Samorząd

Samorząd

terytorialny

terytorialny

w Danii

w Danii

Danmark,

Danmark,

Królestwo Danii,

Królestwo Danii,

Kongeriget Danmark

Kongeriget Danmark

Dania

Dania

Państwo w pn.- zach. Europie pomiędzy M. Północnym

Państwo w pn.- zach. Europie pomiędzy M. Północnym

a M. Bałtyckim, w środkowej i północnej części Płw.

a M. Bałtyckim, w środkowej i północnej części Płw.

Jutlandzkiego oraz na 405 wyspach, z których ponad 70 jest

Jutlandzkiego oraz na 405 wyspach, z których ponad 70 jest

zamieszkanych, największe z nich to: Zelandia, Vendsyssei-

zamieszkanych, największe z nich to: Zelandia, Vendsyssei-

Thy, Fionia, Lolland, Bornholm, Falster.

Thy, Fionia, Lolland, Bornholm, Falster.

Granice Danii

Granice Danii

Na południu – lądowa (68 km) i morska z Niemcami,

Na południu – lądowa (68 km) i morska z Niemcami,

na wschodzie i pn. wschodzie- morska ze Szwecją

na wschodzie i pn. wschodzie- morska ze Szwecją

(główniepoprzez cieśniny Kattegat i Sund); na pn. zachodzie-

(główniepoprzez cieśniny Kattegat i Sund); na pn. zachodzie-

morska z Norwegią (przez cieśninę Skagerrak).

morska z Norwegią (przez cieśninę Skagerrak).

Charakterystyka samorządu

Charakterystyka samorządu

terytorialnego w Danii

terytorialnego w Danii

Dania jest jednym z krajów na świecie, gdzie decentralizacja

Dania jest jednym z krajów na świecie, gdzie decentralizacja

postąpiła najdalej, gdzie większość zadań przekazywana jest do

postąpiła najdalej, gdzie większość zadań przekazywana jest do

rozwiązania najniżej, do gmin i powiatów.

rozwiązania najniżej, do gmin i powiatów.

Duńska Konstytucja gwarantuje podstawowym jednostkom

Duńska Konstytucja gwarantuje podstawowym jednostkom

samorządu terytorialnego, jakimi są gminy, dużą samodzielność w

samorządu terytorialnego, jakimi są gminy, dużą samodzielność w

zarządzaniu własnymi sprawami. Samorządność gminy jest

zarządzaniu własnymi sprawami. Samorządność gminy jest

jednym z filarów duńskiej samorządności społecznej. Gminy

jednym z filarów duńskiej samorządności społecznej. Gminy

stosunkowo swobodnie wydatkują swoje zasoby finansowe.

stosunkowo swobodnie wydatkują swoje zasoby finansowe.

Krótki rys historyczny

Krótki rys historyczny

Przed rokiem

Przed rokiem

1970

1970

Dania dzieliła się na ponad

Dania dzieliła się na ponad

1300 gmin

1300 gmin

o statusie

o statusie

miasta handlowego lub plebanii. Kraj podzielony był na

miasta handlowego lub plebanii. Kraj podzielony był na

25 okręgów

25 okręgów

.

.

Stan taki utrzymywał się od początku XIX wieku.

Stan taki utrzymywał się od początku XIX wieku.

W ramach reformy liczba gmin została zredukowana z

W ramach reformy liczba gmin została zredukowana z

1386 do

1386 do

275

275

, a

, a

liczba okręgów z

liczba okręgów z

25 do 14

25 do 14

. Zdecydowana większość gmin powiększyła

. Zdecydowana większość gmin powiększyła

wtedy swój obszar, dzięki czemu urzędy gminne mogły podejmować się

wtedy swój obszar, dzięki czemu urzędy gminne mogły podejmować się

zadań o większym zasięgu i rozmachu.

zadań o większym zasięgu i rozmachu.

Krótki rys historyczny c.d.

Krótki rys historyczny c.d.

W latach 70- tych przeprowadzono w Królestwie duńskim

W latach 70- tych przeprowadzono w Królestwie duńskim

kompleksowe reformy, które ukształtowały model obecnie

kompleksowe reformy, które ukształtowały model obecnie

występującego samorządu:

występującego samorządu:



reformę terytorialną,

reformę terytorialną,



reformę zarządzania,

reformę zarządzania,



reformę budżetową,

reformę budżetową,



reformę księgowości.

reformę księgowości.

Przeniesiono więcej kompetencji na gminy i powiaty, w ślad za

Przeniesiono więcej kompetencji na gminy i powiaty, w ślad za

tym zwiększyły się gminne wydatki.

tym zwiększyły się gminne wydatki.

Krótki rys historyczny c.d.

Krótki rys historyczny c.d.

W okresie reform gminy utworzyły swoją

W okresie reform gminy utworzyły swoją

reprezentację na szczeblu centralnym. Do której

reprezentację na szczeblu centralnym. Do której

wszystkie przystąpiły- Krajowy Związek Gmin, a Powiaty-

wszystkie przystąpiły- Krajowy Związek Gmin, a Powiaty-

Związek Rad Powiatowych. Obie te organizacje są

Związek Rad Powiatowych. Obie te organizacje są

stowarzyszeniami reprezentującymi odpowiednio gminy

stowarzyszeniami reprezentującymi odpowiednio gminy

lub powiaty w rozmowach z państwem lub ze związkami

lub powiaty w rozmowach z państwem lub ze związkami

zawodowymi urzędników.

zawodowymi urzędników.

Krótki rys historyczny c.d.

Krótki rys historyczny c.d.

Osobny status ma archipelag Ertholmene (nazywany

Osobny status ma archipelag Ertholmene (nazywany

zazwyczaj Christianso- od największej wyspy) położony 10

zazwyczaj Christianso- od największej wyspy) położony 10

km na północny wschód od Gudhjem na Bornholmie. Po

km na północny wschód od Gudhjem na Bornholmie. Po

dziś dzień archipelag znajduje się pod zarządem duńskiego

dziś dzień archipelag znajduje się pod zarządem duńskiego

Ministerstwa Obrony, a pełnię władzy posiada na nim

Ministerstwa Obrony, a pełnię władzy posiada na nim

mianowany administrator (nazywany też gubernatorem).

mianowany administrator (nazywany też gubernatorem).

Jest to jedyny zamieszkany skrawek Danii nie posiadający

Jest to jedyny zamieszkany skrawek Danii nie posiadający

samorządu. Istnieje jedynie wybierana przez stałych

samorządu. Istnieje jedynie wybierana przez stałych

mieszkańców Rada Wyspy pełniąca funkcję doradczą.

mieszkańców Rada Wyspy pełniąca funkcję doradczą.

Podział administracyjny

Podział administracyjny

Danii do 2006 r.

Danii do 2006 r.



1.

1.

Kopenhaga

Kopenhaga

(miasto)

(miasto)



2.

2.

Frederiksberg

Frederiksberg

(miasto)

(miasto)



3.

3.

Københavns

Københavns

Amt

Amt

okręg Kopenhagi

okręg Kopenhagi



4.

4.

Frederiksborg

Frederiksborg

Amt

Amt



5.

5.

Roskilde

Roskilde

Amt

Amt



6. Vestsjællands Amt okręg zachodniej

6. Vestsjællands Amt okręg zachodniej

Zelandii

Zelandii



7.

7.

Storstrøms

Storstrøms

Amt

Amt



8.

8.

Fyns

Fyns

Amt

Amt

okręg

okręg

Fionii

Fionii



9.

9.

Sønderjyllands

Sønderjyllands

Amt

Amt

okręg południowej

okręg południowej

Jutlandii

Jutlandii



10.

10.

Ribe

Ribe

Amt

Amt



11.

11.

Vejle

Vejle

Amt

Amt



12.

12.

Ringkjøbing

Ringkjøbing

Amt

Amt



13.

13.

Viborg

Viborg

Amt

Amt



14.

14.

Nordjyllands

Nordjyllands

Amt

Amt

okręg północnej

okręg północnej

Jutlandii

Jutlandii



15.

15.

Århus

Århus

Amt

Amt



16.

16.

Bornholm

Bornholm

Podział administracyjny

Podział administracyjny

Danii do 2006 r.

Danii do 2006 r.

Podział administracyjny

Podział administracyjny

Danii do 2006 r. c.d.

Danii do 2006 r. c.d.

Powiat

Powiat

Powierzchni

Powierzchni

a w km

a w km

2

2

Ludność w

Ludność w

tys.

tys.

Ośrodek

Ośrodek

administracy

administracy

jny

jny

Arhus

Arhus

4 507

4 507

634

634

Arhus

Arhus

Bornholm

Bornholm

588

588

45

45

Ronne

Ronne

Frederiksberg

Frederiksberg

*

*

9

9

90

90

--

--

Frederiksborg

Frederiksborg

1 347

1 347

363

363

Hillerod

Hillerod

Fionia

Fionia

3 486

3 486

472

472

Odense

Odense

Kopenhaga

Kopenhaga

526

526

612

612

Kopenhaga

Kopenhaga

Kopenhaga

Kopenhaga

*

*

88

88

491

491

--

--

Jutlandia

Jutlandia

Północna

Północna

6 173

6 173

494

494

Alborg

Alborg

Ribe

Ribe

3 132

3 132

224

224

Ribe

Ribe

Ringkobing

Ringkobing

4 853

4 853

273

273

Ringkobing

Ringkobing

Roskilde

Roskilde

891

891

230

230

Roskilde

Roskilde

Jutlandia

Jutlandia

Południowa

Południowa

3 938

3 938

254

254

Abenra

Abenra

Storstrom

Storstrom

3 398

3 398

259

259

Nykobing

Nykobing

Vejle

Vejle

2 997

2 997

346

346

Vejle

Vejle

Zelandia

Zelandia

Zachodnia

Zachodnia

2 984

2 984

294

294

Soro

Soro

Viborg

Viborg

4 122

4 122

233

233

Viborg

Viborg

Terytoria autonomiczne

Terytoria autonomiczne

Wyspy Owcze

Wyspy Owcze

1 399

1 399

44

44

Thorshavn

Thorshavn

Grenlandia

Grenlandia

2 175 600

2 175 600

56

56

Nuuk

Nuuk

* Gmina na prawach powiatu

* Gmina na prawach powiatu

Krótki rys historyczny c.d.

Krótki rys historyczny c.d.

Administracyjna reforma Danii, która weszła w życie

Administracyjna reforma Danii, która weszła w życie

1 stycznia 2007 roku

1 stycznia 2007 roku

, zakłada zastąpienie województw

, zakłada zastąpienie województw

pięcioma regionami oraz redukcję liczby gmin do 98.

pięcioma regionami oraz redukcję liczby gmin do 98.

Nowe gminy przejmą większość obowiązków obecnych

Nowe gminy przejmą większość obowiązków obecnych

województw. Większość z nich będzie miało populacje co

województw. Większość z nich będzie miało populacje co

najmniej 20 tysięcy mieszkańców.

najmniej 20 tysięcy mieszkańców.

Reforma została zaakceptowana przez duński

Reforma została zaakceptowana przez duński

parlament

parlament

24 lutego 2005 roku

24 lutego 2005 roku

.

.

Krótki rys historyczny c.d.

Krótki rys historyczny c.d.

Regiony:

Regiony:



Nordjylland

Nordjylland

- północna część

- północna część

Jutlandii

Jutlandii

, siedziba władz w

, siedziba władz w

Ålborg

Ålborg

. 580 tys.

. 580 tys.

mieszkańców.

mieszkańców.



Midtjylland

Midtjylland

- środkowa część Jutlandii, siedziba władz w

- środkowa część Jutlandii, siedziba władz w

Viborg

Viborg

. 1,22

. 1,22

mln. mieszkańców.

mln. mieszkańców.



Syddanmark

Syddanmark

- południowa część Jutlandii,

- południowa część Jutlandii,

Fionia

Fionia

i pobliskie wyspy, m.in.

i pobliskie wyspy, m.in.

Langeland, Als, Ærø, siedziba władz w Vejle 1,19 mln. mieszkańców.

Langeland, Als, Ærø, siedziba władz w Vejle 1,19 mln. mieszkańców.



Hovedstaden

Hovedstaden

- mniejsza, północno-wschodnia część Zelandii i Bornholm,

- mniejsza, północno-wschodnia część Zelandii i Bornholm,

siedziba władz w Hillerød. 1,63 mln. mieszkańców.

siedziba władz w Hillerød. 1,63 mln. mieszkańców.



Sjælland

Sjælland

- większa, południowo-zachodnia część Zelandii i pobliskie

- większa, południowo-zachodnia część Zelandii i pobliskie

wyspy, m.in. Lolland, Falster, Møn, siedziba władz w Sorø. 812 tys.

wyspy, m.in. Lolland, Falster, Møn, siedziba władz w Sorø. 812 tys.

mieszkańców.

mieszkańców.

Reforma administracyjna

Reforma administracyjna

Danii 2007r.

Danii 2007r.

Podstawy prawne

Podstawy prawne

funkcjonowania samorządu

funkcjonowania samorządu

terytorialnego w Danii

terytorialnego w Danii



Konstytucja Królestwa Danii,

Konstytucja Królestwa Danii,

ustawa z 1970 roku o

ustawa z 1970 roku o

samorządzie terytorialnym.

samorządzie terytorialnym.



1 styczeń 2007r.

1 styczeń 2007r.

Ustawodawstwo specjalne o charakterze ramowym

Ustawodawstwo specjalne o charakterze ramowym

(umożliwia podejmowanie własnych decyzji przez gminy) oraz o

(umożliwia podejmowanie własnych decyzji przez gminy) oraz o

charakterze specjalnym (nakłada obowiązek wykonywania

charakterze specjalnym (nakłada obowiązek wykonywania

określonych zadań w określony sposób).

określonych zadań w określony sposób).

Organy samorządu

Organy samorządu

terytorialnego

terytorialnego

Powiat (sogn) / Gmina (kommune)

Powiat (sogn) / Gmina (kommune)

Nazwa organu

Nazwa organu

Rada Gminy / Rada

Rada Gminy / Rada

Powiatu

Powiatu

Burmistrz Gminy /

Burmistrz Gminy /

Burmistrz Powiatu

Burmistrz Powiatu

Sposób wyboru

Sposób wyboru

Wybory

Wybory

bezpośrednie,

bezpośrednie,

powszechne

powszechne

Wybierany spośród

Wybierany spośród

radnych

radnych

Kadencja

Kadencja

4 lata

4 lata

4 lata

4 lata

Kompetencje

Kompetencje

Ochrona zdrowia,

Ochrona zdrowia,

szpitalnictwo,

szpitalnictwo,

opieka społeczne,

opieka społeczne,

prace publiczne,

prace publiczne,

ochrona

ochrona

środowiska,

środowiska,

szkolnictwo średnie

szkolnictwo średnie

Jest

Jest

przewodniczącym

przewodniczącym

Rady, szefem

Rady, szefem

administracji

administracji

Dodatkowe

Dodatkowe

informacje

informacje

Bierne i czynne

Bierne i czynne

prawo wyborcze

prawo wyborcze

pow. 18 roku życia

pow. 18 roku życia

Podział kompetencji

Podział kompetencji

pomiędzy organami

pomiędzy organami

samorządu terytorialnego

samorządu terytorialnego

Gmina

Gmina

Powiat

Powiat

Biblioteki

Biblioteki

Drogi

Drogi

Gospodarka

Gospodarka

odpadami

odpadami

Ochrona

Ochrona

konsumentów

konsumentów

Ochrona

Ochrona

przeciwpożarowa

przeciwpożarowa

Ochrona

Ochrona

środowiska

środowiska

rzadko

rzadko

Podział kompetencji

Podział kompetencji

pomiędzy organami

pomiędzy organami

samorządu terytorialnego

samorządu terytorialnego

c.d.

c.d.

Ogródki działkowe

Ogródki działkowe

Opieka społeczna

Opieka społeczna

(w tym ochrona

(w tym ochrona

zdrowia)

zdrowia)

Oświata

Oświata

Planowanie

Planowanie

przestrzenne

przestrzenne

lokalne

lokalne

regionalne

regionalne

Rekreacja,

Rekreacja,

rozrywka, kultura,

rozrywka, kultura,

sport

sport

Szpitalnictwo

Szpitalnictwo

Transport

Transport

Nadzór nad samorządem

Nadzór nad samorządem

Decyzje gmin nie wymagają zatwierdzania przez

Decyzje gmin nie wymagają zatwierdzania przez

jakiekolwiek organy wyższego szczebla. Jednakże w każdym

jakiekolwiek organy wyższego szczebla. Jednakże w każdym

z powiatów istnieje Rada Nadzorcza sprawująca nadzór nad

z powiatów istnieje Rada Nadzorcza sprawująca nadzór nad

gminami złożona z Naczelnika Powiatu i czterech członków

gminami złożona z Naczelnika Powiatu i czterech członków

Rady Powiatowej. Rada nadzorcza kontroluje finanse gminy.

Rady Powiatowej. Rada nadzorcza kontroluje finanse gminy.

Kontrolę sprawują też ministerstwa resortowe.

Kontrolę sprawują też ministerstwa resortowe.

Dochody samorządów

Dochody samorządów

Polityka państwa duńskiego prowadząca do decentralizacji kompetencji w

Polityka państwa duńskiego prowadząca do decentralizacji kompetencji w

gminie ma swoje odzwierciedlenie w strukturze dochodów budżetu gminy.

gminie ma swoje odzwierciedlenie w strukturze dochodów budżetu gminy.

Znaczącą rolę odgrywają w nim podatki:

Znaczącą rolę odgrywają w nim podatki:



gminny podatek dochodowy,

gminny podatek dochodowy,



podatek gruntowy,

podatek gruntowy,



podatek od przedsiębiorstw.

podatek od przedsiębiorstw.

W drugiej kolejności są to subwencje i szczegółowe subwencje dla

W drugiej kolejności są to subwencje i szczegółowe subwencje dla

indywidualnych gmin.

indywidualnych gmin.

Trzecie największe źródło wpływów finansowych to opłaty od

Trzecie największe źródło wpływów finansowych to opłaty od

użytkowników:

użytkowników:



opieka nad dziećmi,

opieka nad dziećmi,



dostawy wody, gazy, energii,

dostawy wody, gazy, energii,



odprowadzanie i oczyszczanie ścieków,

odprowadzanie i oczyszczanie ścieków,



zaopatrzenie w energię cieplną i inne.

zaopatrzenie w energię cieplną i inne.

Dochody samorządów c.d.

Dochody samorządów c.d.

Duńskie gminy mogą zaciągać pożyczki. Na uwagę zasługuje

Duńskie gminy mogą zaciągać pożyczki. Na uwagę zasługuje

charakterystyczne dla Danii źródło dochodów, jakim są

charakterystyczne dla Danii źródło dochodów, jakim są

przelewy między gminami. To solidarne wyrównywanie

przelewy między gminami. To solidarne wyrównywanie

różnic w dochodach gmin wynikające z różnic w ściąganych

różnic w dochodach gmin wynikające z różnic w ściąganych

podatkach lub też z różnych potrzeb finansowych. Przelewy

podatkach lub też z różnych potrzeb finansowych. Przelewy

między gminami to także należności, jakie gmina X winna

między gminami to także należności, jakie gmina X winna

jest gminie Y, za wykonane przez gminę Y usługi na rzecz

jest gminie Y, za wykonane przez gminę Y usługi na rzecz

gminy X.

gminy X.