Wprowadzenie do

Wprowadzenie do

psychologii religii

psychologii religii

Stanowisko

Stanowisko

Zygmunta Freuda

Zygmunta Freuda

Życie Zygmunta Freuda

Życie Zygmunta Freuda



Urodził się 6 maja 1856 roku w miejscowości

Urodził się 6 maja 1856 roku w miejscowości

Freiberg.

Freiberg.



Pochodził z żydowskiej rodziny.

Pochodził z żydowskiej rodziny.



Dzieciństwo jak i prawie całe życie spędził w

Dzieciństwo jak i prawie całe życie spędził w

Wiedniu.

Wiedniu.



Bardzo duży wpływ na jego życie i poglądy miał

Bardzo duży wpływ na jego życie i poglądy miał

ojciec, którego on nie szanował, katolicka niania

ojciec, którego on nie szanował, katolicka niania

oraz ludzie których poznawał podczas swego

oraz ludzie których poznawał podczas swego

życia (Ludwik Feuerbach, Ernst Br

życia (Ludwik Feuerbach, Ernst Br

ü

ü

cke, Jean

cke, Jean

Martin Charcot, Wilhelm Fliess, Józef Brauer).

Martin Charcot, Wilhelm Fliess, Józef Brauer).



Z życia rodzinnego wyniósł tradycje ateistyczne,

Z życia rodzinnego wyniósł tradycje ateistyczne,

jednak całe życie podkreślał swoje żydowskie

jednak całe życie podkreślał swoje żydowskie

pochodzenia. Nazywał się często

pochodzenia. Nazywał się często

„Psychologizującym Żydem”

„Psychologizującym Żydem”

Życie Zygmunta Freuda

Życie Zygmunta Freuda



Mimo starań Freuda nie udało się rozłączyć

Mimo starań Freuda nie udało się rozłączyć

psychoanalizy od tradycji judaistycznej.

psychoanalizy od tradycji judaistycznej.



Abraham Roback zauważył wyraźne podobieństwa

Abraham Roback zauważył wyraźne podobieństwa

miedzy technikami stosowanymi przez Freuda a

miedzy technikami stosowanymi przez Freuda a

żydowską filozofią mistyczną – kabałą.

żydowską filozofią mistyczną – kabałą.



David Backan stwierdza, że wiele spośród

David Backan stwierdza, że wiele spośród

podstawowych terminów, używanych w

podstawowych terminów, używanych w

psychoanalizie, można znaleźć w Zohar a także w

psychoanalizie, można znaleźć w Zohar a także w

Talmudzie.

Talmudzie.



Biografowie zakładają, że Freud był, nieświadomie,

Biografowie zakładają, że Freud był, nieświadomie,

przeniknięty głęboko głównymi założeniami

przeniknięty głęboko głównymi założeniami

judaizmu i żydowskim stylem myślenia.

judaizmu i żydowskim stylem myślenia.

Zarys teorii

Zarys teorii

Psychoanalitycznej

Psychoanalitycznej

Zarys teorii

Zarys teorii

Psychoanalitycznej

Psychoanalitycznej



Psychika ludzka dzieli się na dwie warstwy.

Psychika ludzka dzieli się na dwie warstwy.

Warstwę świadomą i nieświadomą. Życie

Warstwę świadomą i nieświadomą. Życie

ludzkie determinowane jest w większym

ludzkie determinowane jest w większym

stopniu przez nieświadomość.

stopniu przez nieświadomość.



W człowieku występują trzy struktury:

W człowieku występują trzy struktury:

•

Id

Id

– pierwotne, popędowe; zasada

– pierwotne, popędowe; zasada

przyjemności, nieuświadomione

przyjemności, nieuświadomione

•

Ego

Ego

– powstałe z dwóch pozostałych,

– powstałe z dwóch pozostałych,

warstwa świadoma; zasad realizmu

warstwa świadoma; zasad realizmu

•

Superego

Superego

– udoskonalana wraz z

– udoskonalana wraz z

dojrzewaniem człowieka, sumienie; zasada

dojrzewaniem człowieka, sumienie; zasada

moralności

moralności

Zarys teorii

Zarys teorii

Psychoanalitycznej

Psychoanalitycznej



W mrocznych i niepojętych głębiach naszej

W mrocznych i niepojętych głębiach naszej

nieświadomości rywalizują dwa popędy.

nieświadomości rywalizują dwa popędy.

Eros – popęd życia oraz Tanatos – popęd

Eros – popęd życia oraz Tanatos – popęd

śmierci.

śmierci.



Stadia rozwoju psychoseksualnego:

Stadia rozwoju psychoseksualnego:

•

Faza oralna – strefa erogenna są usta, dziecko

Faza oralna – strefa erogenna są usta, dziecko

czerpie przyjemność z ssania i gryzienia,

czerpie przyjemność z ssania i gryzienia,

kontakty z matką mogą rzutować na dalsze

kontakty z matką mogą rzutować na dalsze

życie człowieka.

życie człowieka.

•

Faza analna – strefa erogenną jest układ

Faza analna – strefa erogenną jest układ

wydalniczy, kontrolna nad nim może sprawiać

wydalniczy, kontrolna nad nim może sprawiać

dziecku przyjemność, także ta faza może

dziecku przyjemność, także ta faza może

wpływać na dalsze życie.

wpływać na dalsze życie.

Zarys teorii

Zarys teorii

Psychoanalitycznej

Psychoanalitycznej

•

Faza falliczna – różna dla obu płci,

Faza falliczna – różna dla obu płci,

zainteresowanie genitaliami, zorientowanie

zainteresowanie genitaliami, zorientowanie

się dziecka o przynależności do określonej

się dziecka o przynależności do określonej

płci. U chłopców pojawia się kompleks Edypa

płci. U chłopców pojawia się kompleks Edypa

(!) oraz kompleks kastracji. U dziewczynek

(!) oraz kompleks kastracji. U dziewczynek

uwydatnia się zazdrość o penisa. Obie płcie

uwydatnia się zazdrość o penisa. Obie płcie

utożsamiają się z rodzicem tej samej płci.

utożsamiają się z rodzicem tej samej płci.

•

Faza latentna

Faza latentna

•

Faza falliczna – zainteresowanie druga płcią,

Faza falliczna – zainteresowanie druga płcią,

otworzenie się na drugiego człowieka.

otworzenie się na drugiego człowieka.

Psychologia religii Zygmunta

Psychologia religii Zygmunta

Freuda

Freuda



Postawa Freuda – „niewierzący Żyd”, „głęboko

Postawa Freuda – „niewierzący Żyd”, „głęboko

niereligijny człowiek”. Charakteryzowała go czynna

niereligijny człowiek”. Charakteryzowała go czynna

nienawiść do religii zwłaszcza rzymskokatolickiej.

nienawiść do religii zwłaszcza rzymskokatolickiej.

Bóg jako wywyższony ojciec.

Bóg jako wywyższony ojciec.



Religijność bierze swój początek w kompleksie

Religijność bierze swój początek w kompleksie

Edypa. Można ją zrozumieć jako potrzebę

Edypa. Można ją zrozumieć jako potrzebę

zwrócenia się o pomoc bezradnego, małego

zwrócenia się o pomoc bezradnego, małego

dziecka. Kiedy osoba dorosła spostrzega

dziecka. Kiedy osoba dorosła spostrzega

przeciwności losu, przypomina obie jak dobrze

przeciwności losu, przypomina obie jak dobrze

czuła się jako dziecko. U podstaw religii leży

czuła się jako dziecko. U podstaw religii leży

tęsknota za ojcem.

tęsknota za ojcem.

Psychologia religii Zygmunta

Psychologia religii Zygmunta

Freuda

Freuda



Historia lekarza – zwątpił on w Boga gdy

Historia lekarza – zwątpił on w Boga gdy

widział piękną, martwą kobietę, ale Bóg do

widział piękną, martwą kobietę, ale Bóg do

niego przemówił, a lekarz się nawrócił

niego przemówił, a lekarz się nawrócił

i interpretacja Freuda – lekarz tęskniła za

i interpretacja Freuda – lekarz tęskniła za

matką, co z kolei skojarzyło mu się z

matką, co z kolei skojarzyło mu się z

ojcem i negatywnymi emocjami. Ojca

ojcem i negatywnymi emocjami. Ojca

utożsamił on z Bogiem. Późniejsze głosy

utożsamił on z Bogiem. Późniejsze głosy

pochodziły z jego wnętrza.

pochodziły z jego wnętrza.

Psychologia religii Zygmunta

Psychologia religii Zygmunta

Freuda

Freuda

Początki tradycji religijnych

Początki tradycji religijnych



Religia jako forma nerwicy.

Religia jako forma nerwicy.

Freud wskazał na podobieństwa między rytuałami

Freud wskazał na podobieństwa między rytuałami

religijnymi a zachowaniem charakterystycznym

religijnymi a zachowaniem charakterystycznym

dla nerwicy natręctw ( wielkie zaangażowanie,

dla nerwicy natręctw ( wielkie zaangażowanie,

izolacja od zachowań dnia codziennego,

izolacja od zachowań dnia codziennego,

całościowość). Osoby religijne tak jak neurotyce

całościowość). Osoby religijne tak jak neurotyce

pragną stłumić i pozbyć się impulsów natury

pragną stłumić i pozbyć się impulsów natury

seksualnej, egoistycznej oraz społecznie

seksualnej, egoistycznej oraz społecznie

niepożądanej. Osoba ta zmaga się z poczuciem

niepożądanej. Osoba ta zmaga się z poczuciem

winy, pokusami, strachem przed karą.

winy, pokusami, strachem przed karą.

Psychologia religii Zygmunta

Psychologia religii Zygmunta

Freuda

Freuda



Totemizm jako nerwica. Totemizm jako początek

Totemizm jako nerwica. Totemizm jako początek

religijności.

religijności.

W szczepie ustanawiane są znaki przynależności

W szczepie ustanawiane są znaki przynależności

do danego klanu – totemy. Zabrania się osobą

do danego klanu – totemy. Zabrania się osobą

kontaktów seksualnych w jednym totemie. Jak w

kontaktów seksualnych w jednym totemie. Jak w

nerwicy zakazy te nie są wyjaśniane, jednak

nerwicy zakazy te nie są wyjaśniane, jednak

wywołują strach. Freud sugeruje, że totem jest

wywołują strach. Freud sugeruje, że totem jest

symbolem ojca. Tłumaczy też na przykładzie

symbolem ojca. Tłumaczy też na przykładzie

zabójstwa ojca w hordzie początki totemizmu.

zabójstwa ojca w hordzie początki totemizmu.

Zabicie ojca i ich późniejszy odpowiednik – uczty

Zabicie ojca i ich późniejszy odpowiednik – uczty

totemiczne, dały początek wszystkim praktykom

totemiczne, dały początek wszystkim praktykom

religijnym.

religijnym.

Psychologia religii Zygmunta

Psychologia religii Zygmunta

Freuda

Freuda

Skoro Chrystus poświęcił swoje życie za

Skoro Chrystus poświęcił swoje życie za

odkupienie ludzkości, wnioskować można, że

odkupienie ludzkości, wnioskować można, że

grzechem tym było morderstwo. Skoro został

grzechem tym było morderstwo. Skoro został

on pojednany z Bogiem-Ojcem musiało to

on pojednany z Bogiem-Ojcem musiało to

być ojcobójstwo.

być ojcobójstwo.

Uczta totemiczna wskrzeszona jest w

Uczta totemiczna wskrzeszona jest w

Eucharystii. Jest ona symbolem utożsamiania

Eucharystii. Jest ona symbolem utożsamiania

się z Synem i nową rolą „eliminacji Ojca”.

się z Synem i nową rolą „eliminacji Ojca”.

Totemizm jako pierwsze stadium początku

Totemizm jako pierwsze stadium początku

religii ewoluuje w następne stadia gdzie

religii ewoluuje w następne stadia gdzie

totem zamieniany jest w antropomorficznego

totem zamieniany jest w antropomorficznego

Boga.

Boga.

Psychologia religii Zygmunta

Psychologia religii Zygmunta

Freuda

Freuda

Niepewna przyszłość religii

Niepewna przyszłość religii



W książce „ Przyszłość pewnego złudzenia”

W książce „ Przyszłość pewnego złudzenia”

Freud zadaje pytanie czy ludzkość uwolni

Freud zadaje pytanie czy ludzkość uwolni

się od terapeutycznego działania religii?

się od terapeutycznego działania religii?

Nie chodzi o oszukiwanie ludzi wierzących,

Nie chodzi o oszukiwanie ludzi wierzących,

a wytłumaczenie fenomenu religijności jako

a wytłumaczenie fenomenu religijności jako

zaspokojenie najstarszych, najsilniejszych i

zaspokojenie najstarszych, najsilniejszych i

najbardziej gwałtownych marzeń oraz

najbardziej gwałtownych marzeń oraz

pragnień ludzkich.

pragnień ludzkich.

Psychologia religii Zygmunta

Psychologia religii Zygmunta

Freuda

Freuda



Religia jest formą kontroli jednak człowiek nie

Religia jest formą kontroli jednak człowiek nie

walczy z nią a można powiedzieć poddaje się

walczy z nią a można powiedzieć poddaje się

jej i jest zadowolony z czuwającej nad nim

jej i jest zadowolony z czuwającej nad nim

Opatrzności. Religia ściśle powiązana jest z

Opatrzności. Religia ściśle powiązana jest z

kulturą i niekiedy dzięki religijnemu

kulturą i niekiedy dzięki religijnemu

systemowi można egzekwować wymogi

systemowi można egzekwować wymogi

kultury.

kultury.



Jednak pełnie funkcjonalności społeczeństwo

Jednak pełnie funkcjonalności społeczeństwo

osiągnie gdy wyeliminuje całkowicie religię i

osiągnie gdy wyeliminuje całkowicie religię i

zastąpi ją nauką.

zastąpi ją nauką.

Psychologia religii Zygmunta

Psychologia religii Zygmunta

Freuda

Freuda

Zarzuty do koncepcji Zygmunta

Zarzuty do koncepcji Zygmunta

Freuda

Freuda



Niemożność weryfikacji empirycznej. Sprzeczne

Niemożność weryfikacji empirycznej. Sprzeczne

wynika badań. ( Duża ilość psalmów o tematyce

wynika badań. ( Duża ilość psalmów o tematyce

powrotu dziecka do Ojca, ale brak korelacji checi

powrotu dziecka do Ojca, ale brak korelacji checi

powrotu do Ojca a religijnością)

powrotu do Ojca a religijnością)



Bardziej matczyny obraz Boga

Bardziej matczyny obraz Boga



Mimo podobieństw cech zachowań nerwicowych

Mimo podobieństw cech zachowań nerwicowych

i religijnych przyrównywanie ich do siebie może

i religijnych przyrównywanie ich do siebie może

być uznane za nadużycie.

być uznane za nadużycie.

Psychologia religii Zygmunta

Psychologia religii Zygmunta

Freuda

Freuda



Spekulatywny charakter teorii hordy,

Spekulatywny charakter teorii hordy,

w której synowie zjadają ojca. Brak

w której synowie zjadają ojca. Brak

dowodów na uniwersalizm totemizmu.

dowodów na uniwersalizm totemizmu.

Nie wszędzie też, tam gdzie był

Nie wszędzie też, tam gdzie był

totemizm, wykształcały się uczty

totemizm, wykształcały się uczty

totemiczne.

totemiczne.



Doświadczenie Freuda, które poważnie

Doświadczenie Freuda, które poważnie

rzutowały na jego teorie.

rzutowały na jego teorie.



Wybiórczość Freuda

Wybiórczość Freuda