Radio Retro
Część 4
5. Kondensatory czone. Jeśli posłużymy się schematem i opisem  mokre . Wykonane z aluminium w postaci
W układach elektrycznych odbiorników ma- na obudowie bloku, nie będzie to trudne. Pod- cylindrycznego pojemnika zawierały płynny
ją zastosowanie następujące rodzaje konden- czas otwierania obudowy nie należy zbyt moc- elektrolit. Następna generacja to powszechnie
satorów: mikowe, ceramiczne, papierowe, no odginać blaszek mocujących, ponieważ ła- znane elektrolity  suche . Negatywną cechą
styrofleksowe i elektrolityczne. Do najmniej two łamią się przy ponownym zamykaniu. obu typów jest ich mała trwałość. Przyjmuje
trwałych należą papierowe i elektrolityczne. Po usunięciu starej zawartości pojemnika się, że przeciętna żywotność wynosi 5 do 8 lat.
Kondensatory papierowe stosowano w ob- nowe kondensatory należy lutować bezpośre- Zużywanie się kondensatorów elektrolitycz-
wodach małej częstotliwości i układach zasi- dnio do punktów lutowniczych płytki pre- nych polega na stopniowym wysychaniu elek-
lania. Umieszczone były w rurkach z wosko- szpanowej. Wolne przestrzenie pomiędzy trolitu. Wraz z upływem czasu wzrasta upływ-
wanego papieru, szkła, preszpanu i innych kondensatorami należy wypełnić przekładka- ność kondensatora. Rosnący prąd obciąża
ówczesnych tworzyw. Produkowano je także mi i zalać rozgrzanym woskiem. układ zasilacza i może spowodować uszko-
w postaci obficie smołowanych  czekola- Popularny odbiornik niemiecki VE301W po- dzenie lampy prostowniczej, przegrzanie lub
dek owiniętych papierem, oraz solidne, siada blok zawierający następujące kondensato- przepalenie transformatora. W tej sytuacji na-
w hermetycznie zamkniętych porcelanowych ry papierowe (rys. 11): leży zastosować jeden z dwóch sposobów.
rurkach. Wszystkie poza porcelanowymi 1. 0,1µF Pierwszy polega na odÅ‚Ä…czeniu od ukÅ‚adu zu-
uszczelnione byÅ‚y woskiem, lakiem lub smo- 2. 0,1µF żytych kondensatorów i pozostawieniu ich na
Å‚Ä…. Z upÅ‚ywem lat, uszczelnienia przestaÅ‚y 3. 1µF chassis dla  ozdoby . W miejsce odÅ‚Ä…czonych
peÅ‚nić swÄ… rolÄ™ i do Å›rodka dostaÅ‚a siÄ™ wil- 4. 2µF należy wlutować nowe, współczeÅ›nie produ-
goć. DziÅ› wiÄ™kszość nadaje siÄ™ do wymiany. 5. 4µF kowane. MajÄ… niewielkie rozmiary i umie-
Podczas oględzin łatwo wykryć kondensato- szczenie ich nie sprawi kłopotu. Drugi sposób
ry rozsadzone, pęknięte i bez uszczelnień. wymaga więcej trudu i wart jest zastosowania
W wielu aparatach wytwórnie stosowały w ciekawszych aparatach. Także oryginalna
efektowne i trwałe rurki kondensatorów. konstrukcja wiekowych elektrolitów skłania
W takiej sytuacji warto się nieco potrudzić, do niekonwencjonalnego rozwiązania. Rekon-
by wykonać sprawny i trwały kondensator strukcja polega na precyzyjnym przecięciu
w oryginalnej obudowie. W tym celu stary obudowy w jej dolnej części usunięciu zawar-
kondensator należy ogrzać i wypchnąć bol- tości i zainstalowaniu wewnątrz współcze-
cem jego zawartość. Następnie włożyć do snych elektrolitów. Zachowany zostanie ory-
obudowy nowy kondensator styrofleksowy ginalny wyglÄ…d, bez widocznych nowocze-
i uszczelnić rurkę z obu końców woskiem lub snych elementów. Dla uzyskania rezerwy na-
uszczelniaczem odzyskanym z naprawianych pięcia pracy, korzystne będzie szeregowe łą-
kondensatorów Rys. 11 czenie dwóch kondensatorów. Sposób wypro-
Inny rodzaj kondensatorów papierowych wadzania końcówek nowych kondensatorów
to kondensatory blokowe wykonane w posta- Podczas regeneracji należy zastosować: zależy od konstrukcji starej obudowy. Najlep-
ci metalowego pojemnika, zawierajÄ… one je- 1. 0,1µF/600V styrofleksowy szym rozwiÄ…zaniem bÄ™dzie wywiercenie od-
den lub kilka kondensatorów. Umieszczone 2. 0,1µF/600V styrofleksowy powiednich otworków w podstawie kondensa-
wewnÄ…trz pojemnika rolki kondensatorów, 3. 2 szt. 2,2µF/350V elektrolityczne Å‚Ä…czone tora. Jeden, wywiercony obok lub w osi  plu-
izolowane od obudowy i pomiędzy sobą, za- szeregowo sa , posłuży do wyprowadzenia przewodu do-
lane sÄ… woskiem i smoÅ‚Ä…. Pojemnik zamkniÄ™- 4. 2 szt. 4,7µF/350V elektrolityczne Å‚Ä…czone datniego. Przewód minusowy należy przepro-
ty jest preszpanową płytką, zaopatrzoną szeregowo wadzić przez otworek wywiercony przy ze-
w punkty lutownicze. 5. 2 szt. 10µF/350V elektrolityczne Å‚Ä…czone wnÄ™trznej krawÄ™dzi. NastÄ™pnie trzeba zastoso-
Bloki kondensatorów stosowano do poło- szeregowo wać dużą, typową podkładkę pod elektrolit, do
wy lat 30. Zawierały one prawie wszystkie W podanym przykładzie zastosowałem której należy przylutować przewód minuso-
kondensatory występujące w układzie dane- współczesne kondensatory elektrolityczne. wy. Dla bezpieczeństwa wnętrze obudowy na-
go odbiornika. Poza blokiem pozostawały Ich niewielkie gabaryty pozwalają na zasto- leży wyłożyć preszpanem i całość zalać wo-
tylko kondensatory obwodów wysokiej czę- sowanie w różnej wielkości blokach. Bardzo skiem i złożyć z użyciem kleju (rys. 12).
stotliwości. trwałe kondensatory styrofleksowe mogą po- 7. Oporniki
Stan kondensatora blokowego łatwo ocenić. chodzić ze starych zapasów lub z demontażu. W odniesieniu do odbiorników lampowych
Jeżeli posiada wycieki, jest spuchnięty lub pęk- 6. Kondensatory elektrolityczne proponuję pozostać przy nazwie opornik.
nięty, to nadaje się tylko do regeneracji. Kondensatory elektrolityczne stosowane są Oporniki należą do najmniej kłopotliwych
W pierwszej kolejności należy ustalić, jakiej w obwodzie zasilacza każdego odbiornika. elementów układów elektrycznych.
wartości zawiera kondensatory i gdzie są podłą- Przed laty używane były kondensatory tzw. Przegrzane bądz
uszkodzone mechanicznie
Elektronika dla Wszystkich
92
Radio Retro
łatwo wykryć. Nieskomplikowane jest Nie nadający się do naprawy należy wy-
sprawdzenie i pomiary omomierzem. mienić na sprawny o mocy 0,5W i odpowie-
W przypadku konieczności wymiany dniej charakterystyce. W razie konieczności
uszkodzonych oporników powinniśmy przedłużenia osi, należy zastosować tulejkę
w miarę możliwości stosować zamienne, po- mosiężną długości ok. 20 mm, z wewnętrz-
chodzące z lat produkcji odbiornika. Ewentu- nym otworem Ć6mm. Średnica zewnętrzna
alnie, współczesne oporniki można masko- tulejki od 10 do 12mm. Prostopadle do osi tu-
wać ukrywając je w odpowiednich koszul- lejki należy wykonać dwa gwintowane otwo-
kach izolacyjnych. ry M4, które posłużą do zamocowania wkrę-
tami, przedłużenia osi potencjometru.
Potencjometry drutowe stosowano w ob-
wodzie żarzenia lampy głośnikowej. Służą
Rys. 13 do likwidacji przydz
więku sieci, a ich war-
tość oporu wynosi około 100&!. Rzadko ule-
Rys. 14 gajÄ… one przepaleniu. WymagajÄ… jedynie
oczyszczenia i dogięcia ślizgacza. Potencjo-
metry tego typu stosowano w prostych
odbiornikach starego typu.
9. WÅ‚Ä…czniki hebelkowe
Mankamentem tego typu włączników jest sta-
Rys. 12 ry, zgęstniały i zmieszany z kurzem smar. Sku-
tecznie uniemożliwia on swobodne porusza-
Nieco kłopotu mogą przysporzyć oporni- nie się wałeczka zwierającego styki. Dla przy-
ki tzw. redukcyjne, stosowane w układach wrócenia sprawności włącznika należy zanu-
zasilania odbiorników uniwersalnych. Są to rzyć go w benzynie ekstrakcyjnej i następnie
oporniki drutowe dużej mocy. W razie uszko- strzykawką wypłukać jego wewnętrzny me-
dzenia należy zastosować ściśle odpowiada- chanizm. Po myciu trzeba zastosować prepa-
jący oryginałowi pod względem wartości rat do konserwacji styków elektronicznych.
oporu i mocy (rys. 13) (rys. 14). Nie radzę rozbierać włącznika, ponieważ
8. Potencjometry ponowny jego montaż jest żmudny. Możemy
Potencjometry węglowe stosowane w ukła- doprowadzić do zagubienia drobnych, roz-
dach siły głosu i barwy tonu można  uzdro- pryskujących się elementów (sprężynka).
wić po zakropleniu preparatu do konserwa-
Antoni Iwanczewski
cji styków elektronicznych. Ciąg dalszy w następnym numerze.
Elektronika dla Wszystkich
93