Podmioty gospodarki narodowej
gospodarstwa domowe;
Makroekonomia
wykład 1
przedsiębiorstwa produkcyjne;
instytucje świadczące usługi;
dr Magdalena Stawicka
władze gospodarcze
2
Ruch okrę\
ny
w gospodarstwach domowych
Gospodarka zamknięta
Model gospodarki dwusektorowej
4
Ruch okrę\
ny Ruch okrę\
ny  gospodarstwa
w przedsiębiorstwach domowe a przedsiębiorstwa
5 6
1
Zało\
enia:
nie występuje handel zagraniczny
państwo nie ingeruje w procesy
Model simply economy
gospodarcze i nie jest podmiotem
gospodarowania
8
Y = C + S
Jeśli nie będziemy oszczędzać
to
Y  wartość PKB (wartość dochodów
Y=C + I
gospodarstw domowych)
Y = C + S
C  wydatki konsumpcyjne
Y = C + I
S - oszczędności
Y = C + S = C + I S = I
9 10
S = I
Udział państwa
Faktyczne oszczędności
=
faktyczne inwestycje
11
2
Ruch okrę\
ny w gospodarce zamkniętej
Ruch okrę\
ny - państwo
13 14
Ruch okrę\
ny w
gospodarce zamkniętej
EKSPORT IMPORT
Gospodarka otwarta
16
Rachunki
SUBSYDIA
makroekonomiczne
2
Subsydia są to dotacje rządowe na rzecz
przedsiębiorstw.
zunifikowane
subsydia bezpośrednie = dotacje pienię\
ne
systemy rachunków narodowych:
subsydia pośrednie (ukryte, zamaskowane)
- zwolnienia od opłaty podatków
- ulgi podatkowe
MPS  Material Product System
- sprzeda\
po zani\
onych cenach państwowych
towarów i usług (ulgowe taryfy opłat za zu\
ycie
energii elektrycznej, łączność, transport)
- udzielanie kredytów na warunkach ulgowych
SNA  System of National Accounts
- zakupy przez państwo w przedsiębiorstwach
prywatnych towarów i usług po cenach zawy\
onych
i szereg innych środków. 17 18
3
Podział pracy na
MPS  system produkcji materialnej
produkcyjną i nieprodukcyjną
Praca produkcyjna: przemysł,
oparty był na koncepcji pracy
budownictwo, rolnictwo, leśnictwo) i usług
produkcyjnej Marksa
produkcyjne (transport, łączność i handel).
Praca nieprodukcyjna: nauka, oświata,
tylko praca wydatkowana w
kultura, słu\
ba zdrowia i opieka społeczna,
gospodarka komunalna i mieszkaniowa,
sferze produkcji materialnej jest
administracja państwowa, wymiar
pracą produkcyjną tworzącą
sprawiedliwości, ochrona porządku
dochód narodowy. publicznego i obronność.
19 20
MPS  do 1993 roku SNA  oficjalnie od 1953 roku
Kraje ZSRR oparty na koncepcji pracy Say a -
ka\
da praca społecznie u\
yteczna
Kraje bloku wschodniego (Bułgaria,
jest pracą produkcyjną tworzącą
Czechosłowacja, NRD, Węgry, Polska,
dochód narodowy
Rumunia, Albania) = kraje RWPG
uwzględnia efekty osiągane w całej
Chiny
gospodarce, zarówno w sferze
materialnej i niematerialnej;
Nadal  KUBA + KOREA PÓA
NOCNA
21 22
Mierniki odzwierciedlające
NEW
efekty działalności gospodarczej
Koryguje PKB o szarą strefę
WG
PKB
PNB
PNN
DN
23 24
4
Mierniki odzwierciedlające stopę
WARTOŚĆ GLOBALNA
\
yciową społeczeństwa
jest to suma wartości wszystkich dóbr i
usług wytworzonych w danym kraju w
DO
danym roku.
DDO
Wchodzą w nią wszystkie dobra
konsumpcyjne, produkcyjne, których
proces produkcji został zakończony
25 26
Wartość
globalna
minus
PKB
Produkt Krajowy Brutto
Zu\
ycie pośrednie
(surowce, półfabrykaty)
równa się
GDP
Gross Domestic Product
PKB
27
Metoda sumowania
Obliczanie PKB
produktów
3 metody:
2 metody uniknięcia błędów:
 Metoda sumowania produktów.
Sumowanie wartości dóbr finalnych
 Metoda sumowania dochodów.
Sumowanie tzw. wartości dodanej
 Metoda sumowania wydatków.
29 30
5
Wartość dodana Metoda sumowania dochodów
płace i premie
zyski i procenty
przyrost wartości dóbr w wyniku
renty gruntowe (czynsze dzier\
awcze);
określonego (danego) procesu produkcji
PKB = " wartości dodanych = " dochodów czynników produkcji
31 32
UWAGA Metoda sumowania wydatków
Nale\
y pamiętać, aby uwzględniać
polega na sumowaniu wydatków na dobra
jedynie te dochody, które powstają w
finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa
związku z wytwarzaniem produktów i
krajowe
świadczeniem usług.
33 34
PKB = C + I + G + Ex  Im
PKB w cenach rynkowych
C  wydatki na dobra konsumpcyjne
Jest miarą produkcji krajowej w
(gospodarstwa domowe)
kategoriach cen płaconych przez
I  wydatki na dobra inwestycyjne
ostatecznych odbiorców.
(nie słu\
ące bie\
ącej konsumpcji)
G  wydatki rządowe (zakupy dóbr i usług,
uwzględnia podatki pośrednie
ale te\
budowa infrastruktury
Ex  eksport
Im  import
35 36
6
PNB  Produkt Narodowy Brutto
PKB w cenach
czynników produkcji
GNP  Gross National Product
Jest miara produkcji krajowej z
pominięciem podatków pośrednich i
Produkt Krajowy Brutto powiększony o
uwzględnieniem subsydiów.
dochody netto z tytułu własności czynników
wytwórczych za granicą;
37 38
DN  Dochód Narodowy
PNN  Produkt Narodowy Netto
GNI  Gross National Income
NNP  Net National Product
To PNB pomniejszony o wartość
to PNN - podatki pośrednie;
zu\
ycia czynników wytwórczych
(amortyzacja)
Podatki pośrednie:
- VAT
Amortyzacja = Inwestycje brutto 
- Cło
inwestycje netto
- Akcyza
39 40
Dyspozycyjne Dochody
Dochody Osobiste
Osobiste
Dochód Narodowy:
- niepodzielne zyski przedsiębiorstw
- oprocentowanie netto dla przedsiębiorstw
to dochody osobiste pomniejszone o
- wpłaty na rzecz ubezpieczeń społecznych
podatki i opłaty osobiste
+ transfery rządowe na rzecz osób fizycznych
+ dochody osobiste z odsetek od kapitału i
dochód rozporządzalny to kwota, jaką
dywidend
gospodarstwa domowe mogą
+ płatności transferowe przedsiębiorstw na rzecz
przeznaczyć na konsumpcję
osób fizycznych
41 42
7
PKB nominalny PKB realny
Odzwierciedla wartość rynkową dóbr i
Odzwierciedla wartość rynkową dóbr i
usług wytworzonych w gospodarce w
usług wytworzonych w gospodarce w
ciągu jednego roku, obliczoną na
podstawie cen z roku podstawowego
ciągu jednego roku, obliczoną
(bazowego)
wyłącznie na podstawie cen bie\
ących
2004 = 100
PKB2004 = Q2004 x P2004 +& . PKB2004 = Q2004 x P2004 +& .
PKB2005 = Q2005 x P2004 +& .
PKB2005 = Q2005 x P2005 +& .
43 44
Ograniczenia w rachunkach
Deflator PKB
makroekonomicznych
Produkcja gospodarstw domowych jest pomijana w
Deflator PKB to wskaz
nik ogólnego
rachunkach makroekonomicznych
poziomu cen dóbr i usług
Nieuwzględniane są tak\
e transakcje, w przypadku
uwzględnionych w PKB
których nie ma śladów ich przeprowadzenia
  podziemie gospodarcze  szara strefa
(miernik inflacji)
PKB w cenach bie\
ących
deflator PKB =
PKB nie uwzględnia tak\
e czasu wolnego, pojęcia
PKB w cenach stałych
jakości oraz ró\
norodności
Pomijane są tak\
e efekty zewnętrzne (np. zatrucie
nominalny PKB = realny PKB � deflator PKB
środowiska)
45 46
Szara strefa Szara strefa
Najwy\
szy poziom  Grecja  powy\
ej 20% PKB i
działalność nie jest rejestrowana
Włochy 16-17% PKB
Najni\
szy poziom  Austria - 1,5% PKB, Holandia,
nie jest wliczana do PKB
Anglia (ok. 2%.).
10% - 30% wartości produkcji krajów
świata
W nowych krajach członkowskich
- 20% PKB w Bułgarii i Rumunii,
składa się z legalnych i nielegalnych
- 17% w Słowenii,
rodzajów nieujawnionej działalności
- 15% na Słowacji,
Polska około 25% wartości produkcji
- 14%w Polsce,
- 10%w Czechach,
47 48
- 4% na Cyprze.
8
49 50
Produkt krajowy brutto  dane za 2008 rok
Pod względem wielkości PKB Polska jest:
 22. gospodarką świata: World Factbook
2008 rok Polska UE
Rolnictwo 4,5% 2,0%
Przemysł 31,2% 27,1%
Usługi 64,3% 70,9%
51 52
PKB per capita =
PKB na 1 mieszkańca
53 54
9
70
60
50
40
30
20
10
0
55 56
Mierniki dobrobytu społecznego
HDI
1) Islandia 11) Francja
Wskaz
nik HDI 
2) Norwegia 12) Finlandia
human development index
3) Kanada 13) Dania
4) Australia 14) Austria
PKB per capita.
5) Irlandia 15) Stany Zjednoczone
Długość \
ycia przewidywana w chwili urodzeń
6) Holandia 16) Hiszpania
Poziom wykształcenia obywateli, mierzony w
7) Szwecja 17) Belgia
dwóch trzecich odsetkiem ludzi dorosłych
8) Japonia 18) Grecja
mających wykształcenie podstawowe oraz w
19) Włochy
9) Luksemburg
jednej trzeciej przeciętną liczbą lat
10) Szwajcaria 20) Nowa Zelandia
spędzonych w szkole 57 58
HDI
26) Słowenia
35) Czechy
38) Węgry KONSUMPCJA
39) Polska
41) Słowacja
42) Estonia
43) Litwa
44) A
otwa
56) Bułgaria
59
62) Rumunia
10
Italy
Latv ia
M alta
Ireland
Poland
Spain
U nited
Es tonia
C z ec h
U nion
Bulgaria
F inland
F ranc e
Aus tria
Sw eden
Kingdom
C y prus
R epublic
H ungary
R om ania
D enm ark
G reec e
Belgium
Lithuania
Portugal
European
Slov akia
Slov enia
G erm any
N etherlands
Luk sem burg
Konsumpcja  spo\
ycie indywidualne Funkcja konsumpcji
SPOśYCIE PRYWATNE
SPOśYCIE PUBLICZNE
koncepcja John Keynesa
finansowane z DDO
realizowane w ramach
działalności rządowych i
zale\
ność między poziomem wydatków
samorządowych
finansowanych z na konsumpcję a rozporządzalnym
bud\
etu centralnego
dochodem osobistym
państwa lub bud\
etów
samorządowych
61 62
Krańcowa skłonność do konsumpcji
C = Y
C
C=Y
"C
c =
"Y
O ile % wzrośnie C na skutek wzrostu Y
45o
1 > c > 0
Y
63 64
Krańcowa skłonność do oszczędzania
Konsumpcja / Oszczędzanie
"S
s =
"Y
c + s = 1
O ile % wzrośnie S na skutek wzrostu Y
1 > s > 0
65 66
11
Funkcja konsumpcji C = Ca + cY
C
C = Ca + cY
C = Ca + cY
Ca  konsumpcja autonomiczna =
�
związana ze stałymi wydatkami i
Ca
niezale\
na od poziomu dochodu
rozporządzalnego
Y
67 68
Odroczona funkcja
Funkcja konsumpcji
konsumpcji
C
C = Y
Ct = Ca + cY(t-1)
C = Ca + cY
S>0
Konsumpcja w okresie t odnosi się do
A
dochodu z poprzedniego okresu (t-1)
Ca
S<0
45o
Y
Yo
69 70
Funkcja oszczędzania S = - Ca + sY
S
C = Ca + cY i Y = C + S
S = - Ca + sY
to S = Y  C
S = Y  (Ca + cY)
Y
S = - Ca + (1-c)Y
- Ca
S = - Ca + sY
71 72
12
Efekt rygla  efekt zapadki
C
C = Y
E E  
INWESTYCJE
E
A
Y
Y Yo Y 
73
Inwestycje Podział inwestycji
Z punktu widzenia:
Anga\
owanie zasobów pienię\
nych
a) gospodarki narodowej;
b) zale\
ności zmian poziomu dochodu i
(własnych lub obcych) inwestora,
globalnego popytu;
c) przyrostu kapitału;
w celu uzyskania przyszłych korzyści
d) rodzaju działalności;
e) postępu technicznego;
75 76
Czynniki określające
Podział inwestycji
rozmiary inwestycji
Z punktu widzenia:
1) Skłonność do inwestowania
zale\
y od:
f) rodzaju nakładów;
przewidywanej rentowności (stopy
g) rodzaju kapitału będącego przedmiotem
zysku) jaką spodziewa się osiągnąć z
inwestycji;
danej inwestycji inwestor,
h) stanu zaawansowania realizacji inwestycji;
przedsiębiorca;
i) efektu finansowego;
obecna i oczekiwana stopa
j) przewidywania przez przedsiębiorstwa
procentowa
77 78
13
Czynniki określające
Funkcja popytu inwestycyjnego
rozmiary inwestycji
Stopa
%
2) wielkość funkcjonującego kapitału
3) stopień wykorzystania istniejącego
majątku
4) stopa przyrostu zasobów pracy
5) konkurencyjność rynku
6) tempo postępu technicznego
Popyt
7) zakres interwencjonizmu
inwestycyjny
państwowego
79 80
y
ródła finansowania Zasada działania
inwestycji mno\
nika
R.F. Kahn
1) Środki własne;
J.M.Keynes
2) Środki obce;
zało\
enie główne:
3) Środki pozyskane ze sprzeda\
y
niepełne zatrudnienie czynników
udziałów, akcji lub obligacji;
produkcji = gospodarka nie w pełni
4) Środki obce przywo\
one do danego
wykorzystuje posiadane zdolności
kraju przez przedsiębiorców
wytwórcze
zagranicznych;
bodziec do uruchomienia inwestycje
autonomiczne
81 82
82
Mno\
nik inwestycyjny
"Y
m =
jest to mechanizm, który mno\
y,
"I
zwiększa rozmiary dochodu
narodowego dzięki dokonanym
m  mno\
nik
wydatkom inwestycyjnym
to współczynnik, który określa jaki
"Y  przyrost dochodu
będzie przyrost dochodu wywołany
"I  przyrost inwestycji
przyrostem inwestycji o pewną
wielkość
83 84
83 84
14
Działanie mno\
nika Mno\
nik
1) Inwestycje
Y = C + I
2) Popyt na dobra kapitałowe
"Y = "C + "I
3) Wzrost produkcji
"I = "Y - "C
4) Wzrost zatrudnienia
5) Wzrost dochodów pracowników
"Y "Y 1 1 1
m = = = = =
6) Wzrost konsumpcji i oszczędności
"C
"I "Y - "C 1- c s
1 -
7) Konsumpcja tworzy dodatkowy popyt,
"Y
wzrost produkcji, zatrudnienia i dalszy
wzrost dochodów & &
85 86
85 86
Zasady w mno\
niku Analiza mno\
nikowa
efekty mno\
nika nie występują, jeśli
KSK m
cały wzrost dochodu zostanie
zaoszczędzony;
KSK m
część dochodu przeznaczana jest na
konsumpcję, zatem efekt będzie
stopniowo wygasał;
KSO m
jednorazowy wydatek inwestycyjny
powoduje tylko okresowe zwiększanie
KSO m
się DN
87 88
87 88
Mechanizm akceleracji UWAGA !!!
Mno\
nik decyduje o wpływie Mno\
nik działa przy rezerwach siły
wydatków autonomicznych, w tym roboczej i wolnych mocach
inwestycji, na poziom dochodu produkcyjnych
Akcelerator wyjaśnia, jak wydatki Akcelerator zaczyna działać, gdy
konsumpcyjne wpływają na wydatki rezerwy te się wyczerpią
inwestycyjne
89 90
89 90
15
Niepełne wykorzystanie zdolności
produkcyjnych Przykład
Wzrost inwestycji autonomicznych
Zaczyna działać mno\
nik
Fabryka produkuje 500 tys.
Wzrost produkcji dzięki zapasom
samochodów rocznie u\
ywając do tego
1000 maszyn
Pełne wykorzystanie zasobów
Dalszy wzrost produkcji tylko dzięki
Okres amortyzacji maszyn = 10 lat
powiększaniu istniejących zasobów
utrzymanie produkcji na
produkcyjnych
dotychczasowym poziomie wymaga
Inwestycje w środki trwałe
corocznego odtworzenia 100 maszyn
Zaczyna działać akcelerator
91 92
91 92
Zmiana Sprzeda\
Liczba Inwestycje Inwestycje Zmiana popytu
popytu tys. sztuk maszyn netto brutto inwestycyjnego
- 500 1000 0 100 -
Państwo
10% 550 1100 100 200 100%
a
- 20% 440 880 - 220 0 Ponad 100%
popyt globalny
93 94
93
Model z państwem Przykład
C = 800 + 0,7Yd
DOCHÓD GOSPODARSTW
C = 800 + 0,7*(1-t)*Y
"Y = 1 zł
Popyt konsumpcyjny = 0,7*(1-t)*1zł
Konsumpcja Oszczędności Podatki
Stopa podatkowa = 20%
Popyt konsumpcyjny wzrośnie o
Yd= Y  T = Y  t*Y = Y*(1-t)
0,7*(1-0,2)*1=0,56 zł
T  podatki bezpośrednie netto, t  stopa podatkowa netto95
95 96
96
16
Podatki a funkcja
konsumpcji
C C=800+0,7Y
Gospodarka otwarta
t
C=800+0,7Y(1-t) Eksport netto
KSK = c
KSK = c = c(1-t)
800
97
Y 97 98
Krańcowa skłonność do
NX = Ex - IM
importu
NX  eksport netto jaką część ka\
dej dodatkowej
jednostki dochodu narodowego,
podmioty krajowe chcą wydać na
Ex  wielkość eksportu
dodatkowy import.
Im  wielkość importu
99 100
99 100
Funkcja eksportu netto
NX = Exa  KSI * Y
Zagregowany popyt
NX  eksport netto
KSI  krańcowa skłonność do importu
Y  poziom dochodu w kraju
101
101 102
17
Makro - gospodarka od wewnątrz
Produkt
(realny
Pieniądz Zagregowany popyt - AD
PNB)
Globalny
popyt
Wydatki i
podatki
zale\
ność między całkowitą ilością
Wzajemne
Inne siły
oddziaływanie
Zatrudnienie
poda\
y na popyt dóbr i usług, jaką podmioty
i
bezrobocie
gospodarcze chcą nabyć w danym
Globalna
poda\

okresie czasu, czyli realnym PKB a
Praca
poziomem cen
Kapitał
Ceny
i
Zasoby
inflacja
AD = C + I + G + NX
naturalne i
technologia
103 104
104
Poziom Poziom
Zmiany
cen cen
P P
wielkości
zagregowaneg
P1
P1 o popytu
P0
P0
AD
AD
Y1 Y0 Realny
dochód narodowy Y
Y1 Y0 Realny
105 106
105 106
dochód narodowy Y
Poziom
Zmiany
cen
P
Czynniki pozacenowe
zagregowaneg
o popytu
zmiana realnego dochodu;
oczekiwania dotyczące inflacji;
P1
realne stopy procentowe;
polityka fiskalna;
AD1
polityka monetarna
AD0
AD2
Y2 Y0 Y1 Realny
107 108
107 108
dochód narodowy Y
18
3 modele Zagregowana poda\
- AS
AD = C + I
zale\
ność między ogólnym poziomem
AD = C + I + G
cen a całkowitą ilością dóbr i usług,
AD = C + I + G + NX
jaka została wytworzona w
gospodarce w danym okresie czasu
109 110
109 110
Produkcja potencjalna a
Produkcja
Wielkość potencjalna
faktyczna
produkcji
Produkcja faktyczna  rzeczywista
odpowiada ilości dóbr naprawdę
wytworzonych w gospodarce
Produkcja
realna
Produkcja potencjalna  odpowiada
całkowitemu wykorzystaniu dostępnych w tej
gospodarce zasobów czynników produkcji
Czas
111 112
111 112
UWAGA
Produkcja faktyczna WZROST I ROZWÓJ
GOSPODARCZY
<
Produkcja potencjalna
=
Produkcja maksymalna
113
113
19
M3
STAGNACJA  realny PKB w kolejnych
okresach kształtuje się na tym samym
poziomie
Wzrost gospodarczy to ilościowe
powiększanie się
zdolności wytwórczych
danej gospodarki i wynikające z tego
REGRES = RECESJA  gdy realne rozmiary
powiększanie się realnych rozmiarów
PKB w kolejnych latach maleją
PKB.
115 116
Miara wzrostu
gospodarczego
Wskaz
nik dynamiki  tempa wzrostu
" PKB realnego w okresie t1
r = " 100
PKB realny w roku t0
Określa on o ile punktów procentowych w danym okresie
zmienił się realny PKB
117 118
Polska  wskaz
nik  r 2009
1999 = 4,1%
1989 = 0,2%
I kwartał 2009  0,8%
2000 = 4,1%
1990 =  - 11,6%
2001 = 1,1%
1991 =  - 7%
1992 = 2,3% 2002 = 1,2%
II kwartał 2009  1,1%
1993 = 3,8%
2003 = 3,8%
1994 = 5,2%
2004 = 5,4%
1995 = 7,0%
2005 = 3,5%
1996 = 6,2%
2006 = 5,8%
1997 = 6,8%
2007 = 6,6%
1998 = 4,8%
2008 = 4,8%
119 120
20
Slajd 115
M3 kkkkkssssssssssssssssssssss
Magdzia; 2005-10-14
ROZWÓJ GOSPODARCZY to
Im wy\
szy wskaz
nik dynamiki tym szybciej
ilościowe i jakościowe zmiany w
rośnie produkcja, tym wy\
sza jest
gospodarce w wyniku, których następuje
aktywność gospodarcza, tym lepiej dla
poprawa stopy \
yciowej społeczeństwa
społeczeństwa;
MIARA rozwoju gospodarczego:
9% > r > 6% - wzrost gospodarczy dynamiczny
6% > r > 3% - wzrost gospodarczy umiarkowany
Realny PKB
3% > r > 0 % - wzrost gospodarczy powolny
t0
rg =
liczba ludności
t0
 Chłodzenie koniunktury  celowe hamowanie przez państwo
zbyt wysokiej aktywności gospodarczej
121 122
Czynniki rozwoju Bariery rozwoju
gospodarczego
gospodarczego
kapitał ludzki
Przeludnienie;
ziemia i surowce  odnawialne i
nieodnawialne
Brak infrastruktury;
postęp techniczny
Niska stopa oszczędności;
inwestycje  powiększanie kapitału
rzeczowego
123 124
Bariery rozwoju
gospodarczego
Brak konkurencyjności wobec
Korzyści wzrostu
produktów międzynarodowych i
nowych rynków
gospodarczego
Zbyt niskie inwestycje w gospodarkę
Spirala inflacyjna.
125 126
21
 odpowiednio szybki wzrost gospodarczy tworzy warunki
do rozwoju gospodarczego;
poprawa standardu \
ycia ludności; - zasada 68 - ocenia
się, \
e w kraju, w którym produkcja per capita rośnie o
Koszty wzrostu
3% rocznie, poziom \
ycia podwaja się co 23 lata (68
dzielone przez roczną stopę wzrostu, wyznacza okres
podwojenia dochodu)
gospodarczego
mo\
liwość racjonalnego podziału dochodu;
stagnacja  redystrybucja dochodów zmusza do zabrania
jednym i dania drugim.
zmiany struktury i wzorców konsumpcji gospodarstw
domowych;
127 128
zwiększenie międzynarodowego presti\
u kraju
degradacja środowiska naturalnego;
powstanie kosztów alternatywnych
wzrost gospodarczy stawia większe
wymagania ludziom odnośnie kwalifikacji  dyferencjacja
społeczeństwa
problem czasu wolnego  przepracowanie;
choroby cywilizacyjne
malejący przyrost naturalny
129 130
Wzrost PKB  2008 rok
8,0
6,0
4,0
2,0
0,0
-2,0
-4,0
-6,0
131 132
22
EU
Italy
Spain
Malta
Latvia
Greece
France
Poland
Ireland
Cyprus
Austria
Finland
Estonia
Sweden
Belgium
Bulgaria
Slovakia
Portugal
Romania
Slovenia
Hungary
Denmark
Lithuania
Germany
Netherlands
Luxembourg
Czech Republic
United Kingdom
Prognoza PKB 2009 rok Prognoza PKB 2010 rok
133 134
Prognoza PKB 2011 rok
Cykliczność rozwoju
gospodarczego i sposoby jego
przezwycię\
ania
135
Idealny stan gospodarki
Koniunktura gospodarcza
Stabilny i zrównowa\
ony wzrost
splot warunków
gospodarczy;
i
czynników
Równowaga pomiędzy zagregowanym
wywierających znaczny
popytem a zagregowaną poda\
ą przy
wpływ na sytuację gospodarczą
wykorzystaniu pełnym wszystkich zasobów
kraju, regionu, świata
137 138
23
Rodzaje wahań
Dobra koniunktura
aktywności gospodarczej
1) wysoka aktywność gospodarcza;
TRENDY
2) wysokie zatrudnienie czynników
wytwórczych;
WAHANIA SEZONOWE
3) wysokie i rosnące dochody
4) rosnące inwestycje;
WAHANIA PRZYPADKOWE
5) rosnący popyt;
6) rosnące zaspokajanie potrzeb;
WAHANIA CYKLICZNE
7) rosnące zadowolenie
139 140
Trendy Rodzaje trendów
Zmiany określające długookresowy Rosnący
ogólny kierunek. Wyra\
ają one
zwy\
kową lub zni\
kową tendencję
Stagnacyjny
rozwojową ujawniającą się w jakiejś
dziedzinie gospodarczej w długim
Malejący
okresie czasu.
141 142
Wahania sezonowe Wahania przypadkowe
(nieregularne) spowodowane
jednorazowymi zdarzeniami, zwłaszcza
Powtarzają się w określonych porach
o charakterze losowym (po\
ary,
roku, miesiąca lub tygodnia
powodzie, strajki, wojny)  nagłe
zmiany w polityce gosp. kraju, np.
zmiana stopy podatkowej
143 144
24
Wahania cykliczne Definicja współczesna
Cykl koniunkturalny
(koniunkturalne)  mniej lub bardziej
regularne wahania produkcji i
mo\
na określić jako periodyczne
zatrudnienia, dochodów i wydatków
wahania aktywności gospodarczej,
ludności, obrotów i zysków, dochodów
przejawiające się w okresowych,
i wydatków bud\
etu państwa ,
ilościowych zmianach ró\
nych
wielkości eksportu i importu
mierników ekonomicznych
charakteryzujących poziom
koniunktury.
145 146
Klasyczny cykl
Zmienne:
koniunkturalny
PKB,
w ujęciu graficznym jest to
zatrudnienie,
nieregularna linia sinusoidalna wokół
ceny,
hipotetycznej linii trendu
eksport i import,
wskaz
niki rynku kapitałowego,
nakłady inwestycyjne i zapasy
przedsiębiorstw,
dochody i wydatki ludności,
obroty i zyski przedsiębiorstw
147 148
Wahania wielkości 4 FAZY cyklu
ekonomicznych
koniunkturalnego
Stałe  o niezmiennej amplitudzie; kryzys;
depresja;
Wybuchowe  o rosnącej amplitudzie; o\
ywienie;
rozkwit
Tłumione  o malejącej amplitudzie
149 150
25
Współczesny
cykl koniunkturalny
151
Elementy cyklu
czas trwania;
WSPÓA
CZESNY
fazy cyklu;
CYKL
KONIUNKTURALNY
punkty zwrotne koniunktury;
amplituda oscylacji wokół
hipotetycznej linii trendu
153 154
OKRESY KRYZYS
OKRES ZASTOJU:
nadprodukcja;
" Faza kryzysu;
popyt na bardzo niskim poziomie;
" Faza depresji;
obni\
enie produkcji;
ograniczanie zatrudnienia
bezrobocie;
OKRES EKSPANSJI:
spadek inwestycji;
a) Faza o\
ywienia;
spadek cen;
b) Faza rozkwitu;
155 156
wzrost deficytu bud\
etowego
26
DEPRESJA  DNO
OśYWIENIE
KRYZYSU
wzrost produkcji, inwestycji i
obni\
anie rozmiarów produkcji;
zatrudnienia;
inwestycje i konsumpcja osiągają
czynniki produkcji  tanie i dostępne;
swoje minimum
przedsiębiorcy, którzy przetrwali,
maksymalne ograniczenie przez banki
dokonują renowacji swojego kapitału;
komercyjne kredytów;
popyt na kredyt;
stabilizacja cen na niskim poziomie;
wzrost dochodów bud\
etowych państwa;
Banki komercyjne nagromadziły środki
tanie czynniki wytwórcze;
pienię\
ne, a szukając klientów obni\
ają
157 158
stopę procentową
Rodzaje cykli
ROZKWIT
koniunkturalnych
wzrost produkcji; Cykl Juglara
inwestycje osiągają maksimum;
wzrost kosztów produkcji; Cykl Kitchina
wzrost skłonności do oszczędzania, a
nie do konsumpcji
Cykl Kondratiewa
wzrost stopy % kredytów;
159 160
CYKL JUGLARA CYKL KITCHINA
Cykl klasyczny;
1923 rok
Występowały w USA
Cykle związane ze zjawiskami pienię\
no-
Cykl krótki;
kredytowymi
Długość trwania: 3,5 r (40-53 miesięcy).
Długość trwania 6  10 lat
Związany ze zmianami zachodzącymi w
stanie zapasów
kończą się zwykle gwałtownie, np. paniką
cykle Kitchina kończą się w łagodniejszy
na rynkach
sposób
161 162
27
CYKL KONDRATIEWA Cykle super długie
1922 rok
Długość trwania: 150  160 lat;
Długość trwania: 40  60 lat;
Składa się z 70 letniego wzrostu
przyczyny: innowacje, sferę pieniądza  inflacja
produkcji i 85-90 spadku aktywności
lub deflacja, styl \
ycia, wa\
ne wydarzenia
polityczne, wynalazek produkcji;
Tworzą go lata 1760 do 1915/1920 po
przełomie rozpoczął się drugi cykl
163 164
Skutki cykliczności
negatywne:
a) wahania poziomu potrzeb społecznych;
b) zmiany wysokości zysków przedsiębiorstw;
c) zmiany wpływów do bud\
etu państwa;
d) wahania rozmiarów zatrudnienia;
e) wahania nastrojów społeczeństwa;
f) wolniejsze tempo wzrostu i rozwoju
gospodarczego;
g) wpływ na koszty produkcji;
h) wpływ na kontakty handlowe,
165 gospodarcze 166
Skutki cykliczności
pozytywne:
Bud\
et państwa
a) wpływ na konkurencję między
przedsiębiorstwami;
b) eliminacja jednostek słabych
167
28
Cechy charakterystyczne
Bud\
et państwa
bud\
etu
sporządzany na okres jednego roku
Zestawienie wszystkich dochodów i
zatwierdzany przez parlament w
wydatków na ró\
nych szczeblach formie ustawy bud\
etowej,
preliminarza, bądz
prowizorium
struktury polityczno-administracyjnej
bud\
etowego
państwa
za sporządzenie i wykonanie bud\
etu
jest odpowiedzialny rząd
169 170
Zasady obowiązujące przy Stan finansów publicznych
sporządzaniu bud\
etu określa:
Zupełności - bud\
et ma być zestawieniem
Stopa podatkowa t, mierzona jako udział
wszystkich wydatków państwa,
poszczególnych podatków w dochodzie
narodowym t = T/Y
Jedności - wszystkie wydatki i dochody mają być
ujęte w jednym zestawieniu,
Wielkość wydatków bud\
etu państwa  G
Jawności - inaczej zwana zasadą przejrzystości,
ka\
dy obywatel musi wiedzieć o faktycznym stanie
finansów państwa,
Poziom wytwarzanego dochodu narodowego
w kraju ( Y = PKB )
Realności - próba dokładnego oszacowania
przyszłych dochodów i wydatków.
171 172
Główne z
ródła wpływów
Bud\
et państwa
bud\
etu
G,T
Podatek dochodowy od osób fizycznych;
T = t*Y (t=0,2)
równowaga
bud\
etowa
Podatek dochodowy od osób prawnych
400
E G
Podatek VAT
Podatek akcyzowy
0
Y=2000 Y
173 174
29
a
k
\

y
a
w
w
d
o
t
a
e
n
\

d
u
b
t
y
c
y
i
f
w
e
o
d
t
e
\

d
u
b
Bud\
et państwa Bud\
et państwa
T>G dochody państwa > wydatków
TNADWYśKA BUDśETOWA
DEFICYT BUDśETOWY
- planowana  wynikająca z ustalonych w
uchwalonym bud\
ecie dochodów i wydatków,
stanowiąc zabezpieczenie wykonania bud\
etu;
Przyczyny deficytu:
- zrealizowana  stanowiąca zasób pienię\
ny
- nadmierne wydatki bud\
etowe,
przechodzący na następny okres bud\
etowy
- zbyt niskie dochody fiskalne
175 176
Rodzaje deficytów
Deficyt bud\
etowy
bud\
etowych
D = D + G + Ft rD - Tt
1) Deficyty cykliczne  (koniunkturalne), które są
t+1 t t t
skutkiem recesji gospodarczej
2) Deficyty strukturalne, które występowałyby,
D  deficyt bud\
etowy gdyby dochody i wydatki bud\
etowe państwa
realizowane były przy pełnym wykorzystaniu
G  wydatki państwa na dobra i usługi
zdolności wytwórczych gospodarki
F  płatności transferowe
r  stopa procentowa
3) Deficyty rzeczywiste  (faktyczne), które
przedstawiają faktyczną ró\
nicę między
T  podatki
wydatkami i dochodami bud\
etowymi państwa w
t  analizowany okres
danym okresie
177 178
Sposoby finansowania Sposoby finansowania
deficytu bud\
etowego deficytu bud\
etowego
2) Kredyt bankowy
1) obni\
enie wydatków bud\
etowych
Zmniejszenie mo\
liwości kredytowania sektora
Ograniczenie nakładów na ochronę zdrowia,
prywatnego
bezpieczeństwo, oświatę
Podniesienie stopy oprocentowania kredytu
Spadek popytu globalnego
Spadek aktywności przedsiębiorstw
Spadek poziomu dochodu narodowego
Spadek wpływów do bud\
etu państwa
179 180
Spadek wpływów do bud\
etu państwa
30
Sposoby finansowania
Podatek
deficytu bud\
etowego
3) Dług publiczny - całkowite, pozostające
do spłaty zadłu\
enie państwa w celu
jest to przymusowe, bezzwrotne,
pokrycia deficytu bud\
etowego
powszechne i nieodpłatne świadczenie
pienię\
ne przekazywane przez
- emitowanie obligacji i sprzeda\
ich na
podatnik na rzecz bud\
etu państwa
wolnym rynku bankom komercyjnym,
instytucjom ubezpieczeniowym,
przedsiębiorstwom i osobom
indywidualnym
181 182
Podatki mogą być nakładane
Typy opodatkowania
na:
a) Podatki bezpośrednie
Dochód  podatki pobierane od płac,
odsetek, rent i zysków
b) Podatki pośrednie
Wydatki  podatki nakładane na
c) Podatki proporcjonalne
dobra i usługi, które ludzie kupują
d) Podatki progresywne
Majątek - podatki przenoszące część
wartości majątku posiadanego przez
e) Podatki regresywne
ludzi na rząd
183 184
AD
AD1 = C + I +G
E2
t
Wydatki państwa +
AD2 = C + I +G
E3
opodatkowanie
Ga
E1
AD = C + I
Ca
+
450
Ia
Y
Y1 Y3 Y2
186
31
Zało\
enia do
mno\
nika wydatków publicznych Mno\
nik wydatków publicznych
i mno\
nika podatkowego
"Y 1
G  wydatki rządowe są autonomiczne
m = =
b
"G 1- c
T  podatki są autonomiczne
0Mno\
nik informuje ile razy przyrost dochodu
jest większy od wzrostu wydatków
rządowych na dobra i usługi
187 188
Przykład Mno\
nik podatkowy
c=0,8
"G=200 mld zł
"Y -c
"Y=1000 mld zł
m = =
t
"T 1- c
"Y=1/(1-0,8)*200=1000 mld zł
o ile zmieni się dochód narodowy, jeśli państwo zmieni kwoty podatków
autonomicznych. Mno\
nik jest ujemny, poniewa\
podwy\
szenie podatków obni\
a
DDO
189 190
Zało\
enia do
Mno\
nik wydatków
mno\
nika wydatków publicznych
publicznych
i mno\
nika podatkowego
G  wydatki rządowe są autonomiczne
"Y 1
m = =
T  Ta +t*Y
b
"G 1- c(1- t)
- Ta  podatki autonomiczne
- t  stopa podatkowa
- Y- dochód
191 192
32
Mno\
nik podatkowy Zrównowa\
enie bud\
etu
"G = "T
"Y -c
"Y/ "G=1
m = =
t
"T 1- c(1- t)
Rząd, mając na uwadze równowagę
bud\
etową, jest w stanie zwiększyć Y
o sumę swoich wydatków
193 194
Przykład Krzywa Laffera
c=0,8 ilustruje zale\
ność między stopą
opodatkowania dochodów a wpływami do
bud\
etu państwa.
"G=300 mln zł
Krzywa ta opiera się na zało\
eniu, \
e
wpływy do bud\
etu (z podatków T) zale\
ą
"T=300 mln zł
od dwóch wielkości:
"Y=mb* "G= 1/1-c* "G
- podstawy opodatkowania (czyli wysokości
dochodów)
"Y= 1/1-0,8*300 = 1.500 mln zł
- wysokości stóp podatkowych: t=T/Y
195 196
Krzywa Laffera
Wpływy
z
podatków
Tworzenie pieniądza
100% - Stopa podatkowa
197 198
33
Wskaz
nik rezerw
Celem rezerw obowiązkowych jest:
obowiązkowych
Stopa rezerw obowiązkowych jest to minimalna relacja
ograniczenie płynności banków
rezerw gotówkowych do wkładów (depozytów), jakie muszą
komercyjnych
utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku
centralnego
uniemo\
liwienie bankom komercyjnym
R
r =
nadmiernej kreacji pieniądza kredytowego
D
r  stopa rezerw obowiązkowych
R  rezerwy gotówkowe banku komercyjnego
D  wkłady (depozyty) płatne na \
ądanie
199 200
Banki Depozyty na Rezerwy Rezerwy
Kreacja pieniądza
\
ądanie obowiązkowe nadwy\
kowe
(kreacja po\
yczek)
kredytowego
A 1000,00 100,00 900,00
Zało\
enia: B 900,00 90,00 810,00
C 810,00 81,00 729,00
- wysokość rezerwy obowiązkowej jest stała i
D 729,00 72,90 624,10
jednakowa dla wszystkich form depozytu;
E 624,10 62,41 561,69
- nadwy\
ka depozytów jest w całości
F 561,69 56,17 505,62
wykorzystywana na udzielenie kredytów;
G 505,62 50,56 455,06
- początkowy depozyt w banku A wynosi 1000 H 455,06 45,51 409,55
& & & .. & & & .. & & & .. & & & ..
j.p.
System 10.000 1000,00 9000,00
- Stopa rezerwy obowiązkowej r= 0,1
bankowy
ogółem
201 202
PODAś PIENI
DZA M = D + C
Mno\
nik depozytowy
- D  depozyty na \
ądanie
- C  pieniądz gotówkowy
1
m =
d
BAZA MONETARNA 
r
zasób pieniądza wielkiej mocy
H = C + R
md  mno\
nik depozytowy
- C  gotówka w obiegu
r  wskaz
nik rezerw obowiązkowych
- R  wkłady na \
ądanie banków
komercyjnych w banku centralnym
203 204
34
Miary poda\
y pieniądza AGREGAT M1
zasoby wysoce płynnego środka
Są to tzw. agregaty pienię\
ne lub
miary zasobu pieniądza płatniczego
" gotówka
- M1
" ROR
- M2
" ró\
ne nieoprocentowane i
- M3
oprocentowane wkłady czekowe
- L
205 206
AGREGAT M2 AGREGAT M3
M1 + M2 +
" du\
e wkłady terminowe
wkłady oszczędnościowe
" du\
e wkłady bankowe dokonywane na
małe (do 100 000$) wkłady terminowe
indywidualnych warunkach
(ich wycofanie przed uzgodnionym
terminem jest karane obni\
ką odsetek)
udziały w funduszach inwestycyjnych
rynku pieniądza
207 208
AGREGAT L Gotówka w obiegu
M3 +
C = c * D
" dodatkowo obejmuje aktywa, które nie są
pieniądzem, lecz jego bliskim substytutem
- C  gotówka poza systemem
(np. obligacje, bony skarbowe)
bankowym
- c  stopa pieniądza gotówkowego
określona przez podmioty rynkowe
- D  ogólna wielkość depozytów w
bankach komercyjnych
209 210
35
Mno\
nik kreacji pieniądza
Mno\
nik bazy monetarnej
Informuje, o ile zmieni się ilość pieniądza na
skutek zmiany bazy monetarnej o jednostkę
Stopy procentowe
c +1
m =
k
c + r
211
Stopy ustalane przez RPP Stopa referencyjna
stopa interwencyjna, repo
referencyjna 3,50 % w skali rocznej;
określa minimalną cenę, po jakiej bank
centralny organizuje operacje otwartego rynku
lombardowa 5,00 % w skali rocznej;
międzybankowego polegające na zakupie bądz

sprzeda\
y przez bank centralny
depozytowa 2,00 % w skali rocznej;
krótkoterminowych papierów wartościowych w
celu przywrócenia równowagi na rynku.
redyskontowa 3,75 % w skali rocznej.
213 214
Wartości stopy referencyjnej
Stopa repo ( referencyjna)
Największa: 72% (1991-02-01) Ostatnia wartość
Najmniejsza: 3,5% (2009-06-25) (2009-06-25)  3,5%
wpływa na oprocentowanie
po\
yczek międzybankowych,
depozytów
kredytów dla klientów
na rentowność skarbowych papierów
wartościowych (pokazuje ile banki
zarabiają na środkach ulokowanych w
NBP).
215 216
36
Wartości stopy referencyjnej  2 lata
Stopa lombardowa
Największa: 72% (1991-02-01) Ostatnia wartość
Najmniejsza: 3,5% (2009-06-25) (2009-06-25)  3,5%
kredyt lombardowy
określa cenę, po której bank centralny udziela
bankom komercyjnym po\
yczek pod zastaw
papierów wartościowych. Kwota kredytu nie
mo\
e przekroczyć równowartości 80%
papierów wartościowych obcią\
onych zastawem
217 218
Wartości stopy lombardowej Wartości stopy lombardowej  2 lata
Największa: 39% (1991-09-15) Ostatnia wartość Największa: 39% (1991-09-15) Ostatnia wartość
Najmniejsza: 5,0% (2009-06-25) (2009-06-25)  5,0% Najmniejsza: 5,0% (2009-06-25) (2009-06-25)  5,0%
219 220
Wartości stopy depozytowej
Stopa depozytowa
Największa: 7.5% (2001-12-01) Ostatnia wartość
Najmniejsza: 2.0% (2009-06-25) (2009-06-25)  2,0%
określa oprocentowanie jednodniowych
depozytów składanych przez banki
komercyjne w banku centralnym.
Stopa ta określa najni\
sze mo\
liwe
oprocentowanie na rynku.
221 222
37
Wartości stopy depozytowej  2 lata
Stopa redyskontowa
Największa: 7.5% (2001-12-01) Ostatnia wartość
Najmniejsza: 2.0% (2009-06-25) (2009-06-25)  2,0%
redyskonta weksli
określa cenę, po jakiej bank centralny
skupuje weksle od banków komercyjnych.
Wcześniej weksle te zostały nabyte przez
banki komercyjne od swoich klientów.
223 224
Wartości stopy redyskontowa Wartości stopy redyskontowa  2 lata
Największa: 60% (1991-02-01) Ostatnia wartość Największa: 60% (1991-02-01) Ostatnia wartość
Najmniejsza: 3.75% (2009-06-25) (2009-06-25)  3,75% Najmniejsza: 3.75% (2009-06-25) (2009-06-25)  3,75%
225 226
Operacje otwartego
Polityka ekspansywna
rynku
obni\
anie stopy rezerw obowiązkowych
Polegają na skupie lub sprzeda\
y przez
obni\
anie stopy redyskontowej
bank centralny weksli skarbowych i
skup papierów wartościowych przez bank
obligacji państwowych
centralny
CEL:
- zwiększenie płynności b.k
- zwiększenie poda\
y pieniądza
- pobudzenie aktywności podmiotów gosp.
227 228
38
Polityka restrykcyjna
podniesienie stopy rezerw obowiązkowych
podniesienie stopy redyskontowej
sprzeda\
papierów wartościowych przez
bank centralny
CEL:
- zmniejszenie płynności b.k
- ograniczenie poda\
y pieniądza
- zmniejszenie aktywności podmiotów gosp.
229
39