Zenon Uryga

Zenon Uryga

„

„

Wymiary przedmiotu”

Wymiary przedmiotu”

Nazwa, a treść.

Nazwa, a treść.

Nauczanie języka
polskiego:

Ograniczone do:

- powierzchowna
znajomość lektur

- informacyjny
encyklopedyzm

Ograniczone do:

-mechaniczna
redukcja ważnych
składników treści
przedmiotu

Np. (nie lubiany
materiał nauki o
języku)

Na rzecz:

-kształcenia
umiejętności

Na rzecz:

-zainteresowań
literaturą,
filmem i
teatrem

Język polski- rozległość i

Język polski- rozległość i

wielofunkcyjność.

wielofunkcyjność.



> Nadrzędne zadania przedmiotu:

> Nadrzędne zadania przedmiotu:



- kształcenie sprawności komunikacyjnej opartej na wiedzy

- kształcenie sprawności komunikacyjnej opartej na wiedzy

o właściwościach języka i rozumieniu sytuacji społecznych

o właściwościach języka i rozumieniu sytuacji społecznych

jego używania.

jego używania.



- nauka o literaturze jako najistotniejsza, ale nie jedyna

- nauka o literaturze jako najistotniejsza, ale nie jedyna

dziedzina poznawania języka.

dziedzina poznawania języka.



- wiedza o kulturze w połączeniu ze sztuką.

- wiedza o kulturze w połączeniu ze sztuką.



Próbowano włączyć także:

Próbowano włączyć także:



-

-

wiedzę o teatrologii, kulturze filmu (z lekturami włączonymi

wiedzę o teatrologii, kulturze filmu (z lekturami włączonymi

do kanonu lektur książkowych) oraz formy audiowizualnych

do kanonu lektur książkowych) oraz formy audiowizualnych

przekazów radiowych i telewizyjnych.

przekazów radiowych i telewizyjnych.

Cztery wymiary przedmiotu:

Cztery wymiary przedmiotu:



- wymiar instrumentalny

- wymiar instrumentalny



- wymiar historyczny

- wymiar historyczny



- wymiar filozoficzno

- wymiar filozoficzno

– społeczny

– społeczny



- wymiar estetyczny

- wymiar estetyczny

Wymiar instrumentalny

Wymiar instrumentalny



- Polega na uczeniu i ćwiczeniu umiejętności czytania

- Polega na uczeniu i ćwiczeniu umiejętności czytania

i pisania i mówienia na wszystkich poziomach

i pisania i mówienia na wszystkich poziomach

edukacji.

edukacji.



- Problemem staję się to, że na różnych poziomach

- Problemem staję się to, że na różnych poziomach

nauki poświęca się tym umiejętnościom za mało

nauki poświęca się tym umiejętnościom za mało

uwagi, co powoduje, że późniejszy materiał do nauki

uwagi, co powoduje, że późniejszy materiał do nauki

oparty jest na słabych podstawach.

oparty jest na słabych podstawach.



- Rozwój umiejętności pisania pomijany jest już w

- Rozwój umiejętności pisania pomijany jest już w

wyższych klasach szkoły podstawowej lub staje się

wyższych klasach szkoły podstawowej lub staje się

on przypadkowy, podobnie jak na wyższych

on przypadkowy, podobnie jak na wyższych

szczeblach edukacji.

szczeblach edukacji.

Zadania wymiaru

Zadania wymiaru

instrumentalnego

instrumentalnego

Z zakresu czytania:

Z zakresu mówienia:

-Nauka czytania ze zrozumieniem,
-Ćwiczenie głośnego czytania,
-Zdolność rozumienia tekstów o
różnych stopniach komplikacji,
-Reagowanie na różne funkcje
języka,
-Odczytywanie metafor i symboli,
-Rozumienie znakowych kodów,
językowych.

-Praca na d artykulacją, dykcją i
kulturą żywego słowa,

-Ośmielanie dziecka do swobodnych
wypowiedzi i kontaktu z innymi
-kształcenie umiejętności
sugestywnego opowiadania,

-Praca nad dłuższą zdyscyplinowaną
wypowiedzią na zadane pytania, czy
określony temat,

-Uczenie reguł dyskusji, przemawiania,
referowania.

Wymiar historyczny

Wymiar historyczny



- wynika z zobowiązań poznawczych i

- wynika z zobowiązań poznawczych i

wychowawczych wobec dziedzictwa kultury i

wychowawczych wobec dziedzictwa kultury i

życia narodu, wyznaczającego współcześnie

życia narodu, wyznaczającego współcześnie

poczucie wspólnoty.

poczucie wspólnoty.



Ma charakter:

Ma charakter:

PŁYNNY

KONFLIKTOWY

-Obrona młodzieży przed

zagubieniem w nadmiarze

informacji.

-Narzucenie młodzieży z

zewnątrz określonej

perspektywy oglądu

przeszłości.

Zadania wymiaru

Zadania wymiaru

historycznego

historycznego



- Znajomość kanonu lektur (lub jego podstaw),

- Znajomość kanonu lektur (lub jego podstaw),



- uporządkowanie wiedzy o pisarzach i rozwoju

- uporządkowanie wiedzy o pisarzach i rozwoju

ich twórczości,

ich twórczości,



- kształcenie wiedzy z zakresu minionych

- kształcenie wiedzy z zakresu minionych

procesów i prądów literackich,

procesów i prądów literackich,



- powiązanie wiedzy o lekturach, pisarzach,

- powiązanie wiedzy o lekturach, pisarzach,

prądach w odniesieniu do omawianej epoki,

prądach w odniesieniu do omawianej epoki,

itp..

itp..

Korzyści wymiaru

Korzyści wymiaru

historycznego.

historycznego.



- Dzieło staje się przedmiotem interpretacji i

- Dzieło staje się przedmiotem interpretacji i

wartościowania, co wymaga odkrywania tradycji

wartościowania, co wymaga odkrywania tradycji

w różnych jej płaszczyznach.

w różnych jej płaszczyznach.



- Wnika w historyczne właściwości poetyki

- Wnika w historyczne właściwości poetyki

tekstów.

tekstów.



- Pozwala podnosić poziom odbiorczych

- Pozwala podnosić poziom odbiorczych

kompetencji uczniów.

kompetencji uczniów.



- Stopniowo rozszerza wiedzę o gatunkach

- Stopniowo rozszerza wiedzę o gatunkach

literackich i środkach wyrazu artystycznego.

literackich i środkach wyrazu artystycznego.



- Przybliża zjawiska życia, rozwoju i różnicowania

- Przybliża zjawiska życia, rozwoju i różnicowania

się języka. Itp..

się języka. Itp..

Wymiar filozoficzno

Wymiar filozoficzno

–

–

społeczny

społeczny



- kształtuje wiedzę psychologiczną ucznia za

- kształtuje wiedzę psychologiczną ucznia za

pośrednictwem utworów literackich.

pośrednictwem utworów literackich.



(

(

Wprowadza umiejętności obserwowania człowieka, rozpoznawania

Wprowadza umiejętności obserwowania człowieka, rozpoznawania

jego reakcji i przeżyć na podstawie zewnętrznych oznak i zachowań,

jego reakcji i przeżyć na podstawie zewnętrznych oznak i zachowań,

uczy wielu skomplikowanych zjawisk życia wewnętrznego, dostarczają

uczy wielu skomplikowanych zjawisk życia wewnętrznego, dostarczają

języka służącego opisowi świata psychicznego.)

języka służącego opisowi świata psychicznego.)

- podejmuje socjologiczną problematykę

- podejmuje socjologiczną problematykę

relacji miedzy jednostką, a społeczeństwem.

relacji miedzy jednostką, a społeczeństwem.

( Analizuje sytuacje wyalienowania jednostki i jej buntu wobec praw i

( Analizuje sytuacje wyalienowania jednostki i jej buntu wobec praw i

stylu życia zbiorowości, napięć międzyludzkich, pragnień wolności i

stylu życia zbiorowości, napięć międzyludzkich, pragnień wolności i

poczuciem społecznego obowiązku, konfliktów związanych ze

poczuciem społecznego obowiązku, konfliktów związanych ze

sprawowaniem władzy, ról społecznych człowieka, itp..)

sprawowaniem władzy, ról społecznych człowieka, itp..)

Korzyści wymiaru filozoficzno-

Korzyści wymiaru filozoficzno-

społecznego:

społecznego:



- Prowadzi do refleksji moralnej związanej z oceną

- Prowadzi do refleksji moralnej związanej z oceną

czynów człowieka.

czynów człowieka.



- Umożliwia stopniowe rozpoznawania norm

- Umożliwia stopniowe rozpoznawania norm

estetycznych, regulujących jego społeczne

estetycznych, regulujących jego społeczne

zachowania.

zachowania.



- Pozwala wzrastać w uniwersum wartości, w których

- Pozwala wzrastać w uniwersum wartości, w których

człowiek się realizuje, jedne akceptując, inne

człowiek się realizuje, jedne akceptując, inne

odrzucając.

odrzucając.



- Literatura odsłania sferę poglądów człowieka na

- Literatura odsłania sferę poglądów człowieka na

hierarchię wartości.

hierarchię wartości.

Wymiar estetyczny

Wymiar estetyczny

Kształcenie

estetyczne

łączy w sobie:

-Pierwiastki intelektualnego
poznania specyficznych
wartości sztuki.

-Formowaniem wrażliwości i
gotowości jej przeżywania.

z

Zadania wymiaru

Zadania wymiaru

estetycznego:

estetycznego:



- Analiza dzieła z rozumieniem i

- Analiza dzieła z rozumieniem i

przeżywaniem sensów.

przeżywaniem sensów.



- Poznawanie pojęć literackich.

- Poznawanie pojęć literackich.



- Posługiwanie się kategoriami

- Posługiwanie się kategoriami

poetyki opisowej w działaniach

poetyki opisowej w działaniach

interpretacyjnych.

interpretacyjnych.

Ważne składniki wymiaru

Ważne składniki wymiaru

estetycznego

estetycznego



-Stworzenie sytuacji sprzyjającej przeżyciu

-Stworzenie sytuacji sprzyjającej przeżyciu

utworu w bezpośrednim z nim kontakcie, czyli:

utworu w bezpośrednim z nim kontakcie, czyli:



*

*

słuchanie czytanego przez nauczyciela utworu

słuchanie czytanego przez nauczyciela utworu



* słuchanie autorskich, czy aktorskich nagrań wierszy, powiązane z

* słuchanie autorskich, czy aktorskich nagrań wierszy, powiązane z

oceną ich wygłoszenia (przy porównaniu dwu wykonań)

oceną ich wygłoszenia (przy porównaniu dwu wykonań)



*wykorzystanie teatru radiowego, słuchowiska lub fragmentu filmu,

*wykorzystanie teatru radiowego, słuchowiska lub fragmentu filmu,



*zestawienie danego fragmentu filmu z treścią oryginału.

*zestawienie danego fragmentu filmu z treścią oryginału.



-

-

Minusem takiej pracy jest zabieranie czasu

Minusem takiej pracy jest zabieranie czasu

lekcji. Przedstawiane materiały stają się treścią

lekcji. Przedstawiane materiały stają się treścią

zajęć, nie ich uzupełnieniem, czy ćwieczeniem.

zajęć, nie ich uzupełnieniem, czy ćwieczeniem.

Podsumowanie

Podsumowanie



- Wszystkie te wymiary tworzą nierozerwalną całość,

- Wszystkie te wymiary tworzą nierozerwalną całość,

ściśle powiązaną pod względem sprawnościowym,

ściśle powiązaną pod względem sprawnościowym,

motywacyjnym, poznawczym i wychowawczym.

motywacyjnym, poznawczym i wychowawczym.



- Tworzą konstrukcję otwartą na zmienne sytuacje

- Tworzą konstrukcję otwartą na zmienne sytuacje

języka, literatury, kultury i życia społecznego,

języka, literatury, kultury i życia społecznego,

zarazem jednak konstrukcję stabilną.

zarazem jednak konstrukcję stabilną.



- Jądrem przedmiotu jest młody, dorastający

- Jądrem przedmiotu jest młody, dorastający

człowiek, użytkownik języka, uczestnik kultury,

człowiek, użytkownik języka, uczestnik kultury,

osoba formująca się w kontaktach ze zbiorowością.

osoba formująca się w kontaktach ze zbiorowością.

Podsumowanie

Podsumowanie



- Wielofunkcyjność przedmiotu wymaga wyboru i

- Wielofunkcyjność przedmiotu wymaga wyboru i

wzajemnego wiązania, uwzględniającego-

wzajemnego wiązania, uwzględniającego-

odpowiednio do etapu edukacji- odmienne dominanty

odpowiednio do etapu edukacji- odmienne dominanty

zadań.

zadań.



- Wielowymiarowy charakter i szeroki zakres treści

- Wielowymiarowy charakter i szeroki zakres treści

przedmiotu stawia przed systemem edukacyjnym

przedmiotu stawia przed systemem edukacyjnym

dwa trudne do spełnieni warunki:

dwa trudne do spełnieni warunki:



1) Kształcenia nauczycieli, którzy powinni posiadać nie tylko

1) Kształcenia nauczycieli, którzy powinni posiadać nie tylko

rozległą wiedzę, ale również świadomość dydaktyczną i

rozległą wiedzę, ale również świadomość dydaktyczną i

kompetencje w zakresie różnorodnych zadań kształcenia.

kompetencje w zakresie różnorodnych zadań kształcenia.



2) Wymaga uznania wyjątkowej roli języka polskiego, jako

2) Wymaga uznania wyjątkowej roli języka polskiego, jako

przedmiotu odpowiedzialnego za formację duchową młodego

przedmiotu odpowiedzialnego za formację duchową młodego

pokolenia, za jego socjalizację i sprawnościowe przygotowanie

pokolenia, za jego socjalizację i sprawnościowe przygotowanie

do społecznego komunikowania się oraz za poziom uczestnictwa

do społecznego komunikowania się oraz za poziom uczestnictwa

w kulturze.

w kulturze.

Przygotowała:

Przygotowała:

Anna Krzywa

Anna Krzywa

Filologia polska

Filologia polska

Rok II, gr. A

Rok II, gr. A