metodologia wyk


METODOLOGIA BADAC
W PEDAGOGICE SPECJALNEJ
WYKAADY
OPRACOWAAA: MAJA BRZOZOWSKA
METODOLOGIA to system jasno określonych reguł i procedur, do których odwołują się badania
będące podstawą ewaluacji wiedzy.
METODOLOGIA DOSTARCZA:
1. Reguł planowania, prowadzenia, opisu i interpretacji badań.
2. Reguł wnioskowania o wynikach.
3. Reguł i kryteriów empirycznej obiektywności (prawdy) oraz metod i technik jej weryfikacji.
METODOLOGIA UMOŻLIWIA:
1. Bierną znajomość nauki (rozumienie tekstów naukowych, procedur badawczych);
2. Czynną znajomość nauki (umiejętność zaplanowania, przeprowadzenia badań, zinterpretowania
wyników).
METODOLOGIA JEST NAUK:
1. a) TEORETYCZN, bo stanowi system twierdzeń o metodach i procedurach badawczych.
b) EMPIRYCZN, bo jest to konkretne nauczenie się technik czynności stosowania metod, technik
narzędzi badawczych.
2. a) OGÓLN, bo opisuje prawidłowości rządzące procesem poznawczym.
b) SZCZEGÓAOW, bo dotyczy konkretnych procedur (prowadzenie badań).
3. a) OPISOW, bo daje rekonstrukcje procesu badawczego.
b) NORMATYWN, bo podaje reguły postępowania i pożądany wzorzec wytworów.
CECHY POZNANIA NAUKOWEGO :
1. OGÓLNOŚĆ
2. ŚCISAOŚĆ:
a) TRAFNOŚĆ pomiaru (czy pomiar mierzy to co powinien)
b) RZETELNOŚĆ pomiaru (ocena z jaką czułością/dokładnością dokonywany jest ten pomiar)
3. WYSOKI STOPIEC SPRAWDZALNOÅšCI (wynik powtarzany na innych osobach, wielokrotnie,
powinien dać taki sam wynik, efekt)
4. PEWNOŚĆ:
c) PSYCHOLOGICZNA jest to subiektywna wiarygodność
d) EPISTEMOLOGICZNA - stopień potwierdzenia przez dane empiryczne
e) LOGICZNA jest to niezawodność w teorii prawdopodobieństwa, (jeżeli w X przypadkach na
100 stwierdzamy fakt że...)
5. PROSTOTA
POMIAR MOŻE BYĆ :
- FIZYCZNY (centymetr, stopień)
- PSYCHOLOGICZNY, którego podstawą jest zgodność opinii sędziów kompetentnych
- PEDAGOGICZNY rozumiany jako wynik sprawdzianu, testu czy odpytania
PROCEDURA BADAWCZA
I. PODJCIE PROBLEMATYKI  musi byÅ› weryfikowalne empirycznie.
2
II. STUDIA LITERATUROWE  mają dostarczyć informacji co już wiadomo na dany temat
(dostarczają tzw. wiedzy zimnej - z podręczników i wiedzy gorącej  są to artykuły w
czasopismach naukowych relacjonujące wyniki najświeższych badań.
III. SFORMUAOWANIE PROBLEMU ( postawienie konkretnego pytania badawczego, na które
chcielibyśmy uzyskać odpowiedz)
CZTERY RODZAJE PYTAC BADAWCZYCH:
a) Czy jest różnica między dwoma grupami ze względu na & ?
b) Czy w danej grupie występuje zależność między dwoma cechami & ?
c) Czy między dwoma grupami występuje podobieństwo ze względu na & ?
d) Co wiadomo o& ?
IV. ANALIZA WYBRANEGO PYTANIA PROBLEMOWEGO:
(1) Zastanowić się, bo może trzeba rozbić pytanie problemowe na pytania szczegółowe
(pytania rozstrzygnięcia)
(2) Zdefiniować wszystkie pojęcia występujące w pytaniu problemowym (definicja pojęcia
a nie słów!)
(3) Model zmiennych występujących w pracy
ZMIENNA, albo cecha jest to dowolna właściwość, którą obserwujemy lub mierzymy.
KLASYFIKACJA ZMIENNYCH:
I PODZIAA:
" ZMIENNA ZALEŻNA - główna zmienna badana (skutek)
" ZMIENNA NIEZALEŻNA GAÓWNA (główna przyczyna)
" ZMIENNE NIEZALEŻNE TOWARZYSZCE albo uboczne są to czynniki współdziałające
ze zmienną niezależną główną. W badaniach pedagogicznych zmienne towarzyszące
to na ogół płeć, wiek, wykształcenie albo poziom dotychczasowej wiedzy,
środowisko, miejsce zamieszkania (miasto, wieś), status materialny (biedny,
zamożny), typ rodziny,(pełna, zrekonstruowana, rozbita). Zbiór ważnych zmiennych
towarzyszących powinien być każdorazowo dobrany do konkretnego pytania
badawczego.
" ZMIENNE NIEZALEŻNE ZAKAÓCAJCE:
- ZMIENNE DORAyNE (awaria, światło, wypisany długopis)
- ZMIENNE STAAE (nie jesteśmy ich wstanie wyeliminować, np. tendencja do
pokazywania się w dobrym świetle)
II PODZIAA:
" ZMIENNE JAKOŚCIOWE (umożliwiające klasyfikację)
" ZMIENNE PORZDKOWE (umożliwiające ustalanie kolejności)
" ZMIENNE ILOŚCIOWE (umożliwiające pomiar liczbowy dla każdej osoby z osobna)
(4) Operacjonalizacja zmiennych jest to:
a) Ustalenie jednostkowego sposobu pomiaru danej zmiennej albo
b) Ustalenie wskazników po, których można rozpoznać, że dana zmienna występuje.
3
WSKAyNIK jest to fakt empiryczny, którego wystąpienie jednoznacznie wskazuje, że
zachodzi dana zmienna. Na ogół, aby stwierdzić występowanie zmiennej należy
stwierdzić występowanie całego zestawu wskazników.
RODZAJE WSKAyNIKÓW:
I. WSKAyNIKI EMPIRYCZNE
a) Wskazniki BEHAWIORALNE, czyli czynności, gesty, pozycja ciała
b) Wskazniki WERBALNE są to wypowiedzi, pojedyncze słowa lub dzwięki
nieartykułowane
c) Wskazniki MIMICZNE są to wyraz twarzy od uśmiechu do grymasu
d) Wskazniki FIZJOLOGICZNE:
 zmiana barwy skóry, śluzówek, zmiana koloru tęczówki oka
 zmiana nawilżenia, pocenie, wysuszenie warg
 zmiana spastyki: drżenie, dygotanie, u niektórych zwiększona gestykulacja
bądz kompletny bezwład
e) Wskazniki fizyczne
II. WSKAyNIKI DEFINICYJNE
a) Liczby punktów z testów bądz kwestionariuszy
b) Wskazana kategoria odpowiedzi na pytanie ankietowe
c) Opinia sędziów kompetentnych
(5) Postawienie hipotez badawczych jest wstępną odpowiedzią na postawione pytanie
problemowe.
PLANOWANIE BADAC
Przed właściwym planowaniem badań trzeba podjąć kilka ogólnych decyzji i określić:
1. PODEJÅšCIE BADAWCZE
" NOMOTETYCZNE celem jest sformułowanie ogólnych prawd dotyczących szerokich
populacji
" IDIOGRAFICZNE celem jest studium przypadku czyli opis dotyczy pojedynczej osoby
2. WYBIERAMY STRATEGI BADAWCZ
" STRATEGIA BADAC PROSTYCH (wyczerpujących), która polega na tym, że badamy
wszystkie obiekty czy osoby należące do danej populacji
" STRATEGIA BADAC REPREZENTATYWNYCH  badania przeprowadzamy na grupie
wylosowanej z populacji (wg. przyjętej tradycji zwyczajowa minimalna grupa do pracy
licencjackiej  10 osób, do pracy magisterskiej  30-40 osób)
3. CHARAKTER BADAC
" BADANIA ILOŚCIOWE stosuje się pomiar właściwy każdego obiektu czy osoby i
opracowanie statystyczne
" BADANIA JAKOŚCIOWE z reguły przeprowadzane na jednostkach lub kilku obiektach czy
osobach i stosuje siÄ™ opis na podstawie obserwacji lub wywiadu
4
UWAGA!!! Jeżeli wywiad lub obserwacja dotyczy wielu osób to wyniki również opracowuje
siÄ™ statystycznie.
4. WYBÓR METODY, TECHNIKI I NARZDZIA BADAWCZEGO
METODA  (wg Kotarbińskiego) to system postępowania, jest to sposób wykonania
czynu złożonego, polegający na określonym doborze i układzie działań składowych, a
przy tym uplanowiony i nadajÄ…cy siÄ™ do wielokrotnego stosowania.
METODA BADAC  (wg Pilcha) to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów
koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania
badacza zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego.
Pilch stosuje 3 stopniowy podział: metoda techniki narzędzia
KLASYFIKACJA METOD:
o wg. T. Pilcha:
 eksperyment pedagogiczny
 monografia
 studium przypadku
 sondaż diagnostyczny
o wg. Ch. i D. Nachmias (metodologia badań społecznych):
 eksperyment (plany eksperymentalne i quasi eksperymentalne)
 obserwacja
 badania sondażowe
 pomiar nieinwazyjny czyli badanie dokumentów bądz analiza treści
o wg. J. Strelau:
 eksperyment
 obserwacja
 rozmowa i wywiad
 testy inteligencji i zdolności
 kwestionariusze
 metody projekcyjne
 symulacja komputerowa
TECHNIKI BADAWCZE są to jednorodne czynności określone przez dobór odpowiedniej
metody.
PODZIAA TECHNIK:
o wg. T. Pilcha:
- obserwacja
- wywiad
- ankieta
5
- badanie dokumentów
- analiza treści
- techniki projekcyjne
o wg. Ch. i D. Nachmias:
- ankieta
- wywiad
- kwestionariusz
NARZDZIE BADAWCZE jest to przedmiot służący realizacji wybranej techniki np. do
realizacji obserwacji służą następujące narzędzia: nagranie kamerą, notatki, arkusz
obserwacji, dziennik obserwacji.
5. USTALAMY:
 kto będzie badany,
 kto będzie przeprowadzać badania,
 kiedy i z jakim rozłożeniem w czasie będą wykonane badania,
 gdzie i w jakich warunkach będą wykonane badania,
 konieczna jest operacjonalizacja zmiennych, czasami konieczny jest pilotaż.
6. UAOŻENIE PLANU BADAC.
7. PRZEPROWADZENIE BADAC.
8. OPRACOWANIE WYNIKÓW BADAC składa się z trzech podstawowych kroków:
I. ZESTAWIENIE WYNIKÓW SUROWYCH może mieć charakter tabeli wszystkich pomiarów
dokonanych albo zestawienie wszystkich protokołów z wykonanych obserwacji.
II. W przypadku badań jakościowych OPIS WYNIKÓW I ODPOWIEDNIA INTERPRETACJA
uzyskanych danych, w przypadku badań ilościowych OPIS STATYSTYCZNY czyli liczenie
wskazników charakteryzujących próbę badaną.
III. WNIOSKOWANIE STATYSTYCZNE czyli stosowanie testów statystycznych w celu ustalenia
prawdopodobieństwa z jakim możemy orzec, że wyniki w całej populacji będą takie jak
w zbadanej próbie.
9. PODSUMOWANIE I OMÓWIENIE WYNIKÓW POPRZEZ:
I. Zestawienie hipotez, które udało się potwierdzić i krótka interpretacja co wynika z
uzyskanych danych.
II. Zestawienie hipotez, których nie udało się potwierdzić i próba własnej interpretacji
dlaczego.
III. Założyć, że nasza praca będzie powtórzona lub kontynuowana i ustalić co należałoby
zmienić, poprawić, uzupełnić, bądz w jakim kierunku warto kontynuować badania.
IV. Próba własnej oceny. Co wynika z naszej pracy dla pedagogiki?
6
PRACA MAGISTERSKA:
Zadaniem pracy magisterskiej jest realizacja procedury badawczej.
Typowa praca będzie się składać z następujących rozdziałów:
1. WSTP, w którym podajemy cel pracy i zazwyczaj uzasadniamy jak doszło do jego wyboru.
2. TEORETYCZNE zestawienie informacji z literatury; co wiadomo na dany temat.
3. METODOLOGIA, czyli opis procedury badawczej. Powinna się kończyć hipotezami pracy.
4. RELACJA BADAC, czyli krótka relacja ze sposobu przeprowadzenia badań oraz prezentacja i
opracowanie wyników.
5. BIBLIOGRAFIA, czyli zestawienie wykorzystanej literatury.
OBSERWACJA
OBSERWACJA jest to spostrzeganie kierowane zadaniem. (wg K. Ajdukiewicz).
Na ogół obserwacja dotyczy ludzi, służy wyjaśnianiu zachowań ludzi poprzez przypisywanie im
odpowiednich stanów psychicznych. W tym znaczeniu obserwacja polega na spostrzeganiu rejestracji i
interpretacji przez analogiÄ™ lub intuicyjny wglÄ…d.
Każdy z podstawowych elementów obserwacji: (spostrzeganie, rejestracja i interpretacja) jest wręcz
najeżony możliwością popełniania błędów, dlatego pierwsze wnioski z obserwacji należy traktować
jako hipotezy do zweryfikowania.
Obserwacja zawsze wymaga operacjonalizacji zmiennych (przypisanie zmiennym metod
pomiarowych, lub innych sposobów ustalania ich wartości tj. jeżeli mamy zaobserwować jakąś cechę,
to musimy ustalić wskazniki, na co konkretnie patrzeć, co konkretnie rejestrować żeby stwierdzić
obserwowanÄ… cechÄ™).
ZALETY (POŻYTKI) Z OBSERWACJI:
 osobisty kontakt
 własny całościowy ogląd krytyczny
 naturalność
 niezakłócony przebieg od początku do końca zdarzenia
 uwzględnianie kontekstu zdarzeń
 otwartość na trudne do przewidzenia sytuacje
 możliwość weryfikacji hipotez
WADY I OGRANICZENIA OBSERWACJI:
 czasami świadomość bycia obserwowanym zmienia zachowanie
 niepowtarzalność
 czasochłonność
 konieczność występowania zewnętrznych wskazników:
a) wiele wskazników w jednym momencie
b) różne wskazniki tego samego stanu
c) podobne wskazniki różnych stanów
 jeżeli widzimy zdarzenie trzeba rozpoznać czego wskazniki widzimy
7
 jeżeli planujemy obserwację trzeba określić wskazniki
 czasami nie prowadzi się obserwacji ze względów etycznych
CECHY DOBREJ OBSERWACJI:
1. Obserwacja powinna być celowa.
2. Obserwacja ma być obiektywna. Obiektywizm oznacza wykluczenie wartościowania czyli
oceniania czy to jest dobrze, czy zle. Rejestrujemy fakty natomiast ich nie oceniamy na tym
polega obserwacja obiektywna.
3. Obserwacja ma być wierna. Wierność oznacza, że rejestrujemy dokładnie fakty natomiast nie
próbujemy ich zastępować interpretacją.
4. Obserwacja wyczerpująca (w ramach wycinka powinno zaobserwować się wszystko co do tego
wycinka należy) .
5. Obserwacja wycinkowa, cząstkowa (ponieważ nigdy nie jesteśmy wstanie zaobserwować
wszystkiego to obserwacja musi być wycinkowa  dotyczyć fragmentu rzeczywistości).
TYPOLOGIA OBSERWACJI:
I. UJCIA OBSERWACJI:
 obserwacja bez interwencji
 obserwacja z interwencjÄ…
II. TYPY OBSERWACJI:
a) Obserwacja typu bezpośredniego ( prowadzona osobiście tu i teraz) i pośredniego (któryś z
warunków nie jest spełniony - osobiście tu i teraz ) polega na zebraniu informacji od
wiarygodnego obserwatora lub naocznego świadka, w praktyce może to być wywiad, rozmowa,
ankieta.
b) Podział typów ze względu na warunki obserwacji:
- obserwacja naturalna jest to obserwacja prowadzona tam gdzie dzieje siÄ™ dane zdarzenie
np. w autobusie, piaskownicy, klasie szkolnej
- obserwacja laboratoryjna
- obserwacja w warunkach sztucznych
c) Typy ze względu na rolę obserwatora:
- obserwacja neutralna polega na tym, że obserwator tylko obserwuje/rejestruje nie
wpływa w żaden sposób na zdarzenie.
- obserwacja aranżowana polega na tym, że obserwator decyduje o warunkach obserwacji.
- obserwacja uczestnicząca gdzie obserwator jest uczestnikiem zdarzeń np. obserwator jest
uczestnikiem w grupie dyskusyjnej.
III. RODZAJE OBSERWACJI:
1. Ze względu na zakres obserwacja może być:
8
a) całkowita ( monograficzna zestawiająca wiele obserwacji prowadzonych z różnych
punktów widzenia, z różnych sytuacji ) lub
b) cząstkowa ( ma na celu odpowiedz na jedno lub kilka konkretnych pytań problemowych ).
2. Ze względu na program obserwacja może być
a) swobodna ( polega na tym, że dostosowujemy się do przebiegu zjawiska czy zdarzenia i
rejestrujemy tak jak ono przebiega ) lub
b) kierowana ( polega na tym, że mamy punkt po punkcie spisany program co mamy
konkretnie zaobserwować i realizujemy konkretne punkty programu )
3. Ze względu na jawność obserwacja może być
a) jawna ( polega na tym, że osoba badana ma pełną świadomość, że jest obserwowana ),
b) niejawna ( polega na tym, że obserwator nie robi nic aby ukryć swoją obecność czy
zamaskować fakt prowadzenia obserwacji, ale osoba badana może, ale nie musi zdawać
sobie sprawy z tego, że jest obserwowana  widzi, że się patrzę, ale nie wie, że
przeprowadzam celowÄ… obserwacjÄ™ ) lub
c) ukryta ( polega na tym, że obserwator celowo ukrywa albo maskuje fakt prowadzenia
obserwacji np. można użyć ukrytej kamery, lustra weneckiego, kryjówki, można się
przebrać ).
4. Ze względu na rozkład w czasie obserwacja może być
a) dorywcza ( polega na tym, że rejestrujemy jeden wycinek zdarzenia ),
b) ciągła ( polega na tym, że bez przerwy rejestrujemy jakieś zdarzenie od naturalnego
początku do naturalnego końca ) i
c) dyskretna ( polega na tym, że rejestrujemy pewne odcinki, obserwacja prowadzona jest w
bardziej lub mniej regularnych odcinkach; odcinki mogą być regularne np. w trakcie
egzaminu obserwujemy co dwie minuty zdenerwowanie studenta, odcinki mogą być
nieregularne kiedy np. obserwujemy zachowania agresywne w trakcie przerwy szkolnej
interesują nas tylko właśnie te zachowania podczas kiedy ich nie ma obserwację
przerywamy).
5. Ze względu na ścisłość obserwacja może być
a) zwyczajna ( prowadzona jest tak jak umiemy ) i
b) ścisła ( polega na tym, że posługujemy się specjalnie przygotowanymi tabelami do
wpisywania wyników albo uprzednio przygotowanymi arkuszami obserwacji gdzie mamy
punkt po punkcie napisane na co popatrzeć i jak zarejestrować to co widzimy ).
IV. FORMY OBSERWACJI:
1. OBSERWACJA FOTOGRAFICZNA (POPRZECZNA) jest to obserwacja krótkiego wycinka zdarzenia
rejestrowana z maksymalna dokładnością np. reakcja człowieka na hałas, przy pomocy
papierowej torby.
9
2. OBSERWACJA PRÓBEK ZDARZEC albo inaczej zdarzeń znaczących (POPRZECZNA DYSKRETNA)
polega na tym, że rejestrujemy tylko wycinki zdarzeń, które ściśle należą do celu obserwacji,
a pomijamy wszystko inne czyli prowadzimy obserwacje w momencie trwania interesujÄ…cych
nas zdarzeń i przerywamy gdy te zdarzenia nie następują.
3. OBSERWACJA TYPU  DZIENNICZKI OBSERWACYJNE (OBSERWACJA PODAUŻNA) jest to
obserwacja długotrwałych zdarzeń rozciągniętych w czasie takich jak: rozwój, dojrzewanie,
dynamika grupy, postępy resocjalizacji czy rewalidacji, ale także starzenie się, narastanie
objawów choroby.
4. OBSERWACJA PRÓBEK CZASOWYCH (PODAUŻNA DYSKRETNA) polega na tym, że rejestrujemy
wycinki zdarzenia w regularnych odcinkach czasu przy czym konieczne jest uprzednie
opracowanie scheduły (jest to klasyfikacja możliwych przejawów obserwowanego zdarzenia
i często przyporządkowujemy każdej kategorii określony znak graficzny); stosujemy do
zdarzeń płynnych w czasie.
5. OBSERWACJA KWESTIONARIUSZOWA polega na tym, że obserwacja przebiega według
specjalnie przygotowanego arkusza obserwacji.
Najbardziej znane i najczęściej stosowane arkusze w pedagogice to:
 Barbara Markowska  Arkusz zachowania siÄ™ ucznia
 Mieczysław Choynowski  Arkusz zachowania się dziecka
 Earl Schaefer i May Aaronson  Kwestionariusz CBI (kwestionariusz zachowania siÄ™
dziecka w przedszkolu i szkole)
PLANOWANIE OBSERWACJI:
1. wymaga precyzyjnego ustalenia celu
2. stawiamy konkretne pytanie problemowe, na które obserwacja ma odpowiedzieć
3. czasami pytanie problemowe rozbijamy na szereg szczegółowych tzw. pytań rozstrzygnięcia
zwykle zaczynajÄ… siÄ™ od czy...? i na nie odpowiada siÄ™ tak lub nie
4. czasami do każdego pytania problemowego z osobna ustalamy schedułę czyli klasyfikujemy
jakie mogą wystąpić kategorie zdarzeń czy zachowań
5. operacjonalizacja  do każdego pytania problemowego z osobna (lub do każdej kategorii
scheduły z osobna) ustalamy wskazniki obserwacyjne (na co konkretnie patrzeć)
ZASADY PRZEPROWADZANIA OBSERWACJI:
" KONTEKST  równolegle ustalamy kto będzie obserwowany (jednostka czy grupa), kto będzie
obserwatorem, gdzie i w jakich warunkach, kiedy i z jakim rozłożeniem w czasie ustalamy ujęcie,
typ, rodzaj, formę obserwacji ; ustalamy ewentualnie potrzebne narzędzia i materiały pomocnicze;
" REJESTRACJA  ustalamy sposób w jaki obserwacja będzie rejestrowana
" INTERPRETACJA  ustalamy sposób w jaki obserwacja będzie opracowywana
PYTANIA PROBLEMOWE, KTÓRE STAWIAMY PLANUJC OBSERWACJ MOG BYĆ NASTPUJCE:
1. Czy wystÄ…pi konkretny fakt.
2. Ile wystąpi przypadków danego zdarzenia.
3. Jaki wystąpi rodzaj zachowań, sposób reakcji albo typ objawów.
4. Możemy zapytać o przebieg zdarzenia i jego uwarunkowania.
10
5. Możemy pytać o nasilenie objawu (jeżeli pytamy o nasilenie objawu konieczne jest
zastosowanie obserwacyjnych skal szacunkowych ).
OPRACOWANIE WYNIKÓW OBSERWACJI:
" GDY OBSERWACJA BYAA JEDNORAZOWA  CHARAKTER OPISOWY: cel, pytanie problemowe,
podsumowanie kontekstu, krótka charakterystyka obiektu obserwowanego, podsumowujemy
rejestrację (jakie dane w jaki sposób były rejestrowane), podsumowujemy interpretację, tak aby
odpowiedzieć na pytanie problemowe i zrealizować postawiony cel.
" GDY OBSERWACJA BYAA WIELOKROTNA  CHARAKTER STATYSTYCZNY: podstawÄ… opracowania
statystycznego, będzie klasyfikacji uzyskanych danych.
SKALE SZACUNKOWE  SKALE OCEN
SKALE OCEN sÄ… odmiana obserwacji kwalifikowanej stosowanÄ… Å‚Ä…cznie z podstawowÄ… obserwacjÄ…, lub
niezależnie i maja na celu oszacowanie nasilenia obserwowanych zmiennych. Istotą skal jest
przypisywanie umownych wartości liczbowych przy szacowaniu nasilenia cech niemierzalnych
ilościowo.
RODZAJE SKAL:
" SKALA NUMERYCZNA  jest to ciąg liczb (może zaczynać cię od 0/1/dowolnej innej wartości),
którego długość jest dowolna, gdzie każdej liczbie przypisuje się umowną wartość. Przykładem
takiej skali sÄ… klasyczne oceny szkolne.
" SKALA GRAFICZNA:
a) CIGAA  jest to odcinek linii z wyraznie zaznaczonymi krańcami.
C A
B
BEZNADZIEJNY REWELACYJNY
- Dane możemy porangować, czyli ustalić kolejność ze względu na nasilenie cech.
- Można zmierzyć w milimetrach odległość od krańca skali do danego punktu, która
stanowi umowne oszacowanie punktowe.
b) DYSKRETNA  pomiar podzielony na odcinki
b n s u si bsi ex
b  brak reakcji
n  nikła reakcja
s  słaba reakcja
u  umiarkowana reakcja
si  silna reakcja
bsi  bardzo silna reakcja
ex  ekstremalna reakcja
" SKALA GRAFICZNO-NUMERYCZNA
a) JEDNOSTRONNA, to połączenie dwóch poprzednich skal
0 1 2 3 4
11
b) DWUSTRONNA, gdzie zerowa wartość jest w środku skali, na lewo znajdują się wartości
ujemne, a na prawo wartości dodatnie. Zwykle używana jest do ocen postaw i ustosunkowań.
-2
-1 0 1 2
" SKALA SKUMULOWANYCH OCEN  stosujemy gdy cecha szacowana jest złożona, a o jej
wystąpieniu świadczy wiele drobnych, niezależnych wskazników. Są wykorzystywane w rożnego
rodzaju kwestionariuszach i psychozabawach.
" NAZWISKOWA  w badaniach dzieci młodszych, polega na tym, że zamiast punktów na skali,
umieszczone są nazwiska osób, których zachowanie stanowi pewien wzorzec, czy wskaznik.
" PRZYMIOTNIKOWE, bądz PRZYSAÓWKOWE, gdzie zamiast punktów na skali, są określone ciągi
przymiotników, bądz przysłówków.
Skale szacunkowe można stosować tylko do cech stopniowalnych, np. poziom znudzenia, nigdy do
cech nie stopniowalnych.
WYMAGANIA TECHNICZNE STAWIANE SKALOM:
LICZBA PUNKTÓW NA SKALI DYSKRETNEJ zależy od stopniowalności cech, w zasadzie stosuje się
na skali jednostronnej od 3 do 7, zaÅ› na skali dwustronnej od 5 do 11 stopni danej cechy.
DAUGOŚĆ SKALI GRAFICZNEJ od 10 do 18 cm., musi się zmieścić na szerokości strony.
OPIS SKALI MUSI MIEĆ PODANE:
" definicje cechy szacowanej, czyli co konkretnie szacujemy
" definicja skonkretyzowana /operacyjna, podaje jakie konkretne wskazniki bierzemy pod
uwagÄ™.
" skala ma być wyraznie oznaczona, tzn. oznaczenie poszczególnych punktów, ma być jak
najbliżej punktów, które oznaczają.
" pożądana jest legenda (inaczej opis).
PROBLEM  DOBRYCH I ZAYCH KRACCÓW SKAL, jest efektem bardzo małej ilości cech, którym
intuicyjnie nie przypisujemy określonych wartości
" DOBRE  opisujące stany przez nas pożądane, wartościowane dodatnio,
" ZAE  opisujące stany przez nas niepożądane, wartościowane ujemnie.
W metodologii występują dwa modele radzenia sobie:
" kraniec zły zawsze umieszczać z lewej strony, a kraniec dobry z prawej, gdyż niektórzy nie
czytają dalej stwierdzeń, bo łatwiej jest się zgodzić na cechę pozytywną.
" skala odwrócona losowo, tak by nie było jednolitego porządku
" niedopuszczalne jest zaczynanie wszystkich skal od krańca pozytywnego!
DWIE TECHNIKI ZWIKSZAJCE RZETELNOŚĆ POMIARU:
" ROZSZERZANIE ŚRODKA SKALI  stosujemy wtedy jeżeli spodziewamy się nagromadzenia
jednakowych ocen w określonym punkcie skali, polega to na tym, że w punkcie potencjalnego
nagromadzenia ocen wprowadzamy dodatkowe, gęściejsze punkty.
12
" ZAKOTWICZANIE SKALI  polega na tym, że do pełnej skali opisującej badaną cechę, od
minimum, do maksimum nasilenia, dodajemy na krańcach kategorie dodatkowe, utrzymane
jako ocena wykraczajÄ…ca poza stan realny, ekstremalna, lub fantazyjna. Skala zakotwiczona jest
rzetelniejsza.
KOLEJNOŚĆ OCENY:
" w zasadzie każda skala powinna być umieszczana na osobnej kartce,
" bezpośrednio po sobie powinny być cechy zdecydowanie różne,
" jeżeli mamy zbiór skal i oceniamy wiele osób, wówczas najpierw oceniamy wszystkie osoby na
1 skali, potem na 2 skali itd. Absolutnie niedopuszczalna jest kolejność najpierw pierwsza
osoba na wszystkich skalach, potem druga itd..
BADY W SZACOWANIU
1. NIEJEDNOLITOŚĆ OCENY ze względu na indywidualne gusta.
- przeciwdziałanie stosowanie skal bardzo dokładnie, operacyjnie opisanych.
2. NIEJEDNOZNACZNY OPIS SKAL I UŻYTYCH TERMINÓW, niejednoznaczne terminy w opisie skali
np. dużo, mało, nigdy, zawsze.
- przeciwdziałanie operacjonalizacja punktów na skali, żeby wszyscy dany punkt rozumieli tak samo.
3. BAD AAGODNOŚCI/ SUROWOŚCI, który w skrajnych przypadkach może przekształcać się w
postawę adwokacką (polega na tym, że zwracamy uwagę na plusy, zalety pomijając wady) bądz
postawę prokuratorską (zwracamy uwagę na minusy), może wynikać z dwóch zródeł albo z
czynników osobowościowych, albo z przyjętych standardów, poważny błąd w ocenie  brak
obiektywizmu,
- przeciwdziałanie szkolenie sędziów, jeśli ktoś wie, że jest zbyt łagodny bądz zbyt surowy
powinien rezygnować ze skal ciągłych na rzecz skal dyskretnych bardzo precyzyjnie opisanych
w terminach operacyjnych
KWANTYFIKATORY  pojęcia ogólne, np. dużo, mało, dobrze, zle, zawsze, często, nigdy dużo,
mało, nigdy, zawsze.
4. BAD TENDENCJI CENTRALNEJ, który polega na tym, że oceny grupujemy w środku, a unikamy
krańców skali w efekcie wszyscy oceniani są jako przeciętni i niezróżnicowani między sobą;
może wynikać z albo nadmiernej ostrożności w stosowaniu oceny, albo dążenia żeby się nikomu
nie narazić i mieć święty spokój;
- przeciwdziałanie szkolenie sędziów, unikanie skal ciągłych na rzecz dyskretnych precyzyjnie
opisanych, ale także zakotwiczenie skali i także stosowanie skali z rozszerzonym środkiem
5. BAD GENERALIZACJI, EFEKT HALO BDy EFEKT AUREOLI ( powszechny wszyscy mu ulegamy )
polega na nieuprawnionych, nieuzasadnionych korelacjach ocen z różnych skal np. jeśli ktoś był
pozytywnie oceniany w pierwszej skali to będzie pozytywnie oceniony w drugiej skali; ten błąd
wynika ze struktury spostrzegania i polega na tym, że albo kierujemy się przy ocenie pierwszym
wrażeniem, albo kierujemy się ogólnym wrażeniem, albo stereotypami poznawczymi,
Istnieje 5 sytuacji, w których ten błąd będzie występować ze 100% pewnością:
1) szacowana cech jest zle bÄ…dz nie wystarczajÄ…co zdefiniowana
13
2) szacowana cech rzadko występuje i nie mamy wprawy w jej ocenie
3) w opisie cechy występują kwantyfikatory bądz skala ma charakter czasowy
4) skala dotyczy etyki lub moralności
5) cecha dotyczy kontaktów interpersonalnych i w nich się przejawia
- przeciwdziałania unikać tych sytuacji, szkolić sędziów, stosować skale precyzyjnie opisane,
umieszczać każdą skalę na osobnej kartce, ! zachować reguły kolejności oceniania
6. BAD UPODOBNIENIA polega na tym, że jeżeli bezpośrednio po sobie oceniamy cechy podobne to
desygnaty ich występowania zacierają się i cechy te oceniamy identycznie;
- przeciwdziałanie bezpośrednio po sobie powinny być cechy wyraznie różne, każda skala na
osobnej kartce no i precyzyjny opis.
7. BAD KONTRASTU występuje w dwóch przeciwstawnych formach i polega na tym, że
przypisujemy innym swoje własne cechy albo przypisujemy innym przeciwieństwo swoich
własnych cech;
- przeciwdziałanie szkolenie sędziów i precyzyjny opis skali.
8. WYSTPOWANIE ZMIENNEJ APROBATY SPOAECZNEJ EDWARDS A występuje w skalach, w
których sami siebie oceniamy; polega na tym, że przypisujemy sobie wyższe oceny niż
uprawnione, stawiamy się w lepszym świetle, błąd ten występuje w trzech podstawowych
przejawach:
a) przypisujemy sobie cechy pozytywnie wartościowane w danej kulturze, w danym środowisku
b) przypisujemy sobie cechy wysoko cenione przez odbiorcÄ™ w skali
c) występuje zjawisko odgadywania hipotezy tzn. oceniamy się tak żeby  było dobrze
WAASNA SKALA POWINNA MIEĆ:
" cechę podaną, którą szacuję czyli podany cel
" definicjÄ™ tej cechy
" definicję operacyjną, skonkretyzowaną po czym konkretnie poznamy, że dana cecha
występuje
" legendę czyli opis poszczególnych punktów na skali
" skalÄ™
Punkty ze skal szacunkowych maja wartość umowną, nie można traktować punktów na skali
szacunkowej jak pełno prawnego pomiaru ilościowego.
WYWIAD
WYWIAD jest to gromadzenie danych przez bezpośredni kontakt z rozmówcą. Może być traktowany
jako obserwacja pośrednia. Uznawany jest obok obserwacji za gruntowną formę poznania drugiego
człowieka, może być również technika pomocniczą.
ROZRÓŻNIENIE:
WYWIAD  na ogół dotyczy problemów osoby trzeciej np. wywiad z matką na temat problemów
dziecka w szkole; ma bardziej formalnÄ… strukturÄ™.
14
ROZMOWA  dotyczy sytuacji, w której rozmawiamy z człowiekiem o jego problemach np. rozmowa z
dzieckiem o tym czego nie lubi w szkole; może być swobodna lub ukierunkowana.
WYWIADY DZIELIMY NA :
I PODZIAA:
1. RUTYNOWY ma na celu zebranie podstawowych informacji
2. ANAMNESTYCZNY zawsze sięga w przeszłość tzn. do najdalszych wspomnień albo do
pierwszych przejawów omawianego zjawiska; może być bardzo rozbudowany
3. DIAGNOSTYCZNY ma na celu rozwiÄ…zanie konkretnego problemu, odpowiedz na konkretne
pytanie problemowe
4. ÅšRODOWISKOWY polega na zebraniu informacji o osobie w jej otoczeniu
II PODZIAA:
1. OTWARTY (swobodny albo niekierowany) polega na tym, że zadajemy naszemu respondentowi
ogólne pytanie problemowe i dajemy całkowita swobodę odpowiedzi np.  Co pan sądzi o...?
2. PÓAOTWARTY polega na tym, że zaczynamy od pytania ogólnego problemowego wspomagamy
rozmówcę dodatkowymi pytaniami szczegółowymi, wyjaśniającymi, sondującymi,
uzupełniającymi czy projekcyjnymi (jeżeli rozmawiamy z dziećmi zaczynamy od pytań
szczegółowych)
3. PÓAZAMKNITY polega na tym, że prowadzący zaczyna od zadawania pytań, ale jeżeli
rozmówca wykazuje inwencje to pozwala mu na bardziej swobodną wypowiedz
a. Zamknięty polega na tym, że prowadzący zadaje wszystkie pytania
b. Skategoryzowany polega na tym, że jest rygorystycznie ustalona lista pytań, zadajemy
pytania według ustalonej listy absolutnie bez żadnych zmian, bez pytań dodatkowych,
niczego nie pomijając, niczego nie dodając; chodzi o uzyskanie ściśle porównywalnych
odpowiedzi
WYBÓR FORMY WYPOWIEDZI ZALEŻY OD:
1. tego czy bardziej nam zależy na poznaniu człowieka czy na rozwiązaniu konkretnego problemu
2. stopnia poinformowania uczestników wywiadu
3. stopnia motywacji respondenta, im wyższa motywacja tym forma bardziej otwarta
4. łatwości wypowiadania się, im większa łatwość wypowiadania się tym forma bardziej otwarta
ZALETY WYWIADÓW:
" Wywiad umożliwia wszechstronne, gruntowne poznanie rozmówcy i jego problemu
" Uzyskiwanie wiarygodnych danych o sprawach bieżących, przeszłych lub prognozowanych
" Możliwość kontroli wiarygodności uzyskiwanych danych
" Możliwość dotarcia do unikalnych danych
" Możliwość poznania kontekstu
WADY I OGRANICZENIA WYWIADÓW:
" Uzależnione od motywacji respondenta
" Ryzyko uzyskiwania danych mało wiarygodnych lub zafałszowanych
" Duża czasochłonność
15
" Nieporównywalność informacji w przypadku wywiadów indywidualnych
" Konieczność zapewnienia odpowiednich warunków, spokoju, intymności
" Konieczność nawiązania kontaktu i braku uprzedzeń ze strony przeprowadzającego
PLANOWANIE WYWIADU:
1. Najpierw cel, ustalamy czego chcemy się dowiedzieć.
2. Ustalamy problemy szczegółowe, które chcemy poruszyć.
3. Ustalamy i układamy pytania szczegółowe, gdzie lista pytań musi być ustalona,
uporządkowana merytorycznie, logicznie, treściowo. Nie powinno być gwałtownych zmian
tematu, stosujemy tzw. Aagodne pytania przejściowe.
STRUKTURA WYWIADU:
Zawsze składa się z 3 części:
1. Wstęp, wprowadzenie  służy do udzielenia podstawowych informacji ukierunkowujących
rozmowę, nawiązania kontaktu, wytworzenia motywacji, aby mówić rzeczy istotne i
zlikwidowanie oporów do ich ukrywania, ok. 10 min (cały wywiad  60 min.).
INFORMACJE W NIM ZAWARTE (TAKŻE DLA ANKIETY):
a) Kto prowadził badania i jaką instytucję prezentuje.
b) Jaka jest populacja jest badana (do kogo jest skierowany).
c) Sposób zakwalifikowania respondentów do badań.
d) Cel badania.
e) Ogólnie sformułowany temat (bardziej ogólnie niż naprawdę brzmi).
f) Uzasadnienie ważności tematu, oczekiwania wobec respondenta.
g) Prośba o udział w wywiadzie/ankiecie.
h) Wyjaśnienie jak zapisywać odpowiedzi.
i) Prośba o szczere odpowiedzi (zmniejszenie tzw. Aprobaty społecznej).
j) Informacje o sposobie opracowania wyników i do czego będą wykorzystane.
k) Informacje o ochronie danych osobowych.
2. Zasadnicza  główna część, w której zadajemy pytania. Uporządkowana logicznie i
merytorycznie. Język prosty, zrozumiały, poprawny.
3. Zakończenie  musi być sygnalizowane! Pełni kilka ważnych funkcji: informuje o tym, że
wywiad zaraz się skończy; zwykle pod koniec ludzie mówią najbardziej osobiste rzeczy,
najbardziej istotne; dzięki temu traktujemy respondenta jako partnera rozmowy i wtedy udzieli
nam najcenniejsze, sterujące informacje. Należy wygasić wszelkie podwyższone emocje!
REJESTRACJA WYWIADU:
Dobrze jest, gdy wywiad można nagrać, tylko za pozwoleniem respondenta. Jeżeli nie wyrażono
zgody na nagrywanie musimy prowadzić notatki. Nie pisać wszystkiego!
Potrzeba stworzyć schedue znaków!!! Na bieżąco przeprowadza się obserwację respondenta: wygląd,
zachowanie (mimika, gesty, własne wnioski).
OPRACOWANIE WYNIKÓW:
16
Gdy wywiad był jednorazowy to: odwrotność planowania wywiadu, ostateczne podsumowanie
wywiadu ma być odpowiedzią na cel wywiadu wraz z oceną wywiadu
Gdy zaś był przeprowadzany wielokrotnie to wyniki opracowuje się tak samo jak w przypadku
ankiety, czyli statystycznie
GAÓWNE PRZYCZYNY ZAKAÓCEC WYNIKÓW WYWIADU:
Zmienna aprobata społeczna
Nadmierna solidarność/dbałość o osoby bliskie
Fałszywa solidarność (o sobie powiem, ale nie o znajomych)
Świadoma zła wola (ktoś po prostu chce skłamać)
SPECJALNE TECHNIKI BY UNIKNĆ ZAKÓUCEC:
1. TECHNIKI PYTAC ZAWŻAJCYCH  od pytań ogólnych, po 2-3 przechodzimy do pytania
diagnostycznego.
2. TECHNIKI OD LUyNYCH PYTAC DO PYTAC WAAÅšCIWYCH.
3. TECHNIKA PYTAC PROJEKCYJNYCH  pozornie pytamy:
a. albo o rzeczy nierealne, wyobrażone
b. albo o przeżycia jakiejś niekonkretnej, wyobrażonej, innej osoby
c. stosujemy porównania pewnych modeli
Pytania projekcyjne stosujemy gdy:
- temat, o który pytamy jest objęty mechanizmem obronnym osobowości i wprost nie da
się do niego dotrzeć.
- gdy chcemy zorientować się o wiarygodności danych odpowiedzi
Pytania projekcyjne zastrzeżone są dla psychologów albo dla osób dobrze znających się na
mechanizmach obronnych osobowości!!!
4. TECHNIKA PYTAC UWIKAANYCH  właściwe pytanie diagnostyczne, ukrywamy w serii innych
podobnych pytań tak, że całość sprawia razem nie zagrażające wrażenie.
5. TECHNIKA PYTAC NAPROWADZAJCYCH (to nie sÄ… pytania sugerujÄ…ce!!!)  zadajemy pytanie w
kierunku odwrotnym do diagnostycznego i sprawdzamy czy rozmówca zaprzeczy.
6. TECHNIKA PYTAC ODROCZONYCH  odkładamy to pytanie na pózniej, ale wracamy do niego w innym
kontekście; tą technikę stosujemy:
 kiedy na skutek traumatycznych wspomnień ktoś się zablokuje i nie jest wstanie
 mówić na dany temat
 w celu weryfikacji gdy podejrzewamy, że nasz rozmówca kłamie
7. TECHNIKA PYTAC POMNIEJSZAJCYCH  polega na stosowaniu eufemizmów czyli wyrażeń
Å‚agodniejszych.
8. TECHNIKA PYTAC ZASKAKUJCYCH  chcąc się dowiedzieć czy respondent popełnił dany czyn
zakładamy, że to zrobił i zadajemy pytanie o jakieś okoliczności oboczne.
9. PYTANIA DOPUSZCZAJCE OGÓLN ODPOWIEDy  pozwalamy respondentom udzielić odpowiedzi
ogólnej przybliżonej np. przez zaliczenie się do jednej z podobnych kategorii.
17
ANKIETA
ANKIETA jest zestawieniem pytań w formie kwestionariusza, na które respondenci odpowiadają w
sposób swobodny lub przez wybór odpowiedzi spośród podanych możliwości.
Ankieta umożliwia szybkie przeprowadzenie badań, ale daje odpowiedzi uogólnione, sondażowe i
powierzchowne.
RODZAJE ANKIET:
1. ANKIETA AUDYTORYJNA - GRUPOWA  rozdajemy kartki
2. ANKIETA INDYWIDUALNA usta lub pisemna np. OBOP  co pani sÄ…dzi o ..
3. ANKIETA POCZTOWA  kwestionariusz ankiety rozsyłamy do ludzi
4. ANKIETA TELEFONICZNA
5. ANKIETA KOMPUTEROWA (drogÄ… mailowÄ…)
ANKIETA POCZTOWA ANKIETA INDYWIDUALNA ANKIETA TELEFONICZNA
+ PLUSY +
+ niski koszt, + duża elastyczność w + koszt przeciętny,
+ brak stronniczości wynikającej zadawaniu pytań, + dotarcie do dużej liczby osób
z indywidualnych cech + kontrola sytuacji, w której w krótkim czasie,
ankietera, odbywa się rozmowa, + możliwość kodowanie
+ wysoki poziom anonimowości, + wysoki odsetek odpowiedzi, danych przez komputer,
+ czas na przemyślenie + pełniejsze informacje. + dotarcie do osób z szerokiego
odpowiedzi, obszaru.
+ dostępność (docieramy do
wszystkich).
 MINUSY 
 wymaga bardzo prostych  wysokie koszty  bardzo dużo osób przerywa
pytań  stronniczość osoby rozmowę
 brak możliwości sondowania prowadzącej  możliwość odmowy
 niski odsetek odpowiedzi  brak anonimowości odpowiedzi
 zwykle mniej informacji
RODZAJE PYTAC ANKIETOWYCH:
1. PYTANIA OTWARTE typu  co pan sądzi o... łatwe do zadania, ale bardzo trudne i żmudne do
opracowania wyników.
2. PYTANIA ZAMKNITE jest kafeteria odpowiedzi do wyboru:
a) pytanie zamknięte z pojedynczym wyborem (można wybrać jedną możliwość z podanych);
najłatwiejsze w opracowaniu statystycznym  pytania dysjunktywne
b) pytania z pojedynczym wyborem koniunktywne (odpowiedzi a, b, c + inne..)
c) pytania z wielokrotnym wyborem  wybór więcej niż jednej możliwości
3. PYTANIA WYMAGAJCE SZEREGOWANIA PODANYCH MOŻLIWOŚCI (podane możliwości ponumeruj
od najważniejszej do najmniej ważnej dla ciebie)
18
BADY W PYTANIACH ANKIETOWYCH:
1. PYTANIA NIE JASNE np.  co się u pana zdarzyło w ostatnim czasie?
2. PYTANIA S TRUDNE, zawierają niezrozumiałe, specjalistyczne terminy, treść pytania przekracza
kompetencje.
3. PYTANIA O DWIE LUB WICEJ RZECZY NA RAZ.
4. BADY LOGICZNE  polegające na złej konstrukcji kafeterii odpowiedzi do wyboru.
CZYNNIKI OBNIŻAJCE WARTOŚĆ BADAC ANKIETOWYCH:
1. błędy w sformułowaniu pytań i kafeterii odpowiedzi do wyboru
2. jesteśmy całkowicie zdani na obiektywizm, prawdomówność i motywację respondentów
3. ankieta bada deklaracjÄ™, a nie rzeczywiste zachowania
4. zwykle przeprowadzając badania milcząco przyjmujemy fakt, że ludzie mają ustabilizowane
poglądy, ale pytania często zaskakują i padają przypadkowe odpowiedzi
5. problem podwójnej struktury poglądów oficjalnych i prywatnych
6. wpływ konformizmu (wpływ otoczenia, w którym odbywa się badanie ankietowe, np. w szkole w
obecności nauczyciela)
7. problem tendencyjnego doboru grup
8. najprostszym sposobem uzyskania grupy reprezentatywnej jest losowanie
SPOSÓB OPRACOWANIA BADAC ANKIETOWYCH:
Podstawą opracowania jest klasyfikacja odpowiedzi na każde pytanie ankietowe z osobna.
Przykład podstawowej klasyfikacji:
Kategorie inne brak
a b ... Razem
odpowiedzi odp. odp.
Liczba osób n1 n2 ... N (n1+n2+...)
 dla klasyfikacji zupełnej łącznej jest to 100%,
%
 dla klasyfikacji rozłącznej może być więcej niż 100%
ETAP I (OBLIGATORYJNY)
" Rysujemy wykres na podstawie danych procentowych w tabeli: wykres może być:
"
"
"
 kołowy (jeżeli z podanych możliwość można było wybrać tylko jedną możliwość),
 słupkowy (jeżeli można było wybrać więcej niż jedną możliwość to dane nie sumują się
do 100%)
" OmawiajÄ…c odpowiedzi na dane pytanie ankietowe wskazujemy kategorie modalnÄ… (odpowiedzi
"
"
"
najczęściej wybieraną), liczymy częstość kategorii modalnej i dyspersję klasyfikacji,
interpretujemy siłę dominacji wyborów typowych i stopień zróżnicowania odpowiedzi.
ETAP II ( NIE OBLIGATORYJNY)
podstawowe
" Stosujemy tylko wtedy, gdy do wybranych pytań zależy nam na ustaleniu
"
"
"
zależności między sposobem odpowiedzi na dane pytanie, a np. danymi z metryczni ankiety (płeć,
a b c
wykształcenie itp.). Dla wybranych pytań zestawiamy odpowiednią tabelę
wyższe
średnie
19
wielodzielczÄ…, liczymy statystykÄ™ Ç2 (khi2) i odpowiedni współczynnik zależnoÅ›ci (np. rp)
ETAP III ( NIE OBLIGATORYJNY)
" Stosujemy tylko wtedy, jeżeli zależy nam na porównaniu wyników tej samej ankiety wykonanych
"
"
"
w różnych grupach. Wtedy trzeba zadbać o próby reprezentatywne,
Grupa1 Grupa2
l.os. % l.os. %
zestawiamy wyniki z poszczególnych grup (do 6 grup), dla każdego
a
pytania z osobna i dla wybranych kategorii odpowiedzi stosujemy
b
c
test porównywania częstości w celu ustalenia istotności różnic.
SOCJOMETRIA
SOCJOMETRIA w znaczeniu węższym jest to podstawowa technika badań socjometrycznych, czyli test
socjometryczny Moreno, natomiast w znaczeniu szerszym jest to ogół technik i narzędzi badania
nieformalnej struktury grup.
STRUKTURA GRUPY:
FORMALNA  hierarchia władzy
NIEFORMALNA  jest to ogół relacji w grupie wynikających ze wzajemnego lubienia się i
nielubienia i decydujących o wzajemnej atrakcyjności i niechęci członków grup.
STRUKTURA ZGODNA  jeżeli występuje zgodność tzn. przywódca formalny jest zarazem przywódcą
nieformalny, najbardziej lubianym (np. grupa sportowa pod wodzą trenera, który ma władzę
formalną decydując praktycznie prawie o wszystkim w grupie, ale jest także osobą najbardziej
lubianą)  harmonia, wysoka efektywność satysfakcja z przynależności do grupy.
STRUKTURA NIEZGODNA  jeżeli nie ma zgodności tzn. przywódca formalny, nie jest przywódcą
nieformalnym, najmniej lubianym (np. kapitan statku wzbudzajÄ…cy postrach, jest nienawidzony
wśród załogi)  układ relacji interpersonalnych w grupie na ogół będzie kiepski, a efektywność
grupy będzie bardzo niska. W tej sytuacji z reguły tworzy się lider nieformalny.
MORENO  włoski pedagog, swoją koncepcję opublikował w 1934r. Początkowo miała ona służyć do
badania mniejszości etnicznych, pózniej okazało się że rewelacyjnie sprawdza się w celach
pedagogicznych, jest powszechnie znana i stosowana.
TEST SOCJOMETRYCZNY MORENO, polega na tym, że podajemy pewną wyobrażoną, ale możliwą do
zajścia sytuację społeczną i żądamy dokonania wyboru osób z grupy, spełniających określone kryteria
mogą być także inne w zależności od doraznych potrzeb pedagogicznych.
NAJCZÅšCIEJ S TO KRYTERIA:
" K. SYMPATII  żądamy wskazania osób które lubimy
"
"
"
" K. ANTYPATII  żądamy wskazania osób których nie lubimy
"
"
"
" K. PRZYWÓDZTWA NIEFORMALNEGO  żądamy wskazania osób, które spełnią rolę lidera,
"
"
"
przywódcy, które są w stanie skłonić grupę do określonego działania.
" K. POPULARNOŚCI  sympatia z punktu widzenia grupy jako całości, osoba najbardziej lubiana
"
"
"
przez całą grupę.
20
" K. ZAUFANIA  żądamy wskazania osób do których mamy zaufanie, bądz, które nadających się do
"
"
"
roli arbitrów, rozsądzających spory.
" K. REPREZENTATYWNOŚCI  żądamy wskazania osób które najlepiej się nadają do reprezentowania
"
"
"
grupy na zewnątrz, które są w stanie pójść i załatwić coś dla grupy, realizować interesy grupy na
zewnÄ…trz.
INNE TECHNIKI SOCJOMETRYCZNE
1. TECHNIKA  ZGADNIJ KTO? stosowana w badaniu dzieci młodszych, polega na tym, że dajemy
sotową charakterystykę i każemy odgadywać, kogo mamy na myśli.
2. TECHNIKA SZEREGOWANIA, stosowana w małych grupach dzieci starszych, polega na
numerowaniu wg, określonego kryterium.
3. TECHNIKA DOBORU PARAMI stosowana w badaniu dzieci młodszych, polega na tym że
wyczytujemy wszystkie możliwe pary typu każdy z każdym i żądamy wskazania osoby
bardziej lubianej z każdej pary.
4. TECHNIKA OSZACOWAC, polega na tym że żądamy wskazania osób spełniających określone
kryterium.
5. PLEBISCYT ŻYCZLIWOŚCI I NIECHCI J. Korczaka,(powoływanie sejmików dziecięcych i
organizowanie podczas ich pracy plebiscytu, który poległo na tym, że wyczytywano po kolei
wszystkie dzieci i w odniesieniu do każdego dziecka była karteczka, na której trzeba było
zapisać swój wybór przy nazwisku w postaci:
++ + ?   
bardzo go lubiÄ™ raczej go lubiÄ™ trudno jest mi raczej nie lubiÄ™ zdecydowanie
zdecydować nie lubię
Specyfiką podejścia Korczaka było to że te wybory były dokonywane jawnie i oceniane.
6. Dr. Marek Pilkiewicz opracował nową technikę socjometryczną, która jest połączeniem testu
Moreno, oraz plebiscytu życzliwości i niechęci (robi się jedno i drugie i opracowuje)
POŻYTKI Z SOCJOMETRII:
1. Szybka diagnoza struktury nieformalnej grupy (typowe badanie socjometryczne trwa 10 min)
2. Precyzyjne wskazanie osób pełniących szczególne funkcje, czyli:
 osób lubianych (popularnych), [osoba najbardziej lubiana w grupie to gwiazda
socjometryczna],
 osób nie lubianych i odrzucanych [osoba najbardziej nie lubiana, odrzucana to kozioł
ofiarny],
 osób izolowanych (nie wybierane ani pozytywnie, ani negatywnie),
 liderów  przywódców nieformalnych,
 arbitrów-osób cieszących się największym zaufaniem,
 reprezentantów interesów grupy,
3. Daje możliwość porównania pozycji poszczególnych osób w grupie.
4. Daje możliwość wskazania istniejących paczek, klik czy podgrup
5. Identyfikuje osoby wymagające szczególnych zabiegów pedagogicznych
21
WARUNKI STOSOWANIA BADAC SOCJOMETRYCZNYCH:
1. GRUPA MUSI BYĆ ZAMKNITA, tzn. bardzo jasno określone kto należy do grupy, udział w grupie
musi być stały
2. CZAONKOWIE GRUPY MUSZ SI ZNAĆ i pozostawać w realnych kontaktach społecznych
3. MINIMUM ZAUFANIA DO PROWADZCEGO, tak aby udzielać rzetelnych odpowiedzi
PLANOWANIE BADAC SOCJOMETRYCZNYCH:
1. USTALENIE LICZBY KRYTERIÓW SOCJOMETRYCZNYCH (przedszkolakom-1 kryterium, młodsze
klasy szkoły podstawowej 2 kryteria, starszym do 5 kryteriów). Rodzaj kryteriów wybieramy
dowolnie w zależności od potrzeb, (na ogół stosuje się kryterium sympatii, antypatii i
przywództwa nieformalnego).
2. USTALENIE LICZBY PYTAC SOCJOMETRYCZNYCH (na ogół stosuje się zasadę 1 kryterium  1
pytanie, ale jeżeli zależy nam na dokładniejszym precyzyjnym badaniu stosuje się więcej pytań).
3. USTALAMY LICZB WYBORÓW ODPOWIEDZI NA KAŻDE PYTANIE (w klasycznym teście Moreno
liczba wyborów jest nieograniczona, kolejno należy uzasadnić wybory, a na końcu następuje
samoocena socjometryczna). Dla ułatwienia opracowania stosuje się ograniczenia (u dzieci
najmłodszych żądamy jednego wyboru, od starszych możemy żądać większej liczby wyborów
maksymalnie 5, na ogół rezygnuje się z części uzasadnienia i samooceny socjometrycznej).
OGÓAEM ROZRÓŻNIA SI WŚRÓD KRYTERIÓW SOCJOMETRYCZNYCH:
a) KRYTERIA POZYTYWNE I NEGATYWNE (pozytywne  kogo najchętniej byś wybrał...?, negatywne 
kogo najmniej chętnie byś wybrał...?). Kryteria negatywne należy wprowadzać taktownie,
oznacza to że zawsze zaczynamy od kryteriów pozytywnych, wprowadzamy miękkie
wprowadzenie a następnie pytamy. Zaleca się aby nie formułować odrzuceń kategorycznych
/np. komu nie pożyczysz ołówka/.
b) KRYTERIA SILNE I SAABE (w badaniach socjometrycznych zalecane sÄ… kryteria silne, tzn. kryteria
ważne dla osób badanych; kryteria słabe dotyczą mało ważnych czy incydentalnych rzeczy).
c) KRYTERIA REALNE I NIEREALNE (dla dzieci młodszych zalecane są realne)
d) KRYTERIA OGÓLNE I SZCZEGÓAOWE (ogólne dotyczą szerokich dziedzin aktywności, szczegółowe
dotyczą pojedynczych czynności, czy pojedynczej interakcji, bardziej diagnostyczne są kryteria
ogólne)
e) KRYTERIA INDYWIDUALNE I SPOAECZNE (indywidualne - wybór dokonywany jest ze względu na
interes badanego, natomiast społeczne - wybór dokonywany jest ze względu na interes grupy)
f) KRYTERIA JEDNOSTRONNE I DWUSTRONNE (kryteria dwustronne dają możliwość odwzajemnienia
wyboru)
SPOSÓB PRZEPROWADZANIA BADAC SOCJOMETRYCZNYCH:
1. Uzasadnienie swojej obecności.
2. Rozdanie kartek (imiÄ™ i nazwisko, data przeprowadzania badania, na kartce zaznaczone sÄ… kryteria
i miejsca do wpisania osób).
22
3. Wytłumaczenie, żeby wybierać tylko osoby z grupy, zaznaczając by na pierwszym miejscu wpisać
osobę na której zależy nam najbardziej.
4. Czytanie kolejno pytań.
5. Zebranie kartek.
OPRACOWANIE BADAC SOCJOMETRYCZNYCH SKADA SI Z NASTPUJCYCH ETAPÓW:
1.SPORZDZENIE TABELI SOCJOMETRYCZNEJ, jest to zestawienie wszystkich wyborów klasy na jednym
arkuszu.
2.NARYSOWANIE SOCJOGRAMU, tj. graficznego przedstawienia wszystkich wyborów w grupie, przy
czym rozróżniamy:
a) socjogram nieuporządkowany, stosowany w małych grupach do 10 osób,
b) socjogram kołowy stosowany w grupach małych i średnich, szczególnie gdy zależy nam na
łącznym przedstawieniu dwóch kryteriów
c) socjogram hierarchiczny stosowany do grup małych, średnich i dużych, jest najbardziej czytelny i
sporządza się go dla każdego kryterium z osobna.
3.LICZYMY WSKAyNIKI SOCJOMETRYCZNE INDYWIDUALNE I GRUPOWE, które pozwalają oszacować
liczbowo pozycję w grupie i inne parametry jej funkcjonowania, pozwala to porównywać wyniki
poszczególnych osób i poszczególnych grup, można także porównywać wyniki w czasie,
powtarzajÄ…c po miesiÄ…cu, czy roku.
4.SPRAWDZENIE STATUSU SOCJOMETRYCZNEGO, jest to pozycja zweryfikowanej o możliwość
uzyskania wyborów.
Zasady opracowywania wyników socjometrycznych:
1. SPORZDZAMY TABEL SOCJOMETRYCZN. W tabeli w wiersze wpisujemy wybory oddane, w
kolumnach zaliczamy wybory otrzymane.
" WYBORY WEWNTRZNE  ze względu na płeć: dziewczyna wybiera dziewczynę, chłopak  chłopaka
" WYBORY ZEWNTRZNE  dziewczyna wybiera chłopaka, a, chłopak  dziewczynę
" Przekątna powinna być prosta, bo nikt nie powinien wybierać siebie.
2. NA PODSTAWIE TABELI RYSUJEMY SOCJOGRAMY.
" OZNACZENIA W SOCJOGRAMACH:
dziewczyna
chłopak
pojedynczy wybór pozytywny
wybór wzajemny
pojedynczy wybór negatywny
wzajemny wybór negatywny
wybór mieszany
" Najprostszym układem socjometrycznym jest para:
" Istnieją też grupy, paczki  charakteryzują je wybory sieciowe (każdy wybiera każdego i kazdy
wybór jest odwzajemniony), grupa bardzo zgrana.
23
" Struktura aspiracyjna  osoba, która jest nisko w hierarchii wybiera tą, która jest wyżej, ale ta jej
się nie odwzajemnia i aspiruje do osoby, która jest jeszcze wyżej.
" Socjogram kołowy  ustala jaka była maksymalna liczba wyborów otrzymanych (ile dostała
gwiazda socjologiczna, kozioł ofiarny). Do tej wartości dodajemy jeden i rysujemy tyle
koncentrycznych kół. Koła oznaczają liczbę otrzymanych głosów.
1 2 3 4
5
" SporzÄ…dzanie socjogramu rozpoczynamy od naniesienia gwiazdy., potem zaznaczamy osobÄ™
następną po gwiezdzie, i tak kolejno, według wyborów.
" Zasadą sporządzania socjogramu jest to, ze osoby, które się wybierają umieszczamy jak najbliżej
siebie, aby linie łączące były jak najmniej krzyżujące się.
" Najczęstszy jest socjogram hierarchiczny.
3. LICZENIE WSKAyNIKÓW  tylko wtedy , jeżeli chcemy mieć:
" Rachunkowo udokumentowanÄ… pozycjÄ™,
" Zależy nam na porównywaniu pozycji innych osób/grup,
" Zależy nam na porównaniu w czasie
Wskazniki dzielÄ… siÄ™ na dwie grupy: indywidualne i grupowe.
WSKAyNIKI INDYWIDUALNE:
PW  pozycja osoby ze względu na otrzymaną liczbę wyborów pozytywnych. Wskaznik ten
przyjmuje wartości od 0 do1. Wskaznik równy 1 oznacza że osoba została wybrana przez
wszystkich.
L( + )
PW = L(+)  liczba otrzymanych wyborów pozytywnych
N - 1
PO  pozycja ze względu na liczbę odrzuceń.
L( - )
PO = L( )  liczba otrzymanych wyborów negatywnych
N - 1
PWO  wskaznik łączny PWO = PW - PO przybiera wartości:
-1  maksymalne odrzucenie
0  pozycje kontrowersyjne
1  wszyscy wybierajÄ…
24
!Uwaga: jeżeli PWO będzie wykorzystywane do dalszych obliczeń statystycznych, np. do
badania zależności, to wtedy dodaje się do niego 1, (wówczas jw. ale liczby 0, 1 i 2)
Jeżeli liczba wyborów jest nieograniczona, wtedy liczy się wskaznik:
PE  wskaznik pozytywnej ekspansji, mierzący szerokość kontaktów społecznych w klasie
L.wsz.wyb.( + )
PE =
N - 1
L.wsz.wyb.(+)  liczba wszystkich oddanych pozytywnych wyborów
WSKAyNIKI GRUPOWE:
Jeżeli liczba wyborów jest nieograniczona stosujemy wskaznik:
EG  wskaznik ekspansywności grupy
S.wsz.wyb( + )
EG =
N
S.wsz.wyb.(+)  suma wszystkich wyborów poz. oddanych przez całą grupę
SG  wskaznik spoistości grupy, przyjmuje wartości od 0 do 1.
L.wyb.wzaj.
SG =
C
L.wyb.wzaj.  liczba wyborów wzajemnych
C  liczba teoretycznie możliwych wyborów wzajemnych
N( N - 1)
C = - kiedy liczba wyborów jest nieograniczona
2
d Å" N
C = - gdy liczba wyborów jest ograniczona
2
d  liczba odpowiedzi dopuszczalnych
!UWAGA: wysokie wartości SG są możliwe w dwóch przypadkach:
1) Gdy grupa jest idealnie zgrana i sÄ… wybory sieciowe.
2) Gdy grupa rozpada się na zbiór izolujących się par.
ZG  wskaznik zawartości grupy
R Å" q
ZG =
U Å" p
R  liczba wyborów odróżniających
U  liczba wyborów
d
p =
N - 1
q = 1 - p
25
IG  wskaznik integracji grupy
1
IG = i  liczba osób izolowanych (nie dostają ani wyborów poz. ani neg.)
i + 1
! UWAGA: uważać przy interpretacji, bo ma nieliniowy przebieg wartości.
4. SPRAWDZENIE STATUSU SOCJOMETRYCZNEGO  na podstawie tabeli Bronfenbrenera. Tabela
nadaje się dla grup od 10 do 50 osób, od 1 do 3 kryteriów, pod warunkiem, że liczba wyborów jest
ograniczona od 1 do 5.
k1 k2 k3
d
SS SN SW SS SN SW SS SN SW
1 1  4 2  6 3 0 9
2 2  6 4 0 9 6 1 12
3 3 0 7 6 1 11 9 3 15
4 4 0 8 8 2 13 12 15 18
5 5 1 9 10 4 16 15 9 22
ZALETY I WADY SOCJOMETRII:
ZALETY:
+ metoda łatwa i szybka do przeprowadzenia praktycznie w każdych warunkach,
+ daje szybkÄ… diagnozÄ™ struktury nieformalnej grupy,
+ daje precyzyjne informacje, kto kogo wybiera i możliwości porównania pozycji,
+ daje precyzyjne informacje na temat podziałów wewnętrznych,
+ precyzyjnie wskazuje osoby pełniące szczególne funkcje w grupie, oraz osoby izolowane,
+ daje możliwość samodzielnego formułowania pytań
+ daje możliwość dopasowania badań do konkretnych zamierzeń pedagogicznych.
WADY:
- bada wybory deklarowane
- wyniki badań socjometrycznych zależą od sformułowania pytań
- wyniki badań socjometrycznych mogą się zmienić z dnia na dzień (stają się nieaktualne)
- dla wygody opracowania na ogół ograniczamy liczbę wyborów, ale to może się stać przyczyną
błędu jatrogennego  wynikającego z błędu w sztuce
TESTY PEDAGOGICZNE
Testy pedagogiczne, dydaktyczne, sprawdziany osiągnięć szkolnych.
CELEM PODSTAWOWYM TESTU jest sprawdzenie zgodności między założonymi wymaganiami
edukacyjnymi a faktycznym opanowaniem wiadomości i umiejętności uczniów
Twórca pomiaru testowego - Bogusław Niemierko.
26
TEST PEDAGOGICZNY:
1. zbiór zadań lub pytań
2. tyle pytań by objąć nimi całość materiału
3. test, zadania oceniane sÄ… w punktach, przy czym zalecana jest punktacja 0-1, ale dozwolone sÄ…
też inne
4. zadania dotyczące pojedynczych wiadomości, umiejętności
5. zadania są niezależne
6. zawsze dotyczą konkretnego, ściśle dobranego materiału
RODZAJE TESTÓW:
testy pisemne, ustne, praktyczne
testy nauczycielskie, profesjonalne
TEST PROFESJONALNY JEST:
a) WYSTANDARYZOWANY  tzn., że zawsze jest stosowany w ten sam sposób
b) OBIEKTYWNY  tzn., że wyniki oceniane na podstawie klucza, prowadzący nie ma wpływu na wyniki
c) ZNORMALIZOWANE  sÄ… obliczone normy i stanowiÄ… one punkt odniesienia do wyniku
d) RZETELNY  pomiar dokonywany jest dokładnie i precyzyjnie
e) TRAFNY mierzy dokładnie to co powinien
TESTY SELEKCYJNE, ODSIEWOWE, NA MIAR
TESTY SELEKCYJNE mają za zadanie wyłonić najlepszych. Najczęściej zawierają pytania trudne.
TESTY ODSIEWOWE  mają na celu wyłonienie najsłabszych. Testy posiadają pytania łatwe, aby
sprawdzić, które dzieci nawet z nimi sobie nie radzą
TESTY NA MIAR sprawdzają poziom osiągnięć, który jest założony
TESTY MOCY, SZYBKOÅšCI, OMNIBUSY
TESTY MOCY mają za zadanie gruntowne sprawdzenie poziomu opanowania wiadomości i
umiejętności. Dotyczą całości materiału (podstawy i rozszerzone). Pytania od łatwych do
trudnych. DÅ‚ugi lub nieograniczony czas na wykonanie testu
TESTY SZYBKOŚCI mają na celu szybką orientację w poziomie opanowania wiadomości i
umiejętności. Mniejsza ilość zadań od kilku do kilkunastu. Rygorystycznie określony czas. W
praktyce test stworzony tak, by nikt nie mógł odpowiedzieć na wszystkie pytania
TESTY OMNIBUSY  testy wszechstronności. Zawierają dużo stosunkowo prostych pytań, ale z
różnych dziedzin
27
RODZAJE PYTAC TESTOWYCH:
I. PYTANIA OTWARTE  uczeń sam decyduje ile i co ma powiedzieć
1. Pytania krótkie odpowiedzi
2. Pytania z lukÄ… / okienkiem
3. Zadanie, pytanie rozprawka
II. PYTANIA ZAMKNITE  uczeń wybiera odpowiedz spośród podanych
1. Zadania alternatywa (P/F)
2. Zadanie pojedynczego wyboru
3. Zadania pojedynczego odrzucenia
4. Pytania wielokrotnego wyboru
5. Zadania na dobieranie
6. Zadanie szeregowania
TECHNIKI UTRUDNIANIA PYTAC TESTOWYCH:
nie pytać o rzeczy oczywiste
punktacja ujemna
zabezpieczenia przed zgadywaniem
Testy mogą być jednolite bądz mogą mieć charakter mocy, czyli dużo pytań o różnym poziomie
ZASADA ZMIANY
Jeśli test jednolity to stosujemy przelicznik %:
51% - 3 30% - 2
61% - 3,5 40% - 2,5
71% - 4 50% - 3 2
81% - 4,5 60% - 3,5 2,5
91% - 5 70% - 4 3
80% - 4,5 4
90% - 5 4,5
100% - 6 5
SYSTEM TAKSONOMICZNY wynika z rodzaju materiału do opanowania.
PODSTAWOWA TAKSONOMIA to ABC, gdzie:
A  oznacza poziom podstawowy elementarny, zapamiętać i zrozumieć, dopuszczalne błędy; ocena 3
B  oznacza materiał rozszerzony, od ucznia wymaga się pamiętania, zrozumienia, praktycznego
wykonania na materiale znanym, dopuszczalne błędy; ocena 4
C  opanowanie A i B, wykonanie na materiale podstawowym bez błędów; ocena 5
D  w taksonomii Blooma, wykonanie na materiale podstawowym, jak i trudniejszym; ocena 5
W zasadzie nie stawia siÄ™ 6 z testu!!!
28
TRAFNOŚĆ POMIARU jest to dokładność i precyzja z jaką test mierzy to co powinien.
RODZAJE TRAFNOÅšCI:
TRAFNOŚĆ WEWNTRZNA  jest podstawowym rodzajem trafności, obowiązuje także w testach
nauczycielskich, i polega na analizie czego naprawdÄ™ wymaga od ucznia dane pytanie, bÄ…dz
zadanie.
TRAFNOŚĆ DIAGNOSTYCZNA  to policzenie zgodności wyników danego testu z innym uznanym
testem mierzącym to samo, albo z jeżeli takiego testu nie ma z ocenami szkolnymi z danego
przedmiotu (przybierają wartość od 0 do 1, przy czym im bliżej 1 tym większa zgodność).
Czasami liczy cię dla lepszych testów nauczycielskich.
TRAFNOŚĆ PROGNOSTYCZNA  liczona tylko dla testów profesjonalnych i polega na ocenie
zgodności między wynikami danego testu, a przyszłymi osiągnięciami badanych. Test
wykonywany jest na początku i po jakimś czasie porównywany z ogólnymi wynikami
szkolnymi, zawodowymi. Liczy się korelację między wynikami testu, a określonymi wynikami
końcowymi.
TRAFNOŚĆ TEORETYCZNA  jest to ocena czy uczniowie, którzy dobrze wykonali dany test
rzeczywiście posiadają tek wiadomości i umiejętności, które były mierzone. Najprostszym
sposobem zbadania trafności teoretycznej, jest wybranie dwóch grup, o skrajnym poziomie
wiadomości i sprawdzenie, czy wyniki się różnią.
TRAFNOŚĆ FASADOWA  tzw. trafność  na oko , nie przeprowadzane były żadne badania.
RZETELNOŚĆ POMIARU jest to czułość i precyzja z jaka test mierzy to co mierzy. Najprostszym
sposobem wyznaczenia rzetelności jest zgodność wyników danego testu, z powtórzonym pomiarem
tego samego, pomiar powtarza siÄ™ po jakimÅ› czasie.
RZETELNOŚĆ POAÓWKOWA - stosowana jest w ten sposób, że na etapie konstrukcji testu, układa się
pytania w ten sposób, że dwa razy pyta się o to samo, tylko innymi słowami i potem rozdziela się
odpowiedzi na część A i B i liczy się współczynnik korelacji między wynikami obu połówek testu.
SAMODZIELNA KONSTRUKCJA TESTU WIADOMOÅšCI:
1. WYBÓR MATERIAAU DO TESTOWANIA
2. ANALIZA LOGICZNA wybranego tekstu, sprawdzenie czy wszystko precyzyjne, nie ma błędów
3. ANALIZA PEDAGOGICZNA wybranego tekstu, ustalenie w punktach szczegółowej listy
wiadomości i umiejętności z tego materiału
4. ANALIZA TAKSONOMICZNA  ustalenie czy dane pytanie należy do zakresu A, B, C czy D. Czy
ma zapamiętać, zrozumieć czy umieć.
5. SPORZDZENIE TABELI TAKSONOMICZNO  PEDAGOGICZNEJ:
Lista wiadomości A - Pamięć B - Rozumie C  Umie
1. X
2. X
3. X
4. X X
5. X
6. X
7. X
6. UKAADANIE ZADAC I PYTAC do każdego punktu. Układamy min. 2,3 propozycje zadań.
29
7. WYBÓR NAJLEPSZYCH ZADAC, stworzenie wstępnej, roboczej wersji testu.
8. PILOTAŻ, CZYLI BADANIA PRÓBNE. Na jego podstawie tabelka wyników:
Zadanie liczba punktów dla ucznia
1 2 3 4 5 6...
Uczniowie
“!
Najlepszy x 0 1 0 0 1 0
Y
Z
&
Najgorszy
9. TWORZENIE UPORZDKOWANEJ TABELI WYNIKÓW. Uczniowie ustawieni od najlepszego do
najsłabszego w teście
10. ANALIZA POWTÓRNA ZADANIA, które rozwiązali wszyscy, bądz te, które nie ma rozwiązań.
Zasadą jest, że są one usuwane z testu. Ale nie jest to zasada automatyczna!
11. OBLICZA SI TRUDNOŚĆ I MOC DYSKRYMINACYJN (D) inaczej różnicującą, (do każdego zadania)
Wyliczanie łatwości:
L +
A = *100
N
Wyliczanie trudności:
L -
T =
N
Optymalna trudność zadań testowych to 50%. W testach mocy stosunek T=50%,
MOC DYSKRYMINACYJNA  jest to zdolność zadania do rozróżnienia, którzy uczniowie umieją
dany materiał, od tych co nie umieją.
Sposób wyznaczania uproszczony  MOC DYSKRYMINACYJNA ĆWIARTKOWA:
1. Konieczna jest uporządkowana tabelka wyników od najlepszego do najgorszego.
2. Ustalamy wielkość grupy badanej N
3. Ustalamy ćwiartkę tej całości (N/4) i jest ten wynik zaokrąglany do pełnej liczby
(odcinamy zaokrągloną liczbę od góry i dołu)
4. Wzór:
Ng - Nd
D =
N
4
Ng  liczba osób, które rozwiązały zadanie i są w górnej ćwiartce
Nd - liczba osób, które rozwiązały zadanie i są w dolnej ćwiartce
PRZYKAAD:
Klasa liczy 37 osób. Z górnej ćwiartki zadanie rozwiązało 7, a z dolnej 3. Jaka jest moc?
30
7 - 3 4 N 37
D = = = 0,44 = H" 9
9 9 4 4
Klasa liczy 39 osób. Z górnej ćwiartki jeden nie rozwiązał zadania, z dolnej pięciu.
N=39
N 39
= H" 10 Ng = 9 (bo 10  1 = 9), Nd = 5 (10  5 = 5)
4 4
9 - 5 4
D = = = 0,4
10 10
PRZY OCENIE MOCY DYSKRYMINACYJNEJ PRZYJMUJE SI ŻE:
D>0,1  różnicowanie dobre
0,2lecz obniży to rzetelność pomiaru
D<0,2  zadanie do wyrzucenia
D=-1  najlepsi (ci co umieją) nie rozwiązuję, a najsłabsi robią zadanie najlepiej
Gdy tworzymy kilka wersji testu to moc i trudność testu musi mieć podobne wyniki.
12. ANALIZA TRAFNOÅšCI WEWNTRZNEJ
13. PRZYGOTOWANIE KLUCZA OCEN I ZASAD PUNKTACJI. Najczęściej punktacja 0-1
Jeżeli konstruujemy z ograniczonym czasem i ma on charakter typu prawda/ fałsz to
obowiÄ…zkowa jest poprawka na zagadnienie:
B
Pn = P - , gdzie
k -1
PN  szacowana liczba odpowiedzi negatywnych
P  liczba wszystkich odpowiedzi ucznia
B  liczba odpowiedzi błędnych
k-1  liczba alternatyw danej odpowiedzi, w tym przypadku k=2
14. PRZYGOTOWANIE ARKUSZY DO WYPEANIENIA ORAZ INSTRUKCJI DLA NAUCZYCIELA I UCZNIA 
sposób zaznaczania odpowiedzi, określenie czy można poprawiać, określony czas
15. OPRACOWANIE PROPOZYCJI ZAMIANY PUNKTÓW NA OCENY
16. SPRAWDZENIE RZETELNOÅšCI I SPRAWDZENIE TRAFNOÅšCI
WADY I ZALETY TESTU UMIEJTNOÅšCI:
ZALETY WADY
Obiektywizm testu, sprawiedliwość testu Grupa osób, które zle wypadają:
a) nadwrażliwi na stres
U b) nadpobudliwi i bałaganiarze
c) osoby z przewagą myślenia syntetycznego nad
analitycznym
Szybkość i wygoda stosowania; wszyscy uczniowie są Uczniowie mogą zgadywać, więc czynnik nierzetelny;
N sprawdzani z całego materiału stosunkowo mało testów profesjonalnych, a tworzenie
własnych  czasochłonne, czynnik nieporównywalne
m Bardzo dokładna informacja dla uczniów co mają Nie wszystko da się sprawdzić testowo; własne testy
31
opanowane, a co nie; dla nauczycieli informacja zwrotna nauczycielskie mogą mieć różne wartości;
o ich wynikach; dają porównanie w czasie; gdy upowszechnie testów powoduje zjawisko wycwanienia.
korzystamy z testu profesjonalnego mamy zaufanie do
pomiaru
EKSPERYMENT
EKSPERYMENT jest metodą badawczą jakościowo całkowicie odmienną od wszystkich pozostałych ze
względu na stawiane cele poznawcze.
Żeby przeprowadzić eksperyment należy mieć wstępną wiedzę, na podstawie której tworzymy model
eksperymentu  tworzymy hipotezÄ™
Wiedzę wstępną tworzą fakty (informacje o relacjach przyczynowo-skutkowych.
EKSPERYMENT POLEGA NA
Obserwacja Eksperyment
Cel poznawczy Opis rzeczywistości weryfikacja postawionej hipotezy
Odpowiada na pytanie Co można powiedzieć o... Czy prawdziwa jest hipoteza że
zmienna x powoduje y
Sposób przeprowadzenia Duża swoboda i dowolność Precyzyjny pomiar i kontrola
warunków przebiegu, aby
uzyskać powtarzalne wyniki
Zależy od Przebiegu obserwowanego zjawiska Od zaplanowania przyjętego
modelu eksperymentu
Podejście badawcze Powstrzymanie się od działania Planowa ingerencja w
obserwowane zjawisko
Eksperymentem jest metoda badawcza polegająca na tym, że w pewnych przypadkach wpływamy lub
próbujemy wpływać na naturalny tok zdarzeń lub stan rzeczy zmieniając w sposób dowolny i dobrze
nam wiadomy jeden z warunków (ewentualnie wybieramy jeden warunek dla nas istotny, zachodzący
bez naszego wpływu i ingerencji) w tym celu aby zaobserwować czy i w jaki sposób wraz ze zmianą
warunków zmienił się tok zdarzeń.
ZMIENNE WYSTPJCE W EKSPERYMENCIE:
ZMIENNA (cecha)  każda dowolna właściwość, którą mierzymy lub obserwujemy.
W eksperymencie precyzyjny pomiar, w obserwacji precyzyjne wskazniki.
ZMIENNE ISTOTNE:
1. ZMIENNA ZALEŻNA  skutek, opisujemy ją literą Y
2. ZMIENNE NIEZALEŻNE  istotne dla Y, to inaczej PRZYCZYNY i opisujemy je używając litery X
3. ZMIENNE WAŻNE GAÓWNE  główna przyczyna wpływająca na skutek.
32
4. ZMIENNE WAŻNE TOWARZYSZCE (UBOCZNE)  są to współprzyczyny wyraznie mniej ważne.
W badaniach pedagogicznych zmienne towarzyszące to na ogół wiek, płeć, wykształcenie,
środowisko. Uwaga! Zbiór zmiennych ważnych towarzyszących musi być każdorazowo
ustalony dla konkretnego modelu badawczego.
5. ZMIENNE WAŻNE POŚREDNICZCE  nie ma żadnego własnego wpływu, natomiast zmienia
relacje między przyczyną, a skutkiem, czyli zmienia efekt (raczej w chemii bądz fizyce 
katalizatory).
6. ZMIENNE ZAKAÓCAJCE STAAE (UNIWERSALNE)  są to zmienne działające cały czas, których
nie jesteśmy w stanie wyeliminować, np. poziom inteligencji, osobowość.
7. ZMIENNE ZAKAÓCAJCE DORAyNE (OKAZJONALNE)  są to zmienne typu awaria, np. wypisany
długopis, zgasło światło.
zmienna zależna
ważne
zakłócające
towarzyszÄ…ce
główne
(uboczne)
dorazne
stałe
(okazjonalne)
(uniwersalne)
EKSPERYMENT WG. BRZEZICSKIEGO:
Eksperyment to starannie kontrolowana procedura podejmowana w celu weryfikacji hipotezy o
zależności przyczynowo-skutkowej, między zmienną niezależną i zależną, która umożliwia:
1. MANIPULOWANIE CO NAJMNIEJ JEDN ZMIENN NIEZALEŻN GAÓWN
Najprostsza manipulacja ma charakter 0-1 grupa eksperymentalna ma, grupa kontrolna nie.
2. KONTROLOWANIE ZMIENNYCH NIEZALEŻNYCH UBOCZNYCH
Może odbywać się na kilka różnych sposobów:
a) dobór losowy osób z różnymi wariantami zmiennych ubocznych czyli randomizacja,
b) dobór parami, wybiera się pary osób najbardziej podobnych i rozdziela do różnych grup.
c) ustalenie stałego procentu danego wariantu
d) wyrównanie średnich i wariancji (statystyczna miara zróżnicowania danych), im mniejsza
wariancja tym obiekty badawcze sÄ… bardziej jednorodne (podobne do siebie) W eksperymencie
bardzo ważne jest aby wariancje w obu grupach były nie tylko jednakowe, ale możliwie jak
najmniejsze.
e) Podwójna randomizacja, tzn. losuje się dobór osób do poszczególnych grup, a potem drugi raz
losuje się które z tych grup będą eksperymentalne, a które kontrolne (unika się w ten sposób
nauczycielskiego błędu selekcji).
3. MINIMALIZOWANIE WPAYWÓW ZMIENNYCH NIEZALEŻNYCH ZAKAÓCAJCYCH
Zastanowić się co może być zmienną zakłócającą i jak się przed nią zabezpieczyć, jakie
wprowadzić procedury zapobiegawcze.
4. DOKONANIE POMIARU JAK ZMIENIAA SI ZMIENNA ZALEŻNA POD WPAYWEM DZIAAANIA ZMIENNYCH
NIEZALEŻNYCH GAÓWNYCH
33
Jak najdokładniej, maksymalnie zaplanowany, tak by wynik eksperymentu był powtarzalny.
Jeżeli chociaż jeden z tych warunków nie jest spełniony to mamy do czynienia z procedurą niby
eksperymentalnÄ… (kwazieksperymentalnÄ…)
KLASYCZNY MODEL EKSPERYMENTU
Czyli plan klasyczny, dwuelementowy z pomiarem początkowym i końcowym w grupie
eksperymentalnej i kontrolnej. Pomiar zmiennej zależnej
PRE TEST POST TEST
S
PP1E ZN PK1E
+
R
nic przedmiotowego,
PK2K
PP2K
placebo
S + R  selekcja/randomizacja
PP1E  pomiar poczÄ…tkowy grupy eksperymentalnej
PP2K  pomiar poczÄ…tkowy grupy kontrolnej
ZN  zmienna niezależna główna
PK1E  pomiar końcowy grupy eksperymentalnej
PK2K  pomiar końcowy grupy kontrolnej
Jeżeli jest stosowany efekt placebo to mamy tzw. Eksperyment z grupami ślepymi tzn. że osoby
badane nie wiedzą kto należy do grupy eksperymentalnej, a kto do kontrolnej.
Może być też eksperyment z grupami podwójnie ślepymi, co oznacza, że osoba dokonująca pomiaru
końcowego, także nie wie kto należy do grupy eksperymentalnej, a kto do kontrolnej.
PP1=PP2
PK1>PP1
PK1>PK2
Czasami istnieją uzasadnione przesłanki, aby sadzić że sam pomiar początkowy może być czynnikiem
zakłócającym np. przez przećwiczenie pamięciowe, bądz też przez usztywnienie poglądów, możemy
wtedy zastosować eksperyment bez pomiaru początkowego:
E PK1E
ZN
S
PK1E> PK2K
+
K
R
PK2K
Eksperyment jednogrupowy jest modelem niewystarczajÄ…cym do przeprowadzenia badania
eksperymentalnego.
34


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
zmienna losowa metodologia wyk 1
Metodologia nauk przyrodniczych wyk ady
Metodologia notatki z wyk éad w
Wyk 3 Techniczne i metodologiczne aspekty badania sprawozdań finansowych Szacowanie istotności i ry
Teoria i metodologia nauki o informacji
Wyk ad 02
Mat Bud wyk
wyk(Ia) wstęp PBiID
Stan cywilny, wyk struktura ludnosci wg 5 str
Metodologia pracy umysłowej Esej na temat Metody uczenia się
si ownie wyk?
Socjologia klasyczna WYK? 7 i 8
HG wyk 9
IAQ wyk 5
Wyk ad IV Minimalizacja funkcji logicznych

więcej podobnych podstron