IUP
prof. Stanisław Piątek
Dyżur: czwartek 19.30 – 20.30
pok. B320
• Stosunek prawny - stosunek społeczny uregulowany prawem
• Art. 3531 Kodeksu cywilnego
– Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
• Fakty prawne – jako przyczyna powstania, zmiany, wygaśnięcia stosunku
• Ogół faktów prawnych
– zdarzenia i zachowania
– zachowania zgodne (tworzenie, stosowanie) i niezgodne z prawem (przestępstwa, wykroczenia, delikty, inne naruszenia prawa)
Zależne
Niezależne
(zachowania faktyczne
(zdarzenia)
i prawne)
Zgodne
Niezgodne
przestępstwa
Stanowienie
Stosowanie prawa
prawa
delikty
wykroczenia
Akty dwu- i
Akty
wielostronne
jednostronne
Podmioty stosunku prawnego (1)
•
Osoby fizyczne:
– zdolność prawna – możność uczestnictwa w stosunkach prawnych, posiadania praw i obowiązków
• nabycie i utrata zdolności prawnej
– zdolność do czynności prawnych – zdolność do samodzielnego (własnymi oświadczeniami woli) nabywania praw i obowiązków
• nabycie i utrata zdolności do czynności prawnych (osiągnięcie pełnoletności, zawarcie związku małżeńskiego, możliwość utraty zdolności do czynności prawnych)
• ograniczona zdolność do czynności prawnych (od 13 lat, ograniczenie zdolności), dysponowanie zarobkiem, umowy w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, wymóg potwierdzenia innej umowy przez przedstawiciela ustawowego
• osoby niezdolne do czynności prawnych - umowy w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, nie prowadzące do rażącego pokrzywdzenia osoby niezdolnej do czynności prawnych
Podmioty stosunku prawnego (2)
• Osoby prawne:
– jednostki, którym przepisy przyznają osobowość prawną
– wyłączenie odpowiedzialności innych osób za zobowiązania osoby prawnej
– podstawy działania - ustawa i statut
– rozstrzygnięcia ustawowe:
- tworzenie (umowa, jednostronne oświadczenie woli, ustawa)
- zakres działania (rodzaj dozwolonej działalności)
- organy (organ reprezentujący uczestników, zarząd, organ nadzoru)
- znoszenie (likwidacja, upadłość)
– nabycie osobowości prawnej (wpis do rejestru, z mocy prawa)
– zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osób prawnych
– Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego
Podmioty stosunku prawnego (3)
• Jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi
posiadające zdolność prawną (ułomne osoby prawne)
– spółki osobowe – jawna, partnerska, komandytowa,
komandytowo-akcyjna
– odpowiednie stosowanie przepisów o osobach prawnych
– we własnym imieniu nabywają prawa, zaciągają zobowiązania i występują w sprawach sądowych
– w razie niewypłacalności subsydiarna odpowiedzialność uczestników
Przedmiot i treść stosunku prawnego
• Przedmiot stosunku prawnego – dobro lub
zachowania służące celom lub interesom
stron stosunku
– np. rzeczy, świadczenia niematerialne, prawa
osobiste
• Treść stosunku prawnego – prawa i
obowiązki stron stosunku wynikające z
czynności prawnych lub ustawy
– np. prawa i obowiązki stron umowy sprzedaży
Stosunek prawny sprzedaży
Treść stosunku prawnego
Obowiązek wydania rzeczy Prawo żądania rzeczy Prawo żądania zapłaty Obowiązek zapłaty Podmiot B
Podmiot A
np. J. Kowalski
np. gmina
Przedmiot stosunku prawnego
np. pies, gazeta, nieruchomość
•
Stosunki cywilne – równorzędność stron, dobrowolność nawiązania stosunku, swobodne określanie treści, sankcja egzekucyjna, nieważności
•
Stosunki administracyjne – jedną stroną stosunku organ publiczny, nierównorzędność stron, stosunki nawiązywane za zgodą obu stron lub jednostronnie, treść stosunku ustalona normami bezwzględnie obowiązującymi lub rozstrzygnięciem organu, sankcja egzekucyjna
•
Stosunki prawnokarne – nawiązywane w wyniku popełnienia czynu zabronionego, pomiędzy państwem, sprawcą i pokrzywdzonym, bezwzględnie obowiązujące normy, sankcje karne
•
Stosunki dwustronne (umowa sprzedaży) i wielostronne (umowa spółki)