Leki układu oddechowego
Kaszel
Kaszel ostry < 3 tygodnie
Kaszel przewlekły > 3-8 tygodni
odruch kaszlowy jest odruchem fizjologicznym i ma na
celu udrażnienie dróg oddechowych
- odruch obronny: ciało obce, wydzielina zapalna
- miejsca wrażliwe na drażnienie: brzeg nagłośni,
rozwidlenie tchawicy, opłucna, tylna ściana przewodu
pokarmowego
Kaszel
W chorobach płuc, oskrzeli, opłucnej oraz w chorobach
krtani na skutek stanów zapalnych dochodzi do
drażnienia zakończeń nerwowych wywołujących kaszel.
Długotrwale utrzymujący się kaszel prowadzi do
hiperwentylacji płuc, nadmiernej utraty CO2 i do alkalozy
oddechowej
Kaszel szkodliwy w przypadku
" operacji jamy brzusznej
" operacji klatki piersiowej
" ciężkiej niewydolności krążenia
" uszkodzenia opłucnej
" nowotworów płuc
Czynniki odpowiedzialne za nieskuteczność
kaszlu:
" zaburzenia mechaniki kaszlu (osłabienie mięśni
oddechowych, zaburzenia ruchomości klatki
piersiowej)
" zmiany właściwości reologicznych śluzu (lepkość,
spoistość)
Gdy zawartość wody w śluzie maleje to rośnie
jego lepkość i sprężystość co prowadzi do
upośledzenia usuwania śluzu
Najczęściej zgłaszane powikłania:
- niezadowolenie ze stanu zdrowia (98%)
- wyczerpanie (57%)
- skupienie uwagi na sobie (55%)
- bezsenność (45%)
- zmiana stylu życia (45%)
- bóle mięśniowo-szkieletowe (45%)
- chrypka (43%)
- nadmierne pocenie się (42%)
- nietrzymanie moczu (39%)
�� Leki przeciwkaszlowe �� hamowanie odruchu
kaszlu
�� Leki wyksztuśne �� usunięcie wydzieliny z dróg
oddechowych
�� Leki sekretolityczne �� upłynnienie, ułatwienie
usunięcia wydzieliny z dróg oddechowych
Inhalacje nawilżające �� zmniejszenie odczynu
zapalnego
Zabiegi pielęgnacyjne �� ułatwienie usunięcia
wydzieliny z dróg oddechowych
Leki przeciwkaszlowe
działające ośrodkowo
hamują odruch kaszlowy w wyniku depresyjnego
działania na ośrodek kaszlu w rdzeniu przedłużonym
oraz na inne struktury mózgu(działania niepożądane)
1. Opioidowe leki przeciwkaszlowe
2. Nieopioidowe leki przeciwkaszlowe
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
KODEINA
- naturalna pochodna fenantrenowa alkaloidów opium o
budowie zbliżonej do morfiny (eter metylowy morfiny)
- czysty agonista receptorów opioidowych
- działa przeciwkaszlowo (około 2 godziny)
- działa przeciwbólowo, uspokajająco (słabo)
- wskazania (leczenie krótkotrwałe): suchy, uporczywy
kaszel zwłaszcza gdy jest związany z z bólem; napady
kaszlu w krztuścu; kaszel u palaczy
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
KODEINA
- kinetyka: łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego,
metabolizowana w wątrobie do norkodeiny i morfiny,
nie wiąże się z białkami krwi i łatwo przenika do tkanek,
wydalana przez nerki
- działania niepożądane: przy długotrwałym stosowaniu
zwiększa się lepkość wydzieliny oddechowej (tolerancja),
senność, bóle i zawroty głowy, zwężenie z
renic, suchość
w jamie ustnej, zaparcia, wymioty, obrzęk płuc, objawy
alergiczne
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
KODEINA
- produkty lecznicze:
Sirupus Pini compositum,
Thiocodin,
Antidol,
Solpadeine,
Ascodan
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
DEKSTROMETORFAN
- pochodna morfiny
- działa depresyjnie na ośrodek kaszlu
- działa przeciwkaszlowo ( = < od kodeiny)
- nie ma działania przeciwbólowego, wykrztuśnego
- nie wywołuje zależności
- nie hamuje ośrodka oddechowego w dawkach
terapeutycznych
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
DEKSTROMETORFAN
- kinetyka: szybko wchłania się z przewodu
pokarmowego, wydalany z moczem w postaci częściowo
niezmienionej, może uwalniać histaminę (!!)
- działania niepożądane: senność, zawroty głowy, nudności,
biegunka, zaparcia, w dużych dawkach upośledza
oddychanie
Opioidowe leki przeciwkaszlowe
DEKSTROMETORFAN
- produkty lecznicze:
Argotussin,
Acodin,
Dexatussin,
Gripex
Nieopioidowe leki przeciwkaszlowe
BUTAMIRAT
- cytrynian butamiratu
- wskazania: suchy, męczący kaszel różnego
pochodzenia, hamowanie odruchu kaszlowego
przed zabiegami chirurgicznymi i po nich, przed
bronchoskopią i po niej
- produkt leczniczy: Sinecod
Nieopioidowe leki przeciwkaszlowe
PENTOKSYWERYNA
- lek syntetyczny, który hamuje odruch kaszlowy przez
wpływ na OUN
- działa przeciwkaszlowo
- działa cholinolitycznie, miejscowo znieczulająco
- nie wywołuje zależności
- po przekroczeniu zalecanych dawek powoduje wyraz
ne
zahamowanie ośrodka oddechowego
Leki przeciwkaszlowe
działające obwodowo
przez porażenie zakończeń czuciowych w oskrzelach, płucach
lub osłaniając błonę śluzową gardła
ŚLUZY ROŚLINNE
- korzeń prawoślazu, liście podbiału, kwiat dziewanny,
kwiat malwy
- skuteczność w granicach placebo
- stosowane w mieszankach z lekami wykrztuśnymi
- bezpieczne
Uwaga  odczyny alergiczne !!!
Płyn pokrywający nabłonek w stanie fizjologicznym jest
ciągle przemieszczany (dzięki ruchom rzęsek nabłonka
migawkowego i drobnymi ruchami perystaltycznymi
oskrzeli) w kierunku krtani a następnie odkrztuszany.
W stanie patologicznym zalegająca w oskrzelach wydzielina
może ulec ropieniu i hamować przepływ powietrza przez
drogi oddechowe.
Usunięcie zalegającego płynu surowiczo-śluzowego z oskrzeli
możliwe jest przez zmniejszenie jego lepkości i umożliwienie
komórkom rzęskowym przesunięcia go w kierunku krtani.
Leki wykrztuśne
Mechanizm działania: odruchowy
- drażnią błonę śluzową i zakończenia nerwu błędnego żołądka
wzmagając na drodze odruchowej wydzielanie wodnistego
śluzu oskrzelowego; odruchowo pobudzają również włókna
nerwu błędnego w obrębie płuc, zwiększają wydzielanie
gruczołów śluzowych w jamie ustnej.
GWAJAFENZYNA (Guajazyl)  przeciwwskazania: ciąża,
laktacja
SULFOGWAJAKOL POTASU (Apipulmol)
Leki wykrztuśne
- KORZEC
WYMIOTNICY (emetyna, cefelina)
* po wchłonięciu do krwi działa kardiotoksycznie
- SAPONINY (wielkocząsteczkowe glikozydy)
* preparaty złożone zawierające korzeń pierwiosnka,
lukrecji, senegi
* przy większych dawkach działają wymiotnie,
mogą powodować krwotoczne zapalenie błony śluzowej
żołądka
Leki wykrztuśne
- BALSAMY
(kwas benzoesowy, cynamonowy oraz estry tych kwasów)
* balsam peruwiański
- BENZOESAN SODOWY
* przy przekroczeniu dawek  nudności, wymioty
* ostrożnie w chorobie wrzodowej
* dodatkowe działanie antyseptyczne
Leki wykrztuśne
Mechanizm działania: działanie bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe;
substancje, które wydzielają się przez gruczoły śluzowe oskrzeli
zwiększają ilość wydzieliny i powodują jej upłynnienie
JODEK POTASU  obecnie rzadko stosowany
* działa silnie wykrztuśnie (rozwadnia wydzielinę)
* częste działania niepożądane  po wchłonięciu w p.p. jod
gromadzi się w gruczole tarczowym, śliniankach, gruczołach
śluzowych żołądka i układu oddechowego powiększenie tarczycy,
wysięk z nosa
Leki wykrztuśne
OLEJKI ETERYCZNE
* po podaniu doustnym drażnią błonę śluzową p.p.
i mogą uszkadzać narządy miąższowe; część lotnych
substancji wydala się z krwi do powietrza wydychanego
uszkodzenie surfaktantu pęcherzyków płucnych
* działają obkurczająco
* inhalacje - olejek sosnowy, terpentynowy, miętowy,
tymiankowy
* mieszanki (napary)  tymianek, koper włoski
Leki wykrztuśne
Mechanizm działania: zmiana pH wydzieliny oskrzeli
WODOROW
GLAN SODOWY  Sal Ems factitium, Sal Vichy
- alkalizuje wydzielinę gruczołów śluzowych dróg oddechowych,
zwiększa jej wydzielanie, ułatwia odkrztuszanie
CHLOREK AMONOWY (Apipulmol)
- także na drodze odruchowej wzmaga odruch kaszlu
- zwiększa wydzielanie gruczołów śluzowych
- działa słabo moczopędnie
- p.o. drażni błonę śluzową żołądka (przeciwwskazany w chorobie
wrzodowej)
Mukolityki
Mechanizm działania: upłynnienie wydzieliny
zapalnej w drogach oddechowych
Większa skuteczność przy miejscowym podawaniu
do oskrzeli i przy nawilżaniu dróg oddechowych
NIE STOSUJE SI
NA NOC
Produkty lecznicze: pochodne cysteiny; mesna: podawana
tylko miejscowo; bromheksyna,
ambroksol: w postaciach podawanych
także pozajelitowo (iv, im, sc)
Mukolityki
Pochodne cysteiny: ACETYLOCYSTEINA,
KARBOCYSTEINA
- pochodna naturalnego aminokwasu l-cysteiny o bardzo
silnym i szybkim działaniu mukolitycznym
- dzięki wolnym grupom sulfhydrylowym ma zdolność
rozszczepiania wiązań disiarczkowych w mukoproteinach
śluzu z jednoczesnym tworzeniem kompleksów
hydrofilnych co powoduje upłynnienie i zmniejszenie
lepkości wydzieliny w drogach oddechowych
Mukolityki
- w małych stężeniach pobudza czynność rzęsek komórek
nabłonka oddechowego, podczas gdy w większych
stężeniach ją hamuje
- wskazania: ostre i przewlekłe zapalenia oskrzeli,
oskrzelików, zatok; astma oskrzelowa, mukowiscydoza;
- stosowana w zatruciu lub przedawkowaniu paracetamolu,
gdyż inaktywuje jego toksyczne metabolity oraz pozwala
na utrzymanie prawidłowego stężenia glutationu, dzięki
czemu chroni wątrobę przed uszkodzeniem
Mukolityki
- działania niepożądane: nudności, wymioty, zgaga,
biegunka, reakcje alergiczne, w trakcie podawania może
nastąpić atak silnego kaszlu lub odruchowy skurcz oskrzeli
- przeciwwskazania: ciąża, laktacja, noworodki
- produkty lecznicze: ACC, Tussicom
Mukolityki
MESNA
- lek syntetyczny o działaniu mukolitycznym podobnym do
acetylocysteiny, działa miejscowo mukolitycznie (około
5 min. po podaniu i działanie trwa przez około 4 godziny)
- antidotum przeciw akroleinie powstającej w wyniku
biotransformacji cyklofosfamidu i ifosfamidu
(zapobieganie krwotocznemu zapaleniu pęcherza
moczowego)
Mukolityki
MESNA
- 20 % roztwory  do odsysania wydzieliny przed
zabiegami operacyjnymi
- działania niepożądane: po podaniu wziewnym: uczucie
pieczenia za mostkiem, kaszel, skurcz oskrzeli; po i.v.:
zaburzenia czynności p.p., bóle głowy, zmiany skórne
- produkty lecznicze: Mistabron, Mucofluid
Mukolityki
BROMHEKSYNA
- syntetyczna pochodna alkaloidu wazocyny
- działa mukolitycznie, wykrztuśnie, zwiększa ilość
wydzieliny, tłumi męczący kaszel
- działania niepożądane: nudności, wymioty, biegunka, bóle
w nadbrzuszu, odczyny skórne
- przeciwwskazania: laktacja
- produkty lecznicze: Bisolvon, Bromhexin, Bromhexin B,
Flegamina
Mukolityki
AMBROKSOL
- metabolit bromheksyny
- działa mukolitycznie, sekretolitycznie, pobudza
wydzielanie surfaktantu, zwiększa częstość ruchów rzęsek
i przyspiesza transport śluzowo-rzęskowy co ułatwia
odkrztuszanie i oczyszczanie dróg oddechowych
Mukolityki
AMBROKSOL
- wskazania: ostre i przewlekłe choroby dróg oddechowych
przebiegające z utrudnionym odkrztuszaniem;
pozajelitowo
* w celu zapobiegania powikłaniom płucnym po
operacjach i w czasie sztucznej wentylacji a także jako lek
uzupełniający w leczeniu zespołu zaburzeń oddychania
noworodków (RDS)
Mukolityki
AMBROKSOL
- działania niepożądane: nudności, wymioty, biegunka,
reakcje alergiczne, obrzęk twarzy
- produkty lecznicze: Ambroxol, Bronchopront, Deflegmin,
Flavamed, Mucosolvan, Mucobron
Detergenty
SURFAKTANT - Alveofact
- naturalna substancja wytwarzana w pęcherzykach płucnych
stosowana profilaktycznie u noworodków, u których stwierdza się
możliwość wystąpienia zaburzeń oddychania; u noworodków
wymagających wentylacji i tlenoterapii
- podawany bezpośrednio do dróg oddechowych przez rurkę intubacyjną
w powolnym wlewie kroplowym (dawka 25-200 mg/kg m.c.), można
powtórzyć po 8-12 godzinach, fiolki przechowywane w temp. 2-80C;
Nie wolno wstrząsać !!
- leczenie prowadzone tylko w specjalistycznych oddziałach
DORNAZA ALFA (Pulmozyme)
- glikoproteina (otrzymywana przy pomocy rekombinacji
DNA), która ma zdolność hydrolizowania DNA zawartego
w plwocinie (pochodzącego z rozkładających się
neutrofili), zmniejsza lepkość i ułatwia odkrztuszanie
- wskazania: mukowiscydoza
- działanie niepożądane: zapalenie gardła, ból w klatce
piersiowej, zmiana głosu; u 5 % leczonych pomimo
wytworzenia się przeciwciał (ale nie IgE) odnotowuje się
poprawę