Psychopatologia
Psychopatologia
współczesnego pola
współczesnego pola
walki
walki
UM
WWL|SII|14
Psychopatologia współczesnego pola
Psychopatologia współczesnego pola
walki
walki
• Psychiatrzy wojskowi od dawna obserwowali u żołnierzy zmiany o
podłożu psychologicznym będące następstwem urazów
psychicznych związanych z ich udziałem w wojnie.
• Zainteresowania psychiatrów zmierzały w kierunku poznania i
opisu etiologii, obrazu klinicznego i dynamiki procesu
chorobowego
• Sam fakt służby wojskowej w warunkach wojny wybitnie
zwiększa ryzyko ekspozycji na stres [ryzyko śmierci, zranienia
czy też innych zdarzeń urazowych]
• Stałą i ważną cechą współczesnego pola walki jest występowanie
zaburzeń psychicznych u żołnierzy biorących udział w wojnie.
Liczba przypadków tych zaburzeń w głównym stopniu zależy od
nasilenia działań bojowych, ich intensywności, jak również wielu
innych okoliczności i warunków prowadzenia wojny.
Psychopatologia współczesnego pola
Psychopatologia współczesnego pola
walki c.d.
walki c.d.
Aspekt historyczny
Aspekt historyczny
• Liczba żołnierzy z zaburzeniami psychicznymi gwałtownie zwiększyła
się podczas I wojny światowej – wprowadzono pojęcie nerwicy
wojennej oraz frontowej neurastenii, których wystąpienie wiązano z
ostrzałem artyleryjskim i bombardowaniem. Można stwierdzić, że
prawdziwa psychiatria wojskowa zaczęła się w okresie I wojny
światowej, bo lekarze coraz częściej zaczęli dostrzegać znaczenie
zaburzeń czynnościowych u żołnierzy.
Przyczyn tych zaburzeń upatrywano w napięciu psychicznym
związanym z walką i to zarówno z tą, w której żołnierz brał udział jak i
z taką na którą oczekiwał.
Salmon i Amerykańskie Siły Zbrojne
• Dowództwo armii amerykańskiej jeszcze przed przystąpieniem do
wojny miało opracowane zasady Salmona obejmujące prognozę
zburzeń psychicznych występujących na polu walki, jak i metody
postępowania leczniczego.
Psychopatologia współczesnego pola
Psychopatologia współczesnego pola
walki c.d.
walki c.d.
Mjr Tom Salmon zalecał:
• Tworzenie „wysuniętych punktów na liniach łączności”, w których
znajdowałyby się 30 łóżkowe oddziały przeznaczone do
krótkotrwałego leczenia zaburzeń psychicznych i nerwowych.
• Działanie tych placówek było oparte na przekonaniu, że należy w
przypadku nerwic wojennych rozpocząć leczenie w ciągu kilku
godzin od wystąpienia objawów ciężkich ze strony układu
nerwowego
• Usytuowanie tych placówek blisko linii frontu było b. korzystne,
niż ewakuacja do szpitala na tyłach armii, ponieważ
obserwowano, że w miarę upływu czasu dołączają się nowe
objawy, pogłębiające stopień niewydolności, co pogarsza
rokowanie.
Psychopatologia współczesnego pola
Psychopatologia współczesnego pola
walki c.d.
walki c.d.
T. Salmon podjął także badania nad zaburzeniami psychicznymi w
armii amerykańskiej, a z jego obserwacji wynikało, że:
•
częstość występowania zaburzeń psychicznych u żołnierzy była
dwa razy większa, niż w populacji ogólnej dorosłych mężczyzn
•
udział w walce, a nawet samo oczekiwanie na nią podwaja
częstość zaburzeń psychicznych – ale tylko wśród kadry
oficerskiej, a nie u szeregowców i podoficerów
•
z kolei wśród żołnierzy i podoficerów częściej występowały
zaburzenia pod postacią somatyczną (np. astenia nerwowo –
krążeniowa)
W ocenie lekarzy wojskowych nerwice wojenne są nieuniknione i
należy zapewnić natychmiastowe i skuteczne leczenie.
Z kolei dowódcy uważali, że zaburzeniom tym można zapobiec
prawidłowym przygotowaniem do służby i dobrym wyszkoleniem
dowódców oraz, że wzmocnienia morale i ducha walki armii.
Psychopatologia współczesnego pola
Psychopatologia współczesnego pola
walki c.d.
walki c.d.
II wojna Światowa
II wojna Światowa
• wskaźnik poszkodowanych z przyczyn psychiatrycznych na wszystkich
frontach II wojny światowej wyniósł 5% - 30% chorych i rannych,
ewakuowanych z pola walki
• obserwowano, że straty psychiatryczne podczas walk nie zakończonych
zwycięstwem były większe
• zalecenia surowego traktowania żołnierzy z zaburzeniami psychicznymi
skutkowało zmniejszeniem się liczby osób z zaburzeniami psychicznymi
• zespół wyczerpania walką był w trakcie II wojny światowej stawianym
najczęściej rozpoznaniem psychiatrycznym , a w jego zapobieganiu
dążono przez skrócenie czasu przebywania żołnierzy na pierwszej linii
frontu i przez zmniejszenie intensywności działań bojowych
• najważniejszym zadaniem psychiatrów wojskowych w jednostkach
frontowych było leczenie na miejscu przypadków z.w.w., tak by żołnierze
jak najszybciej mogli powrócić do walki
• pełną sprawność bojową wykazywało więcej niż 20% żołnierzy, zaś
większość żołnierzy wracała do służby, ale nie do walki na froncie.
Objawy zespołu wyczerpania walką
Objawy zespołu wyczerpania walką
Objawy psychiczne
Objawy psychiczne
•
napięcie emocjonalne
napięcie emocjonalne
•
zaburzenia uwagi
zaburzenia uwagi
•
zaburzenia toku myślenia
zaburzenia toku myślenia
•
bezsenność
bezsenność
•
lękliwość
lękliwość
•
niepokój ruchowy
niepokój ruchowy
•
drażliwość
drażliwość
•
drżenie, napięcie
drżenie, napięcie
•
apatia
apatia
•
depresja
depresja
•
zaburzenia koncentracji
zaburzenia koncentracji
•
zaburzenia pamięci
zaburzenia pamięci
•
ciągłe rozpamiętywanie własnych dolegliwości
ciągłe rozpamiętywanie własnych dolegliwości
•
zahamowanie
zahamowanie
•
rozkojarzenie
rozkojarzenie
Objawy somatyczne
Objawy somatyczne
•
zaburzenia
zaburzenia
neurowegetatywne
neurowegetatywne
•
bóle i zawroty głowy
bóle i zawroty głowy
•
uczucie duszności
uczucie duszności
•
kołatanie serca
kołatanie serca
•
bóle w klatce piersiowej
bóle w klatce piersiowej
•
zaburzenia żołądkowo – jelitowe
zaburzenia żołądkowo – jelitowe
•
zaburzenia w oddawaniu moczu
zaburzenia w oddawaniu moczu
•
bóle w karku
bóle w karku
•
osłabienie
osłabienie
•
objawy konwersyjne
objawy konwersyjne
Psychopatologia współczesnego pola
Psychopatologia współczesnego pola
walki c.d.
walki c.d.
Wojna koreańska
Wojna koreańska
• Straty z powodu zaburzeń psychicznych wśród
żołnierzy amerykańskich wynosiły 37/100 żołnierzy
• Z rozpoznawanych zaburzeń psychicznych u
walczących żołnierzy dominował zespół wyczerpania
walką i wynosił w różnych okresach tej wojny 18 –
21/1000 żołnierzy
• Stwierdzono ścisłą korelację liczby przypadków z.w.w.
z liczbą poszkodowanych w wyniku działań
wojennych.
Psychopatologia współczesnego pola
Psychopatologia współczesnego pola
walki c.d.
walki c.d.
- późniejsze wojny
- późniejsze wojny
• Wojna w Wietnamie – była przykładem walk o małej
intensywności, co wiązało się z niewielkimi stratami
wśród żołnierzy amerykańskich.
• Zaburzenia psychiczne występowały u żołnierzy
stosunkowo rzadko, wskaźnik wynosił 12/1000 żołnierzy
• W późniejszym okresie już po zakończeniu działań
wojennych w Wietnamie (1980) została stworzona nowa
kategoria diagnostyczna w DSM-III zaburzenia
stresowego pourazowego (PTSD)
• Zaburzenia te pojawiały się u żołnierzy jeszcze w trakcie
pełnienia służby wojskowej albo już po demobilizacji.
Psychopatologia współczesnego pola
Psychopatologia współczesnego pola
walki c.d.
walki c.d.
- późniejsze wojny
- późniejsze wojny
Wojna arabsko – izraelska (1973)
• Wojna ta miała inny charakter, a prowadzone działania bojowe były b.
intensywne.
• Odsetek zaburzeń stresowych pourazowych (PTSD) związanych z walką
wynosił 10% wszystkich strat, ale w późniejszym okresie wzrósł do 30-
50%
Wojna o Falklandy
• Kampania wojenna trwała tylko 74 dni
• Straty wojsk brytyjskich z powodu zaburzeń psychicznych nie
przekroczyły 2%
• Tak niski wskaźnik strat psychiatrycznych tłumaczono tym, że w wojnie
o Falklandy brały udział doborowe jednostki armii brytyjskiej o b.
wysokiej wartości bojowej
• Również po stronie argentyńskiej straty psychiatryczne były również
zaskakująco niewielkie i nie przekroczyły 4 – 5%.
Psychopatologia współczesnego pola
Psychopatologia współczesnego pola
walki c.d.
walki c.d.
- późniejsze wojny
- późniejsze wojny
Wojna iracka
• W badaniach przeprowadzonych tuż po operacjach bojowych
„Pustynna Tarcza” i „Pustynna Burza” stwierdzono, że w grupie 15
tys. żołnierzy badanych po powrocie z działań wojennych 12%
spełniało kryteria rozpoznania PTSD.
• Wśród żołnierzy u których ekspozycja na stres związany z działaniami
wojennymi była większa, kryteria rozpoznawania PTSD spełniało
22,6% żołnierzy.
• Operacja ta nie była typową wojną, ponieważ był to krótkotrwały
konflikt zbrojny, z b. małą liczbą ofiar po stronie amerykańskiej, a
większość przypadków zgonów żołnierzy nie miała związku z
działaniami wojennymi, a ich przyczyną były np. wypadki
samochodowe.
Psychopatologia współczesnego pola
Psychopatologia współczesnego pola
walki c.d.
walki c.d.
- późniejsze wojny
- późniejsze wojny
Obecnie trwające konflikty zbrojne
Operation Enduring Freedom – Irak
• OIF w Iraku różni się pod wieloma względami od konfliktów zbrojnych końca
XX w.
• Zmianie uległo: rodzaj działań wojennych, charakterystyka służby, cechy
związanych z wojną urazów psychicznych, rodzaj inwalidztwa wojennego oraz
częstość przeżycia
• W początkowej fazie przewaga wojskowa |Stanów Zjednoczonych sprawiła, że
działania wojenne były szybkie, zwycięskie, a w ich wyniku zginęło stosunkowo
niewielu żołnierzy amerykańskich w porównaniu do strat przeciwnika
• Siły zbrojne USA były w większym stopniu niż w poprzednich wojnach końca
XX w. składały się z rezerwistów (weteranów wcześniejszych wojen)
• Z wystęujących zaburzeń psychicznych u żołnierzy wracających z Iraku
dominowały PTSD – 12 – 20% i zaburzenia depresyjne 7 – 15%.
• Wśród polskich żołnierzy biorących udział w misji stabilizacyjnej w Iraku
zaburzenia psychiczne występowały w znacznie mniejszych odsetku niż u
żołnierzy amerykańskich.
Psychopatologia współczesnego pola
Psychopatologia współczesnego pola
walki c.d.
walki c.d.
- późniejsze wojny
- późniejsze wojny
Operacja wojskowa w Afganistanie
• W badaniach żołnierzy amerykańskich powracających z Afganistanu gdzie walki
były mniej nasilone stwierdzono, że 6-11,5% z nich spełniało kryteria
rozpoznania PTSD, a dalsze 6,9-11% - zaburzeń depresyjnych
• W grupie badanych żołnierzy, którzy wrócili z wojny w Afganistanie 24-35%
osób zgłaszało problem związany z nadużywaniem alkoholu
• Innym zjawiskiem zaobserwowanym wśród żołnierzy było to, że pomimo
wyraźnych objawów wywołujących u nich cierpienie, nie poszukiwali pomocy
psychiatryczno – psychologicznej, obawiając się , że może to zaszkodzić ich
karierze w armii.
Konflikty zbrojne w XX w. różnią się znacznie od wcześniejszych wojen.
Charakterystyka występujących w trakcie działań bojowych urazów
psychicznych u żołnierzy biorących udział w walkach oraz czas i częstotliwość
przebywania na polu walki mają wpływ na obraz klinicz-ny występujących
zaburzeń psychicznych. Badania wykazały, że żołnierze obecnie wykazują w
większości przypadków duże zdolności adaptacyjne.
Dokładna i staranna ocena stanu psychicznego weteranów, a następnie
odpowiedni dobór leczenia farmakologicznego i postępowania psychologicznego
mogą poprawić przebieg kliniczny zaburzeń psychicznych u weteranów, którzy
po powrocie z wojny mają trudności w funkcjonowaniu rodzinnym i społecznym.
Psychopatologia współczesnego pola
Psychopatologia współczesnego pola
walki c.d.
walki c.d.
• Doświadczenia dotychczasowych wojen i współczesnych konfliktów
zbrojnych o charakterze wojennym wskazują, że stałą i ważną cechą
współczesnego pola walki jest występowanie zaburzeń psychicznych
uwarunkowanych reaktywnie.
• Wysokie tempo działań bojowych, oddziaływanie nieprzyjaciela na
całą głębokość ugrupowania wojsk, dezintegracja systemów
dowodzenia i łączności, a zwłaszcza ciągły i niezwykle wyczerpujący
charakter działań bojowych oraz zagrożenie użyciem broni masowego
rażenia, będą wywoływać u żołnierzy walczących znacznego stopnia
obciążenie psychiczne i fizyczne mogące powodować u części z nich
występowanie różnych zaburzeń psychicznych powodujących
przejściową lub niekiedy trwałą niezdolność do walki
• Mogą to być przede wszystkim ostre reakcje na stres, zaburzenia
stresowe pourazowe, jak również należy liczyć się z możliwością
wystąpienia ostrych zaburzeń psychotycznych.
Psychopatologia współczesnego pola
Psychopatologia współczesnego pola
walki c.d.
walki c.d.
- pomoc medyczna
- pomoc medyczna
• W Polskich Siłach Zbrojnych udzielanie fachowej pomocy żołnierzom z
zaburzeniami psychicznymi odbywa się wg obowiązującego (aktualnie
modyfikowanego) systemu leczenia etapowego z ewakuacją wg wskazań,
zgodnie z doktryną wojskowo – medyczną
• Pomoc żołnierzom wykazującym zaburzenia psychiczne odbywa się na szczeblu
związku taktycznego oraz w szpitalach wojskowego rejonu leczniczego
• Służba zdrowia związków taktycznych (plutony, kompanie i bataliony medyczne)
nie posiadają w swoim składzie organizacyjnym lekarzy psychiatrów, w związku
z czym specjaliści w oparciu o rozwinięte punkty opatrunkowe – Batalionowy
Punkt Opatrunkowy (BPO) i Brygadowy Punkt Opatrunkowy (Br.PO)
Br.PO – może uzyskać okresowe wzmocnienie etatowe – lekarza psychiatry, lub
neurologa z plutonu lekarzy specjalistów Batalionu Wzmocnienia Medycznego
(BWM) – korpusu
• Pomoc specjalistyczna w pełnym zakresie – żołnierze z zaburzeniami
psychicznymi uzyskają dopiero w Oddziałach Psychiatrycznych Szpitali
Wojskowych lub cywilnych w razie konieczności dla potrzeb wojska.