KATEDRA I ZAKŁAD MEDYCYNY SĄDOWEJ A.M. WE
WROCŁAWIU

Prof. dr hab.

Barbara

Barbara

Świątek

PRAWO MEDYCZNE

Błąd lekarski.
Odpowiedzialność karna
lekarza.
Dokumentacja lekarska.
Obowiązek współpracy z
wymiarem sprawiedliwości.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Historia medycyny to
zarazem historia
popełnianych przez
lekarzy błędów-
diagnostycznych i
leczniczych. Pogłębianie
wiedzy o fizjologii i
patologii organizmu
człowieka doprowadziło
do tworzenia,
obowiązujących na
danym etapie poznania
konkretnego schorzenia,
zasad postępowania

.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Stosowane określenia:
- błąd w sztuce lekarskiej,
- błąd lekarski,
- błąd medyczny.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Definicja błędu lekarskiego – medycznego
proponowana przez prof. dr hab. Bolesława
Popielskiego:

„Błędem lekarskim jest postępowanie
(działanie bądź zaniechanie) wbrew
podstawowym, powszechnie uznawanym
zasadom współczesnej (aktualnej)
wiedzy lekarskiej.”

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Obawa przed staniem
się ofiarą błędu
lekarskiego nie jest
obca chorym. Taka
obawa towarzyszy
również lekarzowi przy
wykonywaniu zawodu.
Dążenie do
zminimalizowania
ilości takich błędów
winno być zatem celem
działania wszelkich,
decydujących o
funkcjonowaniu służby
zdrowia, czynników.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Moim zdaniem prawidłowe postępowanie służby zdrowia,
stanowiące zasadniczą podstawę poczucia
bezpieczeństwa zdrowotnego a także osobistego
pacjentów, uzależnione jest od:
-

wiedzy lekarskiej

w danej dziedzinie medycyny,

-

możliwości wykorzystania

tej wiedzy w określonych

placówkach służby zdrowia,
-

przygotowania i doświadczenia zawodowego lekarzy

i innych
pracowników służby zdrowia,
-

cech osobowościowych lekarza

, decydujących o stylu

komunikowania się z pacjentem i innymi pracownikami
służby zdrowia,
-

cech osobowościowych pacjenta

a w szczególności

umiejętności (i chęci) współpracy w realizacji
proponowanych mu procedur,
a także:
-

wymogów prawa,

umownie nazywanego prawem

medycznym,
-

możliwości ekonomicznych państwa

.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Ustawa o zawodzie lekarza z 1950 r.:

Art. 1.: „Wykonywanie zawodu lekarza
obejmuje rozpoznawanie, leczenie i
zapobieganie chorobom, a także
wydawanie orzeczeń lekarskich”.

Ustawa ta gwarantowała pacjentowi
jedynie prawo do tajemnicy lekarskiej
(z ograniczeniami) oraz dawała mu
prawo odmowy poddania się zabiegowi
operacyjnemu – wyłącznie zatem
lekarz decydował o przyjętym trybie
postępowania diagnostycznego i
leczniczego.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Lata 90-te ubiegłego wieku przyniosły rewolucję,
nie tylko w prawie medycznym, ale także w
obowiązujących zachowaniach pracowników służby
zdrowia i roli pacjentów w procedurach
diagnostyczno-leczniczych.

Ustawa a Zakładach Opieki Zdrowotnej z 1991 r.:

Art. 19.1. „Pacjent ma prawo do świadczeń
zdrowotnych, odpowiadających wymaganiom
wiedzy lekarskiej”.

Nowelizacja ustawy (w 1997 r.) - dopisano do
powyższego stwierdzenia „a w sytuacji
ograniczonych możliwości udzielania odpowiednich
świadczeń – do korzystania z rzetelnej, opartej na
kryteriach medycznych, procedury ustalającej
kolejność dostępu do tych świadczeń”.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Ustawa o zawodzie lekarza (1997 r.):

Art. 4.: „Lekarz ma obowiązek wykonywać zawód
zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy
medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami
zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób,
zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą
starannością”.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Kodeks Etyki Lekarskiej (2004 r.)

Art. 4.: „Dla wypełnienia swoich zadań lekarz
powinien zachować swobodę działań zawodowych
zgodnie ze swoim sumieniem i współczesną wiedzą
medyczną.”

Art. 6.: „Lekarz ma swobodę wyboru w zakresie
metod

postępowania,

które

uzna

za

najskuteczniejsze. Powinien ograniczać czynności
medyczne do rzeczywiście potrzebnych choremu,
zgodnie z aktualnym stanem wiedzy lekarskiej.”

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Pacjent przestał być
wyłącznie biernym
odbiorcą świadczeń –
stał się świadomym,
współdecydującym
partnerem dla lekarza,
a status ten nadały
mu, jakże
rozbudowane, prawa
pacjenta.
Najważniejsze z nich
to prawo do wyrażania
zgody bądź odmowy
na proponowane
świadczenia
zdrowotne.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Art. 192 kodeksu karnego:

§ 1. Kto wykonuje zabieg leczniczy bez zgody
pacjenta – podlega grzywnie, karze ograniczenia
wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Ściganie następuje na wniosek
pokrzywdzonego.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Do powyższego należy dodać zmieniające się i
stwarzające możliwość różnej interpretacji przepisy
regulujące funkcjonowanie Narodowego Funduszu
Zdrowia. 

Konieczność przestrzegania wymogów (choć
obiektywnie ograniczona) aktualnej wiedzy
medycznej - co jest uzależnione od samego lekarza -
jest zatem podstawowym warunkiem uniknięcia
popełnienia błędu lekarskiego. 

Szereg dodatkowych wymogów stworzyły zapisy w
jakże obszernym prawie medycznym i lekarz musi
jej znać. Moim zdaniem do przywoływanego
powyżej art.4 ustawy o zawodzie lekarza należałoby
zatem wpisać obowiązek wykonywania zawodu
także „zgodnie z przepisami prawa medycznego”.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Samodzielność zawodu lekarza jest pozorna – jego
postępowanie jest bowiem uzależnione od wielu,
niezależnych od niego czynników; lekarz działa w
rozbudowującym się zespole specjalistów, wśród
coraz bardziej skomplikowanej aparatury i
„osaczany jest” przez coraz bardziej szczegółowe
wymogi formalne. Stare definicje „błędu w sztuce
lekarskiej” i „błędu lekarskiego” dotyczyły
postępowania samodzielnego, niezależnego lekarza,
którego wiedza, umiejętności i doświadczenie miały
decydujące znaczenie. Lekarz nie działa teraz sam i
określenie „błąd medyczny” jest bardziej adekwatne
do obecnej rzeczywistości. Określenie to
uzasadnione jest nie tylko koniecznością pracy
lekarza w pole, ale także koniecznością
przestrzegania przepisów prawa medycznego.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Prawo współdecydowania o procedurach
diagnostyczno - leczniczych ma pacjent, a zatem on
stwarza (lub niweczy) możliwości wykorzystania
aktualnych możliwości diagnostycznych i
leczniczych.

Decyzje pacjenta mogą powodować, że w pewnych
warunkach działanie lekarza, niezgodne z zasadami
wiedzy lekarskiej, przestaje być „błędem” i jest
usankcjonowane prawem. W dodatku taki „błąd”
lekarz popełnia z pełną świadomością – umyślnie, a
zatem trudno mówić nawet o błędzie.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Zapisy zawarte w prawie
medycznym, a zwłaszcza
ich interpretacja
dokonywana przez
prawników, są nie tylko
niespójne, ale czasem
nawet sprzeczne ze sobą.
Proste i jasne dla lekarzy
określenie „zabieg
leczniczy”, zawarte w art.
192 kodeksu karnego jest
w komentarzach
utożsamiane z „każdą
czynnością medyczną” lub
„czynnością lekarską”,
które to określenia dla
każdego pracownika
służby zdrowia oznaczają
zupełnie co innego, niż
„czynność lecznicza”.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Kodeks Etyki Lekarskiej:
art. 32:

1. W stanach terminalnych lekarz nie ma obowiązku
podejmowania i prowadzenia reanimacji lub
uporczywej

terapii

i

stosowania

środków

nadzwyczajnych.

2. Decyzja o zaprzestaniu reanimacji należy do
lekarza i jest związana z oceną szans leczniczych).

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

W żadnych przepisach prawa medycznego nie ma
jednak przyzwolenia na zaniechanie działań lekarza.

Art. 2. kodeksu karnego: „Odpowiedzialności karnej
za przestępstwo skutkowe popełnione przez
zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył
prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia
skutkowi.”

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Nadszedł zatem czas zmiany definicji i interpretacji
„błędu lekarskiego”. Powinien niewątpliwie przyjąć
nazwę

„błąd medyczny”

i dzielić się na:

- merytoryczny,

spowodowany brakiem przestrzegania

wymogów aktualnej wiedzy medycznej. Mógłby on mieć
charakter błędu diagnostycznego i leczniczego, a także
decyzyjnego;

- formalny,

spowodowany brakiem przestrzegania

wymogów prawa medycznego, w szczególności praw
pacjenta i obowiązków lekarza;

- organizacyjny,

spowodowany nieprawidłową

organizacją poszczególnych placówek służby zdrowia lub
organów nadzorujących;

- techniczny,

spowodowany nieprawidłowym

wykorzystywaniem aparatury bądź zastosowaniem
nieprawidłowych technik – metod np. operacyjnych

.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Pacjent chce być
prawidłowo leczony, czuć
się dobrze w placówce
służby zdrowia, na co
składać się muszą - oprócz
dużych możliwości
diagnostycznych i
leczniczych - godziwe
warunki bytu, prawidłowe
kontakty z lekarzami i
innymi pracownikami
służby zdrowia oraz
prawidłowa opieka, dająca
poczucie bezpieczeństwa.
Pacjent chce być
wyleczony, pragnie by
przedłużono mu życie.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Od wiedzy i świadomości chorego zależy, czy znane
są mu pojęcia:

• ryzyka leczniczego,
• ryzyka operacyjnego,
• nietolerancji na leki,
• niepowodzenia leczniczego.

O powyższych, niepożądanych skutkach leczenia,
które nie wynikają z błędnego postępowania
lekarskiego, pacjent – w ramach realizacji prawa do
informacji o stanie zdrowia – winien być przystępnie
poinformowany przez lekarza.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Pacjent
niedoinformowany,
względnie nie będący w
stanie pojąć wyżej
wymienionych określeń,
nastawiony w dodatku
negatywnie do służby
zdrowia jako całości (co
w dzisiejszych czasach
stało się wręcz normą) –
taki pacjent kojarzyć
będzie z nieprawidłowymi
działaniami lekarza brak
korzystnych skutków
leczenia, a zwłaszcza
pogorszenie mimo
leczenia stanu zdrowia.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Sprawę - jak się mówi
powszechnie - „przeciwko
lekarzom” wszczyna w sprawie
karnej zawiadomienie o
przestępstwie, w sprawie cywilnej
- pozew. Zarzuty są w tych
dokumentach formułowane
różnie; zależy to od wiedzy,
kultury i stanu emocjonalnego
pacjenta lub jego rodziny.
Niestety, niejednokrotnie
zawiadomienia i pozwy pełne są
inwektyw dla lekarzy, oskarżeń o
najcięższe zbrodnie; pierwotna
ciężkość stanu chorego przestaje
mieć znaczenie, a nawet i za ten
stan wyjściowy lekarze stają się
odpowiedzialni.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Najczęstszymi przyczynami wszczynania spraw
przeciwko lekarzom są:

- nagła, niespodziewana śmierć

po, uważanym

powszechnie za prosty, zabiegu operacyjnym lub w
przebiegu schorzenia uważanego za „łatwe do
wyleczenia”;

- wystąpienie ciężkich powikłań

, w tym

mieszczących się w granicach ryzyka leczniczego, z
którymi chory i jego rodzina nie liczyli się;

- udzielenie świadczeń zdrowotnych, na które wg
pacjenta nie wyraził on zgody;

- nie udzielenie pomocy choremu

przez wezwanego

lekarza, a zwłaszcza pozostawienie go w domu,
podczas gdy – zdaniem rodziny – wymagał on
hospitalizacji;

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Najczęstszymi przyczynami wszczynania spraw
przeciwko lekarzom są c.d.:

- styl pracy lekarzy i personelu pomocniczego

,

nasuwający wrażenie lekceważenia i braku
zainteresowania;

- nie przeprowadzanie lub przeprowadzanie zbyt
pobieżne badań fizykalnych

chorego, co budzi

podejrzenie o niemożności postawienia w takiej
sytuacji prawidłowego rozpoznania;

- nieprawidłowa ocena takich badań, albo
sprzeczność pomiędzy takimi samymi

, dokonanymi

przez różnych lekarzy, badaniami;

- udzielanie„bulwersujących” informacji

przez

niepowołane do tego osoby z personelu służby zdrowia
(pielęgniarki, sanitariuszy, salowe);

- osobista niechęć pacjenta do konkretnego
lekarza.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Największa ilość spraw dotyczy schorzeń:

• chirurgicznych,
• neurochirurgicznych,
• położniczych,
• internistycznych,
• pediatrycznych,
• neurologicznych,
• anestezjologicznych,
• wyjątkowo, aczkolwiek coraz częściej,
onkologicznych.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Najczęstszymi przyczynami popełniania błędów prze
lekarzy są:

• niewłaściwa interpretacja istniejących, nawet
typowych

dla

danego

schorzenia

lub

stanu

pourazowego, objawów;

• niewykorzystywanie dostępnych, a koniecznych w
określonej

sytuacji

zdrowotnej,

możliwości

diagnostycznych;

• podjęcie się świadczeń zdrowotnych mimo braku
odpowiednich kompetencji;

• nieuzasadniona zwłoka w przeprowadzeniu zabiegu
operacyjnego, najczęściej przesunięcie go z godzin
nocnych na godziny ranne;

• nieprawidłowości w leczeniu farmakologicznym;
• nieprawidłowości w organizacji działania całej
placówki medycznej lub oddziału, za które szeregowy
lekarz, co prawda nie odpowiada, ale na które się godzi,
narażając się na możliwość popełnienia błędów.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Zagadnienia związane z odpowiedzialnością,

zwłaszcza karną, lekarza za popełniony błąd to
obszerny, przekraczający ramy niniejszego
opracowania temat. Lekarz popełnia błąd w
stosunku do człowieka chorego lub w stanie
pourazowym. Oba te stany same przez się niosą
określone ryzyko, nawet przy prawidłowo
postawionym rozpoznaniu i zastosowanym leczeniu.
Bardzo trudno jest ustalić, a czasem jest to nawet
niemożliwe, jakie skutki spowodowało schorzenie, a
jakie popełniony ewentualnie błąd.

Błąd medyczny w praktyce medyczno-

sądowej

Dotyczy to zwłaszcza przypadków, w których
rokowania były bardzo złe, a leczenie stwarzało
niewielkie, ale jednak stwarzało szanse na
uratowanie życia. W znaczącej ilości przypadków nie
można zatem obarczać lekarza odpowiedzialnością za
negatywne skutki schorzenia czy śmierć chorego.
Można natomiast mówić o zmniejszeniu szansy na
uniknięcie takich skutków, względnie o narażeniu na
bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia bądź
doznania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

Odpowiedzialność karna lekarza

Odpowiedzialność związana z zapisami:
• Kodeksu Karnego,
• Ustaw tworzących prawo medyczne,

Odpowiedzialność związana z:
• popełnieniem błędu lekarskiego,
• innymi czynami popełnionymi w
związku z
wykonywaniem zawodu lekarza,
• innymi czynami karalnymi,

Zasady odpowiedzialność karnej związanej z
popełnieniem błędu medycznego

NIEUMYŚLNOŚĆ

KODEKS

KARNY

Art. 9. § 1. Czyn zabroniony popełniony jest
umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia,
to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość
jego popełnienia, na to się godzi.
§ 2. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie,
jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia,
popełnia go jednak na skutek niezachowania
ostrożności wymaganej w danych okolicznościach,
mimo że możliwość popełnienia tego czynu
przewidywał albo mógł przewidzieć.
§ 3. Sprawca ponosi surowszą odpowiedzialność,
którą ustawa uzależnia od określonego następstwa
czynu zabronionego, jeżeli następstwo to
przewidywał albo mógł przewidzieć.

Zasady odpowiedzialność karnej związanej z
popełnieniem błędu medycznego

STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI

KODEKS KARNY

Art. 26. § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu
uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego
jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli
niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro
poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa także ten, kto, ratując dobro
chronione prawem w warunkach określonych w § 1, poświęca
dobro, które nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od
dobra ratowanego.
§ 3. W razie przekroczenia granic stanu wyższej konieczności,
sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet
odstąpić od jej wymierzenia.
§ 4. Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli sprawca poświęca
dobro, które ma szczególny obowiązek chronić nawet z
narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste.
§ 5. Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy z
ciążących na sprawcy obowiązków tylko jeden może być
spełniony.

Skutki błędu medycznego

- nieumyślne spowodowane śmierci,
- spowodowanie ciężkiego uszczerbku

na zdrowiu,

- spowodowanie naruszenia czynności

narządów ciała lub rozstroju zdrowia,

- narażenie na bezpośrednie

niebezpieczeństwo utraty życia lub
ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,

34

Kodeks Karny

Art. 155.  Kto nieumyślnie powoduje
śmierć człowieka,
podlega karze pozbawienia wolności od
3 miesięcy do lat 5.

Nieumyślne spowodowanie

śmierci

Uszkodzenia ciała

KODEKS KARNY

Art. 156. § 1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na

zdrowiu w postaci:

1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy,

zdolności płodzenia,
2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby

nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie

zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej,

całkowitej lub znacznej trwałej niezdolności do

pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego

zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, podlega

karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie,podlega karze

pozbawienia wolności do lat 3.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest

śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia
wolności od lat 2 do 12

.

Uszkodzenia ciała

KODEKS KARNY

Art. 157. § 1. Kto powoduje naruszenie czynności

narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w

art. 156 § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3

miesięcy do lat 5.
§ 2. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub

rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, podlega

grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia

wolności do lat 2.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa

nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia

wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 2 lub 3, jeżeli

naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia

nie trwał dłużej niż 7 dni, odbywa się z oskarżenia

prywatnego.
§ 5. Jeżeli naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój

zdrowia trwał dłużej niż 7 dni, a pokrzywdzonym jest

osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w §

3 następuje na jej wniosek.

Uszkodzenia ciała

KODEKS KARNY

Art. 217. § 1. Kto uderza człowieka lub w
inny sposób narusza jego nietykalność
cielesną,podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do roku.

§ 2. Jeżeli naruszenie nietykalności wywołało
wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego
albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział
naruszeniem nietykalności, sąd może odstąpić
od wymierzenia kary.

§ 3. Ściganie odbywa się z oskarżenia
prywatnego.

Narażenie na skutek

KODEKS KARNY

Art. 160.§1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie

niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego

uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia

wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad

osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze

pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2

działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze

ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do

roku.
§ 4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w §

1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące

niebezpieczeństwo.

§ 5. Ściganie przestępstwa określonego w § 3
następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Odpowiedzialność za wykonywanie

zabiegu leczniczego bez zgody
pacjenta

KODEKS KARNY

Art. 192. § 1. Kto wykonuje zabieg leczniczy
bez zgody pacjenta, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do lat 2.

§ 2. Ściganie następuje na wniosek
pokrzywdzonego.

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

EUTANAZJA

KODEKS

KARNY

Art. 150. § 1. Kto zabija człowieka na jego
żądanie i pod wpływem współczucia dla
niego,podlega karze pozbawienia wolności od 3
miesięcy do lat 5.

§ 2. W wyjątkowych wypadkach sąd może
zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a
nawet odstąpić od jej wymierzenia

.

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

POMOC PRZY SAMOBÓJSTWIE

KODEKS

KARNY

Art. 151. Kto namową lub przez udzielenie
pomocy doprowadza człowieka do targnięcia
się na własne życie,podlega karze pozbawienia
wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

PRZERYWANIE CIĄŻY

KODEKS

KARNY

Art. 152. § 1. Kto za zgodą kobiety przerywa jej ciążę
z naruszeniem przepisów ustawy,podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto udziela kobiecie
ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży z naruszeniem
przepisów ustawy lub ją do tego nakłania.

§ 3. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2,
gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do
samodzielnego życia poza organizmem kobiety
ciężarnej,podlega karze pozbawienia wolności od 6
miesięcy do lat 8.

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

PRZERYWANIE CIĄŻY

KODEKS

KARNY

Art. 153. § 1. Kto stosując przemoc wobec kobiety
ciężarnej lub w inny sposób bez jej zgody przerywa
ciążę albo przemocą, groźbą bezprawną lub
podstępem doprowadza kobietę ciężarną do
przerwania ciąży,podlega karze pozbawienia wolności
od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1, gdy
dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego
życia poza organizmem kobiety ciężarnej,podlega
karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

PRZERYWANIE CIĄŻY

KODEKS

KARNY

Art. 154. § 1. Jeżeli następstwem czynu
określonego w art. 152 § 1 lub 2 jest śmierć
kobiety ciężarnej, sprawca podlega karze
pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 2. Jeżeli następstwem czynu określonego w
art. 152 § 3 lub w art. 153 jest śmierć kobiety
ciężarnej, sprawca podlega karze pozbawienia
wolności od lat 2 do 12.

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

PRZERYWANIE CIĄŻY

Ustawa o planowaniu rodziny,

ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności
przerywania ciąży. (Dz.U. z 1993 r nr 17, poz. 78 z póź. zm.)

Art. 4a. 1. Przerwanie ciąży może być dokonane

wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy:

1)ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub

zdrowia kobiety ciężarnej,

2)badania prenatalne lub inne przesłanki

medyczne wskazują na duże
prawdopodobieństwo ciężkiego i
nieodwracalnego upośledzenia płodu albo
nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu,

3)zachodzi uzasadnione podejrzenie, że

ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

PRZERYWANIE CIĄŻY

Ustawa o planowaniu rodziny,

ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności
przerywania ciąży.

Art. 4a.

2. W przypadkach określonych w ust. 1

pkt 2 przerwanie ciąży jest dopuszczalne do
chwili osiągnięcia przez płód zdolności do
samodzielnego życia poza organizmem kobiety
ciężarnej; w przypadku określonym w ust. 1
pkt 3 lub 4, jeżeli od początku ciąży nie
upłynęło więcej niż 12 tygodni.

3. W przypadkach, o których mowa w ust. 1
pkt 1 i 2, przerwania ciąży dokonuje lekarz w
szpitalu.

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

TRANSPLANTACJA

Ustawa o pobieraniu i

przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz. U. Z 1995 r, nr
138, poz 682, z póź. zm)

Art. 9. 1. Komórki, tkanki i narządy mogą być
pobierane od żywego człowieka w celu
przeszczepienia innej osobie, przy zachowaniu
następujących warunków:

1)pobranie następuje na rzecz krewnego w linii
prostej, osoby przysposobionej, rodzeństwa lub
małżonka oraz, z zastrzeżeniem art. 10, na rzecz
innej osoby bliskiej,

7)kandydat na dawcę ma pełną zdolność do
czynności prawnych i wyraził dobrowolnie przed
lekarzem pisemną zgodę na pobranie komórek,
tkanek lub narządu w celu ich przeszczepienia
określonemu biorcy; wymóg określenia biorcy
przeszczepu nie dotyczy pobrania szpiku lub innej
regenerującej się komórki i tkanki,

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

TRANSPLANTACJA

Ustawa o pobieraniu i

przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów

Art. 9. 1.  8)

kandydat na dawcę został

uprzedzony o skutkach dla biorcy wynikających z
wycofania zgody na pobranie komórek, tkanek lub
narządu, związanych z ostatnią fazą przygotowania
biorcy do dokonania ich przeszczepienia,

9)kandydat na biorcę został poinformowany o
ryzyku związanym z zabiegiem pobrania komórek,
tkanek i narządu oraz o możliwych następstwach
pobrania dla stanu zdrowia dawcy, a także wyraził
zgodę na przyjęcie komórek, tkanek lub narządu od
tego dawcy; wymóg wyrażenia zgody na przyjęcie
przeszczepu od określonego dawcy nie dotyczy
szpiku lub innych regenerujących się komórek i
tkanek

.

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

TRANSPLANTACJA

Ustawa o pobieraniu i

przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów

Art. 12. 1. Dane osobowe dotyczące dawcy i
biorcy przeszczepu są objęte tajemnicą i
podlegają ochronie przewidzianej w przepisach o
tajemnicy zawodowej i służbowej oraz w
przepisach dotyczących dokumentacji medycznej
prowadzonej przez zakłady opieki zdrowotnej.

2. Jeżeli przeszczep ma być pobrany od żywego
człowieka, przepis ust. 1 nie dotyczy ujawnienia
danych osobowych o dawcy i o biorcy
odpowiednio tym osobom.

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

TRANSPLANTACJA

Ustawa o pobieraniu i

przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów

Art. 20. 1. Kto w celu uzyskania korzyści
majątkowej nabywa lub zbywa cudze komórki,
tkanki i narządy, pośredniczy w ich nabyciu lub
zbyciu bądź bierze udział w przeszczepianiu
pozyskanych wbrew przepisom ustawy komórek,
tkanek lub narządu, pochodzących od żywego
człowieka lub ze zwłok ludzkich,polega karze
pozbawienia wolności do lat 3.

2. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełnienia
przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło
dochodu, podlega karze pozbawienia wolności od
roku do lat 10.

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

TAJEMNICA LEKARSKA I SŁUŻBOWA

Ustawa o zawodzie lekarza

Art. 40. 1. Lekarz ma obowiązek zachowania
w tajemnicy informacji związanych z
pacjentem, a uzyskanych w związku z
wykonywaniem zawodu.

2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, gdy:1.tak
stanowią ustawy, (...)

3. Lekarz, z zastrzeżeniem sytuacji, o których
mowa w ust. 2 pkt 1-4, 6 i 7, jest związany
tajemnicą również po śmierci pacjenta

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

TAJEMNICA LEKARSKA I SŁUŻBOWA

KODEKS KARNY

Art. 266. § 1. Kto, wbrew przepisom ustawy lub
przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia lub
wykorzystuje informację, z którą zapoznał się w
związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą,
działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub
naukową, podlega grzywnie, karze ograniczenia
wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Funkcjonariusz publiczny, który ujawnia osobie
nieuprawnionej informację stanowiącą tajemnicę
służbową lub informację, którą uzyskał w związku z
wykonywaniem czynności służbowych, a której
ujawnienie może narazić na szkodę prawnie chroniony
interes,podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 3. Ściganie przestępstwa określonego w § 1
następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK WSPÓŁPRACY Z WYMIAREM
SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ – ZAWIADOMIENIE
O PRZESTĘPSTWIE

KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO

Art. 304. § 1. Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu
przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek
zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Przepis art. 191 § 3
stosuje się odpowiednio.

§ 2. Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze
swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa
ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o
tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne
czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania
przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego
zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów
przestępstwa.

§ 3. Zawiadomienie o przestępstwie, co do którego prowadzenie
śledztwa jest obowiązkowe, lub własne dane świadczące o
popełnieniu takiego przestępstwa Policja przekazuje wraz z
zebranymi materiałami niezwłocznie prokuratorowi.

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK WSPÓŁPRACY Z WYMIAREM
SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ - ZAWIADOMNIE O
PRZESTĘPSTWIE

KODEKS KARNY

Art. 240. § 1. Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym
przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu
zabronionego określonego w art. 118, 127, 128, 130, 134, 140,
148, 163, 166 lub 252, nie zawiadamia niezwłocznie organu
powołanego do ścigania przestępstw,podlega karze pozbawienia
wolności do lat 3

§ 2. Nie popełnia przestępstwa określonego w § 1, kto zaniechał
zawiadomienia, mając dostateczną podstawę do przypuszczenia,
że wymieniony w § 1 organ wie o przygotowywanym, usiłowanym
lub dokonanym czynie zabronionym; nie popełnia przestępstwa
również ten, kto zapobiegł popełnieniu przygotowywanego lub
usiłowanego czynu zabronionego określonego w § 1.

§ 3. Nie podlega karze, kto zaniechał zawiadomienia z obawy
przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego
najbliższym

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK WSPÓŁPRACY Z WYMIAREM
SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

KODEKS

POSTĘPOWANIA KARNEGO

Art.

74. § 1. Oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia

swej niewinności ani obowiązku dostarczania
dowodów na swoją niekorzyść.

§ 2. Oskarżony jest jednak obowiązany poddać się:

1)oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym

badaniom nie połączonym z naruszeniem
integralności ciała; wolno także w szczególności od
oskarżonego pobrać odciski, fotografować go oraz
okazać go w celach rozpoznawczych innym osobom,

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK WSPÓŁPRACY Z WYMIAREM
SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

KODEKS

POSTĘPOWANIA KARNEGO

c.d. art.

74. § 2. 2)badaniom psychologicznym i

psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z
dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem
chirurgicznych, pod warunkiem że dokonywane są
przez uprawnionego do tego pracownika służby
zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i
nie zagrażają zdrowiu oskarżonego, jeżeli
przeprowadzenie tych badań jest nieodzowne; w
szczególności oskarżony jest obowiązany przy
zachowaniu tych warunków poddać się pobraniu krwi
lub wydzielin organizmu oraz włosów.

§ 3. 

W stosunku do osoby podejrzanej można dokonać

badań lub czynności, o których mowa w § 2 pkt 1, a
także, przy zachowaniu wymagań określonych w § 2
pkt 2, pobrać krew, włosy lub wydzieliny organizmu

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK WSPÓŁPRACY Z WYMIAREM
SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

(Rozp. Rady Min. w

sprawie spr. Szczegółowego trybu korzystania przez policjantów z pomocy
instytucji państwowych, organów adm. rządowej i samorządu teryt., jedn. gosp.
org. Społecznych oraz osób Dz. U. z 1996, nr 107, poz 501)

§

 2. 1. Policjanci

w toku czynności operacyjno-rozpoznawczych (...), zwanych
dalej "czynnościami służbowymi", podejmowanych w celu
rozpoznawania, wykrywania przestępstw i wykroczeń,
zapobiegania im oraz wykonania poleceń sądu,
prokuratora, organów administracji państwowej i
samorządu terytorialnego, mają prawo:

1)żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych,
organów administracji rządowej i samorządu
terytorialnego oraz jednostek gospodarczych
prowadzących działalność w zakresie użyteczności
publicznej,
2)zwracania się o udzielenie niezbędnej pomocy do
innych niż wymienione w pkt 1 jednostek gospodarczych
oraz do organizacji społecznych,

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK WSPÓŁPRACY Z WYMIAREM
SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

(Rozp. Rady Min. w

sprawie spr. Szczegółowego trybu korzystania przez policjantów z pomocy
instytucji państwowych, organów adm. rządowej i samorządu teryt., jedn. gosp.
org. Społecznych oraz osób Dz. U. z 1996, nr 107, poz 501)

§ 2. c.d

3)

zwracania się, w nagłych

wypadkach, do każdej osoby o udzielenie doraźnej
pomocy.

2. Policjanci mogą zwracać się z żądaniem lub prośbą
o udzielenie pomocy, jeżeli wykonanie czynności
służbowej byłoby bez tej pomocy niemożliwe lub
znacznie utrudnione.

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK WSPÓŁPRACY Z WYMIAREM
SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

Zarządzenie Min. Spaw Wew. I Adm. w sprawie trybu
przeprowadzania badań lekarskich osób zatrzymanych przez
Policję (M. P. z 1997r, nr 40, poz 414)

§ 1. 1. Badanie lekarskie osoby zatrzymanej przez Policję,

zwanej dalej "osobą zatrzymaną", przeprowadza się, jeżeli
zachodzi uzasadniona obawa, że osoba ta znajduje się w
stanie zagrażającym jej życiu lub zdrowiu.

2. Badanie lekarskie osoby zatrzymanej przeprowadza się w
szczególności, gdy:1)osoba zatrzymana ma widoczne
obrażenia ciała lub utraciła przytomność,

2)oświadcza ona, że cierpi na schorzenia

wymagające stałego lub okresowego leczenia,

3)z posiadanych przez Policję informacji lub z

okoliczności zatrzymania wynika, że osoba ta może być
chora zakaźnie.

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK WSPÓŁPRACY Z WYMIAREM
SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

Zarządzenie Min. Spaw Wew. I Adm. w sprawie trybu
przeprowadzania badań lekarskich osób zatrzymanych przez
Policję

§ 3. Badanie lekarskie osoby zatrzymanej
przeprowadza się po wyrażeniu na nie zgody
przez tę osobę. Zgoda taka nie jest wymagana,
jeżeli stan zdrowia osoby zatrzymanej
uniemożliwia złożenie przez nią oświadczenia w
tym przedmiocie lub gdy inne przepisy tak
stanowią

.

Odpowiedzialność karna za czyny nie
związane z błędem lekarskim ale z
wykonywaniem zawodu lekarza

OBOWIĄZEK WSPÓŁPRACY Z WYMIAREM
SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

Zarządzenie Min. Spaw Wew. I Adm. w sprawie trybu
przeprowadzania badań lekarskich osób zatrzymanych przez
Policję

§ 5. 1. Badanie lekarskie osoby zatrzymanej przeprowadza lekarz
właściwego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, położonego
najbliżej jednostki Policji dokonującej zatrzymania.

2. Badanie lekarskie osoby zatrzymanej jest przeprowadzane w
zakładzie określonym w ust. 1.

5. Po przeprowadzeniu badania osoby zatrzymanej lekarz wydaje
zaświadczenie lekarskie o istnieniu lub braku przeciwwskazań
medycznych do zatrzymania.

6. W przypadku gdy osoba zatrzymana swoim zachowaniem
uniemożliwia przeprowadzenie badania lekarskiego, lekarz
okoliczność tę odnotowuje w zaświadczeniu lekarskim, o którym
mowa w ust. 5, a dyżurny jednostki Policji dokonującej
zatrzymania - w książce wydarzeń jednostki.

OBOWIĄZEK WSPÓŁPRACY Z WYMIAREM

SPRAWIEDLIWOŚCI I POLICJĄ

USTALENIE ZDOLNOŚCI DO STAWANIA PRZED SĄDEM
KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO:

Art. 117. § 4

Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem

właściwym do spraw zdrowia, określi, w drodze

rozporządzenia, warunki i tryb usprawiedliwienia

niestawiennictwa oskarżonych, świadków i innych

uczestników postępowania z powodu choroby oraz sposób

wyznaczania lekarzy uprawnionych do wystawiania

zaświadczeń potwierdzających niemożność stawienia się na

wezwanie lub zawiadomienie organu prowadzącego

postępowanie (...).

Odpowiedzialność karna za czyny nie związane z
błędem lekarskim ale z wykonywaniem zawodu
lekarza

USTALENIE ZDOLNOŚCI DO STAWANIA PRZED
SĄDEM

Rozporządzenie Ministrów Sprawiedliwości z dn. 24.06.2003 r. w
sprawie warunków i trybu usprawiedliwiania niestawiennictwa
oskarżonych, świadków i innych uczestników postępowania
karnego z powodu choroby... (Dz.U. 2003 r. nr 110, poz. 1049).

§ 1.
Rozporządzenie określa warunki i tryb
usprawiedliwienia niestawiennictwa na wezwanie
lub zawiadomienie w postępowaniu karnym, z
powodu choroby, oskarżonych, świadków i innych
uczestników procesu karnego, (...) których
obecność była obowiązkowa lub którzy wnosili o
dopuszczenie do czynności, będąc uprawnionymi
do wzięcia w niej udziału (...).

USTALENIE ZDOLNOŚCI DO STAWANIA PRZED
SĄDEM

Rozporządzenie Ministrów Sprawiedliwości z dn. 24.06.2003 r. w
sprawie warunków i trybu usprawiedliwiania niestawiennictwa
oskarżonych, świadków i innych uczestników postępowania
karnego z powodu choroby... (Dz.U. 2003 r. nr 110, poz. 1049).

§ 2. 1. Organ prowadzący postępowanie karne
usprawiedliwia niestawiennictwo uczestników
tego postępowania z powodu choroby, po
przedłożeniu przez nich zaświadczenia (...)
wystawionego przez: 
1) lekarza publicznego zakładu opieki zdrowotnej
wyznaczonego w sposób wskazany w §6,
udzielającego świadczeń zdrowotnych na
obszarze, na którym mieszka lub przebywa
uczestnik postępowania;

USTALENIE ZDOLNOŚCI DO STAWANIA PRZED
SĄDEM

Rozporządzenie Ministrów Sprawiedliwości z dn. 24.06.2003 r. w
sprawie warunków i trybu usprawiedliwiania niestawiennictwa
oskarżonych, świadków i innych uczestników postępowania
karnego z powodu choroby... (Dz.U. 2003 r. nr 110, poz. 1049).

§ 2. 1. c.d. 2) ordynatora oddziału szpitala, w

którym uczestnik postępowania przebywa na

leczeniu, 
3) lekarza udzielającego świadczeń zdrowotnych

w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie

pielęgnacyjno-opiekuńczym, sanatorium,

prewentorium, innym zakładzie opieki zdrowotnej

przeznaczonym dla osób, których stan zdrowia

wymaga udzielania całodobowych lub

całodziennych świadczeń zdrowotnych w

odpowiednim stałym pomieszczeniu, w których

uczestnik przebywa na leczeniu.

USTALENIE ZDOLNOŚCI DO STAWANIA PRZED
SĄDEM

Rozporządzenie Ministrów Sprawiedliwości z dn. 24.06.2003 r. w
sprawie warunków i trybu usprawiedliwiania niestawiennictwa
oskarżonych, świadków i innych uczestników postępowania
karnego z powodu choroby... (Dz.U. 2003 r. nr 110, poz. 1049).

§. 3. Zaświadczenie może być wydane po okazaniu

wezwania lub zawiadomienia organu

prowadzącego postępowanie karne i dokumentu

potwierdzającego tożsamość uczestnika

postępowania oraz po przeprowadzeniu badania

lekarskiego.
§ 5. 1. Lekarze, o których mowa w paragrafie 2

ust. 1 pkt. 1, przyjmują osoby ubiegające się o

wydanie zaświadczeń w określonych dniach i

godzinach uzgodnionych z kierownikami zakładów

opieki zdrowotnej, a w razie obłożnej choroby

tych osób - odwiedzić je w domu.

USTALENIE ZDOLNOŚCI DO STAWANIA

PRZED SĄDEM

Rozporządzenie Ministrów Sprawiedliwości z dn.

24.06.2003 r. w sprawie warunków i trybu

usprawiedliwiania niestawiennictwa oskarżonych,

świadków i innych uczestników postępowania karnego

z powodu choroby... (Dz.U. 2003 r. nr 110, poz. 1049).

§. 6. 1. Kierownicy zakładów opieki

zdrowotnej przekazują prezesowi sądu

okręgowego, na jego wniosek, listy

zawierające proponowany wykaz lekarzy,

o których mowa w § 2 ust. 1 pkt. 1,

obejmujące także miejsce, dni i godzin

przyjęć, a nadto niezwłocznie informują

go o wszelkich zmianach w tym zakresie.

USTALENIE ZDOLNOŚCI DO STAWANIA PRZED
SĄDEM
OGLĘDZINY POLEGAJĄ NA:

dokonaniu ogólnego badania
lekarskiego,
w razie konieczności dokonanie
specjalistycznych badań lekarskich i
badań dodatkowych,
zapoznanie się z dokumentacją
lekarską, posiadaną przez badanego,
dokonanie oceny, czy stan zdrowia
badanego zezwala na określone
czynności w procesie karnym.

USTALENIE ZDOLNOŚCI DO STAWANIA PRZED
SĄDEM
UPRAWNIENIE DO WYDANIA
„USPRAWIEDLIWIENIA” POSIADAJĄ:

lekarz publicznego zakładu opieki
zdrowotnej,
ordynator oddziału, na którym w dniu
dokonywania określonych czynności
wezwany przebywa,
biegły lekarz, którego na podstawie
postanowienia powołał do wydania
stosownej opinii organ procesowy

.

OCENA ZDOLNOŚCI DO ODBYWANIA KARY

POZBAWIENIA WOLNOŚCI I

TYMCZASOWEGO ARESZTOWANIA
KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO

Art. 259.
§ 1. Jeżeli szczególne względy nie stoją

temu na przeszkodzie, należy odstąpić

od tymczasowego aresztowania,

zwłaszcza gdy pozbawienie

oskarżonego wolności:
1) spowodowałoby dla jego życia lub

zdrowia poważne niebezpieczeństwo,
2) pociągałoby wyjątkowo ciężkie

skutki dla oskarżonego lub jego

najbliższej rodziny.

OCENA ZDOLNOŚCI DO ODBYWANIA KARY
POZBAWIENIA WOLNOŚCI I TYMCZASOWEGO
ARESZTOWANIA
KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO

Art. 260. Jeżeli stan zdrowia
oskarżonego tego wymaga, tymczasowe
aresztowanie może być
wykonywane tylko w postaci
umieszczenia w odpowiednim zakładzie
leczniczym.

OCENA ZDOLNOŚCI DO ODBYWANIA KARY

POZBAWIENIA WOLNOŚCI I TYMCZASOWEGO

ARESZTOWANIA
KODEKS KARNY WYKONAWCZY

Art. 15.
§ 1. Sąd umarza postępowanie wykonawcze

w razie przedawnienia wykonania kary,

śmierci skazanego lub innej przyczyny

wyłączającej to postępowanie. 
§ 2. Jeżeli zachodzi długotrwała przeszkoda

uniemożliwiająca postępowanie wykonawcze,

a w szczególności jeżeli nie można ująć

skazanego albo nie można wykonać wobec

niego orzeczenia z powodu choroby

psychicznej lub innej przewlekłej ciężkiej

choroby, postępowanie zawiesza się w całości

lub w części na czas trwania przeszkody.

OCENA ZDOLNOŚCI DO ODBYWANIA KARY
POZBAWIENIA WOLNOŚCI I TYMCZASOWEGO
ARESZTOWANIA
KODEKS KARNY WYKONAWCZY

Art. 63.
§ 1. Jeżeli stan zdrowia skazanego uniemożliwia

wykonanie kary ograniczenia wolności, sąd

udziela przerwy w odbywaniu kary do czasu

ustania przeszkody.
§ 2. Sąd może udzielić przerwy w odbywaniu kary

ograniczenia wolności do roku ze względów, o

których mowa w art. 62 § 1. Przepisy art. 62 § 2 i

3 stosuje się odpowiednio.
§ 3. Przerwa w wykonywaniu kary ograniczenia

wolności może być orzeczona również na wniosek

sądowego kuratora zawodowego.

OCENA ZDOLNOŚCI DO ODBYWANIA KARY

POZBAWIENIA WOLNOŚCI I

TYMCZASOWEGO ARESZTOWANIA
KODEKS KARNY WYKONAWCZY

Art. 150.

§

1. Wykonanie kary pozbawienia wolności

w wypadku choroby psychicznej lub innej

ciężkiej choroby uniemożliwiającej

wykonanie tej kary sąd odracza do czasu

ustalenia przeszkody.

§

2. Za ciężką chorobę uznaje się taki stan

skazanego, w którym umieszczenie go w

zakładzie karnym może zagrażać życiu lub

spowodować dla jego zdrowia poważne

niebezpieczeństwo.

OCENA ZDOLNOŚCI DO ODBYWANIA KARY
POZBAWIENIA WOLNOŚCI I TYMCZASOWEGO
ARESZTOWANIA
KODEKS KARNY WYKONAWCZY

Art. 153.

§

1. Sąd penitencjarny udziela przerwy w

odbywaniu kary pozbawienia wolności w
wypadku określonym w art. 150

§

1 do

czasu ustania przeszkody.

OCENA ZDOLNOŚCI DO ODBYWANIA KARY
POZBAWIENIA WOLNOŚCI I TYMCZASOWEGO
ARESZTOWANIA

PRZY ORZECZENIU KARY POZBAWIENIE
WOLNOŚCI:



wykonanie kary może być

odroczone,
 może być udzielona przerwa w
wykonywaniu kary

,

OCENA ZDOLNOŚCI DO ODBYWANIA KARY
POZBAWIENIA WOLNOŚCI I TYMCZASOWEGO
ARESZTOWANIA

OGLĘDZIN SKAZANYCH DOKONUJĄ:

komisje lekarskie przy Zakładach
Karnych,
biegli sądowi, powoływani przez
Sąd (są nimi niejednokrotnie medycy
sądowi).

OCENA ZDOLNOŚCI DO ODBYWANIA KARY
POZBAWIENIA WOLNOŚCI I TYMCZASOWEGO
ARESZTOWANIA
CEL OGLĘDZIN - USTALENIE:

aktualnego stanu zdrowia skazanego,
istnienia ciężkiej choroby w rozumieniu art.
150 kkw,
możliwości pobytu i leczenia skazanego w
szpitalu Zakładu Karnego,
konieczność leczenia w warunkach
wolnościowych,
trybu postępowania lekarskiego ze skazanym,
w razie stwierdzenia u niego schorzeń nie
będących „ciężką chorobą”.

Odpowiedzialność karna za inne czyny
mogące mieć związek z zawodem lekarza

DOKUMENTACJA LEKARSKA, POJĘCIE
DOKUMENTU

KODEKS KARNY

art. 115 § 14. Dokumentem jest każdy
przedmiot lub zapis na komputerowym
nośniku informacji, z którym jest związane
określone prawo albo który ze względu na
zawartą w nim treść stanowi dowód prawa,
stosunku prawnego lub okoliczności mającej
znaczenie prawne

Odpowiedzialność karna za inne czyny
mogące mieć związek z zawodem lekarza

DOKUMENTACJA LEKARSKA, POŚWIADCZENIE
NIEPRAWDY

KODEKS KARNY

art. 271. § 1. Funkcjonariusz publiczny lub inna
osoba uprawniona do wystawienia dokumentu,
która poświadcza w nim nieprawdę co do
okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega
karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat
5.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca, podlega
grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

§ 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu
określonego w § 1 w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej lub osobistej, podlega karze
pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Odpowiedzialność karna za inne czyny
mogące mieć związek z zawodem lekarza

DOKUMENTACJA LEKARSKA, PODROBIENIE
DOKUMENTU

KODEKS KARNY

art. 270. § 1. Kto, w celu użycia za
autentyczny, podrabia lub przerabia dokument
lub takiego dokumentu jako autentycznego
używa, podlega grzywnie, karze ograniczenia
wolności albo pozbawienia wolności od 3
miesięcy do lat 5.

Odpowiedzialność karna za inne czyny
mogące mieć związek z zawodem lekarza

DOKUMENTACJA LEKARSKA, ZNISZCZENIE
DOKUMENTU

KODEKS KARNY

Art. 276. Kto niszczy, uszkadza, czyni
bezużytecznym, ukrywa lub usuwa dokument,
którym nie ma prawa wyłącznie
rozporządzać,podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do lat 2.

Odpowiedzialność karna za inne czyny
mogące mieć związek z zawodem lekarza

FAŁSZYWE ZEZNANIA

KODEKS KARNY

Art. 233. § 1. Kto, składając zeznanie mające
służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub
w innym postępowaniu prowadzonym na
podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub
zataja prawdę, podlega karze pozbawienia
wolności do lat 3.

§ 2. Warunkiem odpowiedzialności jest, aby
przyjmujący zeznanie, działając w zakresie
swoich uprawnień, uprzedził zeznającego o
odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie
lub odebrał od niego przyrzeczenie.

Odpowiedzialność karna za inne czyny
mogące mieć związek z zawodem lekarza

FAŁSZYWE ZEZNANIA

KODEKS KARNY

Art. 233. § 3. Nie podlega karze, kto, nie wiedząc o
prawie odmowy zeznania lub odpowiedzi na pytania,
składa fałszywe zeznanie z obawy przed
odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub
jego najbliższym.

§ 5. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie
kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli:
1)fałszywe zeznanie, opinia lub tłumaczenie dotyczy
okoliczności nie mogących mieć wpływu na
rozstrzygnięcie sprawy,

2)sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe

zeznanie, opinię lub tłumaczenie, zanim nastąpi,
chociażby nieprawomocne, rozstrzygnięcie sprawy.

Odpowiedzialność karna za inne czyny
mogące mieć związek z zawodem lekarza

KORZYŚĆ MAJĄTKOWA

KODEKS KARNY

art. 228. § 1. Kto, w związku z pełnieniem
funkcji publicznej, przyjmuje korzyść
majątkową lub osobistą albo jej obietnicę lub
takiej korzyści żąda, podlega karze
pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Odpowiedzialność karna za inne czyny
mogące mieć związek z zawodem lekarza

NIEDOPEŁNIENIE OBOWIĄZKÓW SŁUŻBOWYCH

KODEKS KARNY

Art. 231. § 1. Funkcjonariusz

publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub
nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu
publicznego lub prywatnego,podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w
§ 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub
osobistej,podlega karze pozbawienia wolności od roku
do lat 10.

§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa
nieumyślnie i wyrządza istotną szkodę, podlega
grzywnie, karze ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do lat 2.

§ 4. Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli czyn wyczerpuje
znamiona czynu zabronionego określonego w art. 228.

Odpowiedzialność karna za inne czyny
mogące mieć związek z zawodem lekarza

ZAGROŻENIE EPIDEMIOLOGICZNE

KODEKS KARNY

Art. 165. § 1. Kto sprowadza niebezpieczeństwo dla
życia lub zdrowia wielu osób albo dla mienia w
wielkich rozmiarach:1)powodując zagrożenie
epidemiologiczne lub szerzenie się choroby zakaźnej
albo zarazy zwierzęcej lub roślinnej,podlega karze
pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8

.

§ 2.Jeżeli sprawca działa nieumyślnie,podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.

§ 3.Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest
śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu
wielu osób, sprawca, podlega karze pozbawienia
wolności od lat 2 do 12.

§ 4.Jeżeli następstwem czynu określonego w § 2 jest
śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu
wielu osób, sprawca, podlega karze pozbawienia
wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Odpowiedzialność karna za inne czyny
mogące mieć związek z zawodem lekarza

ZNIEWAŻANIE ZWŁOK

KODEKS KARNY

Art. 262. § 1. Kto znieważa zwłoki, prochy
ludzkie lub miejsce spoczynku
zmarłego,podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do lat 2.

Odpowiedzialność karna za inne czyny
mogące mieć związek z zawodem lekarza

ŚRODKI KARNE

KODEKS

KARNY

Art. 39. Środkami karnymi są:

1)

pozbawienie praw publicznych,

2)

zakaz zajmowania określonego

stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub
prowadzenia określonej działalności gospodarczej,

3)

zakaz prowadzenia pojazdów,

4)

przepadek przedmiotów,

Odpowiedzialność karna za inne czyny
mogące mieć związek z zawodem lekarza

ŚRODKI KARNE

KODEKS KARNY

c.d. Art. 39. Środkami karnymi są:

5)

obowiązek naprawienia szkody,

6)

nawiązka,

7)

świadczenie pieniężne,

8)

podanie wyroku do publicznej wiadomości

Odpowiedzialność karna za inne czyny
mogące mieć związek z zawodem lekarza

ŚRODKI KARNE

KODEKS KARNY

Art. 41. § 1. Sąd może orzec zakaz zajmowania

określonego stanowiska albo wykonywania
określonego zawodu, jeżeli sprawca nadużył przy
popełnieniu przestępstwa stanowiska lub
wykonywanego zawodu albo okazał, że dalsze
zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu
zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.

§ 2. Sąd może orzec zakaz prowadzenia określonej
działalności gospodarczej w razie skazania za
przestępstwo popełnione w związku z
prowadzeniem takiej działalności, jeżeli dalsze jej
prowadzenie zagraża istotnym dobrom
chronionym prawem

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Wykonywaniu zawodu lekarza tj.
rozpoznawaniu i leczeniu chorób, a także
zapobieganiu im towarzyszyły zawsze
czynności formalne, z których najważniejszym
było i jest prowadzenie dokumentacji
lekarskiej. Przez wiele lat był to obowiązek
znany, akceptowany, jednakże nie
uregulowany przepisami. Dopiero po wejściu
w życie Ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej w 1991 roku stosunkowo szybko
ukazało się stosowne rozporządzenie, obecnie
w drugiej już formie.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Art.18. Zakład opieki zdrowotnej jest obowiązany
prowadzić dokumentację medyczna osób korzystających
ze świadczeń zdrowotnych zakładu.
Rozporządzenie to szczegółowo reguluje wszelkie
zagadnienia związane z dokumentacją lekarską, tworzoną
w zakładach opieki zdrowotnej. Zawiera także definicję
dokumentacji lekarskiej: „dokumentacją lekarską są
zbiory tworzonych w zakładzie opieki zdrowotnej
danych i informacji medycznych, związanych z
udzielanymi świadczeniami zdrowotnymi”. Przepis
ten, jako dotyczący wyłącznie zakładów opieki zdrowotnej
nie stwarzał prawnego obowiązku prowadzenia
dokumentacji lekarskiej w prywatnych gabinetach
lekarskich. Obowiązek taki nałożyła dopiero ustawa o
zawodzie lekarza z 1996 roku stanowiąc, że „Lekarz ma
obowiązek prowadzenia indywidualnej dokumentacji
medycznej pacjenta”.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Stosowne rozporządzenie ukazało się w 2001
roku a jego brak przez kilka lat oznaczał
dowolność w prowadzeniu dokumentacji w
gabinecie prywatnym.
Jednakże lekarz mógł w tym czasie i powinien
kierować się wymogami stawianymi
dokumentacji w zakładach opieki zdrowotnej
i przepisami Ustawy o zawodzie lekarza. Od
tego zatem roku sytuacja prawna , dotycząca
dokumentacji lekarskiej jest stabilna;
prowadzenie jej we wszystkich rodzajach
placówek służby zdrowia jest uregulowane.
Przepisy są bardzo szczegółowe, każdy lekarz
musi je znać.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Obecnie obowiązują:
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10

sierpnia 2001 r w sprawie rodzajów
dokumentacji medycznej w zakładach
opieki zdrowotnej, sposobu jej
prowadzenia oraz szczegółowych
warunków jej udostępniania (Dz. U. N
2001 r, nr.88 poz. 966)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30

lipca 2001 r w sprawie rodzajów
indywidualnej dokumentacji medycznej,
sposobu jej prowadzenia oraz
szczegółowych warunków jej
udostępniania ( Dz. U. 2001 r , nr.83 poz.
903)

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i
sądowo-lekarskie

4. W 2003 r ukazało się rozporządzenie szczegółowo
regulujące sposób prowadzenia, przechowywania oraz
udostępniania dokumentacji medycznej przez pielęgniarki
i położne udzielające świadczeń zdrowotnych. ( Dz. U. nr
147, poz. 1437, 2003 r)

W 2004 r. znowelizowano rozporządzenie dotyczące
dokumentacji medycznej w zakładach opieki zdrowotnej:

• wprowadzono wymóg pisemnego oświadczenia pacjenta
o upoważnieniu konkretnej osoby do uzyskiwania
dokumentacji medycznej w przypadku jego śmierci, lub
oświadczenia o braku takiego upoważnienia zarówno w
zakładach sprawujących opiekę ambulatoryjną jak i
całodobową

•możliwość dołączenia do historii zdrowia lub choroby w
zakładach sprawujących opiekę ambulatoryjną danych
dotyczących osoby upoważnionej do otrzymywania
informacji o stanie jego zdrowia lub udzielanych
świadczeniach

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Ogólny podział dokumentacji medycznej:
1) dokumentacja indywidualna, odnosząca się

po poszczególnych pacjentów i dzieląca
się na:

• wewnętrzną, przeznaczoną na potrzeby

placówki i lekarza (historie choroby i
historie zdrowia),

• zewnętrzna, przeznaczoną na potrzeby

pacjenta (skierowania do szpitala,
laboratorium, innego lekarza,
zaświadczenia, orzeczenia, karta
przebiegu ciąży, karty informacyjne itp.)

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

2) dokumentacja zbiorcza (księgi, rejestry,

formularze, kartoteki)

W ZOZ-ach najważniejsze to : księga

przyjęć, księga odmów przyjęć i porad
ambulatoryjnych wykonywanych w izbie
przyjęć, księgi raportów lekarskich i
pielęgniarskich, księgi sali operacyjnej.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Najważniejsze wymogi odnośnie dokumentacji medycznej

w zakładach opieki zdrowotnej ( z przywołaniem
stosownych paragrafów rozporządzenia):

Dokumentację należy prowadzić czytelnie (par.5)
Kolejne wpisy sporządza się w porządku chronologicznym,

zaznaczając koniec każdego wpisu i opatrując podpisem
osoby je sporządzającej z podaniem danym
identyfikujących ja (pieczątkę)

Wpis dokonany nie może być usunięty. Błędny wpis należy

skreślić, oznaczyć datą i danymi osoby dokonującej tą
czynność.

Każda strona dokumentacji indywidualnej winna być

oznaczona co najmniej nazwiskiem i imieniem pacjenta.
Każdy dokument musi być jednoznacznie oznakowany ,
wskazywać na pacjenta i lekarza.

Dokumentacja może być sporządzana i utrwalana na

komputerowych nośnikach informacji przy odpowiednim
zabezpieczeniu zbiorów, prowadzeniu jej w postaci
formularzy lub druków oraz sporządzaniu i
przechowywaniu wydruków podpisanych przez osoby
uprawnione do udzielania świadczeń zdrowotnych.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Historia choroby składa się (par.

11):

formularza historii choroby,
dokumentów dodatkowych:

– kart indywidualnej pielęgnacji,
– kart obserwacji w tym karty

gorączkowej,

– kart zleceń lekarskich,
– wyników badań diagnostycznych,
– wyników konsultacji ,

karty znieczulenie i opisy zabiegów.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Formularz historii choroby zawiera

pogrupowane informacje,
dotyczące:

– przyjęcia pacjenta do szpitala,
– przebiegu hospitalizacji,

• wypisania pacjenta ze szpitala.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Historia choroby, w części dotyczącej przyjęcia

pacjenta do szpitala zawiera dane formalne
oraz m.in. ( par. 13):

- dane dotyczące przedstawiciela ustawowego,

opiekuna lub innej osoby wskazanej przez
pacjenta oraz osoby upoważnionej przez
pacjenta do otrzymania informacji o jego
stanie zdrowia i udzielonych świadczeniach
zdrowotnych. (Ten zapis umożliwia
realizację art.20.2. ustawy o zakładach
opieki zdrowotnej : W razie pogorszenia się
stanu zdrowia chorego powodującego
zagrożenie życia lub w razie jego śmierci,
szpital jest obowiązany niezwłocznie
zawiadomić wskazaną przez chorego osobę
lub instytucję, przedstawiciela ustawowego
lub opiekuna faktycznego”,

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

- pisemne oświadczenie pacjenta lub jego

przedstawiciela ustawowego albo osoby
upoważnionej o wyrażeniu zgody na
przyjęcie do szpitala w formie wymaganej
odrębnymi przepisami,

- adnotację o poinformowaniu pacjenta lub

innych uprawnionych osób o prawach
pacjenta,

- rozpoznanie ustalone przez lekarza

kierującego,

- dokładna datę przyjęcia do szpitala (godzina,

dzień, miesiąc, rok),

- wywiad, wyniki badania fizykalnego, wyniki

badań dodatkowych, uzasadnienie
przyjęcia, wszczęty tryb postępowania,

- rozpoznanie wstępne lekarza przyjmującego.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Historia choroby w części dotyczącej przebiegu

hospitalizacji zawiera (par. 14):

- dane uzyskane z wywiady i badania,
- wyniki obserwacji stanu zdrowia pacjenta,
- zalecenia lekarskie,

- wyniki badań diagnostycznych i konsultacyjnych.
Wpisy dotyczące przebiegu hospitalizacji są

dokonywane na bieżąco przez lekarza

prowadzącego i okresowo kontrolowane przez

ordynatora.

Wpisy w kartach zleceń dokonywane są przez

lekarza prowadzącego.

Wpisy innych lekarzy – dyżurnych, konsultantów

winne być wpisywane na oddzielnych kartach.

Każdy wpis musi być podpisany przez lekarza i

podbity pieczątką - wpisy nie mogą być

anonimowe.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Historia choroby w części dotyczącej

wypisania ze szpitala (par. 15) zawiera
poza danymi osobowymi:

- rozpoznanie kliniczne składające się z

określenia choroby zasadniczej, chorób
współistniejących i powikłań,

- rodzaj leczenia,
- epikryzę.
Wypisu dokonuje lekarz prowadzący –

zakończoną i podpisana przez niego
historię choroby ocenia i podpisuje
ordynator oddziału.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Karta informacyjna winna zawierać:
- rozpoznanie choroby,
- wyniki badań diagnostycznych i konsultacyjnych,
- zastosowane leczenie,
- wskazówki lecznicze, okres niezdolności do pracy,

terminy konsultacji,

Wypisanie się pacjenta ze szpitala na żądanie

uregulowane jest treścią art. 22 ust.3 ustawy o
zakładach opieki zdrowotnej:

Osoba występująca o wypisanie ze szpitala na

własne żądanie jest informowana przez lekarza
o możliwych następstwach zaprzestania
leczenia w szpitalu. Osoba ta składa pisemne
oświadczenie o wypisaniu ze szpitala na własne
żądanie. W przypadku braku takiego
oświadczenia lekarz sporządza adnotację w
dokumentacji medycznej”.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Dokumentacja medyczna w przychodniach:
Historie zdrowia i choroby winne zawierać

informacje o (par. 33):

• przebytych poważnych chorobach,
• chorobach przewlekłych,
• pobytach w szpitalach,
• zabiegach chirurgicznych,
• szczepieniach i podanych surowiczych,
• uczuleniach,
• obciążeniach dziedzicznych.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

W trakcie każdej wizyty lekarz winien

odnotować:

- datę,
- wywiad i wynik badania przedmiotowego,
- rozpoznanie choroby, problemu

zdrowotnego lub urazu,

- zlecone badania dodatkowe lub

konsultacje, ich wyniki,

- rodzaj i tryb zalecanego leczenia,
- orzeczenie o czasowej niezdolności do

pracy.

Każdy wpis musi być podpisany przez

lekarza oraz podbity pieczątką.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Udostępnianie dokumentacji medycznej (par. 53):
Dokumentacja indywidualna wewnętrzna jest

udostępniana na wniosek pacjenta, którego
dotyczy, jego przedstawiciela ustawowego lub
osoby przez niego upoważnionej, a w razie
śmierci pacjenta – osobie przez niego
upoważnionej do uzyskiwania dokumentacji w
przypadku jego zgonu, na miejscu w zakładzie,
za pośrednictwem lekarza prowadzącego.

Dokumentacja zbiorcza jest udostępniana osobom

jak wyżej jedynie w zakresie wpisów
dotyczących pacjenta, za pośrednictwem
lekarza prowadzącego.

Wyżej wymienione osoby mogą wystąpić do zakładu

opieki zdrowotnej o sporządzenie wyciągów,
odpisów lub kopii dokumentacji dotyczącej
pacjenta (na koszt wnioskodawcy).

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Dokumentacja wewnętrzna może w

razie konieczności być
udostępniona innym zakładom lub
lekarzowi.

Udostępnianie dokumentacji musi

zapewniać ochronę danych
osobowych i medycznych. W razie
konieczności wydania oryginałów,
należy pozostawić kopię lub odpis.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Osoby lub instytucje upoważnione do wglądu w

dokumentacje medyczną

(art. 18 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej):
•

pacjent, przedstawiciel ustawowy, upoważniona przez
pacjenta osoba,

•

jednostki organizacyjne opieki zdrowotnej i osoby
wykonujące zawody medyczne kontynuujące leczenie,

•

właściwe do spraw zdrowia organy państwowe i organy
samorządu lekarskiego w zakresie niezbędnym do
wykonywania kontroli i nadzoru,

•

Minister Zdrowia, sądy, prokuratury, sądy i rzecznicy
odpowiedzialności zawodowej,

•

uprawnione ustawowo organy i instytucje, jeżeli badania
zostały przeprowadzone na ich wniosek,

•

organom rentowym i zakładom ubezpieczeniowym,

•

szkole wyższej lub jednostce badawczo-rozwojowej dla
celów naukowych (bez ujawniana danych osobowych).

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Wymogi stawiane indywidualnej

dokumentacji medycznej (w gabinetach
prywatnych) są takie same jak w
przychodniach zakładów opieki
zdrowotnej. W obu rozporządzeniach
brakuje wpisanego wymogu uzyskiwania
w warunkach ambulatoryjnych
oświadczenia pacjenta o upoważnieniu
bądź nie innych osób do informowania o
jego stanie zdrowia. Moim zdaniem
wpisu takiego należy dokonywać.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Prawidłowo prowadzona dokumentacji

medyczna winna odzwierciedlać:

• formalny tryb postępowania z

pacjentem,

• stan zdrowia ogólnego i miejscowego

pacjenta na każdym etapie udzielania
świadczeń zdrowotnych,

• zastosowane procedury diagnostyczne i

lecznicze,

• tryb postępowania w razie śmierci

pacjenta.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Winna także zawierać:
• wyniki wszystkich zlecanych i

wykonywanych badań dodatkowych,

• wyniki wszelkich specjalistycznych

konsultacji,

• wskazania do zabiegów i ich opis,
• rozpoznania stanów chorobowych i

urazowych oraz ich powikłań, a także
ewentualnie trwałych następstw,

• zalecenia lekarskie,
• opis zdarzeń związanych z udzielaniem

świadczeń zdrowotnych (np. interwencje
rodziny, skargi, itp...),

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Dokumentacja medyczna ma

znaczenie:

• kliniczne – dane w niej zawarte są

wykorzystywane przez innych
lekarzy i inne placówki służby
zdrowia jako niezbędny element
prawidłowości kontynuacji
leczenia,

• ekonomiczne – na jej podstawie

opłacane są świadczenia
zdrowotne, ponadto organa
rentowe i ubezpieczeniowe ustalają
powypadkowy stały uszczerbek na
zdrowiu i stopień
niepełnosprawności, co
przekładane jest na świadczenia
pieniężne,

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

• kontrolne – dokumentacja

medyczna jest dowodem dla
uprawnionych organów
państwowych oraz organów
samorządu lekarskiego
oceniających prawidłowość
funkcjonowania placówki służby
zdrowia jak i poszczególnych
lekarzy,

• naukowe,
• medyczno-sądowe,

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Dokumentacja medyczna ma zatem duże

znaczenie, jest niezbędna dla
prawidłowego funkcjonowania szeregu
instytucji, których zadaniem jest nie
tylko leczenie, lecz także ustalanie stanu
zdrowia ludzi dla różnych celów. Ma ona
również olbrzymie znaczenie dla
opiniowania sądowo-lekarskiego.

Wartość dokumentacji w wielu przypadkach

jest niweczona, a co najmniej znacząco
zmniejszana, w związku z
nieprawidłowościami w jej prowadzeniu.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Uwaga ogólna : mimo szczegółowego

rozporządzenia o rodzajach dokumentacji
lekarskiej, brak jest opracowanego przez
fachowców jednolitego wzoru historii choroby
dla poszczególnych rodzajów zakładów opieki
zdrowotnej. Stąd też olbrzymia ich
różnorodność co do formy i treści. Jedne są
pisane ręcznie, inne są wydrukami
komputerowymi, a wszystkie zawierają co
najmniej kilka załączników (część związanych z
finansowym rozliczaniem świadczeń jest
jednolita), oświadczeń, analiz, zgody pacjenta
itp. Większość daje swobodę lekarzowi w
dokonywaniu wpisów. Są jednak i takie, w
których lekarz podkreśla jedną z zapisanych
możliwości np. stan ogólny dobry, średni,
ciężki- właściwe podkreślić. Osobiście nie
jestem zwolenniczką tej formy, choć jest chyba
lepsza od zapisu w rubryce „stan ogólny”:
badanie fizykalne bez zmian.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

NIEPRAWIDŁOWOŚĆI W PROWADZENIU

DOKUMENTACJI LEKARSKIEJ O
CHARAKTERZE MERYTORYCZNYM:

• brak dokładnego opisu stanu zdrowia

pacjenta przy przyjęciu do szpitala.
Dotyczy to zwłaszcza stanów urazowych,
przy których bardzo duże znaczenie ma stan
miejscowy jak i opis zaburzeń
czynnościowych uszkodzonego narządu.
Niejednokrotnie opis przebiera formę
stwierdzeń ogólnych np. potłuczenie ogólne,
uraz uogólniony, rzadziej bardziej
szczegółowo np. liczne sińce i otarcia
naskórka, rany na głowie itp.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

•

brak chronologicznych zapisów stanu zdrowia
ogólnego i stanu miejscowego w kolejnych
dniach hospitalizacji; czasami ma to miejsce
przez wiele dni. Jest to niezgodne z zapisem
rozporządzenia , które stanowi:

•

wpisy dotyczące przebiegu hospitalizacji są
dokonywane na bieżąco przez lekarza
prowadzącego i okresowo kontrolowane przez
ordynatora,

•

brak wpisów o decyzji wykonania badań
dodatkowych, a następnie – przy
nieprawidłowych wynikach – danych
świadczących o reakcji ze strony lekarzy. W
jednej ze spraw przeciwko lekarzom lekarka
zeznała, że „pacjentka chyba skarżyła się na
coś, bo był badany mocz”. Nagminne np. jest
wykonywanie zapisów KTG w okresie porodu
bez jakiejkolwiek ich pisemnej interpretacji,
nawet gdy są w nim nieprawidłowości,

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

• niestaranne bądź niepełne prowadzenie

Kart Zleceń lekarskich,
uniemożliwiające dokładną analizę
prowadzonego leczenia,

• bardzo często, w sytuacjach

bezpośredniego zagrożenia życia
pacjenta, kiedy każda czynność, każda
decyzja musi być realizowana w
stosownym czasie, brak jest niestety,
nawet przy istnieniu zapisów o stanie
pacjenta, godzinnego oznaczenia przy
badaniach, dokonywanych czynnościach,
konsultacjach, itp.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

• Także przy stwierdzeniu „stan ogólny

ciężki” niejednokrotnie brak jest w
opisie uzasadnienia takiego
rozpoznania, choć właśnie znaczenia
klinicznego i sądowo-lekarskiego
takiego rozpoznania – ale uzasadnionego
obiektywnymi objawami – przecenić nie
można,

• dokonywanie w historii choroby

adnotacji o stanie zdrowia pacjenta
przez różnych lekarzy, a nawet personel
pomocniczy. Jest to spowodowane
brakiem na wielu oddziałach, zwłaszcza
zabiegowych „lekarzy prowadzących”
(wymagają tego przepisy).

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

•

wyniki badań są nieoznaczone datą, a
wykonywane kilkakrotne w ciągu dnia
nieoznaczone godziną. Zdarza się nawet (np. w
badaniach bakteriologicznych), że data na
wyniku jest datą pobrania materiału, a nie
uzyskania wyniku (data wpisywana jest przy
pobieraniu materiału na blankiecie wyniku,
który jest przesyłany z materiałem).

•

używanie skrótów, niejednokrotnie
wieloliterowych, których znaczenie zna jedynie
ich twórca i – mam nadzieję – inni pracownicy
szpitala,

•

brak pełnego rozpoznania tj. nie tylko
zasadniczego schorzenia, czy stanu
pourazowego, ale także innych zmian
samoistnych lub powikłań. Dotyczy to
zwłaszcza powikłań jatrogennych; wyjątkowo
rzadko znajdują odzwierciedlenie w
dokumentach lekarskich i rozpoznaniu,

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

•

bardzo często jest brak epikryzy, a wyjątkową

rzadkością jest adnotacja o podjętym trybie

postępowania w razie śmierci chorego (np.

zawiadomienie prokuratora, podjęcie decyzji o

sekcji patomorfologicznej z jej uzasadnieniem

itp.),

•

brak w przekazanych do archiwum historiach

chorób wyników badań np. histopatologicznych,

protokołów sekcyjnych itp.,

•

Karty Informacyjne nie zawierają wymaganych

przez rozporządzenie danych względnie dane

niepełne. Złą praktyką jest wpisywanie do karty

wyłącznie wyników ostatnich, wykonywanych

przed wypisaniem ze szpitala badań

dodatkowych, zazwyczaj prawidłowych, nie

uzasadniających postawionych rozpoznań.

Rażącą nieprawidłowością jest brak wpisu

zmian, mających znaczenie dla późniejszego

postępowania lekarskiego np. o wadach

rozwojowych macicy czy uczuleniu na lek,

reakcji poprzetoczeniowej itp.,

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

NIEPROWIDŁOWOŚĆI O CHARAKTERZE

FORMALNYM:

•

opracowanie nie obejmuje
nieprawidłowości, związanych z formalnym
potwierdzeniem realizacji praw pacjentów,

•

trudny w odczycie wzór pierwszej
(formalnej) strony historii choroby, co jest
także przyczyną trudności w jej
wypełnianiu, sądząc po ilości poprawek i
pomyłek (np. data urodzenia w miejsce daty
przyjęcia),

•

brak możliwości identyfikacji lekarza
dokonującego wpisów (winien być podpis z
pieczątką). Niejednokrotnie w sprawach
tzw. lekarskich prokurator identyfikować
musi autora wpisów po charakterze pisma,

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

•

wpisywanie adnotacji o stanie zdrowia chorego
przez nieupoważnione,

•

osoby: położne, pielęgniarki, a także lekarzy
dyżurnych i konsultantów. Tylko bowiem lekarz
prowadzący ma prawo do takich wpisów,
pozostali winni swe obserwacje odnotowywać
na oddzielnych kartach,

•

brak numeracji stron przy dłuższym pobycie
chorego w szpitalu, a także brak
chronologicznego uporządkowania wyników
badań dodatkowych. Jest to niedopuszczalne
przy historii choroby znajdującej się już w
archiwach; bardziej zrozumiałe, gdy prokurator
zabezpieczy dokumentacje przed jej
uporządkowaniem,

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

•

brak w historiach choroby okresowych

adnotacji ordynatora, świadczących o

kontrolowaniu jakości prowadzenia historii

choroby,

•

wpisy do dokumentacji lekarskiej są nadal

nieczytelne i sytuacji nie zmienił stosowny

zapis w rozporządzeniu. Bardzo często jestem

zmuszona odesłać akta sprawy Prokuraturze

lub Sądom z wnioskiem o dokonanie

„odczytania” zapisów przez autora i dokonania

czytelnego odpisu,

•

W jednej ze spraw „przeciwko lekarzom”

znajdował się oryginał historii choroby,

kserokopia oryginału oraz jego odpis.

Problemem, poza miejscami nieczytelnością

oryginału, było to, że w odpisie (sporządzonym

odręcznie, czytelnym) znajdowały się zapisy

lekarskie o innej treści niż w oryginale

(dotyczyło to akurat wpisów w pełni

czytelnych). Nie wiem, czy prokurator uznał to

za błąd formalny, czy sfałszowanie

dokumentacji lekarskiej,

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

-

nie ma powszechnego zwyczaju

wpisywania jako dodatkowej notatki,
adnotacji o nietypowych zdarzeniach,
które w późniejszym okresie mogą mieć
bardzo duże znaczenie prawne, np. opis
interwencji rodziny, nieodpowiednie
zachowania się pacjentów, spisywanie
testamentu, a nawet zawarcie związku
małżeńskiego.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Wymienione powyżej nieprawidłowości, zarówno

merytoryczne jak i formalne nie wyczerpują
wszystkich, spotykanych w praktyce. Stanowią
one poważne utrudnienie w dokonywanej przez
biegłych, na zlecenie prokuratury lub sądu,
oceny prawidłowości postępowania lekarskiego.
Zakres takiej oceny zależy od pytań, stawianych
biegłemu. Pytania te są bardzo często
szczegółowe niekiedy dotyczą każdego,
kolejnego dnia pobytu chorego w szpitalu i
każdego mającego kontakt z chorym, lekarza.
Jakże często biegły zmuszony jest stwierdzić, że
„... dane zawarte w historii choroby nie
pozwalają na...”.

Dokumentacja lekarska – znaczenie kliniczne i

sądowo-lekarskie

Czy w ogóle, jaka i na kim spoczywa

odpowiedzialność za nieprawidłowe
prowadzenie dokumentacji lekarskiej?
Na pewno na ordynatorze, który może
zostać oskarżony – jako funkcjonariusz
publiczny za niedopełnienie obowiązków
służbowych. Lekarze mogą ponosić
odpowiedzialność służbową, związaną z
nieprzestrzeganiem regulaminu szpitala
i oddziału, gdyż mam nadzieję, że w
tworzonych przez rady nadzorcze
zakładów opieki zdrowotnej regulaminy
zawierają dobitnie wyrażony obowiązek
zgodnego z przepisami i rzetelnego
prowadzenia dokumentacji lekarskiej.