Makroekonomia
ćwiczenia I i II
dr Tomasz Białowąs
Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej
http://www.msg.umcs.lublin.pl/bialowas.htm
[e-mail]
Makroekonomia
" Makroekonomia - dziedzina ekonomii posługująca się
wielkościami agregatowymi (zbiorczymi, dotyczącymi
całej gospodarki) do badania prawidłowości
występujących w gospodarce jako całości.
" Przedmiotem zainteresowania makroekonomii jest
przede wszystkim tworzenie i podział dochodu
narodowego, a także zagadnienia związane między
innymi z inflacją, bezrobociem, inwestycjami i bilansem
płatniczym, z uwzględnieniem polityki pieniężnej banku
centralnego oraz polityki gospodarczej państwa.
Problemy makroekonomii
" W centrum zainteresowań współczesnej
makroekonomii znajdują się w szczególności
problemy dotyczące:
" 1) czynników określających poziom i wzrost
produkcji ogółem w gospodarce w okresie
krótkim i długim,
" 2) cykliczności rozwoju gospodarki, a zwłaszcza
przyczyn cykli koniunkturalnych i antycyklicznej
działalności państwa
" 3) zatrudnienia i bezrobocia, a zwłaszcza przyczyn
bezrobocia i sposobów jego zmniejszania
Problemy makroekonomii
" 4) ogólnego poziomu cen i tendencji
inflacyjnych, ich przyczyn i polityki
antyinflacyjnej państwa
" 5) powiązań gospodarki z zagranicą, bilansu
płatniczego kraju oraz kursów walutowych
" 6) roli polityki gospodarczej państwa w
procesach gospodarczych, a zwłaszcza
znaczenia polityki fiskalnej i pieniężnej
Podstawowe wielkości
makroekonomiczne
" Do podstawowych kategorii
makroekonomicznych należy:
" Produkt Krajowy Brutto (PKB, ang. Gross
Domestic Produkt  GDP) jest miarą wielkości
produkcji wytworzonej przez czynniki
wytwórcze zlokalizowane na terytorium
danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich
właścicielem
Model ruchu okrężnego w gospodarce
" Zakładamy, że rozpatrujemy gospodarkę
zamkniętą, w której nie funkcjonuje państwo, a
jedynie gospodarstwa domowe i
przedsiębiorstwa.
" Gospodarstwa domowe są właścicielami
czynników produkcji, ale również nabywcami
dóbr i usług, na które przeznaczają całe swoje
dochody
" przedsiębiorstwa pełniące funkcję pracodawców
i producentów przeznaczają całe swoje dochody
na zakup czynników produkcji.
Model ruchu okrężnego w gospodarce
" Gospodarstwa domowe kupują dobra i usługi od
przedsiębiorstw, które wykorzystują swoje
dochody na opłacenie pracowników, czynszów
dzierżawnych i na wypłatę zysków dla właścicieli.
" Produkt krajowy brutto jest równy sumie
wydatków gospodarstw domowych za zakup dóbr
i usług. Jest on zatem równy sumie dochodów tj.
płac, czynszów i zysków wypłaconych przez
przedsiębiorstwa na rynkach czynników produkcji.
Mierzenie PKB
" Rozmiary działalności można mierzyć w różny
sposób:
" 1) mierząc strumienie pieniężne występujące
w gospodarce (strumienie wydatków na dobra
i usługi oraz strumienie dochodów czynników
produkcji)
" 2) mierząc strumienie rzeczowe (strumienie
wytwarzanych dóbr i usług)
Mierzenie PKB
" Mamy zatem trzy metody mierzenia PKB, polegające na
mierzeniu strumieni:
" 1) wydatków
" 2) dochodów
" 3) produktów
" Wszystkie metody pomiaru muszą dać jednakowy rezultat.
Wynika to ze ścisłego powiązania przepływających
strumieni: strumienie pieniężne są odpowiednikami
strumieni transferów rzeczowych. Wydatki na dobra i usługi
są równe dochodom czynników produkcji ponieważ
zgodnie z założeniem gospodarstwa domowe przeznaczają
całe swoje dochody na zakupy towarów.
Mierzenie PKB
" Dochody czynników produkcji są równe wartości
wyprodukowanych dóbr i usług, ponieważ
zgodnie z założeniem przedsiębiorstwa
przeznaczają całe swoje dochody na zakup
czynników produkcji.
" Wydatki na dobra i usługi są równe wartości
wyprodukowanych dóbr i usług, zgodnie z
założeniem, że gospodarka jest zamknięta, więc
gospodarstwa domowe kupują dobra i usługi
wytwarzane przez krajowe przedsiębiorstwa.
Mierzenie PKB
" Przedstawiony model jest dużym uproszczeniem
rzeczywistości gospodarczej bowiem:
" 1) nie uwzględnia państwa
" 2) nie bierze pod uwagę wymiany handlowej z
zagranicą
" 3) pomija to, że gospodarstwa domowe nie
muszą całości swoich dochodów przeznaczać na
zakup dóbr i usług, a przedsiębiorstwa ba zakupy
czynników produkcji
Mierzenie PKB
" Rozwinięty ruch okrężny obrazuje transakcje
pomiędzy gospodarstwami domowymi,
przedsiębiorstwami, sektorem bankowym,
państwem, zagranicą.
" Występują w nim dwa rodzaje transakcji
odpływy i dopływy
Mierzenie PKB
" Odpływy:
" Podatki (T)
" Oszczędności (S)
" Import (Im).
"
" Dopływy:
" Wydatki rządowe (G)  transfery budżetowe są to te płatności
państwa na rzecz, niektórych grup społecznych bez konieczności
świadczenia w zamian usług tzw. płatności w jedną stronę (renty,
emerytury, zasiłki, stypendia, dotacje dla rolnictwa)
" Inwestycje (I)
" Eksport (Ex).
Mierzenie PKB
Przedsiębiorstwa
Wydatki na dobra i usługi
Im
I G T
S Ex
Sektor bankowy Państwo Zagranica
I G T Im
Ex
s
Dochody czynników
Gospodarstwa domowe
produkcji
Mierzenie PKB
Metoda sumowania produktów
Polega na sumowaniu wartości dóbr i usług
wytworzonych w danej gospodarce w ciągu roku.
Zebrane dane statystyczne dotyczące wartości
wytworzonych dóbr i usług grupuje się najczęściej
według działów gospodarki.
W celu uniknięcia wielokrotnego liczenia tych samych
elementów stosuje się metodę sumowania produktów
finalnych lub sumowania tzw. wartości dodanej.
Mierzenie PKB
Metoda sumowania dochodów
" polega na sumowaniu dochodów obywateli danego kraju
uzyskanych z produkcji.
" Sumujemy: wynagrodzenie, płace, zyski, procenty, rentę gruntową,
czynsze z tytułu najmu, dochody z pracy na własny rachunek.
PKB = Ł wartości dodanych = Ł dochodów czynników produkcji.
Uwzględniamy tylko te dochody, które powstają w związku z
wytwarzaniem dóbr i usług (np. nie bierzemy pod uwagę płatności
transferowych
Mierzenie PKB
Metoda sumowania wydatków
Polega na sumowaniu wydatków na produkty finalne
wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe.
Wydatki te obejmują:
" wydatki na produkty konsumpcyjne wytwarzane w
kraju (C),
" wydatki na krajowe produkty inwestycyjne (I),
" wydatki rządowe na wytwarzane w kraju finalne dobra
i usługi, z wyłączeniem płatności transferowych (G),
" nadwyżka eksportu nad importem (tzw. eksport netto 
NX)
PKB = C + I + G + Ex - Im
Rodzaje PKB
PKB w cenach rynkowych = C + I + G + NX
PKB w cenach czynników produkcji = PKB w
cenach rynkowych  podatki pośrednie +
subsydia = Ł dochodów czynników produkcji.
Rodzaje PKB
" PKB nominalny oblicza się według bieżącej
wartości pieniądza.
" PKB realny natomiast według realnej wartości
pieniądza, a więc oczyszczony z wpływu inflacji.
Przeliczenie polega na podzieleniu PKB
nominalnego przez indeks cen. W zestawieniach
statystycznych PKB realny najczęściej
przedstawiany jest w cenach stałych z wybranego
roku bazowego (zazwyczaj 1990 lub 2005).
Rodzaje PKB
" Do porównań międzynarodowych PKB według
parytetu siły nabywczej  lepiej oddającego
realną wartość dochodu obywateli. W
porównaniach międzynarodowych wartości
PKB liczonego według parytetu siły
nabywczej (PKB PPP) różnią się względem
liczonego według kursu nominalnego na
korzyść krajów o niższym poziomie cen,
zazwyczaj słabiej rozwiniętych, a na niekorzyść
krajów drogich.
PKB nominalny PKB PPP
Stany Zjednoczone
1 14624
Stany Zjednoczone 14624
PKB
Chiny
2 5745
Chiny 10084
Japonia
3 5390
Japonia 4308
nominalny
Niemcy
4 3305
Indie 4001
Francja
5 2555
oraz wg Niemcy 2932
Wielka Brytania
6 2258
Rosja 2218
parytetu
Włochy
7 2036
Brazylia 2,81
Brazylia
8 2023
Wielka Brytania 2181
siły
Kanada
9 1563
Francja 2146
Rosja
10 1476
Włochy 1771
nabywczej
Indie
11 1430
Meksyk 1549
Hiszpania
12 1374
Korea 1457
w roku
Australia
13 1219
Hiszpania 1364
Meksyk
14 1004
Kanada 1330
2010
Korea
15 986
Indonezja 1027
Holandia
16 770
Turcja 956
w mld
Turcja
17 729
Australia 882
Indonezja
18 695
dolarów Iran 830
Szwajcaria
19 522
Tajwan 810
Belgia
20 461
Polska 717
Szwecja
21 444
Holandia 676
Polska
22 438
Argentina 632
Rodzaje PKB
" PKB per capita (ang. GDP per capita) to jeden
z najczęściej stosowanych na świecie
mierników zamożności państwa (społeczności
w nim mieszkającej). Oblicza się go dzieląc
wartość Produktu Krajowego Brutto danego
państwa przez liczbę jego mieszkańców.
" Często stosuje się również wersję PKB per
capita wg PPP
System rachunkowości społecznej
PKB = C + I + G + NX
PNB = PKB + Yx (dochody z własności kapitału za
granicą)
PNN = PNB  Am (amortyzacja)
DNCW (dochód narodowy w cenach czynników
wytwórczych) = PNN  Te (podatki pośrednie)
System rachunkowości społecznej
DOL (dochód osobisty ludn.) = DNCW  NZ  TC  Us +Brz
+ Bp
NZ- nie rozdzielone zyski przedsiębiorstw przeznaczone na
inwestycje
TC  podatki od dochodów przedsiębiorstw
Us  składki na ubezpieczenie społeczne
Lrz  procenty wypłacane przez rząd od sprzedanych
obligacji
Brz  Transfery rządowe
Bp-transfery prywatne przedsiębiorstw na rzecz instytucji
publicznych i osób prywatnych
System rachunkowości społecznej
RDL (rozporządzalny dochód ludności)= DOL 
Td  Os
Td  podatki bezpośrednie od dochodów i
zysków indywidualnych wpłacane do budżetu
państwa lub budżetów lokalnych
Os  grzywny i kary pieniężne oraz inne opłaty
skarbowe wpłacane do budżetów
dochód netto dochód netto
z własności za z własności za
AMORTYZACJA
granicą granicą
NX
Podatki
pośrednie
ZYSKI
G
PKB
PNB PNN
Dochody z
ceny
ceny ceny
I
czynszów
Dochód
rynkowe rynkowe rynkowe
narodowy
dochody z pracy
na własny
(PNN
rachunek
C
ceny
czynników
produkcji)
Wynagrodzenia i
płace
Produkt narodowy brutto
" produkt narodowy brutto (PNB) jest miarą
wartości wszystkich dóbr i usług
wytworzonych przez obywateli danego
państwa oraz przez osoby prawne z siedzibą
na jego terenie niezależnie od tego, czy
podmioty te działają w kraju, czy za granicą.
" PNB w cenach czynników produkcji = PKB w
cenach czynników produkcji + dochody netto z
tytułu własności za granicą
Produkt narodowy brutto
" Mierzenie produktu narodowego brutto, czyli całkowitej
produkcji dóbr i usług w danym roku, pozwala
politykom oraz ekonomistom:
" - dokonywać oceny sytuacji gospodarczej,
" - określać strukturę gospodarki oraz jej zasoby,
" - badać jej wzrost w dłuższym okresie,
" - śledzić skutki oddziaływania polityki rządu na
produkcję i dochody,
" - zestawić teorię sposobu funkcjonowania
gospodarki do rzeczywistymi danymi
PKB a PNB
" PKB różni się od PNB tym, że nie
uwzględnia dochodu z lokat
zagranicznych.
" Dodatnia wartość dochodów netto z tytułu
własności za granicą powiększa produkt
krajowy brutto (PNB > PKB), ujemna -
pomniejsza go (PNB < PKB).
Produkt narodowy netto
" Produkt narodowy netto to:
" - ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na
wydatki na dobra i usługi, po odłożeniu kwoty
niezbędnej do odtworzenia zużytego w ciągu roku
kapitału trwałego i utrzymania na dotychczasowym
poziomie zasobu kapitału i rozmiarów produkcji.
" - miernik efektów rocznej działalności gospodarki,
obliczany poprzez odjęcie od produktu
narodowego brutto wartości amortyzacji
Amortyzacja
" Amortyzacja jest to wyrażona w pieniądzu równowartość
zużycia środka trwałego. Amortyzacja może dotyczyć także
wartości niematerialnych i prawnych: licencji, znaków
towarowych czy praw autorskich.
" Jest ona:
" 1) instrumentem pomiaru zmniejszania się początkowej wartości
trwałego majątku przedsiębiorstwa wskutek jego zużywania się w
procesie produkcji (umorzenie).
" 2) narzędziem przenoszenia, w postaci comiesięcznych odpisów,
wartości zużycia majątku trwałego na wytwarzany produkt
(uwzględnienie jej jako kosztu produkcji).
" 3) narzędziem tworzenia funduszy pieniężnych, przeznaczonych na
finansowanie inwestycji odtworzeniowych (zastąpienie zużytego
majątku nowym).
Dochód narodowy
Dochód narodowy (produkt narodowy netto)
jest różnicą między PNB a amortyzacją
pomniejszonymm o podatki pośrenie
PNN w cenach czynników produkcji = dochód
narodowy (Y) = PNB w cenach czynników
produkcji  amortyzacja  podatki pośrednie
Dochód narodowy
" Dochód narodowy podlega podziałowi.
" Pierwotny podział dokonuje się w miejscu jego
powstania (w przedsiębiorstwach). Sprowadza się
to do podziału nowo wytworzonej wartości w
przedsiębiorstwie na wynagrodzenie pracowników
i akumulację finansową w firmie.
" Wtórny podział dochodu  podział dokonujący
się między grupami tworzącymi dochód narodowy,
ale nie uczestniczące w jego tworzeniu.
Nazywamy je dochodami pochodnymi.
Dochód osobisty
" Dyspozycyjny dochód osobisty
" uzyskany po potrąceniu sumy płatności
podatkowych i niepodatkowych od wielkości
dochodu osobistego.
" stanowi ogólną wielkość dochodu uzyskaną przez
gospodarstwa domowe oraz niekorporacyjne
przedsiębiorstwa po wywiązaniu się przez nie ze
zobowiązań podatkowych wobec rządu,
" wielkość ta informuje nas, ile gospodarstwa
domowe mogą przeznaczyć na wydatki
(konsumpcje) i oszczędności
Deflator PKB
" Deflator - wskaz
nik ekonomiczny wyrażający
procentowy stosunek dochodu narodowego w
ujęciu nominalnym (ceny bieżące) do dochodu
narodowego w ujęciu realnym (ceny stałe).
" Deflator jest wskaz
nikiem inflacji, rozumianej jako
procentowa zmiana cen wszystkich dóbr,
wchodzących w skład PKB, pomiędzy rokiem
bazowym, a bieżącym.
" Deflator uwzględnia zatem zmiany cen dóbr
zarówno konsumpcyjnych i inwestycyjnych, jak i
stanowiących eksport netto.
Deflator PKB
PRZYKA
AD LICZENIA
Produkt krajowy brutto w ujęciu nominalnym i realnym
jest taki sam w roku bazowym, a ich stosunek wynosi
1, natomiast wartość wskaz
nika wynosi 100. Jeżeli dla
roku następnego stosunek nominalnego PKB do
realnego PKB wynosi na przykład 1,7368 (1650/950),
to wartość wskaz
nika wynosi 1,7368. Na podstawie
deflatora PKB można powiedzieć, że ceny w całej
gospodarce wzrosły ze 100 do 173,68 co oznacza, że w
badanym okresie nastąpił wzrost o 73,68%.
Produkcja potencjalna
" Produkcja potencjalna to określenie wielkości
produkcji, którą mogłaby wytworzyć
gospodarka, gdyby wszystkie czynniki
wytwórcze były optymalnie wykorzystane. Ta
nieobserwowalna zmienna reprezentuje
pożądany lub docelowy poziom jaki powinna
osiągnąć produkcja rzeczywista. Niekiedy
definiuje się produkcję potencjalną jako
produkcję skorygowaną o wahania cykliczne.
Produkcja faktyczna
" Oznacza produkcję rzeczywiście wytworzoną w
gospodarce. Jej poziom jest wyznaczony przez
możliwości opłacalnej sprzedaży.
" Przy odpowiednio wysokim popycie na towary
produkcja faktyczna może osiągnąć poziom
produkcji potencjalnej.
" Jeśli popyt na towary jest niższy, co często się
zdarza w gospodarce, to produkcja faktyczna
odchyla się w dół od produkcji potencjalnej.
Zasoby czynników produkcji są wówczas
częściowo nie wykorzystane.
LUKA PKB
" luka PKB - wyrażona w procentach różnica
między potencjalnym PKB (tj. PKB, który byłby
osiągnięty przy pełnym zatrudnieniu) a
faktycznym PKB, wyrażona w procentach.
" Pojęcie luki PKB związane jest z Prawem
Okuna, głoszącym iż wraz ze wzrostem
bezrobocia przymusowego spada PKB (PNB).