYNOCYTY –

namnażają się na brzegach

rany i migrują w jej obręb

• KOMÓRKI ENDOTELIUM –

migrują do skrzepu i

tworzą nowe naczynia (

angiogeneza

)

Fazy gojenia
rany

FAZA PRZEBUDOWY

Kurs specjalistyczny pielęgniarek, Kraków 2005

CHARAKTERYSTYKA

• Maleje i aktywność komórek zapalnych
• Zmniejsza się ilość cytokin i czynników wzrostu
• Zahamowaniu ulega proliferacja keratynocytów
• Zmniejsza się ilość naczyń ziarniny
• Zwiększanie się ilości kolagenu (do ok. 21 dnia)
• Następnie modelowanie, zmniejszanie

nadmiaru
kolagenu i wzrost jego wytrzymałości =>
wzrost wytrzymałości blizny (do ok. 6 m-cy)

• Reinerwacja rany

KOLAGEN

To grupa 12 białek macierzy pozakomórkowej
występujących powszechnie w organizmie
człowieka. Cząsteczki kolagenu mają postać
superhelisy, która utworzona jest z trzech
łańcuchów polipeptydowych skręconych
wzajemnie. Głównymi aminokwasmi są
prolina lub hydroksyprolina.

Kurs specjalistyczny pielęgniarek,

Kraków 2005

Fazy gojenia
rany

Sekwencja występowania
komórek w przebiegu
gojenia rany

Kurs specjalistyczny pielęgniarek, Kraków 2005

Fazy gojenia
rany

Kurs specjalistyczny pielęgniarek, Kraków 2005

Fazy gojenia
rany

RANA

TROMBOCYT

MAKROFAG

NEUTROFIL

LIMFOCYT

CYTOKINY

CZYNNIKI

WZROSTU

ENDOTELIUM

FIBROBLAST

FAGOCYTOZA

SYNTEZA BIAŁEK

POZAKOMÓRKOWEJ

MACIERZY

OBKURCZANIE RANY

ANGIOGENEZA

KERATYNOCYT

NASKÓRKOWANIE

Kurs specjalistyczny pielęgniarek, Kraków 2005

Fazy gojenia
rany

KLINICZNE POSTACI GOJENIA RAN

• Rychłozrost („per primam”)

- Zbliżenie brzegów rany - minimalna blizna
- Po 7-10 odtworzenie funkcji ochronnej skóry
- Rany chirurgiczne

• Ziarninowanie („per secundam”)

- Ziarnina wypełnia ubytek między brzegami rany
- Czas gojenia zależny od wielkości ubytku (tyg, mies.)
- Szpecące blizny

• Gojenie pod strupem – gdy wysycha skrzep,

ziarninowanie i naskórkowanie odbywa się pod
strupem.

• W życiu płodowym ssaków gojenie odbywa się

przez

regenerację

bez pozostawienia

blizny.

Kurs specjalistyczny pielęgniarek, Kraków 2005

Fazy gojenia
rany

PATOLOGICZNE GOJENIE RAN

• Przedłużające się gojenie

=> Rany przewlekłe, nie gojące się

• Nadmierne bliznowacenie

- Blizny przerośnięte
- Keloid

BLIZNA

- nie jest mechanicznie

pełnowartościowa,

- nie posiada przydatków skóry (włosy,

gruczoły)