T. Szumlicz, UM UZ część 1

prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz

Ubezpieczenia

zdrowotne

część 1

Ubezpieczenie

w systemie

zabezpieczenia

społecznego

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Polityka społeczna
składa się z działań o charakterze:

 interwencyjnym

(założenie konieczności usuwania napięć społecznych)

 kreującym

(założenie

możliwości

kształtowania

stosunków

społecznych)

 antycypacyjnym

(założenie zasadności uprzedzania ryzyk społecznych)

T. Szumlicz, UM UZ część 1 -

Metoda ubezpieczenia

PS (polityka społeczna)
– PZ (polityka zdrowotna)

SZS (system zabezpieczenia
społecznego)
– SZZ (system zabezpieczenia
zdrowotnego)

US (ubezpieczenie społeczne)
– UZ (ubezpieczenie zdrowotne)

T. Szumlicz, UM UZ część 1

„

„

Nowa” polityka społeczna

Nowa” polityka społeczna

„

„

Otoczenie” polityki społecznej:

Otoczenie” polityki społecznej:

•

policentryczny ład społeczny

policentryczny ład społeczny

•

rynkowy ład ekonomiczny.

rynkowy ład ekonomiczny.

T. Szumlicz, UM UZ część 1

W

“nowej”

polityce

społecznej
zaczynają

dominować

działania
o

charakterze

antycypacyjnym

Wyrazem

działań

antycypacyjnych jest

system

zabezpieczenia

społecznego

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Polityka społeczna jako

Polityka społeczna jako

zarządzanie ryzykiem

zarządzanie ryzykiem

społecznym

społecznym

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Ryzyko społeczne

= zagrożenie zdarzeniem,
którego zaistnienie spowoduje
stratę w (posiadanych i/lub
spodziewanych) zasobach
gospodarstwa domowego

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Zagrożenie = możliwe (ewentualne)
niebezpieczeństwo

Zasoby = posiadane i spodziewane, osobowe i
majątkowe

Zdarzenie = zdarzenie losowe

Strata = całkowita, częściowa, relatywna

T. Szumlicz, UM UZ część 1

System zabezpieczenia
społecznego

to sieć urządzeń

społecznych organizowana przez
państwo w celu zapewnienie
określonym podmiotom
ustalonego standardu
bezpieczeństwa socjalnego.

Uwaga:

Uwaga:

pojęcie zbiorcze używane w tylko w liczbie

pojęcie zbiorcze używane w tylko w liczbie

pojedynczej

pojedynczej

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Teoretyczne i praktyczne rozważania
nad systemem zabezpieczenia
społecznego.
Sześć

aspektów

tego

zabezpieczenia:

 przedmiotowy

 podmiotowy

 instrumentalny

 redystrybucyjny

 kompensacyjny

 legislacyjny.

T. Szumlicz, UM UZ część 1

(1) aspekt przedmiotowy

, czyli odpowiedź na

pytanie: od jakich ryzyk powinien "uwalniać"
system?

(2) aspekt podmiotowy

, czyli odpowiedź na

pytanie: kogo ma obejmować system?

(3) aspekt instrumentalny

, czyli odpowiedź na

pytanie: jakie zasady, metody i techniki
zabezpieczenia zastosować w systemie?

(4) aspekt redystrybucyjny

, czyli odpowiedź na

pytanie: jakie ustalić reguły partycypacji
finansowej w systemie?

(5) aspekt kompensacyjny

, czyli odpowiedź na

pytanie: w jakim zakresie powstałe straty ma
pokrywać system?

(6) aspekt legislacyjny

, czyli odpowiedź na pytanie:

jak w praktyce stanowić i stosować prawo
dotyczące rozwiązań systemowych?

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Aspekt przedmiotowy

Zakres przedmiotowy systemu
zabezpieczenia społecznego
wyznacza

katalog ryzyk

społecznych

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Recommendation No. 67 (1944) “Income
Security”

Convention No. 102 (1952) “Minimum
Standards of Social Security”

International Labour Organisation, Convention and
Recommendation 1919-1966, ILO Geneva 1966.

T. Szumlicz, UM UZ część 1

 choroba

 macierzyństwo

 inwalidztwo

 śmierć żywiciela

 wypadek przy pracy

 bezrobocie

 starość

 nagłe wydatki

Aspekt przedmiotowy:

zakres przedmiotowy
systemu zabezpieczenia
społecznego
wyznacza

katalog ryzyk

społecznych:

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Zakres przedmiotowy

systemu zabezpieczenia społecznego

wyznacza katalog ryzyk społecznych:

 choroba

 macierzyństwo

 inwalidztwo

 starość

 śmierć żywiciela

 bezrobocie

 wypadek przy pracy

 nagłe wydatki
--------------------------------------------



ryzyko

niedołęstwa

starczego

(niesamodzielności)

 nagłego braku

 niedostatku

T. Szumlicz, UM UZ część 1

ryzyko choroby

- komentarz

ryzyko macierzyństwa

- komentarz

ryzyko inwalidztwa

- komentarz

ryzyko śmierci żywiciela

- komentarz

ryzyko wypadku przy pracy

- komentarz

ryzyko bezrobocia

- komentarz

ryzyko starości

- komentarz

ryzyko nagłego wydatku

- komentarz

ryzyko niedołęstwa starczego

- komentarz

ryzyko nagłego braku

- komentarz

ryzyko niedostatku

- komentarz

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Aspekt podmiotowy
System zabezpieczenia
społecznego obejmuje:

• obywateli (rezydentów)

• pracujących (w tym na własny
rachunek)

• pracujących i ich rodziny

• rodziny

• gospodarstwa domowe

• rodzinne gospodarstwa domowe

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Aspekt instrumentalny
systemu zabezpieczenia
społecznego

T. Szumlicz, UM UZ część 1

 zaopatrzeniowa

 ubezpieczeniowa

 filantropijna

podkreślenie:

modelowe

w konstruowaniu
systemu zabezpieczenia
społecznego
trzeba odróżniać

modelowe

zasady

(metody i techniki)

zabezpieczenia:

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Zasady zabezpieczenia

Zasady zabezpieczenia

najważniejsze

najważniejsze

kryteria

kryteria

odróżniające:

odróżniające:



źródło finansowania

źródło finansowania

zabezpieczenia

zabezpieczenia



charakter uprawnienia do

charakter uprawnienia do

świadczenia

świadczenia

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Kryterium źródła finansowania:

 zasada zaopatrzeniowa =

podatek – fundusze budżetowe

 zasada ubezpieczeniowa =

składka – fundusze ubezpieczeniowe

 zasada filantropijna =

darowizna – fundusze charytatywne

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Kryterium charakteru

uprawnienia:

 zasada zaopatrzeniowa =

uprawnienie obywatelskie

 zasada ubezpieczeniowa =

uprawnienie członka wspólnoty

ryzyka

 zasada filantropijna =

możliwość uzyskania wsparcia

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Aspekt redystrybucyjny

• redystrybucja horyzontalna
• redystrybucja wertykalna

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Aspekt redystrybucyjny

• redystrybucja przymusowa
• redystrybucja dobrowolna
• redystrybucja losowa

Schemat funkcjonowania ubezpieczeniowej
wspólnoty ryzyka

Poszkodowa

ni

świadczenia

Fundusz
ubezpieczenio

wy

Źródło:

opracowanie

własne.

składki

T. Szumlicz, UM UZ część 1

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Aspekt kompensacyjny

miarkowanie kompensaty
straty:

• zakres pokrycia straty
• zróżnicowanie pokrycia
straty

Przykład systemu emerytalnego („stary” a nowy

Przykład systemu emerytalnego („stary” a nowy

system):

system):

element 1

element 1

KB x 24%

KB x 24%

element 2

element 2

PW x 1,3% za każdy rok składkowy

PW x 1,3% za każdy rok składkowy

element 3

element 3

PW x 0,7% za każdy rok

PW x 0,7% za każdy rok

nieskładkowy

nieskładkowy

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Założenia:

Założenia:

Kwota bazowa – 3.000 zł (obecnie

Kwota bazowa – 3.000 zł (obecnie 2.822,66

zł)

zł)

Lata składkowe – 30; lata nieskładkowe – 5

Lata składkowe – 30; lata nieskładkowe – 5

wskaźniki podstawy wymiaru:

wskaźniki podstawy wymiaru:

50%

50%

100%

100%

250%

250%

(300%)

(300%)

element 1:

element 1:

720

720

720

720

720

720

720

720

element 2:

element 2:

585

585

1170

1170

2925

2925

2925

2925

element 3:

element 3:

53

53

105

105

263

263

263

263

………………………………………………………………………

………………………………………………………………………

.

.

1358

1358

1995

1995

3908

3908

3908

3908

wskaźniki zastąpienia wynagrodzenia przez

wskaźniki zastąpienia wynagrodzenia przez

emeryturę:

emeryturę:

90,5% 66,5% 52,1%

90,5% 66,5% 52,1%

(43,4%)

(43,4%)

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Nowy system emerytalny ogólna
zasada obliczania emerytury:

E

=

K

pdtż

R +

60

65

T. Szumlicz, UM UZ część 1

T. Szumlicz, UM UZ część 1

Aspekt legislacyjny:

• stanowienie prawa
• stosowanie prawa

Powstawanie pola dla doubezpieczenia

dotychczasowy

standard

zabezpieczenia

zmieniony

standard

zabezpieczenia

pożądany

standard

zabezpieczenia

Ważny komentarz:

Zmieniony standard urealnia bazowe zabezpieczenie społeczne
przede wszystkim z punktu widzenia demograficznego.
Wyższy standard wymagałby podniesienia podatków lub składek.

T. Szumlicz, UM UZ część 1