Radio Retro
Część 2
Obudowa Obudowy drewniane w większości były wełny owinięty w kawałek lnianego płótna.
Obudowy odbiorników robione były politurowane, rzadziej lakierowane lub malo- Nadmiar płótna wystający poza zwitek zbie-
z drewna, bakelitu, blachy stalowej i różnego wane. Metalowe zaś, wyłącznie malowane ramy w kiść i wykorzystujemy jako uchwyt.
rodzaju tworzyw sztucznych. farbami. Do politurowania obudowÄ™ radia musimy
Najłatwiej odnowić powłoki malowane odpowiednio przygotować. Przede wszyst-
1. Obudowa drewniana farbami. Lekkie uszkodzenia należy szpa- kim usuwamy starą powłokę i wszelkie za-
Obudowy drewniane wykonywane były naj- chlować i szlifować. Całą powierzchnię zma- nieczyszczenia. Do usunięcia zniszczonej
częściej ze sklejki oklejonej fornirem i poli- towić bardzo drobnym papierem ściernym. politury możemy użyć cykliny, płótna ścier-
turowane. Rzadziej stosowano lakier. Częste Nowe farby można nanosić wałkiem lub far- nego lub metalowej  waty polerskiej. Naj-
usterki to Å‚atwe do naprawy, rozklejone czÄ™- bami w aerozolu. Dla uzyskania wysokiego skuteczniejsza jest wata metalowa nr 2. Zwi-
ści obudowy. Fabrycznie stosowano klej sto- połysku wyschnięte powłoki można polero- tek waty nasączamy spirytusem i szlifujemy
larski na gorąco. Przy naprawach dopu- wać pastą do karoserii samochodowych. powierzchnię. Szybko pozbędziemy się sta-
szczalne, jest stosowanie wygodnego w uży- Obudowy lakierowane, bez uszkodzeń, rej warstwy politury i wszelkich zanieczy-
ciu kleju wikol. W procesie klejenia obudo- wystarczy odświeżyć polerując pastą samo- szczeń. Po wyschnięciu powierzchnię wy-
wy konieczne będą podkładki z grubszej chodową. gładzamy watą nr 1 lub 0. Możemy także
sklejki, kawałki folii, np. kserograficznej, Lakier zniszczony musimy, niestety, ze- użyć drobnego papieru ściernego. Papier lub
oraz ściski stolarskie. Folia zabezpieczy szlifować papierem ściernym lub cyklinować. płótno ścierne wymagają większego nacisku
przed przyklejeniem podkładek do klejonych Nowy lakier, w kilku warstwach, możemy na- i powodują większe rysy, dlatego należy
elementów. kładać wałkiem lub korzystając z lakieru szlifować zawsze wzdłuż słojów drewna.
Często zdarzają się niewielkie ubytki for- w aerozolu. W celu uzyskania większego po- Politurowanie polega na nakładaniu na
niru, zwłaszcza przy krawędziach. Uszko- łysku poszczególne warstwy polerujemy. powierzchnię drewna cienkich warstw roz-
dzenia takie najłatwiej naprawić stosując Zmatowiałe, ale bez uszkodzeń, po- tworu szelaku w spirytusie. Spirytus szybko
szpachlówkę do drewna. Ubytki należy wy- wierzchnie politurowane przywracamy do odparuje a na powierzchni pozostanie bardzo
pełnić szpachlówką o odpowiednim kolorze. dawnego blasku stosując krem do czyszcze- cienka warstwa szelaku. Najważniejsze zasa-
Najczęściej będzie to orzech. W celu dobra- nia i konserwacji mebli np.  Formeb lub pa- dy politurowania:
nia koloru i odcienia można mieszać różne stę polerująco woskującą do karoserii samo- V' niewielka ilość politury wlewanej jednora-
kolory szpachlówek. Po wyschnięciu nałożo- chodowych. Po polerowaniu przecieramy zowo do wnętrza tamponu. Tampon nie mo-
nej warstwy, nadmiar delikatnie szlifujemy. czystą flanelką. Bardziej doświadczeni mogą że być mokry, ale lekko wilgotny,
Bywa, że na górnej części obudowy wystę- użyć rozcieńczonej politury. V' w celu zatarcia porów drewna, napylamy
pują  bąble odklejonego forniru. Spowodo- Jeżeli politura jest bardzo zniszczona, na powierzchnię odrobinę pumeksu,
wane zostały wilgocią stojących na radiu kwia- żadne półśrodki nie pomogą. Pozostaje nam V' podczas politurowania oszczędnie dawku-
tów. Bąbel taki należy ostrożnie naciąć skalpe- tylko nałożenie nowej politury. Najlepiej jak jemy olej, nanosząc go na powierzchnię zwil-
lem i przez szczelinę, pędzelkiem, wprowadzić politurowanie zlecimy doświadczonemu sto- żonym palcem,
wikol. Nadmiar kleju wyciskamy palcami larzowi. Może się jednak okazać, że brak do- V' nie wolno zatrzymać tamponu, a tym bar-
i wycierami szmatką. Następnie przez folię brego fachowca lub cena za usługę zmusi dziej zostawić go na politurowanej po-
i podkładkę dociskamy ściskami stolarskimi. nas do samodzielnego politurowania. Po- wierzchni. Natychmiast przyklei się i zni-
Większe braki forniru możemy uzupełnić czątkującym majsterkowiczom politurowa- szczy dotychczas nałożone warstwy politury,
okleiną tego samego gatunku drewna o zbli- nie może sprawić trudności, jednak nie po- V' po kilkakrotnym przetarciu powierzchni
żonym odcieniu. Miejsce wstawki przygoto- winni się tym zrażać. Przy przestrzeganiu tamponem, robimy kilkuminutową, prze-
wujemy przycinając prostolinijnie krawędzie pewnych zasad wyniki będą zadowalające. rwę, podczas której przeschną nałożone
forniru. Podobnie przycinamy  łatkę z za- Dobrze będzie sięgnąć do podręczników, warstwy.
chowaniem faktury i ułożenia słojów. Precy- skorzystać z porad miejscowych fachowców W trakcie politurowania tamponem wy-
zyjnie dopasowaną łatkę przyklejamy wiko- i wykonać próbne politurowanie. Do politu- konujemy ruchy kuliste i spiralne po całej
lem, dociskając ściskami. Kawałki forniru rowania przygotowujemy: politurę (szelak powierzchni, nie zapominając o krawę-
można zdobyć w warsztatach stolarskich, ze rozpuszczony w spirytusie) o zawartości dziach. Co pewien czas należy robić dłuższe
starych mebli lub w specjalistycznych skle- szelaku 15% w poczÄ…tkowej fazie polituro- przerwy, w przeciwnym razie nanoszona
pach. W sytuacji, gdy uszkodzenie i braki for- wania do 8% przy wykańczaniu powierzch- politura będzie rozpuszczała nałożone już
niru będą bardzo rozległe, obudowę najlepiej ni, spirytus do rozcieńczania i mycia rąk, warstwy. Za prowadzonym tamponem po-
będzie powierzyć stolarzowi meblowemu. mielony pumeks do wypełniania por winna pozostawać szybko schnąca smuga.
Samodzielną wymianę okleiny mogą wyko- w drewnie (do nabycia w sklepach medycz- W końcowej fazie politurowania nie używa-
nać osoby posiadające pewne doświadczenie nych), olej lniany lub wazelinowy, tampon my oleju i pumeksu. W miejsca niedostępne
oraz odpowiednie warunki warsztatowe. sporządzony ze zwitka watoliny lub starej dla tamponu politurę możemy nanosić
Elektronika dla Wszystkich
89
Radio Retro
delikatnym pędzelkiem. Pamiętajmy, że od- W następnej kolejności proponuję zająć W głośnikach
świeżamy stary odbiornik i nie musi on wy- się głośnikiem. Po niezbędnym czyszczeniu tego typu manka-
glądać na fabrycznie nowy. i ewentualnej naprawie będzie go można za- mentem są zanie-
montować do odnowionej obudowy. czyszczenia szcze-
2. Obudowa bakelitowa liny pomiędzy ma-
Obudowę bez uszkodzeń mechanicznych Głośnik gnesem a cewką
bardzo łatwo przywrócić do świetności. 1. Głośnik elektromagnetyczny membrany. Znaj-
Umytą w ciepłej wodzie, wystarczy wypo- Głośnik elektroma- dujący się w szcze-
lerować. Na powierzchnię nakładamy tro- gnetyczny posiada linie kurz i stalowe
chę pasty polerująco-woskującej i poleruje- jeden lub, rzadziej, opiłki delikatnie
my szmatką obficie zwilżoną spirytusem. dwa magnesy usuwamy. Ponadto
W trakcie polerowania parujący spirytus w kształcie podko- w wyniku defor-
oraz pastę uzupełniamy wg potrzeb. Po wy- wy (rys. 1). macji membrany Rys. 2
schnięciu powierzchnie przecieramy czystą Jest to kon- cewka może ocie-
flanelą. Zaschniętą w zakamarkach pastę strukcja bardzo po- rać o magnes. W tym przypadku należy polu-
łatwo usunąć pędzelkiem o krótkim datna na zanieczy- zować śruby mocujące resor centrujący
i sztywnym włosiu. Możemy także polero- szczenia. Zbierają membranę. Następnie trzy wąskie paski cien-
wać bez spirytusu, ale praca będzie wtedy się one głównie na Rys. 1a kiego preszpanu wsuwamy w szczelinę po-
mozolna i wymagająca więcej fizycznego nabiegunnikach między cewką a magnesem. Paski rozstawia-
wysiłku. i uniemożliwiają my symetrycznie po obwodzie rdzenia ma-
Pęknięcia bakelitu należy kleić klejem cy- swobodny ruch ko- gnesu. Po ponownym dokręceniu śrub resora
janopan lub podobnym. twiczki. Niezbędne ustawienie membrany powinno być prawi-
Niewielkie ubytki możemy uzupełnić jest delikatne oczy- dłowe. W głośnikach bez resora należy po-
opiłkami bakelitu i klejem cyjanopanowym. szczenie. Stalowe stąpić podobnie, z tym, że lekko luzujemy
Po wyschnięciu delikatnie szlifujemy i pole- opiłki i cząsteczki śruby mocujące magnes. Centrowanie rdze-
rujemy. korozji można wy- nia magnesu polega na lekkim uderzaniu
Duże braki powstałe w wyniku wyłama- brać namagneso- w magnes drewnianym lub gumowym młot-
nia fragmentów obudowy sprawiają wiele waną igłą. Czasami kiem. Podczas centrowania należy obserwo-
kłopotów. Do każdego przypadku podcho- naprawy wymaga wać wielkość szczeliny i uderzać w magnes
dzimy indywidualnie i stosujemy najodpo- przepalona cewka. z odpowiedniej strony.
wiedniejszą metodę. Możemy stosować róż- Przepala się jedna Poważniejszym uszkodzeniem jest prze-
nego rodzaju żywice i dwuskładnikowe szpa- z dwóch łączonych Rys. 1b palona cewka membrany. W takim przypad-
chlówki do naprawy nadwozi samochodo- szeregowo. Prze- ku konieczne będzie zdemontowanie mem-
wych. Po takiej naprawie konieczne będzie zwojenie nie jest zbyt trudne. Należy zasto- brany. Membrana na zewnętrznym obwodzie
malowanie naprawianego fragmentu lub ca- sować drut nawojowy w emalii o średnicy przymocowana jest do kosza głośnika kle-
łej obudowy. Kolejnym, mało sprawdzonym drutu oryginalnego. Zwoje nawijamy maso- jem, śrubami lub nitami. Połączenie klejone
sposobem naprawy może być zastosowanie wo. Oporność jednej cewki wynosi najczę- możemy nasączyć acetonem i ostrożnie roz-
żywic żelkotowych o odpowiedniej barwie. ściej 1000&!. kleić, nity rurkowe nawiercamy i usuwamy.
Żelkaty stosowane są przy budowie jachtów, Gdy magnes utraci własności magne- Przy montażu zamiast nitów możemy zasto-
produkcji parapetów marmuropodobnych itp. tyczne, to także nietrudno je przywrócić. sować śruby i nakrętki M3.
Dostępne są w hurtowniach chemicznych. W tym celu na podkowę magnesu należy Po wyjęciu membrany konieczne jest
nawinąć około 30 zwojów drutu w emalii usztywnienie karkasu cewki. W tym celu na-
3. Obudowa z PCV i innych tworzyw o średnicy około 1mm. Następnie połączyć leży dobrać jakiś cylindryczny element i lek-
Do klejenia pęknięć używamy odpowie- równolegle kilka kondensatorów elektroli- ko wcisnąć w karkas. Cewki membrany na-
dniego kleju, najczęściej na bazie acetonu. tycznych. Suma pojemności powinna wy- wijane są w dwóch warstwach po 20 do 30
Do polerowania nie wolno używać spiry- nosić okoÅ‚o 400µF a napiÄ™cie pracy powy- zwojów każda. Grubość drutu dobieramy wg
tusu i innych chemikaliów. Polerujemy odro- żej 350V. Blok połączonych kondensatorów cewki oryginalnej. Najczęściej stosowano
biną pasty polerskiej. ładujemy napięciem stałym ok. 250V. Na- drut o średnicy około 0,2mm. Ściśle nawinię-
stępnie naładowane kondensatory rozłado- te uzwojenia trzeba zabezpieczyć szybko
4. Pokrętła, bakelitowe ramki i wszelkie wujemy, podłączając uprzednio nawiniętą schnącym lakierem. Przed założeniem mem-
ozdoby czyścimy i polerujemy stosując opi- cewkę. W czasie całej operacji należy za- brany istnieje dogodna możliwość sprawdze-
sane wcześniej metody. Przy polerowaniu chować szczególną ostrożność. W podobny nia i ewentualnej korekty współosiowego
pokręteł warto zastosować wiertarkę elek- sposób można magnesować słuchawki. ustawienia rdzenia magnesu względem kon-
tryczną i trzpień Ć6x50 oraz tampon z pastą Przy mniejszych magnesach wystarczy po- strukcji głośnika. Precyzyjny montaż mem-
polerską. jemność kondensatorów w granicach brany należy wykonać po założeniu pasków
W koÅ„cowej fazie renowacji obudowy 200µF. dystansowych.
drewniane trzeba zaopatrzyć w filcowe pod- Głośniki elektromagnetyczne to konstruk-
kładki. Z filcu grubości od 5 do 10 mm wy- cje stosunkowo wczesne. W póz
niejszych la- 3. Głośnik dynamiczny ze wzbudzeniem
cinakiem rymarskim wykrajamy odpowie- tach głośniki tego typu były stosowane W głośniku tego typu, w miejscu magnesu
dniej średnicy krążki. Wklejamy je klejem w odbiornikach niskiej klasy. stałego zastosowano elektromagnes (rys 3).
uniwersalnym w fabrycznie przygotowane Cewka elektromagnesu (wzbudzenia) zasi-
gniazda. Obudowy metalowe posiadają, naj- 2. Głośnik dynamiczny, magnetoelektryczny lana jest prądem stałym. W obwód zasila-
częściej, podkładki gumowe, a obudowy ba- z magnesem stałym nia odbiornika może być włączona szere-
kelitowe są, na ogół, bez podkładek. Konstrukcja nowocześniejsza, po modyfika- gowo lub równolegle. W układzie szerego-
cjach stosowana do dziś (rys. 2). wym elektromagnes pełni rolę dławika
Elektronika dla Wszystkich
90
Radio Retro
w filtrze zasilacza. Zdąrzające się przepa- Konstrukcja głośnika wykonana jest naj- blach rdzenia. Rdzenie typu  E są łatwo roz-
lenie cewki wzbudzenia następuje wów- częściej z tłoczonej blachy stalowej. W ta- bieralne. Jedynie wyjęcie pierwszej i założe-
czas, gdy płynący przez jej uzwojenie prąd, nich głośnikach stosowano prasowaną tektu- nie ostatniej blachy może okazać się nieco
wzrasta w wyniku uszkodzenia układu rę, a w innych bakelit lub różne stopy alumi- kłopotliwe. Dla ułatwienia, można zruszyć
elektrycznego odbiornika. Dotyczy to nium. blachy delikatnie ostukując rdzeń drewnia-
przede wszystkim, upływności lub zwarcia Stalowe elementy głośników zabezpie- nym młotkiem. Przy demontażu należy zwró-
drugiego kondensatora elektrolitycznego czano przed korozjÄ… farbami bÄ…dz
galwanicz- cić uwagę, że blachy transformatora są jedno-
zasilacza. ną powłoką cynku lub miedzi. Powłoki do- stronnie izolowane lakierem lub w starszych
Przezwajanie przepalonej cewki nie jest brze zachowane wystarczy zmyć szmatką na- transformatorach cienkim papierem. Ponowny
trudne. W większości głośników konstruk- wilżoną środkiem do mycia zabrudzonych montaż należy przeprowadzić tak, by po-
cja elektromagnesu jest łatwo rozbieralna. przedmiotów metalowych. Natomiast wierzchnia izolowana stykała się z nieizolo-
Nowe uzwojenia należy nawinąć drutem w przypadku wystąpienia korozji należy bez- waną powierzchnią kolejnej blachy. Usuwanie
nawojowym w emalii (DNE) o średnicy względnie głośnik oczyścić i zastosować ory- starego uzwojenia można przeprowadzić na
drutu oryginalnego. Kłopotliwe liczenie ginalną powłokę. Starannego oczyszczenia dwa sposoby. Pierwszy to odwijanie drutu
zwojów można pominąć, wystarczy wypeł- z korozji wymagają elementy przeznaczone z jednoczesnym liczeniem zwojów. Drugi po-
nić karkas do poprzedniego poziomu. Gło- do malowania. Podczas czyszczenia można lega na przecięciu uzwojeń ostrym nożem
śniki takich odbiorników, jak AGA, Syrena, zastosować szczotki druciane, płótno ścierne, i zliczania powstałych odcinków. Do nawinię-
Stolica, sprawią nieco więcej kłopotu. Jarz- skrobaki lub płynny odrdzewiacz. Przed ma- cia nowego uzwojenia należy zastosować drut
mo elektromagnesu jest spawane do kon- lowaniem, oczyszczone elementy należy od- DNE o odpowiedniej średnicy. Liczba nawi-
strukcji głośnika. Utrudnia to zadanie, ale tłuścić spirytusem lub benzyną ekstrakcyjną. niętych zwojów musi dokładnie odpowiadać
nie czyni niemożliwym. Trzeba zmienić Do malowania używamy farb w aerozolu liczbie odwiniętych, ponieważ ich liczba za-
nierozłączne połączenie spawane - na śru- w kolorze oryginalnej powłoki. Najczęściej leżna jest od typu zastosowanej w odbiorniku
bowe rozłączne. W tym celu w czterech na- będzie to kolor srebrny lub szary. lampy głośnikowej.
rożnikach jarzma wiercimy po jednym Elementy głośnika przeznaczone do cyn-
otworze Ć4,2mm. Należy także zaznaczyć kowania lub miedziowania można bez czy- 5. Płyta głośnika
położenie jarzma względem konstrukcji szczenia dostarczyć do galwanizerni. Rdza Zależnie od rozwiązań konstrukcyjnych gło-
głośnika. Oznaczenie pisakiem lub punkta- zostanie usunięta w odpowiednich kąpielach. śnik może być mocowany bezpośrednio do
kiem umożliwi nam ponowny identyczny Należy liczyć się z tym, że wżery po korozji obudowy odbiornika lub poprzez drewnianą
i współosiowy montaż elektromagnesu. Na- pozostaną niestety widoczne. Ten niekorzyst- płytę. Z zewnątrz widoczny jest tylko ozdobny
stępnie należy zeszlifować spoiny i rozłą- ny efekt można zminimalizować poprzez szli- materiał. W miarę możliwości starajmy się za-
czyć konstrukcję elektromagnesu. W dal- fowanie płótnem ściernym powierzchni moc- chować materiał oryginalny. Solidne odkurze-
szej kolejności otwory w jarzmie powięk- no skorodowanych. Myślę, że warto włożyć nie, drobne cerowanie lub podklejenie nie-
szamy do średnicy 5,1mm, a otwory w kon- trochę trudu, gdyż głośnik po tak gruntownej znacznych ubytków może być zupełnie wystar-
strukcji gwintujemy M5. Po naprawie cew- naprawie wyglÄ…da bardzo efektownie, tym czajÄ…ce dla zachowania dekoracyjnego efektu.
ki całość łatwo zmontujemy za pomocą bardziej, że koszt malowania lub cynkowania Dobranie materiału zastępczego będzie bardzo
czterech śrub M5x10. jest niewielki. trudne. Współczesne tkaniny mogą być tylko
Po odnowieniu i naprawie namiastką dawnych efektownych materiałów.
głośnika możemy zająć się, na- Gdy wymiana będzie konieczna, należy dobrać
leżącymi do wspólnego zespołu,  gustowny materiał, kolorem i fakturą maksy-
transformatorem i ozdobnym malnie zbliżony do oryginału. Do klejenia moż-
materiałem deski głośnikowej. na użyć  Minutexu lub  Hermolu .
W tabeli zamieszczone są najczęściej spo-
4. Transformator tykane wartości rezystancji głośników
głośnikowy i transformatorów głośnikowych.
W pierwszej kolejności Ciąg dalszy za miesiąc.
sprawdzamy omomie-
rzem stan uzwojeń
Rezystancja Miejsce występowania
Rezystancja Miejsce występowania
transformatora głośni-
Rys. 3 kowego. Jeżeli nie stwierdzimy prze- 1  5&! cewka membrany
1  5&! cewka membrany
rwy w uzwojeniach, wystarczy trans-
transformator głośnikowy,
300  600&!
Poza już opisanymi uszkodzeniami mogą formator oczyścić. Ewentualne ślady
transformator głośnikowy,
uzwojenie pierwotne
300  600&!
uzwojenie pierwotne
wystąpić inne, wspólne dla wszystkich ro- korozji na rdzeniu usuwamy szczotką
transformator głośnikowy,
0.2  2&!
dzajów głośników. Do najczęstszych należą drucianą i następnie rdzeń przeciera- transformator głośnikowy,
uzwojenie wtórne
0.2  2&!
uzwojenie wtórne
uszkodzenia membrany oraz korozja elemen- my szmatką zwilżoną olejem. Mocno
cewka elektromagnesu,
cewka elektromagnesu,
tów konstrukcyjnych. zanieczyszczoną obejmę rdzenia po ok. 200&! włączona szeregowo w układ zasilania
ok. 200&! włączona szeregowo w układ zasilania
odbiornika uniwersalnego
Do naprawy pęknięć i niewielkich ubyt- oczyszczeniu powinniśmy pomalo-
odbiornika uniwersalnego
cewka elektromagnesu
ków membrany należy zastosować klej intro- wać lub ocynkować.
cewka elektromagnesu
2  3k&! włączona jako dławik zasilacza
ligatorski i cienki elastyczny papier. Poważne Uszkodzone uzwojenie wtórne
2  3k&! włączona jako dławik zasilacza
w odbiornikach na prÄ…d zmienny
w odbiornikach na prÄ…d zmienny
zniszczenie wymaga dobrania odpowiedniej można naprawić bez rozbierania rdze-
cewka elektromagnesu
cewka elektromagnesu
wstawki lub wymiany membrany. Praca nie nia. Kilkanaście zwojów stosunkowo
ok. 10k&! włączona równolegle w obwód zasilania
ok. 10k&! włączona równolegle w obwód zasilania
odbiornika na prÄ…d zmienny
będzie trudna, jeżeli zastosujemy przemyślaną grubego drutu łatwo wymienić, ostroż-
odbiornika na prÄ…d zmienny
cewka w głośnikach magnetycznych
technologię oraz wykażemy cierpliwość i pre- nie przewlekając drut pomiędzy karka-
ok. 2k&!
cewka w głośnikach magnetycznych
(nie występuje transformator głośnikowy)
ok. 2k&!
cyzję. Zmęczenie resora na obwodzie mem- sem a rdzeniem.
(nie występuje transformator głośnikowy)
brany można wzmocnić poprzez nasączenie W przypadku przerwy uzwojenia
rozrzedzonym klejem introligatorskim. pierwotnego konieczne będzie rozebranie Antoni Iwanczewski
Elektronika dla Wszystkich
91