Psychopatologia

Psychopatologia

współczesnego pola

współczesnego pola

walki

walki

UM

WWL|SII|14

Psychopatologia współczesnego pola

Psychopatologia współczesnego pola

walki

walki

• Psychiatrzy wojskowi od dawna obserwowali u żołnierzy zmiany o

podłożu psychologicznym będące następstwem urazów
psychicznych związanych z ich udziałem w wojnie.

• Zainteresowania psychiatrów zmierzały w kierunku poznania i

opisu etiologii, obrazu klinicznego i dynamiki procesu
chorobowego

• Sam fakt służby wojskowej w warunkach wojny wybitnie

zwiększa ryzyko ekspozycji na stres [ryzyko śmierci, zranienia
czy też innych zdarzeń urazowych]

• Stałą i ważną cechą współczesnego pola walki jest występowanie

zaburzeń psychicznych u żołnierzy biorących udział w wojnie.
Liczba przypadków tych zaburzeń w głównym stopniu zależy od
nasilenia działań bojowych, ich intensywności, jak również wielu
innych okoliczności i warunków prowadzenia wojny.

Psychopatologia współczesnego pola

Psychopatologia współczesnego pola

walki c.d.

walki c.d.

Aspekt historyczny

Aspekt historyczny

• Liczba żołnierzy z zaburzeniami psychicznymi gwałtownie zwiększyła

się podczas I wojny światowej – wprowadzono pojęcie nerwicy
wojennej oraz frontowej neurastenii, których wystąpienie wiązano z
ostrzałem artyleryjskim i bombardowaniem. Można stwierdzić, że
prawdziwa psychiatria wojskowa zaczęła się w okresie I wojny
światowej, bo lekarze coraz częściej zaczęli dostrzegać znaczenie
zaburzeń czynnościowych u żołnierzy.
Przyczyn tych zaburzeń upatrywano w napięciu psychicznym
związanym z walką i to zarówno z tą, w której żołnierz brał udział jak i
z taką na którą oczekiwał.

Salmon i Amerykańskie Siły Zbrojne

• Dowództwo armii amerykańskiej jeszcze przed przystąpieniem do

wojny miało opracowane zasady Salmona obejmujące prognozę
zburzeń psychicznych występujących na polu walki, jak i metody
postępowania leczniczego.

Psychopatologia współczesnego pola

Psychopatologia współczesnego pola

walki c.d.

walki c.d.

Mjr Tom Salmon zalecał:

• Tworzenie „wysuniętych punktów na liniach łączności”, w których

znajdowałyby się 30 łóżkowe oddziały przeznaczone do
krótkotrwałego leczenia zaburzeń psychicznych i nerwowych.

• Działanie tych placówek było oparte na przekonaniu, że należy w

przypadku nerwic wojennych rozpocząć leczenie w ciągu kilku
godzin od wystąpienia objawów ciężkich ze strony układu
nerwowego

• Usytuowanie tych placówek blisko linii frontu było b. korzystne,

niż ewakuacja do szpitala na tyłach armii, ponieważ
obserwowano, że w miarę upływu czasu dołączają się nowe
objawy, pogłębiające stopień niewydolności, co pogarsza
rokowanie.

Psychopatologia współczesnego pola

Psychopatologia współczesnego pola

walki c.d.

walki c.d.

T. Salmon podjął także badania nad zaburzeniami psychicznymi w
armii amerykańskiej, a z jego obserwacji wynikało, że:

•

częstość występowania zaburzeń psychicznych u żołnierzy była
dwa razy większa, niż w populacji ogólnej dorosłych mężczyzn

•

udział w walce, a nawet samo oczekiwanie na nią podwaja
częstość zaburzeń psychicznych – ale tylko wśród kadry
oficerskiej, a nie u szeregowców i podoficerów

•

z kolei wśród żołnierzy i podoficerów częściej występowały
zaburzenia pod postacią somatyczną (np. astenia nerwowo –
krążeniowa)

W ocenie lekarzy wojskowych nerwice wojenne są nieuniknione i
należy zapewnić natychmiastowe i skuteczne leczenie.
Z kolei dowódcy uważali, że zaburzeniom tym można zapobiec
prawidłowym przygotowaniem do służby i dobrym wyszkoleniem
dowódców oraz, że wzmocnienia morale i ducha walki armii.

Psychopatologia współczesnego pola

Psychopatologia współczesnego pola

walki c.d.

walki c.d.

II wojna Światowa

II wojna Światowa

• wskaźnik poszkodowanych z przyczyn psychiatrycznych na wszystkich

frontach II wojny światowej wyniósł 5% - 30% chorych i rannych,
ewakuowanych z pola walki

• obserwowano, że straty psychiatryczne podczas walk nie zakończonych

zwycięstwem były większe

• zalecenia surowego traktowania żołnierzy z zaburzeniami psychicznymi

skutkowało zmniejszeniem się liczby osób z zaburzeniami psychicznymi

• zespół wyczerpania walką był w trakcie II wojny światowej stawianym

najczęściej rozpoznaniem psychiatrycznym , a w jego zapobieganiu
dążono przez skrócenie czasu przebywania żołnierzy na pierwszej linii
frontu i przez zmniejszenie intensywności działań bojowych

• najważniejszym zadaniem psychiatrów wojskowych w jednostkach

frontowych było leczenie na miejscu przypadków z.w.w., tak by żołnierze
jak najszybciej mogli powrócić do walki

• pełną sprawność bojową wykazywało więcej niż 20% żołnierzy, zaś

większość żołnierzy wracała do służby, ale nie do walki na froncie.

Objawy zespołu wyczerpania walką

Objawy zespołu wyczerpania walką

Objawy psychiczne

Objawy psychiczne

•

napięcie emocjonalne

napięcie emocjonalne

•

zaburzenia uwagi

zaburzenia uwagi

•

zaburzenia toku myślenia

zaburzenia toku myślenia

•

bezsenność

bezsenność

•

lękliwość

lękliwość

•

niepokój ruchowy

niepokój ruchowy

•

drażliwość

drażliwość

•

drżenie, napięcie

drżenie, napięcie

•

apatia

apatia

•

depresja

depresja

•

zaburzenia koncentracji

zaburzenia koncentracji

•

zaburzenia pamięci

zaburzenia pamięci

•

ciągłe rozpamiętywanie własnych dolegliwości

ciągłe rozpamiętywanie własnych dolegliwości

•

zahamowanie

zahamowanie

•

rozkojarzenie

rozkojarzenie

Objawy somatyczne

Objawy somatyczne

•

zaburzenia

zaburzenia

neurowegetatywne

neurowegetatywne

•

bóle i zawroty głowy

bóle i zawroty głowy

•

uczucie duszności

uczucie duszności

•

kołatanie serca

kołatanie serca

•

bóle w klatce piersiowej

bóle w klatce piersiowej

•

zaburzenia żołądkowo – jelitowe

zaburzenia żołądkowo – jelitowe

•

zaburzenia w oddawaniu moczu

zaburzenia w oddawaniu moczu

•

bóle w karku

bóle w karku

•

osłabienie

osłabienie

•

objawy konwersyjne

objawy konwersyjne

Psychopatologia współczesnego pola

Psychopatologia współczesnego pola

walki c.d.

walki c.d.

Wojna koreańska

Wojna koreańska

• Straty z powodu zaburzeń psychicznych wśród

żołnierzy amerykańskich wynosiły 37/100 żołnierzy

• Z rozpoznawanych zaburzeń psychicznych u

walczących żołnierzy dominował zespół wyczerpania
walką i wynosił w różnych okresach tej wojny 18 –
21/1000 żołnierzy

• Stwierdzono ścisłą korelację liczby przypadków z.w.w.

z liczbą poszkodowanych w wyniku działań
wojennych.

Psychopatologia współczesnego pola

Psychopatologia współczesnego pola

walki c.d.

walki c.d.

- późniejsze wojny

- późniejsze wojny

• Wojna w Wietnamie – była przykładem walk o małej

intensywności, co wiązało się z niewielkimi stratami
wśród żołnierzy amerykańskich.

• Zaburzenia psychiczne występowały u żołnierzy

stosunkowo rzadko, wskaźnik wynosił 12/1000 żołnierzy

• W późniejszym okresie już po zakończeniu działań

wojennych w Wietnamie (1980) została stworzona nowa
kategoria diagnostyczna w DSM-III zaburzenia
stresowego pourazowego (PTSD)

• Zaburzenia te pojawiały się u żołnierzy jeszcze w trakcie

pełnienia służby wojskowej albo już po demobilizacji.

Psychopatologia współczesnego pola

Psychopatologia współczesnego pola

walki c.d.

walki c.d.

- późniejsze wojny

- późniejsze wojny

Wojna arabsko – izraelska (1973)

• Wojna ta miała inny charakter, a prowadzone działania bojowe były b.

intensywne.

• Odsetek zaburzeń stresowych pourazowych (PTSD) związanych z walką

wynosił 10% wszystkich strat, ale w późniejszym okresie wzrósł do 30-
50%

Wojna o Falklandy

• Kampania wojenna trwała tylko 74 dni

• Straty wojsk brytyjskich z powodu zaburzeń psychicznych nie

przekroczyły 2%

• Tak niski wskaźnik strat psychiatrycznych tłumaczono tym, że w wojnie

o Falklandy brały udział doborowe jednostki armii brytyjskiej o b.
wysokiej wartości bojowej

• Również po stronie argentyńskiej straty psychiatryczne były również

zaskakująco niewielkie i nie przekroczyły 4 – 5%.

Psychopatologia współczesnego pola

Psychopatologia współczesnego pola

walki c.d.

walki c.d.

- późniejsze wojny

- późniejsze wojny

Wojna iracka

• W badaniach przeprowadzonych tuż po operacjach bojowych

„Pustynna Tarcza” i „Pustynna Burza” stwierdzono, że w grupie 15
tys. żołnierzy badanych po powrocie z działań wojennych 12%
spełniało kryteria rozpoznania PTSD.

• Wśród żołnierzy u których ekspozycja na stres związany z działaniami

wojennymi była większa, kryteria rozpoznawania PTSD spełniało
22,6% żołnierzy.

• Operacja ta nie była typową wojną, ponieważ był to krótkotrwały

konflikt zbrojny, z b. małą liczbą ofiar po stronie amerykańskiej, a
większość przypadków zgonów żołnierzy nie miała związku z
działaniami wojennymi, a ich przyczyną były np. wypadki
samochodowe.

Psychopatologia współczesnego pola

Psychopatologia współczesnego pola

walki c.d.

walki c.d.

- późniejsze wojny

- późniejsze wojny

Obecnie trwające konflikty zbrojne
Operation Enduring Freedom – Irak

• OIF w Iraku różni się pod wieloma względami od konfliktów zbrojnych końca

XX w.

• Zmianie uległo: rodzaj działań wojennych, charakterystyka służby, cechy

związanych z wojną urazów psychicznych, rodzaj inwalidztwa wojennego oraz
częstość przeżycia

• W początkowej fazie przewaga wojskowa |Stanów Zjednoczonych sprawiła, że

działania wojenne były szybkie, zwycięskie, a w ich wyniku zginęło stosunkowo
niewielu żołnierzy amerykańskich w porównaniu do strat przeciwnika

• Siły zbrojne USA były w większym stopniu niż w poprzednich wojnach końca

XX w. składały się z rezerwistów (weteranów wcześniejszych wojen)

• Z wystęujących zaburzeń psychicznych u żołnierzy wracających z Iraku

dominowały PTSD – 12 – 20% i zaburzenia depresyjne 7 – 15%.

• Wśród polskich żołnierzy biorących udział w misji stabilizacyjnej w Iraku

zaburzenia psychiczne występowały w znacznie mniejszych odsetku niż u
żołnierzy amerykańskich.

Psychopatologia współczesnego pola

Psychopatologia współczesnego pola

walki c.d.

walki c.d.

- późniejsze wojny

- późniejsze wojny

Operacja wojskowa w Afganistanie

• W badaniach żołnierzy amerykańskich powracających z Afganistanu gdzie walki

były mniej nasilone stwierdzono, że 6-11,5% z nich spełniało kryteria
rozpoznania PTSD, a dalsze 6,9-11% - zaburzeń depresyjnych

• W grupie badanych żołnierzy, którzy wrócili z wojny w Afganistanie 24-35%

osób zgłaszało problem związany z nadużywaniem alkoholu

• Innym zjawiskiem zaobserwowanym wśród żołnierzy było to, że pomimo

wyraźnych objawów wywołujących u nich cierpienie, nie poszukiwali pomocy
psychiatryczno – psychologicznej, obawiając się , że może to zaszkodzić ich
karierze w armii.

Konflikty zbrojne w XX w. różnią się znacznie od wcześniejszych wojen.
Charakterystyka występujących w trakcie działań bojowych urazów
psychicznych u żołnierzy biorących udział w walkach oraz czas i częstotliwość
przebywania na polu walki mają wpływ na obraz klinicz-ny występujących
zaburzeń psychicznych. Badania wykazały, że żołnierze obecnie wykazują w
większości przypadków duże zdolności adaptacyjne.
Dokładna i staranna ocena stanu psychicznego weteranów, a następnie
odpowiedni dobór leczenia farmakologicznego i postępowania psychologicznego
mogą poprawić przebieg kliniczny zaburzeń psychicznych u weteranów, którzy
po powrocie z wojny mają trudności w funkcjonowaniu rodzinnym i społecznym.

Psychopatologia współczesnego pola

Psychopatologia współczesnego pola

walki c.d.

walki c.d.

• Doświadczenia dotychczasowych wojen i współczesnych konfliktów

zbrojnych o charakterze wojennym wskazują, że stałą i ważną cechą
współczesnego pola walki jest występowanie zaburzeń psychicznych
uwarunkowanych reaktywnie.

• Wysokie tempo działań bojowych, oddziaływanie nieprzyjaciela na

całą głębokość ugrupowania wojsk, dezintegracja systemów
dowodzenia i łączności, a zwłaszcza ciągły i niezwykle wyczerpujący
charakter działań bojowych oraz zagrożenie użyciem broni masowego
rażenia, będą wywoływać u żołnierzy walczących znacznego stopnia
obciążenie psychiczne i fizyczne mogące powodować u części z nich
występowanie różnych zaburzeń psychicznych powodujących
przejściową lub niekiedy trwałą niezdolność do walki

• Mogą to być przede wszystkim ostre reakcje na stres, zaburzenia

stresowe pourazowe, jak również należy liczyć się z możliwością
wystąpienia ostrych zaburzeń psychotycznych.

Psychopatologia współczesnego pola

Psychopatologia współczesnego pola

walki c.d.

walki c.d.

- pomoc medyczna

- pomoc medyczna

• W Polskich Siłach Zbrojnych udzielanie fachowej pomocy żołnierzom z

zaburzeniami psychicznymi odbywa się wg obowiązującego (aktualnie
modyfikowanego) systemu leczenia etapowego z ewakuacją wg wskazań,
zgodnie z doktryną wojskowo – medyczną

• Pomoc żołnierzom wykazującym zaburzenia psychiczne odbywa się na szczeblu

związku taktycznego oraz w szpitalach wojskowego rejonu leczniczego

• Służba zdrowia związków taktycznych (plutony, kompanie i bataliony medyczne)

nie posiadają w swoim składzie organizacyjnym lekarzy psychiatrów, w związku
z czym specjaliści w oparciu o rozwinięte punkty opatrunkowe – Batalionowy
Punkt Opatrunkowy (BPO) i Brygadowy Punkt Opatrunkowy (Br.PO)
Br.PO – może uzyskać okresowe wzmocnienie etatowe – lekarza psychiatry, lub
neurologa z plutonu lekarzy specjalistów Batalionu Wzmocnienia Medycznego
(BWM) – korpusu

• Pomoc specjalistyczna w pełnym zakresie – żołnierze z zaburzeniami

psychicznymi uzyskają dopiero w Oddziałach Psychiatrycznych Szpitali
Wojskowych lub cywilnych w razie konieczności dla potrzeb wojska.