1755 Pisemne formy wypowiedzi w praktyce szkolnejid 17496 ppt

background image

Pisemne formy wypowiedzi w praktyce

polonistycznej

Język ogólny to język, który jest środkiem

Język ogólny to język, który jest środkiem

porozumienia

porozumienia

wszystkich członków narodu bez względu

wszystkich członków narodu bez względu

na ich wiek,

na ich wiek,

płeć, pochodzenie społeczne, pochodzenie

płeć, pochodzenie społeczne, pochodzenie

terytorialne,

terytorialne,

zawód, itp.

zawód, itp.

Język ogólny występuje w dwóch

Język ogólny występuje w dwóch

odmianach:

odmianach:

- ustnej;

- ustnej;

- pisanej.

- pisanej.

background image

Ustna odmiana języka

Ustna odmiana języka

Ustna odmiana języka

charakteryzuje się

charakteryzuje się

następującymi

następującymi

cechami:

cechami:

- bezpośrednim kontaktem między

- bezpośrednim kontaktem między

mówiącym

mówiącym

(nadawcą) a słuchającym (odbiorcą);

(nadawcą) a słuchającym (odbiorcą);

- sytuacyjnością;

- sytuacyjnością;

- obecnością elementów pozajęzykowych

- obecnością elementów pozajęzykowych

(mowa ciała);

(mowa ciała);

- spontanicznością;

- spontanicznością;

- dialogowością;

- dialogowością;

- nietrwałością tekstów.

- nietrwałością tekstów.

background image

Podstawy programowe, standardy wymagań
egzaminacyjnych

# wie i rozumie: wiedza o języku + redagowanie tekstów;

# wie i rozumie: wiedza o języku + redagowanie tekstów;

# zna i rozumie: wiedza o kulturze i literaturze;

# zna i rozumie: wiedza o kulturze i literaturze;

W zakresie wiedzy o języku na PP

W zakresie wiedzy o języku na PP

+ PR:

+ PR:

- (od 4) co to znaczy mówić i pisać poprawnie?

- (od 4) co to znaczy mówić i pisać poprawnie?

W zakresie redagowanie tekstów na PP

W zakresie redagowanie tekstów na PP

+ PR:

+ PR:

- (od 32) jakie są zasady kompozycji dłuższych wypowiedzi

- (od 32) jakie są zasady kompozycji dłuższych wypowiedzi

pisemnych

pisemnych

i ustnych?(rozprawka, referat, recenzja, esej);

i ustnych?(rozprawka, referat, recenzja, esej);

W zakresie odbioru tekstów kultury na PP

W zakresie odbioru tekstów kultury na PP

+PR:

+PR:

- (od 1 do 33) wskazać istotne, podstawowe cechy języka

- (od 1 do 33) wskazać istotne, podstawowe cechy języka

mówionego

mówionego

i pisanego;

i pisanego;

W zakresie tworzenia tekstu własnego na PP

W zakresie tworzenia tekstu własnego na PP

+ PR:

+ PR:

- ( od 1 do 4 i od 11 do 21) redagować własną wypowiedź

- ( od 1 do 4 i od 11 do 21) redagować własną wypowiedź

zgodnie

zgodnie

z cechami gatunku i zamierzoną funkcją tekstu;

z cechami gatunku i zamierzoną funkcją tekstu;

- napisać dłuższy tekst, przestrzegając podstawowych zasad

- napisać dłuższy tekst, przestrzegając podstawowych zasad

jego

jego

organizacji.

organizacji.

background image

Pisemne formy wypowiedzi w szkole podstawowej i

gimnazjum

Przyjmujemy, iż uczniowie znają formy wypowiedzi

Przyjmujemy, iż uczniowie znają formy wypowiedzi

pisemnej, jak:

pisemnej, jak:

- streszczenie;

- streszczenie;

- opis: statyczny, dynamiczny: przedmiotu, postaci,

- opis: statyczny, dynamiczny: przedmiotu, postaci,

krajobrazu, przeżyć

krajobrazu, przeżyć

wewnętrznych, itp.;

wewnętrznych, itp.;

- opis sytuacji;

- opis sytuacji;

- sprawozdanie;

- sprawozdanie;

- opowiadanie i opowiadanie z użyciem dialogu i opisem

- opowiadanie i opowiadanie z użyciem dialogu i opisem

sytuacji;

sytuacji;

- charakterystyka postaci;

- charakterystyka postaci;

- rozprawka ( z pojęciem

- rozprawka ( z pojęciem

tezy

tezy

: zdanie, twierdzenie, opinia;

: zdanie, twierdzenie, opinia;

argumentów

argumentów

:

:

uzasadnienia;

uzasadnienia;

potwierdzeniem tezy

potwierdzeniem tezy

: podsumowanie, zakończenie);

: podsumowanie, zakończenie);

- pisma użytkowe: ogłoszenie, zaproszenie, zawiadomienie.

- pisma użytkowe: ogłoszenie, zaproszenie, zawiadomienie.

background image

Pisemne formy wypowiedzi w szkole
ponadgimnazjalnej: recenzja

Recenzja:

Recenzja:

(1)

(1)

recenzja – (łac. – recensio = badanie, rozpatrzenie, opinia,

może ocena): wypowiedź zawierająca sprawozdawcze

omówienie i krytyczną oceną jakiegoś zjawiska, aktualnego

wydarzenia z dziedziny współczesnego, bieżącego życia

literackiego i kulturalnego, np. :

- recenzja nowości książkowej czy ważnego wznowienia z

literatury pięknej, popularnonaukowej czy naukowej;

- recenzja sztuki teatralnej, filmu, wystawy dzieł sztuki,

audycji radiowej, widowiska teatralnego;

1. Formy materiału krytycznego:
- recenzja;
- artykuł;

- felieton;

- felieton;

- list;

- list;

- esej.

- esej.

 

 

 

 

 

 

 

 

background image

Recenzja (2)

2. Cel recenzji: (główny): informacja o aktualnych zjawiskach

2. Cel recenzji: (główny): informacja o aktualnych zjawiskach

z dziedziny

z dziedziny

współczesnego życia literackiego i kulturalnego.

współczesnego życia literackiego i kulturalnego.

3. Recenzja ocenia treść i styl, odpowiada na pytania: czy i co

3. Recenzja ocenia treść i styl, odpowiada na pytania: czy i co

nowego

nowego

wnosi dzieło do nauki?; czym jest wobec istniejących

wnosi dzieło do nauki?; czym jest wobec istniejących

już dzieł na dany temat?

już dzieł na dany temat?

4. Recenzja nie jest sprawozdaniem, nie ogranicza się do

4. Recenzja nie jest sprawozdaniem, nie ogranicza się do

samego

samego

zdania

zdania

sprawy,

sprawy,

zawiera element wyjaśniający i oceniający:

zawiera element wyjaśniający i oceniający:

- element wyjaśniający - to np. geneza utworu („oświetlenie”

- element wyjaśniający - to np. geneza utworu („oświetlenie”

okoliczności powstania utworu, ułatwienie czytelnikowi

okoliczności powstania utworu, ułatwienie czytelnikowi

zrozumienia zawartych w niej

zrozumienia zawartych w niej

problemów);

problemów);

- element oceniający – wydanie sądu o wartości dzieła,

- element oceniający – wydanie sądu o wartości dzieła,

podkreślenie

podkreślenie

stron

stron

dodatnich i wysunięcie wątpliwości, zastrzeżeń lub

dodatnich i wysunięcie wątpliwości, zastrzeżeń lub

zarzutów.

zarzutów.

background image

Recenzja (3)

5.

5.

Funkcje i o

Funkcje i o

dmiany gatunkowe recenzji:

dmiany gatunkowe recenzji:

-

-

funkcja

funkcja

informacyjna

informacyjna

:

:

powiadomienie odbiorców o istnieniu danego dzieła

powiadomienie odbiorców o istnieniu danego dzieła

i ewentualne zachęcenie ich do odbioru

i ewentualne zachęcenie ich do odbioru

;

;

-

-

funkcja

funkcja

wartościująca (

wartościująca (

oceniająca

oceniająca

):

):

ocena dzieła sztuki w aspekcie z góry

ocena dzieła sztuki w aspekcie z góry

przyjętych kryteriów

przyjętych kryteriów

;

;

- funkcja postulatywna:

- funkcja postulatywna:

ukierunkowanie komunikatu na konfrontację

ukierunkowanie komunikatu na konfrontację

przedmiotu

przedmiotu

rozważań krytycznych z idealnym systemem wartości bądź z systemem wartości

rozważań krytycznych z idealnym systemem wartości bądź z systemem wartości

preferowanych przez recenzenta.

preferowanych przez recenzenta.

6. Rodzaje recenzji:

6. Rodzaje recenzji:

- recenzja

- recenzja

-

-

felieton;

felieton;

- recenzja

- recenzja

-

-

list;

list;

- recenzja

- recenzja

-

-

esej;

esej;

- recenzja

- recenzja

-

-

studium.

studium.

7

7

.

.

Elementy k

Elementy k

ompozycj

ompozycj

i

i

recenzji

recenzji

:

:

a.

a.

część informacyjna

część informacyjna

– autor, tytuł, data powstania, wykonanie, objętość,

– autor, tytuł, data powstania, wykonanie, objętość,

wydawnictwo (wytwórnia), dziedzina wiedzy, sztuki;

wydawnictwo (wytwórnia), dziedzina wiedzy, sztuki;

b.

b.

część analityczno – krytyczna

część analityczno – krytyczna

– ocena problematyki, doboru materiału,

– ocena problematyki, doboru materiału,

jego

jego

układu, sposoby

układu, sposoby

przedstawienia, stopnia wyczerpania tematu,

przedstawienia, stopnia wyczerpania tematu,

trafność przyjętej konwencji;

trafność przyjętej konwencji;

c.

c.

część oceniająca

część oceniająca

– wykazanie pozytywów i ewentualnych braków,

– wykazanie pozytywów i ewentualnych braków,

stanowisko

stanowisko

twórcy, miejsce dzieła w ogólnym dorobku.

twórcy, miejsce dzieła w ogólnym dorobku.

 

 

background image

Reportaż (1)

Reportaż:

Reportaż:

gatunek twórczości dziennikarskiej; zapis faktów znanych

gatunek twórczości dziennikarskiej; zapis faktów znanych

autorowi z własnych obserwacji, lub autentycznych materiałów;

autorowi z własnych obserwacji, lub autentycznych materiałów;

łączy informację z próbą interpretacji przedstawianych zjawisk

łączy informację z próbą interpretacji przedstawianych zjawisk

jako

jako

określonej całości.

określonej całości.

Reportaż literacki

Reportaż literacki

jest gatunkiem epickim organicznie związanym

jest gatunkiem epickim organicznie związanym

z rzeczywistością, w jakiej powstaje, ukazującym sprawy ludzkie,

z rzeczywistością, w jakiej powstaje, ukazującym sprawy ludzkie,

działania, przeżycia, refleksje w bezpośrednim zbliżeniu,

działania, przeżycia, refleksje w bezpośrednim zbliżeniu,

oceniającym to działanie i przeżycie z określonego, zawsze

oceniającym to działanie i przeżycie z określonego, zawsze

zaangażowanego punktu widzenia, przy pomocy środków

zaangażowanego punktu widzenia, przy pomocy środków

artystycznych ogólnie stosowanych

artystycznych ogólnie stosowanych

w gatunkach epickich.

w gatunkach epickich.

Rodowód reportażu

Rodowód reportażu

:

:

I. - VI wiek p.n.e. – sprawozdania podróżnicze (zapiski Skylaxa z

I. - VI wiek p.n.e. – sprawozdania podróżnicze (zapiski Skylaxa z

Kariandy); - Marco Polo („Opisanie świata”);

Kariandy); - Marco Polo („Opisanie świata”);

- Jan Potocki („Podróż do Turek”);

- Jan Potocki („Podróż do Turek”);

- koniec XVIII w. - reportaże podróżnicze: Seweryn Goszczyński

- koniec XVIII w. - reportaże podróżnicze: Seweryn Goszczyński

i Aleksander Radiszczew;

i Aleksander Radiszczew;

- XIX wiek: Erich Kisch i Melchior Wańkowicz.

- XIX wiek: Erich Kisch i Melchior Wańkowicz.

background image

Reportaż (2)

reportaże jako:

reportaże jako:

II. szkic środowiskowy: Emil Zola, Guy de Moupassant; wPolsce:

II. szkic środowiskowy: Emil Zola, Guy de Moupassant; wPolsce:

Kraszewski, Prus, Dygasiński;

Kraszewski, Prus, Dygasiński;

III. sprawozdania wojenne (E. Hemingway, G. Orwell, W. Milewicz);

III. sprawozdania wojenne (E. Hemingway, G. Orwell, W. Milewicz);

IV. sprawozdania parlamentarne (po roku 1772r. w Anglii): Dickens;

IV. sprawozdania parlamentarne (po roku 1772r. w Anglii): Dickens;

V. sprawozdania z głośnych spraw sądowych, specjalistów z różnych

V. sprawozdania z głośnych spraw sądowych, specjalistów z różnych

dziedzin życia gospodarczego;

dziedzin życia gospodarczego;

W Polsce:

W Polsce: lata 30-ste XX wieku: K. Pruszyński, Z. Uniłowski, E.

Szelburg-Zarembina, M. Wańkowicz; okres powojenny: zadanie

reportażu - przedstawienie nowego oblicza rzeczywistości, tzw.

reportaże „produkcyjne”; reportaż podróżniczy – Budrewicz;

lata 60-te i następne – początek twórczości Ryszarda

Kapuścińskiego: (którego):

„ fascynują nie tylko obce światy i ludzie, ale też książki: w

dalekie kraje wchodzi najpierw przez bramę literatury, każdą

podróż poprzedza wielomiesięczną lekturą, umie słuchać

napotkanych ludzi, ale też potrafi "czytać" ukryte sensy

znaczących scen(...) pasjonujący zapis przekształcania

reporterskich spostrzeżeń

w filozoficzną refleksję o świecie i człowieku.
Ta skłonność do przetwarzania prywatnych przygód w syntezę

czyni z Kapuścińskiego wybitnego myśliciela”.

background image

Ryszard Kapuściński

background image

Reportaż (3)

VI. reportaż obyczajowy (koncentrujący się na postawach,

VI. reportaż obyczajowy (koncentrujący się na postawach,

a nawet dramatach ludzkich);

a nawet dramatach ludzkich);

Współczesny reportaż

Współczesny reportaż

: dwa zasadnicze nurty:

: dwa zasadnicze nurty:

1.dokumentowanie zewnętrznych uwikłań człowieka, jego

1.dokumentowanie zewnętrznych uwikłań człowieka, jego

związków z aktualną rzeczywistością społeczno-

związków z aktualną rzeczywistością społeczno-

polityczną,

polityczną,

ekonomiczną i kulturową;

ekonomiczną i kulturową;

2. relacje reporterskie prezentujące nie tylko zewnętrzne

2. relacje reporterskie prezentujące nie tylko zewnętrzne

działania czy konflikty bohaterów, ale i psychologiczne

działania czy konflikty bohaterów, ale i psychologiczne

uwarunkowania ich postaw moralnych czy

uwarunkowania ich postaw moralnych czy

światopoglądowych.

światopoglądowych.

Dziś można uznać reportaż za autonomiczny gatunek

Dziś można uznać reportaż za autonomiczny gatunek

publicystyczno-literacki,który w sposób artystyczny

publicystyczno-literacki,który w sposób artystyczny

(aktualne i autentyczne wydarzenia i fakty znane autorowi

(aktualne i autentyczne wydarzenia i fakty znane autorowi

z bezpośredniego oglądu bądź z dokumentów) przedstawia

z bezpośredniego oglądu bądź z dokumentów) przedstawia

środowiska ludzkie i przyrodnicze, najczęściej z myślą

środowiska ludzkie i przyrodnicze, najczęściej z myślą

o kształtowaniu opinii publicznej.

o kształtowaniu opinii publicznej.

background image

Funkcje reportażu

Istota funkcji reportażu

Istota funkcji reportażu

ukryta jest w nazwie

ukryta jest w nazwie

gatunku.

gatunku.

Jest to funkcja sprawozdawcza, polegająca na

Jest to funkcja sprawozdawcza, polegająca na

ukazywaniu

ukazywaniu

zdarzeń, ludzi i sytuacji oraz zakładająca osobisty

zdarzeń, ludzi i sytuacji oraz zakładająca osobisty

stosunek

stosunek

reportera do przedmiotu relacji.

reportera do przedmiotu relacji.

Funkcję sprawozdawczą znamionują aktualność i

Funkcję sprawozdawczą znamionują aktualność i

dynamizm.

dynamizm.

Możemy mówić także o funkcji

Możemy mówić także o funkcji

:

:

a. informacyjno-przedstawiającej;

a. informacyjno-przedstawiającej;

b. ekspresyjno-impresyjnej;

b. ekspresyjno-impresyjnej;

c. wychowawczo-dydaktycznej.

c. wychowawczo-dydaktycznej.

background image

Struktura i kompozycja reportażu

Struktura i kompozycja

Struktura i kompozycja

:

:

za elementarną jednostkę budowy

za elementarną jednostkę budowy

reportażu uznaje się tzw. ujęcie, czyli

reportażu uznaje się tzw. ujęcie, czyli

kompleks zdań połączonych więzią

kompleks zdań połączonych więzią

treściowo-formalną.

treściowo-formalną.

Zasadniczym wyróżnikiem tych ujęć

Zasadniczym wyróżnikiem tych ujęć

jest ich funkcja, jaką pełnią w obrębie

jest ich funkcja, jaką pełnią w obrębie

gatunku, a więc:

gatunku, a więc:

- ujęcie informujące statyczne i

- ujęcie informujące statyczne i

dynamiczne;

dynamiczne;

- ujęcia przedstawiające: statyczne i

- ujęcia przedstawiające: statyczne i

akcyjne;

akcyjne;

- ujęcia komentująco- oceniające;

- ujęcia komentująco- oceniające;

- uogólnienia wyjaśniające;

- uogólnienia wyjaśniające;

- uogólnienia oceniające;

- uogólnienia oceniające;

- uogólnienia uzasadniające;

- uogólnienia uzasadniające;

- ujęcia mieszane.

- ujęcia mieszane.

background image

Reportaż – budowa

Budowa reportażu

Budowa reportażu

:

:

1. Wstęp, wprowadzający odbiorcę w

1. Wstęp, wprowadzający odbiorcę w

wydarzenia,

wydarzenia,

zaznajamiający z bohaterem.

zaznajamiający z bohaterem.

2. Zawiązanie akcji, konfliktu – rozwój

2. Zawiązanie akcji, konfliktu – rozwój

fabuły aż do

fabuły aż do

chwili dramatycznego spięcia.

chwili dramatycznego spięcia.

3. Rozwinięcie konfliktu.

3. Rozwinięcie konfliktu.

4. Zakończenie – uwagi i spostrzeżenia

4. Zakończenie – uwagi i spostrzeżenia

reportera.

reportera.

background image

Reportaż – narracja

Cechy narracji reportażu

Cechy narracji reportażu

:

:

1. Jawny i autentyczny podmiot autorski – narratorem

1. Jawny i autentyczny podmiot autorski – narratorem

reportażu.

reportażu.

2. Intencjonalne utożsamianie się w reportażu

2. Intencjonalne utożsamianie się w reportażu

narratora (tego, kto

narratora (tego, kto

opowiada) z reporterem (z tym, o kim jest

opowiada) z reporterem (z tym, o kim jest

mowa) i autorem (tym,

mowa) i autorem (tym,

kto napisał reportaż i umieścił pod nim swoje

kto napisał reportaż i umieścił pod nim swoje

nazwisko).

nazwisko).

3. Współczesność reportera jako obserwatora,

3. Współczesność reportera jako obserwatora,

pośrednika i postaci

pośrednika i postaci

działającej w świecie przedstawionym –

działającej w świecie przedstawionym –

warunkiem narracji

warunkiem narracji

reportażu.

reportażu.

4. Autentyzm.

4. Autentyzm.

5. Aktualność.

5. Aktualność.

6. Dynamizm.

6. Dynamizm.

background image

Wywiad

Wywiad

Wywiad

jest gatunkiem dziennikarskim informacyjnym, ujętym

jest gatunkiem dziennikarskim informacyjnym, ujętym

przeważnie w formę dialogu między dziennikarzem i rozmówcą,

przeważnie w formę dialogu między dziennikarzem i rozmówcą,

który w sposób kompetentny , autorytatywny oświetla jakiś problem

który w sposób kompetentny , autorytatywny oświetla jakiś problem

bądź prezentuje interesujące określony krąg odbiorców informacje.

bądź prezentuje interesujące określony krąg odbiorców informacje.

W wywiadzie, przybierającym najczęściej formę spójnego dialogu,

W wywiadzie, przybierającym najczęściej formę spójnego dialogu,

zarysowuje się

zarysowuje się

trójdzielność kompozycyjna, w której uzewnętrznia się przeważnie:

trójdzielność kompozycyjna, w której uzewnętrznia się przeważnie:

- krótki wstęp,

- krótki wstęp,

- mocno rozbudowane rozwinięcie,

- mocno rozbudowane rozwinięcie,

- mniej lub bardziej wyodrębnione zakończenie.

- mniej lub bardziej wyodrębnione zakończenie.

Rodzaje wywiadów:

Rodzaje wywiadów:

- prasowy;

- prasowy;

- radiowy;

- radiowy;

- telewizyjny.

- telewizyjny.

Wywiad w praktyce szkolnej:

Wywiad w praktyce szkolnej:

- omówienie wywiadu pod względem treści (tematyka a tytuł

- omówienie wywiadu pod względem treści (tematyka a tytuł

wywiadu);

wywiadu);

- ustalenie podstawowych elementów kompozycyjno-strukturalnych

- ustalenie podstawowych elementów kompozycyjno-strukturalnych

wywiadu;

wywiadu;

- analiza języka i stylu;

- analiza języka i stylu;

- wnioski uwzględniające cechy gatunkowe i funkcje wywiadu.

- wnioski uwzględniające cechy gatunkowe i funkcje wywiadu.

background image

Wywiad (2)

Wywiad dziś

Wywiad dziś

: zbliżony do rozmowy, ma swoją historię i dynamicznie

: zbliżony do rozmowy, ma swoją historię i dynamicznie

się

się

rozwija.

rozwija.

Przeważa w nim dialogowość, ale i echa publicystyczne.

Przeważa w nim dialogowość, ale i echa publicystyczne.

Elementem decydującym jest bohater – dłuższe wypowiedzi;

Elementem decydującym jest bohater – dłuższe wypowiedzi;

osobowość –

osobowość –

cechy bohatera (pokazanie tego w wypowiedziach); może

cechy bohatera (pokazanie tego w wypowiedziach); może

dominować cecha

dominować cecha

informacyjna lub perswazyjna.

informacyjna lub perswazyjna.

Podział wywiadu ze względu na sposób rozmowy:

Podział wywiadu ze względu na sposób rozmowy:

- wywiad bezpośredni (zbliżony do naturalnej rozmowy);

- wywiad bezpośredni (zbliżony do naturalnej rozmowy);

- wywiad stylizowany;

- wywiad stylizowany;

- wywiad radiowy (uboższy o efekty wizualne);

- wywiad radiowy (uboższy o efekty wizualne);

- wywiad: domena słowa;

- wywiad: domena słowa;

- wywiad prasowy.

- wywiad prasowy.

Typy rozmówców:

Typy rozmówców:

1. gwiazda;

1. gwiazda;

2. specjalista, ekspert;

2. specjalista, ekspert;

3. stary człowiek.

3. stary człowiek.

background image

Felieton

Felieton:

Felieton:

 

 

Na początku swego istnienia felieton utożsamiano z

Na początku swego istnienia felieton utożsamiano z

odcinkiem gazety.

odcinkiem gazety.

 

 

Felieton –

Felieton –

jeden z gatunków publicystycznych, swobodny

jeden z gatunków publicystycznych, swobodny

w charakterze,

w charakterze,

często posługujący się literackimi

często posługujący się literackimi

środkami ekspresji.

środkami ekspresji.

Dotyczy zazwyczaj aktualnych

Dotyczy zazwyczaj aktualnych

w danym momencie

w danym momencie

wydarzeń lub problemów,

wydarzeń lub problemów,

nie jest jednak nigdy

nie jest jednak nigdy

programowym

programowym

komentarzem do nich, składają się nań

komentarzem do nich, składają się nań

raczej swobodne dywagacje, często nie pozbawione

raczej swobodne dywagacje, często nie pozbawione

zabarwienia satyrycznego.

zabarwienia satyrycznego.

 

 

Obecnie określa się tym terminem gatunek

Obecnie określa się tym terminem gatunek

publicystyczny, charakteryzujący się wyraźnym

publicystyczny, charakteryzujący się wyraźnym

subiektywno-refleksyjnym ujęciem oraz lekkim,

subiektywno-refleksyjnym ujęciem oraz lekkim,

barwnym stylem. Styl ten odznacza się gawędziarskim

barwnym stylem. Styl ten odznacza się gawędziarskim

przedstawieniem problemu, posługiwaniem się grą

przedstawieniem problemu, posługiwaniem się grą

słów, skłonnością do żartobliwego czy też ironicznego

słów, skłonnością do żartobliwego czy też ironicznego

traktowania spraw.

traktowania spraw.

background image

Felieton (2)

Felieton

Felieton

jest jedynym gatunkiem publicystycznym, w

jest jedynym gatunkiem publicystycznym, w

którym

którym

dopuszcza się istnienie fikcji.

dopuszcza się istnienie fikcji.

 

 

Budowa felietonu uporządkowana jest tak, by przekazać

Budowa felietonu uporządkowana jest tak, by przekazać

odbiorcy

odbiorcy

konkretne dan

konkretne dan

e

e

o świecie rzeczywistym i refleksji nad

o świecie rzeczywistym i refleksji nad

nim.

nim.

W felietonie zawarte są fakty, którym nadaje się wymiar

W felietonie zawarte są fakty, którym nadaje się wymiar

artystycznych lub intelektualnych uogólnień, lub

artystycznych lub intelektualnych uogólnień, lub

emocjonalnych

emocjonalnych

skojarzeń.

skojarzeń.

Fakty i wydarzenia są najczęściej pretekstem do

Fakty i wydarzenia są najczęściej pretekstem do

rozważań

rozważań

pozostawionych czytelnikowi do indywidualnej oceny.

pozostawionych czytelnikowi do indywidualnej oceny.

background image

Felieton (3)

 

 

1800 rok uważany jest przez teoretyków gatunków dziennikarskich za datę

1800 rok uważany jest przez teoretyków gatunków dziennikarskich za datę

narodzin felietonu.

narodzin felietonu.

Pierwotnie oznaczał tyle, co „listek, świstek, kartka” i najczęściej był o

Pierwotnie oznaczał tyle, co „listek, świstek, kartka” i najczęściej był o

charakterze

charakterze

rozrywkowym. Praźródeł polskiego felietonu można się doszukać już

rozrywkowym. Praźródeł polskiego felietonu można się doszukać już

w facecjonistyce sowizdrzalskiej z XVI i XVII wieku.

w facecjonistyce sowizdrzalskiej z XVI i XVII wieku.

A dopiero na łamach XVIII-wiecznych czasopism, m. in. „Monitora”,

A dopiero na łamach XVIII-wiecznych czasopism, m. in. „Monitora”,

a Ignacy Krasicki, Bohomolec, Jezierski stworzyli podwaliny felietonistyki.

a Ignacy Krasicki, Bohomolec, Jezierski stworzyli podwaliny felietonistyki.

Felietonistykę uprawiał także Adam Mickiewicz, Henryk Sienkiewicz i

Felietonistykę uprawiał także Adam Mickiewicz, Henryk Sienkiewicz i

Bolesław

Bolesław

Prus.

Prus.

W dobie B. Prusa – autentycznego mistrza felietonu - (czasy polskiego

W dobie B. Prusa – autentycznego mistrza felietonu - (czasy polskiego

Pozytywizmu)

Pozytywizmu)

istniały dwa typy kroniki

istniały dwa typy kroniki

-

-

jedne opisywały wydarzenia polityczne (Jan Lam);

jedne opisywały wydarzenia polityczne (Jan Lam);

drugie ukierunkowane były na sprawy życia społecznego;

drugie ukierunkowane były na sprawy życia społecznego;

B. Prus zyskał miano „bajarza codzienności”: w swych felietonach dawał

B. Prus zyskał miano „bajarza codzienności”: w swych felietonach dawał

przeglą

przeglą

d

d

dowcipnie ujętych wydarzeń tygodnia, zawierały one anegdoty i obrazki

dowcipnie ujętych wydarzeń tygodnia, zawierały one anegdoty i obrazki

rodzajowe

rodzajowe

z życia różnych warstw ludności.

z życia różnych warstw ludności.

Prus zawsze unikał schlebiania gustom czytelników, starając się ich

Prus zawsze unikał schlebiania gustom czytelników, starając się ich

wychowywać.

wychowywać.

Nie opisywał więc rzeczywistości, lecz ją kształtował.

Nie opisywał więc rzeczywistości, lecz ją kształtował.

background image

Esej

Ese

Ese

j: (ang. essay; fr. essai; niem. essay; ros. oczerk) – szkic

j: (ang. essay; fr. essai; niem. essay; ros. oczerk) – szkic

filozoficzny,

filozoficzny,

naukowy, publicystyczny lub krytyczny, zazwyczaj

naukowy, publicystyczny lub krytyczny, zazwyczaj

pisany prozą,

pisany prozą,

swobodnie rozwijający interpretację jakiegoś zjawiska

swobodnie rozwijający interpretację jakiegoś zjawiska

lub dociekanie

lub dociekanie

problemu, eksponujący podmiotowy punkt widzenia

problemu, eksponujący podmiotowy punkt widzenia

oraz dbałość

oraz dbałość

i piękny i oryginalny sposób przekazu.

i piękny i oryginalny sposób przekazu.

Esej:

Esej:

wypowiedź informacyjna i refleksyjna zarazem;

wypowiedź informacyjna i refleksyjna zarazem;

Pierwsi eseiści: Arystoteles, Seneka, Cyceron i Plutarch.

Pierwsi eseiści: Arystoteles, Seneka, Cyceron i Plutarch.

Esej

Esej

wyrósł z wiedzy filozoficznej, próbującej uogólnić prawa

wyrósł z wiedzy filozoficznej, próbującej uogólnić prawa

rozwoju

rozwoju

wszelkich zjawisk.

wszelkich zjawisk.

background image

Esej (2): c. d...

E

E

sej

sej

w szerokim rozumieniu to wypowiedź prozą na

w szerokim rozumieniu to wypowiedź prozą na

pewien temat,

pewien temat,

przekazująca w dowolnie upatrzonym celu i za

przekazująca w dowolnie upatrzonym celu i za

pomocą

pomocą

wybranych przez autora środków kompozycyjnych

wybranych przez autora środków kompozycyjnych

i stylistycznych jego osobiste doświadczenie,

i stylistycznych jego osobiste doświadczenie,

wiedzę, sądy,

wiedzę, sądy,

refleksje,

refleksje,

wrażenia lub uczucia związane z tematem.

wrażenia lub uczucia związane z tematem.

Tworzywem eseju jest rzeczywistość (fakty, poglądy,

Tworzywem eseju jest rzeczywistość (fakty, poglądy,

postawy itp.) przepuszczona przez filtr doświadczeń i

postawy itp.) przepuszczona przez filtr doświadczeń i

przeżyć podmiotu twórczego. Eseista dąży do

przeżyć podmiotu twórczego. Eseista dąży do

indywidualnego oświetlenia problemów i spraw znanych

indywidualnego oświetlenia problemów i spraw znanych

mu osobiście, starając się sprawdzić własne możliwości

mu osobiście, starając się sprawdzić własne możliwości

z zakresu analizy, interpretacji, interpretacji bądź

z zakresu analizy, interpretacji, interpretacji bądź

reinterpretacji interesujących zagadnień z zakresu

reinterpretacji interesujących zagadnień z zakresu

literatury, filozofii czy też estetyki.

literatury, filozofii czy też estetyki.

background image

Esej (3): c. d...

Struktura i kompozycja eseju

Struktura i kompozycja eseju

:

:

W eseju, tak jak w felietonie i reportażu, struktura i

W eseju, tak jak w felietonie i reportażu, struktura i

kompozycja

kompozycja

podporządkowane są swoistym regułom i normom.

podporządkowane są swoistym regułom i normom.

Można wyróżnić dwa zasadnicze rodzaje działań

Można wyróżnić dwa zasadnicze rodzaje działań

spójnościowych:

spójnościowych:

a. operowanie powtórzeniami (dosłownymi i

a. operowanie powtórzeniami (dosłownymi i

parafrazowymi) różnych fragmentów rozważań;

parafrazowymi) różnych fragmentów rozważań;

b. tworzenie stałych jednostek znaczeniowych

b. tworzenie stałych jednostek znaczeniowych

wypowiedzi (eseistycznych „ujęć”);

wypowiedzi (eseistycznych „ujęć”);

Na spójność tekstu ma także wpływ celne dobieranie

Na spójność tekstu ma także wpływ celne dobieranie

cytatów i ich umiejętne dozowanie.

cytatów i ich umiejętne dozowanie.

background image

Esej (4): c. d...

Styl i język eseju

Styl i język eseju

:

:

W eseju literackim dominuje monolog podmiotu

W eseju literackim dominuje monolog podmiotu

przedstawionego, który jest „odbiciem postaci

przedstawionego, który jest „odbiciem postaci

realnego autora.

realnego autora.

W eseju zbliżonym do publicystyki dominuje styl

W eseju zbliżonym do publicystyki dominuje styl

publicystyczny, wspomagany w różnym stopniu

publicystyczny, wspomagany w różnym stopniu

stylem artystycznym. W eseju naukowym styl

stylem artystycznym. W eseju naukowym styl

zbliżony powinien być do rozprawy naukowej.

zbliżony powinien być do rozprawy naukowej.

Rozróżniamy esej:

Rozróżniamy esej:

- literacki;

- literacki;

- publicystyczny;

- publicystyczny;

- naukowy.

- naukowy.

background image

Esej (5): c. d...

Krok po kroku

Krok po kroku

:

:

- rozpoczynamy od zebrania odpowiedniego materiału,

- rozpoczynamy od zebrania odpowiedniego materiału,

umożliwiającego snucie rozważań na

umożliwiającego snucie rozważań na

dany temat,

dany temat,

przy pianiu eseju respektujemy zasady kompozycji

przy pianiu eseju respektujemy zasady kompozycji

tekstu;

tekstu;

-

-

esej możemy zacząć od zacytowania jakiegoś

esej możemy zacząć od zacytowania jakiegoś

fragmentu, poświęconego problemowi, możemy

fragmentu, poświęconego problemowi, możemy

także

także

powołać się na jakieś wydarzenie rzeczywiste –

powołać się na jakieś wydarzenie rzeczywiste –

w ten sposób wprowadzamy

w ten sposób wprowadzamy

czytelnika w postawion

czytelnika w postawion

y

y

problem:

problem:

można to uczynić, stwierdzając: mówi się, że…,

można to uczynić, stwierdzając: mówi się, że…,

ktoś napisał:…, taki wstęp sprawia

ktoś napisał:…, taki wstęp sprawia

wrażenie

wrażenie

nieobowiązującego, w istocie pozwala nam

nieobowiązującego, w istocie pozwala nam

rozpocząć snucie refleksji I ukierunkowanie ją na

rozpocząć snucie refleksji I ukierunkowanie ją na

określony

określony

problem.

problem.

background image

Esej (6): c. d...

We wstępie możemy także postawić szereg pytań dotyczących

We wstępie możemy także postawić szereg pytań dotyczących

tematu.

tematu.

Wstęp może także zawierać wyraz własnej opinii.

Wstęp może także zawierać wyraz własnej opinii.

- zaczynamy zmierzać do ukazania tematu możliwie jak

- zaczynamy zmierzać do ukazania tematu możliwie jak

najbardziej wszechstronnie;

najbardziej wszechstronnie;

- dążymy do pewnych uogólnień (możemy przyjąć, że celem eseisty

- dążymy do pewnych uogólnień (możemy przyjąć, że celem eseisty

jest ukazanie wielu perspektyw oglądu danego problemu oraz

jest ukazanie wielu perspektyw oglądu danego problemu oraz

snucie dotyczącej go refleksji);

snucie dotyczącej go refleksji);

- apelujemy do wyobraźni

- apelujemy do wyobraźni

i

i

odczuć odbiorcy, sugerując mu

odczuć odbiorcy, sugerując mu

uzmysłowienie sobie czegoś (tu można używać wyrażeń typu:

uzmysłowienie sobie czegoś (tu można używać wyrażeń typu:

przyjmijmy, że…; wyobraźmy sobie…),

przyjmijmy, że…; wyobraźmy sobie…),

konstruując wywód,

konstruując wywód,

możemy w swobodny sposób przeplatać ze sobą

możemy w swobodny sposób przeplatać ze sobą

rozważani

rozważani

a

a

rozmaitego typu; eseista nie musi respektować zasady

rozmaitego typu; eseista nie musi respektować zasady

przyczynowo-skutkowej toku wywodu – może

przyczynowo-skutkowej toku wywodu – może

dopowiadać swoje

dopowiadać swoje

myśli, łączyć je dzięki skojarzeniom czy zabiegom retorycznym.

myśli, łączyć je dzięki skojarzeniom czy zabiegom retorycznym.

background image

Esej (7): c. d...

- rozwijane przez eseistę wątki mogą kończyć się znakiem zapytania

- rozwijane przez eseistę wątki mogą kończyć się znakiem zapytania

(nie usiłujemy na nie odpowiadać – niejako toczymy ze sobą

(nie usiłujemy na nie odpowiadać – niejako toczymy ze sobą

rozmowę,

rozmowę,

jesteśmy

jesteśmy

otwarci na

otwarci na

różne propozycje, choć oczywiście mamy

różne propozycje, choć oczywiście mamy

świadomość

świadomość

tego, co chcemy powiedzieć –

tego, co chcemy powiedzieć –

dlatego tak ważna jest myśl

dlatego tak ważna jest myśl

przewodnia takiego

przewodnia takiego

tekstu, która nie może zamienić się w

tekstu, która nie może zamienić się w

chaotyczne wyliczanie kwestii);

chaotyczne wyliczanie kwestii);

-

-

zakończenie eseju nie musi spełniać rygorów zakończenia tekstu,

zakończenie eseju nie musi spełniać rygorów zakończenia tekstu,

może mieć

może mieć

o

o

twarty charakter, choć dobrze jest jednak postarać

twarty charakter, choć dobrze jest jednak postarać

się o jakiś rodzaj puenty – może to być

się o jakiś rodzaj puenty – może to być

podsumowujące pytanie,

podsumowujące pytanie,

cytat, podkreślenie tajemniczości, skomplikowania i

cytat, podkreślenie tajemniczości, skomplikowania i

nierozstrzygalności omawianej kwestii (tego, że nasza wypowiedź

nierozstrzygalności omawianej kwestii (tego, że nasza wypowiedź

stanowi jedynie

stanowi jedynie

propozycję jej ujęcia) lub znaczące przerwanie

propozycję jej ujęcia) lub znaczące przerwanie

wywodu (np. stwierdzeniem: „ale to już problem na osobne

wywodu (np. stwierdzeniem: „ale to już problem na osobne

rozważania”).

rozważania”).

background image

Esej (8): c. d...

Ważna jest tu jeszcze jedna kwestia. Otóż esej, jak

Ważna jest tu jeszcze jedna kwestia. Otóż esej, jak

wspomniano, stanowi wypowiedź podmiotową – nie

wspomniano, stanowi wypowiedź podmiotową – nie

tylko więc dotyczy jakiegoś tematu, ale i wyraża

tylko więc dotyczy jakiegoś tematu, ale i wyraża

stanowisko czy poglądy piszącego. Widoczne jest to

stanowisko czy poglądy piszącego. Widoczne jest to

zarówno w językowym ukształtowaniu wypowiedzi

zarówno w językowym ukształtowaniu wypowiedzi

(operowanie „ja” autorskim, np. „pragnę

(operowanie „ja” autorskim, np. „pragnę

podkreślić”),

podkreślić”),

jak

jak

i

i

w samym przekazie, w którym zawieramy

w samym przekazie, w którym zawieramy

własne refleksje.

własne refleksje.

W związku z tym słownictwo eseisty jest nasycone

W związku z tym słownictwo eseisty jest nasycone

wartościowaniem zarówno wprost (przez nazwanie

wartościowaniem zarówno wprost (przez nazwanie

czegoś, np. „uważam, że…”),

czegoś, np. „uważam, że…”),

jak i ukrytym (np. przez wprowadzenie jakichś

jak i ukrytym (np. przez wprowadzenie jakichś

pojęć wyłącznie

pojęć wyłącznie

w pozytywnym kontekście.

w pozytywnym kontekście.

background image

Esej (9): c. d...

Zasadnicze cechy eseju

Zasadnicze cechy eseju

:

:

1.Uniwersalizm tematyczny i „prawdziwość” świata

1.Uniwersalizm tematyczny i „prawdziwość” świata

przedstawionego.

przedstawionego.

2. Motywacja oparta przeważnie na uzasadnieniu

2. Motywacja oparta przeważnie na uzasadnieniu

bezpośrednio

bezpośrednio

sformułowanej tezy bądź weryfikowaniu hipotezy.

sformułowanej tezy bądź weryfikowaniu hipotezy.

3. Subiektywizm.

3. Subiektywizm.

4. Indywidualizm.

4. Indywidualizm.

5. Łączenie myślenia dyskursywnego z obrazowym:

5. Łączenie myślenia dyskursywnego z obrazowym:

a. refleksyjność;

a. refleksyjność;

b. dygresyjność;

b. dygresyjność;

c. umiejętność wywoływania nastroju;

c. umiejętność wywoływania nastroju;

d. tendencja do przedstawiania trudnych problemów w

d. tendencja do przedstawiania trudnych problemów w

sposób zajmujący

sposób zajmujący

i zrozumiały dla szerokiego kręgu odbiorców.

i zrozumiały dla szerokiego kręgu odbiorców.

6. Otwarcie kompozycyjne.

6. Otwarcie kompozycyjne.

background image

Gatunki paraliterackie

Formy niejednorodne gatunkowo, sylwiczne

Formy niejednorodne gatunkowo, sylwiczne

reportaż pamiętnik dziennik

reportaż pamiętnik dziennik

esej

esej

autobiograficzny

autobiograficzny

wywiad wspomnienie

wywiad wspomnienie

rozmowa

rozmowa

K. Moczarski

H. Krall

J. Korczak

G. Herling-Grudziński

M. Białoszewski

A. Wat

Z. Nałkowska

J. Czapski

background image

Streszczenie logiczne

Streszczenie logiczne:

Streszczenie logiczne:

to spójny tekst, odtwarzający logiczny układ czytanego tekstu,

to spójny tekst, odtwarzający logiczny układ czytanego tekstu,

wynika z przetworzenia informacji, uwzględnia wyodrębnienie

wynika z przetworzenia informacji, uwzględnia wyodrębnienie

tezy, argumentów, przykładów i logicznych związków między nimi.

tezy, argumentów, przykładów i logicznych związków między nimi.

 

 

Układ ten można przedstawić graficznie: np.

Układ ten można przedstawić graficznie: np.

:

:

 

 

teza

teza

 

 

 

 

argument argument

argument argument

 

 

 

 

dowód dowód

dowód dowód

dowód

dowód

 

 

Streszczenie jest skrótem tekstu właściwego.

Streszczenie jest skrótem tekstu właściwego.

background image

Streszczenie logiczne (2)

Najważniejsze cechy/właściwości streszczenia to:

Najważniejsze cechy/właściwości streszczenia to:

-

-

obiektywizm;

obiektywizm;

-

-

zwięzłość;

zwięzłość;

-

-

precyzja;

precyzja;

-

-

aspekt użytkowy;

aspekt użytkowy;

-

-

uzależnienie typu streszczenia

uzależnienie typu streszczenia

,

,

od typu streszczanego tekstu.

od typu streszczanego tekstu.

 

 

Użyteczność streszczenia w celach dydaktycznych:

Użyteczność streszczenia w celach dydaktycznych:

Streszczenie uczy:

Streszczenie uczy:

- czytania ze zrozumieniem;

- czytania ze zrozumieniem;

- zwracania uwagi na kompozycję;

- zwracania uwagi na kompozycję;

- hierarchizowania informacji;

- hierarchizowania informacji;

- zwięzłego, precyzyjnego pisania.

- zwięzłego, precyzyjnego pisania.

 

 

Typy tekstów nadające się do streszczenia:

Typy tekstów nadające się do streszczenia:

-

-

utwory fabularne;

utwory fabularne;

-

-

teksty popularnonaukowe o charakterze informacyjnym;

teksty popularnonaukowe o charakterze informacyjnym;

-

-

teksty argumentacyjne (muszą to być argumenty racjonalne, rzeczowe, a

teksty argumentacyjne (muszą to być argumenty racjonalne, rzeczowe, a

nie

nie

emocjonalne, ponieważ w argumentacji emocjonalnej wykorzystywane są

emocjonalne, ponieważ w argumentacji emocjonalnej wykorzystywane są

inne

inne

zasady).

zasady).

 

 

Uwaga

Uwaga

: streszczaniu nie poddają się eseje.

: streszczaniu nie poddają się eseje.

background image

Streszczenie logiczne (3)

Kolejność czynności podczas sporządzania streszczenia

Kolejność czynności podczas sporządzania streszczenia

:

:

1.

1.

Sporządzenie szczegółowego planu

Sporządzenie szczegółowego planu

: plan powinien odzwierciedlać

: plan powinien odzwierciedlać

kompozycję

kompozycję

tekstu, a więc powinien

tekstu, a więc powinien

uwzględniać kolejność

uwzględniać kolejność

poszczególnych

poszczególnych

części, akapitów, jak również relacje między

części, akapitów, jak również relacje między

nimi. Musimy być

nimi. Musimy być

wierni

wierni

zarówno odtwarzaniu

zarówno odtwarzaniu

zawartych

zawartych

w tekście informacji, jak i

w tekście informacji, jak i

zamysłowi

zamysłowi

kompozycyjnemu autora.

kompozycyjnemu autora.

- plan powinien mieć budowę hierarchiczną, uwzględniać

- plan powinien mieć budowę hierarchiczną, uwzględniać

zależności

zależności

przyczynowo

przyczynowo

-

-

skutkowe.

skutkowe.

- plan powinien dokładny, ponieważ będzie stanowił dla nas bazę do

- plan powinien dokładny, ponieważ będzie stanowił dla nas bazę do

zbudowania

zbudowania

schematu przeczytanego tekstu.

schematu przeczytanego tekstu.

- plan możemy sporządzać w punktach lub w formie luźnej,

- plan możemy sporządzać w punktach lub w formie luźnej,

graficznej notatki.

graficznej notatki.

background image

Streszczenie logiczne (4): c.d.:kolejność
czynności

2.

2.

Zbudowanie schematu

Zbudowanie schematu

: struktura schematu będzie zależała od typu

: struktura schematu będzie zależała od typu

tekstu – inna będzie dla utworów fabularnych, inna dla tekstów

tekstu – inna będzie dla utworów fabularnych, inna dla tekstów

argumentacyjnych, popularnonaukowych.

argumentacyjnych, popularnonaukowych.

Praca z tekstem fabularnym:

Praca z tekstem fabularnym:

co musimy uwzględnić tworząc

co musimy uwzględnić tworząc

schemat?

schemat?

po pierwsze – temat utworu ( o czym utwór opowiada?)

po pierwsze – temat utworu ( o czym utwór opowiada?)

po drugie – jakie są ramy jego akcji? ( kto jest głównym bohaterem?,

po drugie – jakie są ramy jego akcji? ( kto jest głównym bohaterem?,

gdzie toczy się akcja?, kiedy toczy się akcja?)

gdzie toczy się akcja?, kiedy toczy się akcja?)

po trzecie – przebieg akcji:

po trzecie – przebieg akcji:

należy pamiętać, że odtworzenie

należy pamiętać, że odtworzenie

schematu

schematu

fabuły nie będzie tożsame z odtworzeniem schematu

fabuły nie będzie tożsame z odtworzeniem schematu

akcji

akcji

!!!

!!!

Opisując fabułę, skupiamy się na zrelacjonowaniu układu

Opisując fabułę, skupiamy się na zrelacjonowaniu układu

chronologicznego wydarzeń,

chronologicznego wydarzeń,

natomiast sporządzając schemat akcji,

natomiast sporządzając schemat akcji,

musimy wziąć po uwagę również kompozycję,

musimy wziąć po uwagę również kompozycję,

ponieważ nie musi ona

ponieważ nie musi ona

odpowiadać czasowym następstwom utrwalonych zdarzeń

odpowiadać czasowym następstwom utrwalonych zdarzeń

.

.

background image

Streszczenie logiczne (5): c. d.:kolejność

czynności

Naszym zadaniem więc będzie stworzenie schematu

Naszym zadaniem więc będzie stworzenie schematu

przebiegu akcji, ponieważ tylko wtedy jesteśmy wierni

przebiegu akcji, ponieważ tylko wtedy jesteśmy wierni

zarówno treści jak

zarówno treści jak

i kompozycji, co oznacza w praktyce odczytanie celu,

i kompozycji, co oznacza w praktyce odczytanie celu,

intencji, jakie kierowały autorem podczas pisania

intencji, jakie kierowały autorem podczas pisania

analizowanego przez nas tekstu.

analizowanego przez nas tekstu.

Nieco inną technikę zastosujemy, kiedy analizujemy

Nieco inną technikę zastosujemy, kiedy analizujemy

teks

teks

t

t

argumentacyjny

argumentacyjny

(

(

popularnonaukowy,

popularnonaukowy,

publicystyczny

publicystyczny

,

,

informacyjny

informacyjny

).

).

W tym wypadku, tworząc schemat, musimy uwzględnić

W tym wypadku, tworząc schemat, musimy uwzględnić

:

:

po pierwsze

po pierwsze

– temat (mówiąc prościej – o czym jest tekst?)

– temat (mówiąc prościej – o czym jest tekst?)

Nie możemy

Nie możemy

zapominać o tytule, ponieważ on

zapominać o tytule, ponieważ on

najczęściej sugeruje temat.

najczęściej sugeruje temat.

po drugie

po drugie

– rozwinięcie tematu, czyli co autor na wybrany

– rozwinięcie tematu, czyli co autor na wybrany

przez siebie temat ma do

przez siebie temat ma do

powiedzenia.

powiedzenia.

Zrekonstruowanie logiki wywodu autora musi uwzględniać

Zrekonstruowanie logiki wywodu autora musi uwzględniać

kompozycj

kompozycj

ę

ę

tekstu, musimy zatem odtworzyć strukturę

tekstu, musimy zatem odtworzyć strukturę

akapitową.

akapitową.

background image

Streszczenie logiczne (6): c. d.:

kolejność

czynności

Najprostszym rozwiązaniem będzie zastosowanie sformułowań

Najprostszym rozwiązaniem będzie zastosowanie sformułowań

:

:

w części wstępnej ( na początku ) tekstu autor mówi o ...,

w części wstępnej ( na początku ) tekstu autor mówi o ...,

w części środkowej ( w rozwinięciu ) tekstu ...,

w części środkowej ( w rozwinięciu ) tekstu ...,

w części końcowej tekstu ... .

w części końcowej tekstu ... .

Dlaczego struktura akapitów analizowanego tekstu (czy to

Dlaczego struktura akapitów analizowanego tekstu (czy to

fabularnego, czy

fabularnego, czy

argumentacyjnego) jest przy budowie schematu tak ważna?

argumentacyjnego) jest przy budowie schematu tak ważna?

Otóż

Otóż

,

,

dobrze skonstruowany tekst powinien zachowywać zasadę, iż

dobrze skonstruowany tekst powinien zachowywać zasadę, iż

w każdym

w każdym

akapicie

akapicie

znajduje się główna myśl.

znajduje się główna myśl.

I my musimy tę myśl odnaleźć: myśl ta może znajdować się na

I my musimy tę myśl odnaleźć: myśl ta może znajdować się na

początku,

początku,

w środku lub

w środku lub

na

na

końcu akapitu.

końcu akapitu.

background image

Streszczenie logiczne (7): c. d.:

kolejność

czynności

Musimy zastanowić się, jaką rolę pełni dany akapit w kontekście

Musimy zastanowić się, jaką rolę pełni dany akapit w kontekście

całego

całego

utworu.

utworu.

I tu przyda

I tu przyda

nam się znajomość

nam się znajomość

różnych typów akapitów.

różnych typów akapitów.

Możemy je najogólniej podzielić na trzy kategorie:

Możemy je najogólniej podzielić na trzy kategorie:

- akapity zawierające tzw. wypowiedzenie akapitowe, czyli główną

- akapity zawierające tzw. wypowiedzenie akapitowe, czyli główną

myśl;

myśl;

- akapity łącznikowe, których celem jest budowanie spójności

- akapity łącznikowe, których celem jest budowanie spójności

tekstu;

tekstu;

-

-

akapity przetwarzające myśl zawartą w poprzednim akapicie,

akapity przetwarzające myśl zawartą w poprzednim akapicie,

czyli

czyli

innym językiem,

innym językiem,

w inny sposób rozważając

w inny sposób rozważając

to samo zagadnienie.

to samo zagadnienie.

Dla naszego celu – napisania streszczenia – dwa ostatnie typy

Dla naszego celu – napisania streszczenia – dwa ostatnie typy

akapitów nie

akapitów nie

są ważne i możemy je pominąć.

są ważne i możemy je pominąć.

background image

Streszczenie logiczne (8): c. d.: kolejność

czynności

 

 

3

3

.

.

Znalezienie tezy, argumentów, dowodów

Znalezienie tezy, argumentów, dowodów

: kiedy mamy już

: kiedy mamy już

zapisany

zapisany

schemat tekstu, możemy przystąpić do części dla naszej

schemat tekstu, możemy przystąpić do części dla naszej

pracy

pracy

zasadniczej, czyli wyszukania / odtworzenia tezy,

zasadniczej, czyli wyszukania / odtworzenia tezy,

argumentów,

argumentów,

dowodów.

dowodów.

A.

A.

Teza

Teza

:

:

w najprostszych tekstach teza wyrażona jest bezpośrednio,

w najprostszych tekstach teza wyrażona jest bezpośrednio,

najczęściej na początku. Jeżeli nie mamy jednoznacznej

najczęściej na początku. Jeżeli nie mamy jednoznacznej

sytuacji,

sytuacji,

musimy zanalizować temat, ponieważ to on powinien ową

musimy zanalizować temat, ponieważ to on powinien ową

tezę

tezę

zapowiadać. Na prawidłowe odczytanie tezy mogą nas

zapowiadać. Na prawidłowe odczytanie tezy mogą nas

również

również

naprowadzić słowa – klucze występujące w danym tekście.

naprowadzić słowa – klucze występujące w danym tekście.

background image

Streszczenie logiczne (9): c. d.: kolejność

czynności

B.

B.

Argumenty

Argumenty

:

:

w trafnym odszukaniu argumentów pomoże nam wcześniej

w trafnym odszukaniu argumentów pomoże nam wcześniej

zapisany

zapisany

schemat. W nim powinna być odtworzona struktura: kolejne

schemat. W nim powinna być odtworzona struktura: kolejne

akapity

akapity

to kolejne argumenty. Ale nie tylko ich wypisanie będzie dla

to kolejne argumenty. Ale nie tylko ich wypisanie będzie dla

nas

nas

ważne.

ważne.

Musimy także wykryć zasadę porządkowania owych

Musimy także wykryć zasadę porządkowania owych

argumentów.

argumentów.

W tym zakresie jest kilka możliwości.

W tym zakresie jest kilka możliwości.

Na przykład

Na przykład

najważniejszym może okazać się pierwszy lub ostatni

najważniejszym może okazać się pierwszy lub ostatni

argument lub też układ argumentów może

argument lub też układ argumentów może

wynikać z

wynikać z

zachowania ich

zachowania ich

porządku przyczynowo-skutkowego, dany akapit będzie

porządku przyczynowo-skutkowego, dany akapit będzie

wówczas

wówczas

wynikał z poprzedniego. Może być i taka sytuacja, gdy układ

wynikał z poprzedniego. Może być i taka sytuacja, gdy układ

akapitów będzie wynikiem zachowania chronologii.

akapitów będzie wynikiem zachowania chronologii.

Może wreszcie struktura akapitów zachować kolejność ich

Może wreszcie struktura akapitów zachować kolejność ich

„ważności” wobec tezy, pokazać ich

„ważności” wobec tezy, pokazać ich

uporządkowanie zgodne z ich

uporządkowanie zgodne z ich

siłą motywacyjną, czyli być dowodem subiektywizmu autora

siłą motywacyjną, czyli być dowodem subiektywizmu autora

rozstrzygającego wybrany problem.

rozstrzygającego wybrany problem.

background image

Streszczenie logiczne (10)

): c. d.: kolejność

czynności

Dowody

Dowody

: dowody powinny pojawić się przy każdym

: dowody powinny pojawić się przy każdym

argumencie,

argumencie,

ponieważ wzmacniają jego siłę perswazji.

ponieważ wzmacniają jego siłę perswazji.

W jaki sposób wyrażane są dowody w tekście?

W jaki sposób wyrażane są dowody w tekście?

Najczęściej są to konkretne przykłady, dane liczbowe, cytaty,

Najczęściej są to konkretne przykłady, dane liczbowe, cytaty,

przytoczenie

przytoczenie

czyjejś teorii.

czyjejś teorii.

Sposób wyrażania dowodu

Sposób wyrażania dowodu

jest bardzo ważny, bo ma być

jest bardzo ważny, bo ma być

jednocześnie

jednocześnie

świadectwem uczciwości, rzetelności informacji przekazywanej

świadectwem uczciwości, rzetelności informacji przekazywanej

w tekście.

w tekście.

Pisząc logiczne streszczenie

Pisząc logiczne streszczenie

, staniemy przed logicznym

, staniemy przed logicznym

dylematem – jak

dylematem – jak

pogodzić ideę streszczenia, które z założenia jest odczytaniem

pogodzić ideę streszczenia, które z założenia jest odczytaniem

najważniejszych informacji, a więc biorąc pod uwagę strukturę

najważniejszych informacji, a więc biorąc pod uwagę strukturę

tekstu –

tekstu –

uogólnieniem, z rolą dowodu w tym streszczeniu.

uogólnieniem, z rolą dowodu w tym streszczeniu.

background image

Streszczenie logiczne (11)

4

4

.

.

Sformułowanie streszczenia

Sformułowanie streszczenia

: mając zapisaną tezę, argumenty, dowody

: mając zapisaną tezę, argumenty, dowody

(najlepiej graficznie), możemy

(najlepiej graficznie), możemy

przystąpić do pisania

przystąpić do pisania

tekstu streszczenia

tekstu streszczenia

.

.

Jakich zasad musimy przestrzegać? Musimy pamiętać, że:

Jakich zasad musimy przestrzegać? Musimy pamiętać, że:

-

-

streszczenie powinno zwięzłe

streszczenie powinno zwięzłe

; najlepiej, jeśli mamy podaną liczbę słów,

; najlepiej, jeśli mamy podaną liczbę słów,

której

której

nie

nie

możemy przekroczyć.

możemy przekroczyć.

Długość streszczenia będzie zależała nie tylko od umiejętności

Długość streszczenia będzie zależała nie tylko od umiejętności

precyzyjnego

precyzyjnego

pisania, ale także od gatunku streszczanego tekstu, jego długości,

pisania, ale także od gatunku streszczanego tekstu, jego długości,

„gęstości”

„gęstości”

zawartych w nim informacji.

zawartych w nim informacji.

-

-

streszczenie powinno być obiektywne.

streszczenie powinno być obiektywne.

Nie powinniśmy w nim umieszczać

Nie powinniśmy w nim umieszczać

zbędnych określeń wskazujących bezpośrednio na subiektywizm,

zbędnych określeń wskazujących bezpośrednio na subiektywizm,

np.

np.

uważam

uważam

...,

...,

moim zdaniem

moim zdaniem

..., lub bezpośrednio –

..., lub bezpośrednio –

w tym pięknym

w tym pięknym

utworze...,

utworze...,

najciekawszym utworem

najciekawszym utworem

...

...

-

-

streszczenie powinno stanowić spójny, logicznie uporządkowany tekst

streszczenie powinno stanowić spójny, logicznie uporządkowany tekst

.

.

-

-

streszczenie powinno być streszczenie powinno być napisane własnymi

streszczenie powinno być streszczenie powinno być napisane własnymi

słowami

słowami

, nie powinniśmy

, nie powinniśmy

wykorzystywać zwrotów z tekstu, naśladować

wykorzystywać zwrotów z tekstu, naśladować

stylu

stylu

autora.

autora.

Wyjątek stanowić będą terminy naukowe lub inne specyficzne dla danej

Wyjątek stanowić będą terminy naukowe lub inne specyficzne dla danej

dziedziny życia, o której mowa w tekście.

dziedziny życia, o której mowa w tekście.

background image

Streszczenie (12): przykład zadania

Jeśli naszym zadaniem jest np. streszczenie tekstu dawnego (gdzie

Jeśli naszym zadaniem jest np. streszczenie tekstu dawnego (gdzie

mamy do

mamy do

czynienia z archaizacją) lub tekstu

czynienia z archaizacją) lub tekstu

napisanego gwarą (stylizowanego na

napisanego gwarą (stylizowanego na

gwarę), to również obowiązuje nas posługiwanie się współczesną

gwarę), to również obowiązuje nas posługiwanie się współczesną

polszczyzną

polszczyzną

oczywiście:

oczywiście:

poprawną polszczyzną

poprawną polszczyzną

.

.

Przykład zadania sprawdzającego umiejętność logicznego streszczenia

Przykład zadania sprawdzającego umiejętność logicznego streszczenia

:

:

* Tekst Tadeusza Bielickiego „Piękny wiek XX”.

* Tekst Tadeusza Bielickiego „Piękny wiek XX”.

Zadanie:

Zadanie:

uwagi wstępne

uwagi wstępne

: polecenie napisania streszczenia logicznego:

: polecenie napisania streszczenia logicznego:

napisz tak, aby nauczyciel, który nie czytał artykułu, mógł zrozumieć

napisz tak, aby nauczyciel, który nie czytał artykułu, mógł zrozumieć

jego

jego

sens i prześledzić tok myślenia autora.

sens i prześledzić tok myślenia autora.

Streszczenie musi zawierać tezę artykułu i potwierdzające ją

Streszczenie musi zawierać tezę artykułu i potwierdzające ją

argumenty.

argumenty.

Niezbędne informacje muszą być zawarte w spójnym tekście, wyraźnie

Niezbędne informacje muszą być zawarte w spójnym tekście, wyraźnie

eksponującym tezę i argumenty.

eksponującym tezę i argumenty.

Możesz używać słów i wyrażeń z tekstu, ale nie wolno Ci przepisywać

Możesz używać słów i wyrażeń z tekstu, ale nie wolno Ci przepisywać

całych zdań.Dbaj o poprawność językową.

całych zdań.Dbaj o poprawność językową.

Twoje streszczenie nie może przekroczyć 120 słów.

Twoje streszczenie nie może przekroczyć 120 słów.

background image

Streszczenie logiczne (13): przykład zadania...c.d.

Model streszczenia logicznego

Model streszczenia logicznego

TEZA:

TEZA:

Przyszłość cywilizacji jest w małym stopniu przewidywalna.

Przyszłość cywilizacji jest w małym stopniu przewidywalna.

ARGUMENTY:

ARGUMENTY:

W rozwoju nauki dokonały się zmiany.

W rozwoju nauki dokonały się zmiany.

Pomimo przewidywań kryzysy ekonomiczne i polityczne

Pomimo przewidywań kryzysy ekonomiczne i polityczne

nadal

nadal

zaskakują.

zaskakują.

Wiele negatywnych przepowiedni spowodowało działania

Wiele negatywnych przepowiedni spowodowało działania

zapobiegające

zapobiegające

katastrofom.

katastrofom.

DOWODY:

DOWODY:

Ludzie zaczęli troszczyć się o środowisko naturalne.

Ludzie zaczęli troszczyć się o środowisko naturalne.

W porównaniu z przeszłością świat jest bardziej humanitarny

W porównaniu z przeszłością świat jest bardziej humanitarny

i bezpieczny.

i bezpieczny.

background image

Streszczenie logiczne (14): przykład zadania...c.d.

STRESZCZENIE

STRESZCZENIE

:

:

Tadeusz Bielicki twierdzi, że przyszłość jest w małym stopniu

Tadeusz Bielicki twierdzi, że przyszłość jest w małym stopniu

przewidywalna. Swój pogląd uzasadnia następująco:

przewidywalna. Swój pogląd uzasadnia następująco:

Nauka rozwija się w kierunkach, których nikt się nie

Nauka rozwija się w kierunkach, których nikt się nie

spodziewa,

spodziewa,

a wynalazki techniczne i odkrycia naukowe powodują

a wynalazki techniczne i odkrycia naukowe powodują

rewolucyjne

rewolucyjne

zmiany. Również wypadki polityczne, pomimo działań planowych,

zmiany. Również wypadki polityczne, pomimo działań planowych,

ciągle ludzi zaskakują. Podobnie ma się rzecz z kryzysami

ciągle ludzi zaskakują. Podobnie ma się rzecz z kryzysami

gospodarczymi.

gospodarczymi.

Ponadto autor uważa, że czarne scenariusze odgrywają

Ponadto autor uważa, że czarne scenariusze odgrywają

pozytywną

pozytywną

rolę, ponieważ pomagają zapobiegać katastrofom i wpływają na

rolę, ponieważ pomagają zapobiegać katastrofom i wpływają na

postawy ludzi, mianowicie: ludzie zaczęli dbać o środowisko

postawy ludzi, mianowicie: ludzie zaczęli dbać o środowisko

naturalne, stosunki międzyludzkie humanitaryzują się, wskutek

naturalne, stosunki międzyludzkie humanitaryzują się, wskutek

czego

czego

ludzie czują się bezpieczniejsi niż kiedyś.

ludzie czują się bezpieczniejsi niż kiedyś.

background image

Streszczenie logiczne (15): uwagi

W praktyce szkolnej stajemy my –

W praktyce szkolnej stajemy my –

nauczyciele języka polskiego przed

nauczyciele języka polskiego przed

koniecznością znajdywania

koniecznością znajdywania

tekstów służących kształtowaniu

tekstów służących kształtowaniu

umiejętności czytania ze zrozumieniem i

umiejętności czytania ze zrozumieniem i

streszczania logicznego.

streszczania logicznego.

Jedną z pomocniczych książek na rynku

Jedną z pomocniczych książek na rynku

wydawniczym jest pozycja:

wydawniczym jest pozycja:

Katarzyny Harackiewicz, Joanny

Katarzyny Harackiewicz, Joanny

Studzińskiej

Studzińskiej

i Katarzyny Wach, Streszczenia logiczne

i Katarzyny Wach, Streszczenia logiczne

.

.

Czytanie ze zrozumieniem. Przykładowe

Czytanie ze zrozumieniem. Przykładowe

arkusze maturalne. Poziom podstawowy,

arkusze maturalne. Poziom podstawowy,

Wyd. Tutor (cena 16zł.)

Wyd. Tutor (cena 16zł.)

background image

Streszczenie logiczne (16): uwagi

Opis:Streszczenia logiczne. Czytanie ze zrozumieniem jest to kolejna książka
z serii "Matura XXI. Język polski". Ma ona ułatwić uczniom
przygotowanie się do napisania tzw. streszczenia logicznego. Jaką

formą

wypowiedzi jest streszczenie logiczne? Streszczając zwykle jakiś tekst,
analizujemy akapit po akapicie i wydobywamy z niego najważniejszą
myśl (streszczenie linearne). Natomiast w streszczeniu logicznym
odnajdujemy, na podstawie całego tekstu, tezę (bądź główną myśl,
najbardziej charakterystyczną cechę) i szukamy w całej wypowiedzi
potwierdzających ją argumentów, mając jednocześnie na uwadze fakt,
iż musimy zmieścić się w określonym limicie słów.

Zestaw proponowanych ćwiczeń zaczyna się od streszczenia linearnego,

aby "w praktyce" pokazać różnicę między tą formą wypowiedzi
a streszczeniem logicznym.

Wzorem dla propozycji autorek były rozmowy z prowadzącymi oraz

materiały z kursu na egzaminatorów państwowych z języka polskiego.
Na tej bazie zostały stworzone własne propozycje ćwiczeń oraz

schemat

oceniania.


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Formy wypowiedzi pisemnych w klasach I III list f uzytk w 12
formy wypowiedzi pisemnej
16 Formy wypowiedzi pisemnych i ustnych w kształceniu zintegrowanym
Formy wypowiedzi pisemnych opowiadanie,opis w 10 11
Formy wypowiedzi pisemnej
Formy wypowiedzi pisemnych w klasach I III list f uzytk w 12
CHARAKTERYSTYKA OPISU JAKO FORMY WYPOWIEDZI USTNEJ I PISEMNEJ
Formy wypowiedzi pisemnej
Formy wypowiedzi pisemnych 20 zadań
12,13 żywienie dzieci w wieku szkolnymid 13394 ppt
Podanie, j. polski w gimnazjum- scenariusze lekcji, język polski w gimnazjum, formy wypowiedzi
LISTY i krótkie formy wypowiedzi, Rosyjski - nauka języka
jak umieścić dialog w innym tekście. konspekt, formy wypowiedzi
podstawowe formy wypowiedzi w klasacxh i-iii, pedagogika
charakterystyka słown., Język polski, Formy wypowiedzi
J. Bor - Formy wypowiedzi w programie języka polskiego szkole podstawowej i średniej, Dydaktyka

więcej podobnych podstron