Psychoanaliza

Sigmund Freud (1856-1939)

Nie używał pojęcia „instynkt” (niem. Instinkt)
Używał pojęć:
Popęd seksualny (Sexualtrieb), popęd (Trieb).

Popęd – coś co nadaje kierunek zachowaniu, motywacja bez
wzorca zachowania
Instynkt – wrodzony wzorzec zachowań.

Nie był pierwszym , który używał pojęcia nieświadomości (przed
nim np.. W. Wundt i wielu filozofów)

Osiągnięcia:
Teoria rozwoju psychoseksualnego (i tzw. kompleksu Edypa)
Teoria związków moralności i kultury
Teoria genezy „superego”
Teoria konfliktu psychicznego i lęku
Hermeneutyka

S. Freud

Psychoanaliza (c.d.)

C. G. Jung (1875-1961)

Osiągnięcia:
Pojęcie nieświadomości zbiorowej i archetypu.
Pojęcie symbolu
Pojęcie rozwoju psychicznego (indywiduacji)

Alfred Adler (1870-1937)

Teoria kompleksu niższości
Teoria wpływu kolejności urodzenia na osobowość
Psychologia indywidualna

Inni uczniowie Freuda:
Karen Horney

Teoria leku podstawowego kulturowych źródeł nerwicy, pozytywna
definicja zdrowia psychicznego

Otto Rank

Teoria urazu narodzin i koncepcja rozwoju psychicznego.

S. Ferenczi

Ekscentryczne formy psychoterapii

Psychoanaliza poza psychologią: H. S. Sullivan (1892-1948), Erich
Fromm (1900-1980)

C.G. Jung

A. Adleer

K. Horney

O. Rank

S. Ferenczi

E. Fromm

H.S.

Sullivan

Psychologia przed J. Watsonem

George J. Romanes (1848-1894)

Stawiał pytanie jak odróżnić czynności świadome, czynności
instynktowne, czynności odruchowe.

Robert M. Yerkes (1876-1956)

Uznał, że o nieodruchowości (psychiczności) świadczy: wytrwałe dążenie
do celów i dobór środków działania zależny od okoliczności, rozwinięty
układ nerwowy.

C. Loyd Morgan (1852-1936.)

„Żadnej czynności nie należy wyjaśniać jako skutku wyższej zdolności
psychicznej jeśli istnieje możliwość wyjaśnienia jej jako zdolności
znajdującej się na niższym poziomie rozwoju”.

Edward Lee Thorndike (1874-1949)

Prawo ćwiczenia, prawo efektu (utrwalają się reakcje po których
następuje zadowolenie)

R.M.Yerkes

C.L. Morgan

E.L.Thorndik
e

Psychologia zapoczątkowana przez Johna

Watsona (1878-1958)

1912 manifest behawiorystyczny.
1920 badania („Małego Alberta”) Alberta B. ; warunkowanie
reakcji strachu.
„Obwodowa” teoria myślenia.

Ewolucja behawioryzmu:

Etap klasycznego behawioryzmu (J. Watson, J. B. Skinner):

S – R

S – (O) – R

Etap neobehawioryzmu

:

S

– r

1

-

s

1

– r

2

–

s

2

– r

3

–

s

3

– r

4

–

s

4

– r

5

–

s

5

– r

6

–

s

6

– r

7

–

s

7

......... r

n

–

s

n

–

R

J. Watson

J.B. Skinner

Problem lokalizacji funkcji psychicznych

Trzy rozwiązania:

Hipoteza lokalizacyjna (każda funkcja ma stalą i wyrażną
lokalizację w mózgu)
Hipoteza antylokalizacyjna (Karl S. Lashley)
Hipoteza lokalizacji dynamicznej, w dwu wersjach:

- Teoria układów funkcjonalnych (A. R. Łuria)

-- Teoria modułowości mózgu (J. A. Fodor i inni w USA)

- Układ funkcjonalny: Coś (np.. System tkanek i narządów,
zaprogramowany komputer) co realizuje stale zadanie zmiennymi
środkami.

-- Pojęcie wyższej czynności psychicznej i ekstrakortykalnej
podstawy takich czynności (L. S. Wygotski – 1934 r, A. R. Łuria )

--- Pojęcie „poszerzonego umysłu” i cyborgizacji człowieka
(Andy Clark, 2003 Natural-Born Cyborgs), czynności psychiczne
są realizowane przez układ funkcjonalny człowiek-artefakt (np.
komputer)

A.R.
Łuria

K.S. Lashley

J.A.
Fodor

L.S.
Wygotsky

A. Clark

Psychologia humanistyczna

Trzy kierunki:

Amerykańska psychologia humanistyczna
Abraham Maslow
Carl R. Rogers

Psychologia egzystencjalna
Viktor E. Frankl
Ludwig Binswanger
Rollo May (USA)

Psychologia transpersonalna, (posthumanistyczna)
Autorzy związani z ruchem New Age

R. May

L.

Binwanger

A.
Maslow

C.R.
Rogers

V.E. Frankl

Psychologia poznawcza

Początki:
1948 – sympozjum w Hixon na temat mózgowych mechanizmów
zachowania
1975 – powstanie cognitive science

Cechy charakterystyczne teorii nurtu
poznawczego:
Nowy strukturalizm
Nowy mentalizm
Teoria przetwarzania informacji i teoria
metodologicznego solipsyzmu

Współczesna alternatywa [?]:

Teoria ekologiczna (procesów
poznawczych)

(np.Ulric Neisser i teoria systemów percepcyjnych)

Psychologia J. Piageta

Pojęcia:
Całość, system
Samosterowność
Przekształcenia
Asymilacja i akomodacja

Etapy rozwoju intelektualnego:
Inteligencja sensomotoryczna, do 2 lat
Inteligencja wyobrażeniowa (konkretna), od 2 do 11 lat
Inteligencja formalna (symboliczna abstrakcyjna), od 11 lat.

Każdy etap ma dwie fazy:
fazę przygotowawczą, fazę zrównoważenia struktur poznawczych
(mamy więc 3 lub 6 etapów rozwoju intelektualnego)

Podstawowa jednostka struktur poznawczych to OPERACJA

2 + 2 = 4

p  ~(~p)

(p ~p)  ~p

~p  (p  q)

p

q p

q

1

1 1

1

0 0

0

1 1

0

0 1

p

~

p

0

1

1

0

Metodologia badań empirycznych [1]

Trzy szkoły:

Indukcjonizm

Falsyfikacjonizm (K. Popper)

Metodologia naukowych programów
badawczych (I. Lakatos)

Metodologia badań empirycznych [2]

 

Indukcjonizm

W przekonaniu indukcjonistów fundamentem nauki są twierdzenia o
faktach, czyli zdania zdające sprawę z wyników obserwacji lub
eksperymentu. Owe zdania powinny być wyrażone językiem czystego
opisu, a zatem nie mogą być uwikłane w jakikolwiek kontekst
teoretyczny. Tak zbudowane stwierdzenia umożliwiają, dzięki
rozumowaniu indukcyjnemu, sformułowanie twierdzeń ogólnych, praw
naukowych a następnie teorii naukowych. Poza twierdzeniami o faktach i
ich uogólnieniami w nauce dopuszczalne są jeszcze twierdzenia
dedukcyjnie z nich wyprowadzone

.

  

Współczesna wersja indukcjonizmu, zwana probabilizmem, zalicza do

twierdzeń naukowych twierdzenia nie tyle pewne co wysoce
prawdopodobne. Dane twierdzenie jest tym bardziej prawdopodobne, im
więcej obserwacji za nim przemawia. Wszystkie współczesne nurty
metodologiczne uznają , że czym innym jest problem akceptacji
twierdzeń naukowych, czym innym zaś problem ich udowodnienia bądź
pewności. Teoria może być akceptowana pomimo niemożliwości jej
ostatecznego udowodnienia. Za akceptacją teorii naukowej może
przemawiać jej przydatność w przewidywaniu faktów lub to, że jest ona
zgodna (lub wydaje się być zgodna) z wieloma (nie koniecznie
wszystkimi) już zarejestrowanymi danymi empirycznymi. Istnieje wiele
kryteriów, które można zastosować rozważając problem akceptacji danej
teorii naukowej lub pojedynczego twierdzenia.

 

Metodologia badań empirycznych [3]

 

Falsyfikacjonizm

Poza indukcjonizmem innym rodzajem skrajnego empiryzmu jest to, co
Lakatos nazywa dogmatycznym falsyfikacjonizmem, co można też
nazwać empiryzmem bez indukcjonizmu. Wychodzi się tu z założenia, że
wprawdzie nie można udowodnić twierdzenia dotyczącego faktów, ale
można je sfalsyfikować przez empiryczną kontrewidencję, czyli
pokazanie empirycznego faktu z tym twierdzeniem niezgodnego. W tej
sytuacji trzeba uznać względna niezależność twierdzeń i teorii
naukowych od faktów.\

W metodologii zaproponowanej przez Poppera sformułowanie teorii lub
hipotezy jest zaledwie początkiem procedury jej oceny. Według Karla
Poppera, teorie naukowe z reguły nie są, i nie muszą być, starannym
indukcyjnym uogólnieniem wielu danych empirycznych. Zadaniem
metodologii nauki nie jest

- wbrew temu co sądzili indukcjoniści –

jedynie, ani

przede wszystkim, zbadanie, jak prawidłowo i bez narażenia się na błędy
przechodzić od danych zgromadzonych w eksperymentach lub
obserwacjach do teorii naukowej, rozumianej jako system twierdzeń
pozwalających na wyjaśnienie faktów zaobserwowanych i przewidywanie
tych, które jeszcze zaobserwować można. Zdaniem Poppera metodologia
i filozofia nauki przede wszystkim winny się zająć tym, czy i jak można za
pomocą badań eksperymentalnych sfalsyfikować daną teorię naukową.
 

Metodologia badań empirycznych [4]

 

Falsyfikacjonizm (c.d.)

Karol Popper uznawał niezależność teorii czy pojedynczych twierdzeń naukowych
od faktów empirycznych, uważał jednak, że niezależność ta dotyczy jedynie etapu
tworzenia teorii. Nie musi być ona uogólnieniem obserwacji, może być efektem
intuicji lub nawet zgadywania.
Ocenianie teorii naukowej rozpoczyna się po jej zbudowaniu i wyrażeniu. Każda
teoria naukowa musi zostać porzucona po zarejestrowaniu faktów pozostających z
nią w sprzeczności, może zaś być utrzymywana tak długo, jak długo nie zostaną
odkryte fakty empiryczne z nią niezgodne. Falsyfikacja teorii naukowej odbywa się
według następującego schematu: Po ostatecznym sformułowaniu teorii
wyprowadzamy z niej szczegółowe twierdzenia, tak aby odnosiły się do możliwych
do zarejestrowania faktów empirycznych. Dalej w drodze obserwacji lub
eksperymentu poszukujemy faktów niezgodnych z takim twierdzeniem.
Znalezienie ich zmusza do porzucenia teorii na rzecz innej. Każda naukowa teoria
jest co najwyżej przybliżonym obrazem rzeczywistych zależności, jest więc
falsyfikowalna. Nienaukowe są teorie tak skonstruowane, że zawsze można z nimi
uzgodnić wszystkie fakty empiryczne. Takimi teoriami są - zdaniem Poppera, - na
przykład marksizm i psychoanaliza. 

 Medtodologiczny falsyfikacjonizm

W efekcie rozlicznych dyskusji poglądy Poppera zmieniały się

nieco i doskonaliły, inni metodologowie [np. Lakatos 1995] proponowali
też swoje modyfikacje falsyfikacjonizmu. Imre Lakatos [1978,1995],
który ostatnia fazę poglądów Poppera nazwał “metodologicznym
falsyfikacjonizmem”, zaproponował jeszcze inny model konfrontacji
teorii z danymi empirycznymi zwany “metodologią naukowych
programów badawczych” (methodology of scientific research
programmes).

Metodologia badań empirycznych [5]

 

Metodologia naukowych programów badawczych

Metodologiczny falsyfikacjonizm i metodologia naukowych programów badawczych
podkreślają, że zarówno przyjęcie jak i odrzucenie teorii jest do pewnego stopnia sprawą
konwencji czy mniej lub bardziej arbitralnej decyzji. Nie można mówić o teoriach ostatecznie
potwierdzonych lub sfalsyfikowalnych. Są natomiast teorie lepiej lub gorzej uzasadnione.
Metodologia nauki, może co najwyżej podać reguły, w jakich warunkach można odrzucić daną
teorię na rzecz innej, oraz warunki kiedy możemy przyjąć, że nowa teoria jest “lepsza” niż
stara. W sytuacji, gdy część faktów zgadza się z jedna teorią a część nie daje się z nią
uzgodnić decyzja o utrzymaniu lub porzuceniu danej teorii naukowej musi uwzględniać te
reguły i zasady.

Metodologiczny falsyfikacjonizm i metodologia naukowych programów
badawczych przyjmują zasadę, że otrzymanie danych empirycznych sprzecznych z
daną teorią nie jest dostatecznym warunkiem jej odrzucenia. Przede wszystkim
musi istnieć inna doskonalsza teoria, którą można przyjąć w miejsce
sfalsyfikowanej, jeśli:
-          nowa teoria ma dodatkowy kontekst empiryczny, przewiduje nowe fakty,
które są nieprawdopodobne lub niemożliwe w świetle starej,
-          nowa teoria wyjaśnia fakty, których stara nie wyjaśniała,
-          niektóre z dodatkowych faktów są już potwierdzone lub zaświadczone
empirycznie.
-                     Do powyższych zasad wspólnych dla metodologicznego
falsyfikacjonizmu i metodologii naukowych programów badawczych ta ostatnia
dodaje jeszcze inne. Są to przede wszystkim zasady dotyczące nienaruszalnego
rdzenia (hard core) danej teorii, czyli twierdzenia lub systemu twierdzeń, które
utrzymujemy najdłużej, pomimo rejestracji faktów zdających się być w
sprzeczności z tymi twierdzeniami. Nienaruszalny rdzeń chronimy jest przez jakiś
czas przed falsyfikacją, gdyż zgodnie z zasadami metodologii naukowych
programów badawczych tworzymy dodatkowe hipotezy pozwalające na pogodzenie
z podstawowymi twierdzeniami teorii naukowej rejestrowanych empirycznie
pozornie niezgodnych z nimi faktów [Lakatos].