Sytuacja nauki w XIX wieku

 

Nauki
przyrodnicze

Technika

Nauki humanistyczne i medyczne

180
1-
181
5

- Lekarz i fizyk
ang. Thomas
Young doszedł
do wniosku, że
światło jest falą
poprzeczną, a
nie cząstkami.

-Pierwsza fotografia,
nietrwała
-Pierwszy mały
parowiec – Robert
Fulton
- Pierwsza podróż
oceaniczna parowcem

- Do stosowanych metod lecenia chorób
psychicznych, nalezą:
Zakuwanie w kajdany, lewatywy i
puszczanie krwi. Walczy z tym - - francuski
psychiatra Philippe Pinel.
- Franciszek J. Gall tworzy frenologię

181
1-
182
5

Odkrycie
szczątków
pterodaktyla

- Żywność w puszkach
- Żeliwny wiadukt
kolejowy, maszyna do
składania druku, trwała
fotografia, elektromagnes
- R. Laënnec odkrywa
stetoskop

- Szkot Charles Bell - rozróżnia nerwy
ruchowe i czuciowe rdzenia kręgowego.
- Thomas Sutton odkrywa specyfikę
halucynacji wywołanych alkoholizmem

182
6-
186
0

Odkryto
szczątki
mamuta i
narzędzia
kamienne
 
 

Okulary do używania
pod wodą. Pierwszy
karabin powtarzalny
winchester, wchodzi do
masowej produkcji.

- Przystawianie pijawek do odbytu pacjentów
depresyjnych.
- Terapia wodna w leczeniu chorób
psychicznych – stosowana aż do pierwszej
polowy XX wieku.
- 1843 - Angielska Izba Lordów ustala, że
osoby chore umysłowo nie ponoszą pełnej
odpowiedzialności za czyny niezgodne z
prawem (zasada M. Naghetena). Amerykański
prawny odpowiednik (zasada Durhama)
dopiero w 1954.

186
5-
187
7

- 1877-
Odkrycie obu
księżyców
Marsa
- Astronomowie
dostrzegają
kanały na
Marsie
 

- Sprężarka do
wytwarzania lodu,
zamek Yale
- Kabel transatlantycki,
suche ogniwo,
wynalezienie telefonu .
- Powielacz woskowy

- Odkrycie ośrodka mowy P. Broca
(motoryka
- 1871 - E. B. Tylor – praca na temat
animizmu, kultur pierwotnych i metody
porównywania kultur.
-1874 - założenie Akademii Medycznej dla
Kobiet w W. Brytanii.
- Odkrycie wagi przeżyć z dzieciństwa dla
rozwoju psychicznego – J. S. Mill.

Wyk. 1 Wstęp.

Sytuacja nauki po roku 1879

187
9

 

-
Wprowadzenie
terminu
„biopsja”

- Elektryczna żarówka
próżniowa
- Odkrycie
chemicznych
substytutów cukru i
ich produkcja.
- Budowa fotometru
 

-

Laboratorium w Lipsku

- Odkrycie szkieletów
Neandertalczyków i ich narzędzi,
uznanie, że byli przodkami człowieka.
- Odkrycie malowideł prehistorycznych.
 

188
0-
189
9

Odkrycie
piezoelektrycz
ności

Budowa sejsmografu
 
 

- Teoria uczuć Jamesa-Langego
- Odkrycie labiryntu Minosa.
- Opis przypadku histerii – Anna O.
(Breuer – Austria)
 

 
 

 
 

Wyk. 1a.
 
Model scjentystyczny: August Comte (1798-1857)
 
Filozofia pozytywna:
- zajmuje się przedmiotami rzeczywistymi
- ma polepszyć jakość życia
- ustala wiedzę pewną
- bada ścisłe kwestie
- nie ogramicza się do krytyki
 
Fazy rozwoju ludzkości:
1.

teologiczna (mitologiczna)

2.

metafizyczna (spekulatywna)

3.

pozytywna (od Comte’a)

 
 Dychotomiczna klasyfikacja nauk
- nauki abstrakcyjne (fizyka, chemia)
- nauki konkretne (mineralogia)
 
Hierarchiczna klasyfikacja nauk
- matematyka (bada wszystko)
- astronomia (bada wszystkie ciała)
- fizyka i chemia (bada ciała na Ziemi)
- biologia i socjologia (bada ciała żywe)
 
Socjologia i socjologia wiedzy:
Wiedza o faktach jest pewna ale zależy od podmiotu (w społeczeństwie niewidomych nie

powstałaby astronomia).

Rozważania teoretyczne to wytwory umysłu przeznaczone do zaspokojenia naszych

potrzeb.

 

August Comte

 
 

 

Model humanistyczny : Wilhelm Dilthey (1833-1911)

„Filozofia życia” (czyli kultury i duchowości)
 
Modyfikacja podziału D. Windelbanda na nauki nomotetyczne i

idiograficzne:

Podział na nauki o duchu i nauki przyrodnicze.

Humanistykę i przyrodoznawstwo różni metoda a nie

przedmiot badań.

Wyjaśnianie (nauki przyrodnicze)
Rozumienie (nauki humanistyczne)
 
Największa zdobycz ludzkości to świadomość historyczna.
Fakty społeczne zmieniają się historycznie
 
Psychologia
Nie powinna być asocjacjonistyczna ani atomistyczna

Podstawowy termin:

metoda hermeneutyczna

W.Dilthey

Psychologia matematyczna i eksperymentalna – początki [1]

J. F. Herbart (1776-1841)
Układ nerwowy jest pośrednikiem pomiędzy duszą i ciałem,
dusza nie ma innych zdolności poza dążeniem do zachowania
równowagi.
Wyobrażenie to ślad spostrzeżenia. Wyobrażenia przyciągają się
lub odpychają, mają różną siłę.
Stany psychiczne są kombinacja wyobrażeń.
Zależności pomiędzy nimi można wyrazić matematycznie, istnieje
„mechanika wyobrażeń.
Apercepcja
Formowanie się nowych wyobrażeń zależy od tego co już jest w
psychice.

G. T. Fechner (1801-1887)
20 października 1850 r. przeżył wizję, która przekonała go, że
można połączyć w jedno świat materii i psychiki i wszystko
opisać matematycznie. Potem zaczął eksperymentować i odkrył
coś co nazywa się prawem Webera-Fechnera: Aby siła wrażenia
rosła w postępie arytmetycznym siła bodzca musi zwiększać się
w postępie geometrycznym.

J. F. Herbart

G. T. Fechner

Psychologia matematyczna i eksperymentalna –

początki [2]

Wilhelm Wundt (1832-1920)

Okres heidelberski (1857-74) – formułowanie programu badań
laboratoryjnych: programu realizowanego w Lipsku po założeniu
laboratorium.
Po okresie heidelberskim Wundt uważał:

-psychologia eksperymentalna nie ma większej przyszłości,

-psychologia nie powinna być całkowicie oddzielona od filozofii.

Apercepcja:

Uwaga skierowana na bodziec prowokuje szereg
czynności psychicznych uaktywniających ślady
bodźców podobnych, co wydłuża przebieg
procesów psychicznych.

Elementy świadomości:

-Wyobrażenia i pojęcia

-Uczucia

-Akty woli

Paralelizm psychofizyczny:

-Zjawiska fizjologiczne i psychologiczne przebiegają
równolegle, nie ma pomiędzy nimi zależności przyczynowych.

W.Wundt

Psychologia matematyczna i eksperymentalna –

początki [3]

Początki teorii testów

Alfred Binet (1857-1911)

1904 francuski Komitet do spraw Publicznego Nauczania
powierzył mu zadanie odróżnienia dzieci źle uczonych
i zaniedbanych od dzieci opóźnionych w rozwoju umysłowym.
W efekcie powstał pierwszy test inteligencji i pojęcie
ilorazu inteligencji.
Pierwsza dopracowana skala do mierzenia inteligencji to skala Bineta-
Simona

.

Początki statystyki w psychologii

Francis Galton opublikował w 1872 roku pracę
„Statystyczne badania skuteczności modlitwy”.

A.
Binet

F. Galton

Psychologia introspekcyjna [1]

Psychologia introspekcyjna czyli psychologia świadomości
miała w Europie trzy kierunki związane z trzema koncepcjami
świadomości.

Są to

:

Psychologia atomistyczno-asocjacjonistyczna
(

najstarsza, od XVII-XVIII wieku w filozofii

)

Psychologia Gestalt
Psychologia aktów intencjonalnych (

istniała w

zasadzie tylko Europie Środkowej, także w Polsce
międzywojennej

).

Szkoła würzburska (jest pomostem pomiędzy
atomizmem i psychologią Gestalt).
Odkrycia szkoły:
Istnienie „tendencji determinującej” i „czystych
myśli”.
Ograniczenie działania „praw asocjacji”.

Psychologia introspekcyjna [2]

Psychologia postaci

Ernst Mach (1838-1916) - Był głównie fizykiem i filozofem

Christian Ehrenfelds (1859-1932)

Wolfgang Köhler (1887-1967)
W pracy „The Mentality of Apes” z 1921 roku przedstawił wyniki
badań nad „wglądem” (nagłe przeorganizowanie pola
spostrzeżeniowego) u szympansów.

E. Mach

Ch.
Ehrenfelds

W. Köhler

Psychologia w Polsce

(poza szkołą lwowsko-warszawską)

Julian Ochorowicz (1850-1917)

Inżynier i parapsycholog, propagował w Polsce psychologię
laboratoryjną

.

Alfred Korzybski (1879-1950)

Twórca tak zwanej Semantyki Ogólnej

Florian Znaniecki (1882-1958)

Socjolog i psycholog społeczny, jeden z „ojców” symbolicznego
interakcjonizmu (w USA).
Pojęcia:

Jaźń odzwierciedlona

Współczynnik humanistyczny

F. Znaniecki

A. Korzybski

J.

Ochorowicz

Kazimierz Twardowski

Teoria aktów intencjonalnych i teoria
czynności

Franz Brentano (1874):

Psychologie vom empirischen

Standpunkt

F

a

za

1

Psychologia

Filozofia

Kazimierz Twardowski

(1894):

Zur Lehre vom Inhalt und

Gegenstand der Vorstellungen

Kazimierz Twardowski

(1912):

O czynnościach i wytworach

Edmund Husserl (1958):

Die Idee der

Phänomenologie

F

a

za

2

John Searle (1969):

Speech Acts

John Searle (1984):

Minds, Brains and Science

Teoria intencjonalności

Tadeusz Tomaszewski

(1963):

Wstęp do psychologii

Maurice Merleau-Ponty

(1969):

La prose du monde

Rys. 1

Franz Brentano (1874):

Psychologie vom empirischen

Standpunkt

Psychologia

Filozofia

Kazimierz Twardowski

(1894):

Zur Lehre vom Inhalt und

Gegenstand der Vorstellungen

Kazimierz Twardowski

(1912):

O czynnościach i wytworach

John Searle (1984):

Minds, Brains and Science

Teoria intencjonalności

Rys.1a

Cechy zjawisk umysłowych

(Brentano 1874)

• Intencjonalność:

Są „o czymś”, mają swój

przedmiot
 

• Monosubiektywność:

Są prywatne, tylko

podmiot poznaje je bezpośrednio.

Rys.2

Akt intencjonalny i jego przedmiot

Przedmiot

Akt

Rys. 3

Akt

Treść

przedmiot

Akt, treść i przedmiot aktu

Rys. 4

Akt

Treść

Przedmi

ot

Rys. 5

Czynność

lub akt

Treść lub produkt

Przedmiot

Wyobrażanie

Wyobrażenie

To, co wyobrażamy

sobie

Spostrzeganie

Spostrzeżenie

To, co spostrzegane

Wykładanie

Wykład

To, o czym się wykłada

Malowanie

Portret

Model/modelka

Przedmiot a treść aktu

Rys. 7

płakanie – płacz
mówienie – mowa
skakanie – skok
myślenie – myśł
spacerowanie – spacer
informowanie – donos
pisanie – pismo
kopanie – wykop

Czynności i

wytwory

Rys. 8

Myślenie – myśl
Sądzenie – sąd
Widzenie – obraz percepcyjny
Wyobrażanie sobie –

wyobrażenie

Wytwory i czynności psychiczne

Rys. 9

Skakanie - skok

Spacerowanie - spacer

Czynności fizyczne

Bieganie - bieg

Mówienie -

przemowa

Pisanie - pismo
Rysowanie – rysunek
Malowanie - obraz

Czynności psychofizyczne

Rys. 11

Wytwory nietrwałe i trwałe

Płakanie - płacz

Wyobrażanie sobie -

wyobrażenie

Pisanie - pismo

Kopanie - wykop

Rys. 12

psychofizyc

zne

Budowanie- budynek

Pisanie – pismo

Tańczenie – taniec

Myślenie - myśl

Mówienie- mowa

fizyczne

psychiczne

Czynności

i wytwory

nietrwałe

trwałe

Klasyfikacja czynności i wytworów

Rys.14

Definicja czynności

Czynności (akty, „funkcje””) to procesy
(zjawiska) ukierunkowane na swój wytwór
(produkt, wynik, rezultat).

Rys. 15

K. Twardowski 1912, T. Tomaszewski 1963

Działania a intencje

reakcja

bodziec

działani

e

Intencja

?

działa

nie

Intencja w

działaniu

Rys. 16

Aktywność lub działanie osoby lub
rzeczy(„funkcją nauczyciela jest
uczenie”, „funkcją serca jest przetaczanie
krwi”)

Dwa znaczenia słowa „funkcja”

Funkcja

m

:

X jest funkcją Y  gdy zmienia się X
zmienia się Y („...ciśnienie powietrza
jest funkcją jego temperatury”)

Funkcja

p

:

Rys 17

Psychologia w Polsce:

Przedstawiciele szkoły lwowsko – warszawskiej

:

Kazimierz Twardowski (1866-1938)

Założyciel szkoły, logik filozof, psycholog

.

Alfred Tarski (1901-1983)

Logik, jego prac do dziś są analizowane i dyskutowane za granicą.

Władysław Witwicki (1878-1948)

Psycholog, teoretyk sztuki, rysownik, znawcą filozofii i sztuki starożytnej
Grecji, przełożył prace Platona na język polski.
Osiągnięcia
- teoria „kratyzmu”.
-pojęcie supozycji, psychologiczna zasada niesprzeczności i badania
psychologii religii

-wrażenia estetyczne badane w kontekście sporu o odrębność wrażeń i
spostrzeżeń.

-Inni:

-Kazimierz Ajdukiewicz, Jan Łukasiewicz , Leśniewski Stanisław,
Władysław Tatarkiewicz, Kotarbinscy (Tadeusz, Janina), Ossowscy
(Stefan, Maria), Tadeusz Witwicki , Innocenty Bocheński, Jan
Salamucha, Stefan Świeżawski, Stefan Wołoszyn, Stefan Baley, etc.

K. Twardowski

A. Tarski

W. Witwicki

K.

Ajdukiewicz

J.

Łukasiewicz

W.

Tatarkiewicz

T.

Kotarbiński

S. Ossowski

M.

Ossowska

I. Bocheński

S.

Świeżawski

Psychologia w Polsce (c.d.)

Przedstawiciele szkoły lwowsko –warszawskiej w

psychologii:

Tadeusz Tomaszewski (1910-2000)

Studiował pod kierunkiem Kazimierz Twardowskiego, Kazimierza
Ajdukiewicza i Mieczysława Kreutza.
Tworzył po wojnie szkołę opartą na teorii czynności.
Czynność to proces ukierunkowany na powstanie wytworu.

W szkole Tomaszewskiego jego uczniowie badali:

-wewnętrzna strukturę czynności i typy czynności (ogólna teoria
czynności).

-wpływ czynników pozapodmiotowych na czynności (otoczenia
rzeczowego - prakseologia i społecznego – psychologia
społeczna).

-powiązanie pomiędzy czynnościami podmiotu (psychologia
osobowości i temperamentu).

-neurofizjologiczne podstawy czynności ( neuropsychologia i
teoria afazji – Mariusz Maruszewski)