Wprowadzenie do
Wprowadzenie do
psychologii religii
psychologii religii
Stanowisko
Stanowisko
Zygmunta Freuda
Zygmunta Freuda
Życie Zygmunta Freuda
Życie Zygmunta Freuda
Urodził się 6 maja 1856 roku w miejscowości
Urodził się 6 maja 1856 roku w miejscowości
Freiberg.
Freiberg.
Pochodził z żydowskiej rodziny.
Pochodził z żydowskiej rodziny.
Dzieciństwo jak i prawie całe życie spędził w
Dzieciństwo jak i prawie całe życie spędził w
Wiedniu.
Wiedniu.
Bardzo duży wpływ na jego życie i poglądy miał
Bardzo duży wpływ na jego życie i poglądy miał
ojciec, którego on nie szanował, katolicka niania
ojciec, którego on nie szanował, katolicka niania
oraz ludzie których poznawał podczas swego
oraz ludzie których poznawał podczas swego
życia (Ludwik Feuerbach, Ernst Br
życia (Ludwik Feuerbach, Ernst Br
ü
ü
cke, Jean
cke, Jean
Martin Charcot, Wilhelm Fliess, Józef Brauer).
Martin Charcot, Wilhelm Fliess, Józef Brauer).
Z życia rodzinnego wyniósł tradycje ateistyczne,
Z życia rodzinnego wyniósł tradycje ateistyczne,
jednak całe życie podkreślał swoje żydowskie
jednak całe życie podkreślał swoje żydowskie
pochodzenia. Nazywał się często
pochodzenia. Nazywał się często
„Psychologizującym Żydem”
„Psychologizującym Żydem”
Życie Zygmunta Freuda
Życie Zygmunta Freuda
Mimo starań Freuda nie udało się rozłączyć
Mimo starań Freuda nie udało się rozłączyć
psychoanalizy od tradycji judaistycznej.
psychoanalizy od tradycji judaistycznej.
Abraham Roback zauważył wyraźne podobieństwa
Abraham Roback zauważył wyraźne podobieństwa
miedzy technikami stosowanymi przez Freuda a
miedzy technikami stosowanymi przez Freuda a
żydowską filozofią mistyczną – kabałą.
żydowską filozofią mistyczną – kabałą.
David Backan stwierdza, że wiele spośród
David Backan stwierdza, że wiele spośród
podstawowych terminów, używanych w
podstawowych terminów, używanych w
psychoanalizie, można znaleźć w Zohar a także w
psychoanalizie, można znaleźć w Zohar a także w
Talmudzie.
Talmudzie.
Biografowie zakładają, że Freud był, nieświadomie,
Biografowie zakładają, że Freud był, nieświadomie,
przeniknięty głęboko głównymi założeniami
przeniknięty głęboko głównymi założeniami
judaizmu i żydowskim stylem myślenia.
judaizmu i żydowskim stylem myślenia.
Zarys teorii
Zarys teorii
Psychoanalitycznej
Psychoanalitycznej
Zarys teorii
Zarys teorii
Psychoanalitycznej
Psychoanalitycznej
Psychika ludzka dzieli się na dwie warstwy.
Psychika ludzka dzieli się na dwie warstwy.
Warstwę świadomą i nieświadomą. Życie
Warstwę świadomą i nieświadomą. Życie
ludzkie determinowane jest w większym
ludzkie determinowane jest w większym
stopniu przez nieświadomość.
stopniu przez nieświadomość.
W człowieku występują trzy struktury:
W człowieku występują trzy struktury:
•
Id
Id
– pierwotne, popędowe; zasada
– pierwotne, popędowe; zasada
przyjemności, nieuświadomione
przyjemności, nieuświadomione
•
Ego
Ego
– powstałe z dwóch pozostałych,
– powstałe z dwóch pozostałych,
warstwa świadoma; zasad realizmu
warstwa świadoma; zasad realizmu
•
Superego
Superego
– udoskonalana wraz z
– udoskonalana wraz z
dojrzewaniem człowieka, sumienie; zasada
dojrzewaniem człowieka, sumienie; zasada
moralności
moralności
Zarys teorii
Zarys teorii
Psychoanalitycznej
Psychoanalitycznej
W mrocznych i niepojętych głębiach naszej
W mrocznych i niepojętych głębiach naszej
nieświadomości rywalizują dwa popędy.
nieświadomości rywalizują dwa popędy.
Eros – popęd życia oraz Tanatos – popęd
Eros – popęd życia oraz Tanatos – popęd
śmierci.
śmierci.
Stadia rozwoju psychoseksualnego:
Stadia rozwoju psychoseksualnego:
•
Faza oralna – strefa erogenna są usta, dziecko
Faza oralna – strefa erogenna są usta, dziecko
czerpie przyjemność z ssania i gryzienia,
czerpie przyjemność z ssania i gryzienia,
kontakty z matką mogą rzutować na dalsze
kontakty z matką mogą rzutować na dalsze
życie człowieka.
życie człowieka.
•
Faza analna – strefa erogenną jest układ
Faza analna – strefa erogenną jest układ
wydalniczy, kontrolna nad nim może sprawiać
wydalniczy, kontrolna nad nim może sprawiać
dziecku przyjemność, także ta faza może
dziecku przyjemność, także ta faza może
wpływać na dalsze życie.
wpływać na dalsze życie.
Zarys teorii
Zarys teorii
Psychoanalitycznej
Psychoanalitycznej
•
Faza falliczna – różna dla obu płci,
Faza falliczna – różna dla obu płci,
zainteresowanie genitaliami, zorientowanie
zainteresowanie genitaliami, zorientowanie
się dziecka o przynależności do określonej
się dziecka o przynależności do określonej
płci. U chłopców pojawia się kompleks Edypa
płci. U chłopców pojawia się kompleks Edypa
(!) oraz kompleks kastracji. U dziewczynek
(!) oraz kompleks kastracji. U dziewczynek
uwydatnia się zazdrość o penisa. Obie płcie
uwydatnia się zazdrość o penisa. Obie płcie
utożsamiają się z rodzicem tej samej płci.
utożsamiają się z rodzicem tej samej płci.
•
Faza latentna
Faza latentna
•
Faza falliczna – zainteresowanie druga płcią,
Faza falliczna – zainteresowanie druga płcią,
otworzenie się na drugiego człowieka.
otworzenie się na drugiego człowieka.
Psychologia religii Zygmunta
Psychologia religii Zygmunta
Freuda
Freuda
Postawa Freuda – „niewierzący Żyd”, „głęboko
Postawa Freuda – „niewierzący Żyd”, „głęboko
niereligijny człowiek”. Charakteryzowała go czynna
niereligijny człowiek”. Charakteryzowała go czynna
nienawiść do religii zwłaszcza rzymskokatolickiej.
nienawiść do religii zwłaszcza rzymskokatolickiej.
Bóg jako wywyższony ojciec.
Bóg jako wywyższony ojciec.
Religijność bierze swój początek w kompleksie
Religijność bierze swój początek w kompleksie
Edypa. Można ją zrozumieć jako potrzebę
Edypa. Można ją zrozumieć jako potrzebę
zwrócenia się o pomoc bezradnego, małego
zwrócenia się o pomoc bezradnego, małego
dziecka. Kiedy osoba dorosła spostrzega
dziecka. Kiedy osoba dorosła spostrzega
przeciwności losu, przypomina obie jak dobrze
przeciwności losu, przypomina obie jak dobrze
czuła się jako dziecko. U podstaw religii leży
czuła się jako dziecko. U podstaw religii leży
tęsknota za ojcem.
tęsknota za ojcem.
Psychologia religii Zygmunta
Psychologia religii Zygmunta
Freuda
Freuda
Historia lekarza – zwątpił on w Boga gdy
Historia lekarza – zwątpił on w Boga gdy
widział piękną, martwą kobietę, ale Bóg do
widział piękną, martwą kobietę, ale Bóg do
niego przemówił, a lekarz się nawrócił
niego przemówił, a lekarz się nawrócił
i interpretacja Freuda – lekarz tęskniła za
i interpretacja Freuda – lekarz tęskniła za
matką, co z kolei skojarzyło mu się z
matką, co z kolei skojarzyło mu się z
ojcem i negatywnymi emocjami. Ojca
ojcem i negatywnymi emocjami. Ojca
utożsamił on z Bogiem. Późniejsze głosy
utożsamił on z Bogiem. Późniejsze głosy
pochodziły z jego wnętrza.
pochodziły z jego wnętrza.
Psychologia religii Zygmunta
Psychologia religii Zygmunta
Freuda
Freuda
Początki tradycji religijnych
Początki tradycji religijnych
Religia jako forma nerwicy.
Religia jako forma nerwicy.
Freud wskazał na podobieństwa między rytuałami
Freud wskazał na podobieństwa między rytuałami
religijnymi a zachowaniem charakterystycznym
religijnymi a zachowaniem charakterystycznym
dla nerwicy natręctw ( wielkie zaangażowanie,
dla nerwicy natręctw ( wielkie zaangażowanie,
izolacja od zachowań dnia codziennego,
izolacja od zachowań dnia codziennego,
całościowość). Osoby religijne tak jak neurotyce
całościowość). Osoby religijne tak jak neurotyce
pragną stłumić i pozbyć się impulsów natury
pragną stłumić i pozbyć się impulsów natury
seksualnej, egoistycznej oraz społecznie
seksualnej, egoistycznej oraz społecznie
niepożądanej. Osoba ta zmaga się z poczuciem
niepożądanej. Osoba ta zmaga się z poczuciem
winy, pokusami, strachem przed karą.
winy, pokusami, strachem przed karą.
Psychologia religii Zygmunta
Psychologia religii Zygmunta
Freuda
Freuda
Totemizm jako nerwica. Totemizm jako początek
Totemizm jako nerwica. Totemizm jako początek
religijności.
religijności.
W szczepie ustanawiane są znaki przynależności
W szczepie ustanawiane są znaki przynależności
do danego klanu – totemy. Zabrania się osobą
do danego klanu – totemy. Zabrania się osobą
kontaktów seksualnych w jednym totemie. Jak w
kontaktów seksualnych w jednym totemie. Jak w
nerwicy zakazy te nie są wyjaśniane, jednak
nerwicy zakazy te nie są wyjaśniane, jednak
wywołują strach. Freud sugeruje, że totem jest
wywołują strach. Freud sugeruje, że totem jest
symbolem ojca. Tłumaczy też na przykładzie
symbolem ojca. Tłumaczy też na przykładzie
zabójstwa ojca w hordzie początki totemizmu.
zabójstwa ojca w hordzie początki totemizmu.
Zabicie ojca i ich późniejszy odpowiednik – uczty
Zabicie ojca i ich późniejszy odpowiednik – uczty
totemiczne, dały początek wszystkim praktykom
totemiczne, dały początek wszystkim praktykom
religijnym.
religijnym.
Psychologia religii Zygmunta
Psychologia religii Zygmunta
Freuda
Freuda
Skoro Chrystus poświęcił swoje życie za
Skoro Chrystus poświęcił swoje życie za
odkupienie ludzkości, wnioskować można, że
odkupienie ludzkości, wnioskować można, że
grzechem tym było morderstwo. Skoro został
grzechem tym było morderstwo. Skoro został
on pojednany z Bogiem-Ojcem musiało to
on pojednany z Bogiem-Ojcem musiało to
być ojcobójstwo.
być ojcobójstwo.
Uczta totemiczna wskrzeszona jest w
Uczta totemiczna wskrzeszona jest w
Eucharystii. Jest ona symbolem utożsamiania
Eucharystii. Jest ona symbolem utożsamiania
się z Synem i nową rolą „eliminacji Ojca”.
się z Synem i nową rolą „eliminacji Ojca”.
Totemizm jako pierwsze stadium początku
Totemizm jako pierwsze stadium początku
religii ewoluuje w następne stadia gdzie
religii ewoluuje w następne stadia gdzie
totem zamieniany jest w antropomorficznego
totem zamieniany jest w antropomorficznego
Boga.
Boga.
Psychologia religii Zygmunta
Psychologia religii Zygmunta
Freuda
Freuda
Niepewna przyszłość religii
Niepewna przyszłość religii
W książce „ Przyszłość pewnego złudzenia”
W książce „ Przyszłość pewnego złudzenia”
Freud zadaje pytanie czy ludzkość uwolni
Freud zadaje pytanie czy ludzkość uwolni
się od terapeutycznego działania religii? Nie
się od terapeutycznego działania religii? Nie
chodzi o oszukiwanie ludzi wierzących, a
chodzi o oszukiwanie ludzi wierzących, a
wytłumaczenie fenomenu religijności jako
wytłumaczenie fenomenu religijności jako
zaspokojenie najstarszych, najsilniejszych i
zaspokojenie najstarszych, najsilniejszych i
najbardziej gwałtownych marzeń oraz
najbardziej gwałtownych marzeń oraz
pragnień ludzkich.
pragnień ludzkich.
Psychologia religii Zygmunta
Psychologia religii Zygmunta
Freuda
Freuda
Religia jest formą kontroli jednak człowiek nie
Religia jest formą kontroli jednak człowiek nie
walczy z nią a można powiedzieć poddaje się
walczy z nią a można powiedzieć poddaje się
jej i jest zadowolony z czuwającej nad nim
jej i jest zadowolony z czuwającej nad nim
Opatrzności. Religia ściśle powiązana jest z
Opatrzności. Religia ściśle powiązana jest z
kulturą i niekiedy dzięki religijnemu
kulturą i niekiedy dzięki religijnemu
systemowi można egzekwować wymogi
systemowi można egzekwować wymogi
kultury.
kultury.
Jednak pełnie funkcjonalności społeczeństwo
Jednak pełnie funkcjonalności społeczeństwo
osiągnie gdy wyeliminuje całkowicie religię i
osiągnie gdy wyeliminuje całkowicie religię i
zastąpi ją nauką.
zastąpi ją nauką.
Psychologia religii Zygmunta
Psychologia religii Zygmunta
Freuda
Freuda
Zarzuty do koncepcji Zygmunta
Zarzuty do koncepcji Zygmunta
Freuda
Freuda
Niemożność weryfikacji empirycznej.
Niemożność weryfikacji empirycznej.
Sprzeczne wynika badań. ( Duża ilość psalmów
Sprzeczne wynika badań. ( Duża ilość psalmów
o tematyce powrotu dziecka do Ojca, ale brak
o tematyce powrotu dziecka do Ojca, ale brak
korelacji checi powrotu do Ojca a religijnością)
korelacji checi powrotu do Ojca a religijnością)
Bardziej matczyny obraz Boga
Bardziej matczyny obraz Boga
Mimo podobieństw cech zachowań
Mimo podobieństw cech zachowań
nerwicowych i religijnych przyrównywanie ich
nerwicowych i religijnych przyrównywanie ich
do siebie może być uznane za nadużycie.
do siebie może być uznane za nadużycie.
Psychologia religii Zygmunta
Psychologia religii Zygmunta
Freuda
Freuda
Spekulatywny charakter teorii hordy,
Spekulatywny charakter teorii hordy,
w której synowie zjadają ojca. Brak
w której synowie zjadają ojca. Brak
dowodów na uniwersalizm totemizmu.
dowodów na uniwersalizm totemizmu.
Nie wszędzie też, tam gdzie był
Nie wszędzie też, tam gdzie był
totemizm, wykształcały się uczty
totemizm, wykształcały się uczty
totemiczne.
totemiczne.
Doświadczenie Freuda, które poważnie
Doświadczenie Freuda, które poważnie
rzutowały na jego teorie.
rzutowały na jego teorie.
Wybiórczość Freuda
Wybiórczość Freuda
Pamiętajmy jednak o dużym wkładzie
Pamiętajmy jednak o dużym wkładzie
jaki wniósł Zygmunt Freud w
jaki wniósł Zygmunt Freud w
psychologię!
psychologię!
Dziękuję!!
Dziękuję!!
Mail: kasia.jak@gmail.com
Mail: kasia.jak@gmail.com