dr Marek Masztalerz
UKŁAD FUNKCJONALNO-KALKULACYJNY
KOSZTY
koszty bezpośrednio
DZIAŁALNOŚCI
związane z podstawową
PODSTAWOWEJ
działalnością jednostki
(produkcyjną, handlową
lub usługową)
KOSZT
WYTWORZENIA
KOSZTY
koszty pośrednio związane
WYDZIAŁOWE
z działalnością podstawową
KOSZTY
koszty ogólnozakładowe, ponoszone poza wydziałami ZARZĄDU
produkcyjnymi – najczęściej są to koszty stałe koszty związane ze sprzedaŜą produktów i towarów, KOSZTY
np. koszty reklamy, koszty transportu do odbiorcy, SPRZEDAśY
prowizje dla handlowców itp.
© Marek Masztalerz
1
KOSZTY
KOSZTY POŚREDNIE
BEZPOŚREDNIE
PRODUKCYJNE
NIEPRODUKCYJNE
(wydziałowe)
(ogólnozakładowe)
ZMIENNE
STAŁE
KOSZTY
KOSZTY
ZARZĄDU
SPRZEDAśY
uzasadniona
niewykorzystany
część
potencjał
KOSZT WYTWORZENIA
KOSZTY OKRESU
(wycena produktów)
(odnoszone w całości na wynik fin.)
© Marek Masztalerz
„UZASADNIONA CZĘŚĆ”
KOSZTÓW STAŁYCH
Według polskiego prawa bilansowego do kosztu wytworzenia produktu nie wlicza się wszystkich kosztów pośrednich produkcji (wydziałowych) a jedynie ich „uzasadnioną część”, obejmującą:
• zmienne pośrednie koszty produkcji
• część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.
Zastosowanie normalnego poziomu wykorzystania potencjału do rozliczenia stałych kosztów wydziałowych pozwala uniknąć znacznego zróŜnicowania wyceny tych samych produktów w róŜnych okresach.
Jednostki, których sprawozdanie finansowe nie podlega obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta, mogą zrezygnować z ustalania stopnia wykorzystania zdolności wytwórczych.
© Marek Masztalerz
2
KOSZTY UZASADNIONE I KOSZTY PUSTE
stałe koszty
wydziałowe
koszty
nieuzasadnione
(puste)
koszty
uzasadnione
(uŜyteczne)
0%
stopień wykorzystania potencjału
100%
(normalnych zdolności)
© Marek Masztalerz
RACHUNEK KOSZTÓW NORMALNYCH
Do ustalenia uzasadnionej części stałych kosztów produkcyjnych przypadających na wyprodukowane wyroby moŜna zastosować zasadę zawartą w MSR 2 „Zapasy”. Według tej zasady:
• jeśli wielkość produkcji w danym okresie jest wyŜsza od normalnego poziomu, do za podstawę rozliczenia naleŜy przyjąć stawkę rzeczywistą, wynikającą z podzielenia stałych kosztów wydziałowych przez faktyczną wielkość produkcji,
• jeśli produkcja w danym okresie jest niŜsza od normalnego poziomu wykorzystania zdolności
wytwórczych, stosuje się stawkę stabilizowaną, liczoną jako stosunek planowanych stałych kosztów wydziałowych do normalnego potencjału produkcyjnego.
© Marek Masztalerz
3
RZECZYWISTYCH & NORMALNYCH (1)
Student dorabia sobie do stypendium wypiekami ciastek, które następnie sprzedaje sąsiadom. Koszty ponoszone przy produkcji ciastek skalkulował następująco:
Koszty
Koszt
Pozycje kalkulacyjne
ogółem
jednostkowy
Surowce
-
2,00 zł/szt.
(mąka, cukier, jaja, masło, wisienka)
Robocizna
-
1,50 zł/szt.
(wyrabianie i formowanie)
Koszty pośrednie
12 zł/wypiek
(prąd i amortyzacja piekarnika)
?
KOSZT WYTWORZENIA
-
?
© Marek Masztalerz
RACHUNEK KOSZTÓW
RZECZYWISTYCH & NORMALNYCH (2)
Potencjał produkcyjny jest wykorzystany w 100%.
Wszystkie koszty są uzasadnione (uŜyteczne).
Koszt produkcji ciastka:
• wg rachunku kosztów rzeczywistych = 4,50 zł/szt.
• wg rachunku kosztów normalnych = 4,50 zł/szt.
Potencjał produkcyjny jest wykorzystany w 67%.
33% kosztów stałych (piekarnik) to koszty puste.
Koszt produkcji ciastka:
• wg rachunku kosztów rzeczywistych = 5,00 zł/szt.
• wg rachunku kosztów normalnych = 4,50 zł/szt.
Koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych w kwocie 4 zł obciąŜą koszty okresu (PKO).
© Marek Masztalerz
4
KOSZT WYTWORZENIA
na dzień
lub
powstania
CENA EWIDENCYJNA
Stała cena ewidencyjna moŜe być ustalona na poziomie planowanego kosztu wytworzenia.
W przypadku ewidencji produktów po cenie ewidencyjnej konieczna jest ewidencja odchyleń wartości produktów od rzeczywistego kosztu wytworzenia.
KOSZT WYTWORZENIA
na dzień
nie wyŜszy od CENY SPRZEDAśY NETTO
bilansowy
– ODPISY AKTUALIZUJĄCE
Odpisy aktualizujące wartość produktów
obciąŜają pozostałe koszty operacyjne.
© Marek Masztalerz
WYCENA ROZCHODU PRODUKTÓW
Rozchody zapasów produktów mogą być wyceniane
wg jednej z czterech metod:
KOSZT
kolejne rozchody produktów są wyceniane po średnim PRZECIĘTNY
waŜonym koszcie wytworzenia
„first in first out” czyli „pierwsze weszło, pierwsze wyszło”, gdy w rozchód wycenia się kolejno po kosztach tych FIFO
produktów, które zostały najwcześniej wytworzone,
„last in first out” czyli „ostatnie weszło, pierwsze wyszło”, LIFO
gdy w rozchód wycenia się kolejno po kosztach tych produktów, które zostały najpóźniej wytworzone, SZCZEGÓŁOWA
kolejne rozchody produktów są wyceniane po koszcie IDENTYFIKACJA
wytworzenia danego produktu ustalonego w drodze szczegółowej identyfikacji
© Marek Masztalerz
5
PO KOSZCIE RZECZYWISTYM
501 Produkcja podstawowa
601 Produkty gotowe
602 Produkty w toku
710 Koszt wytw. sprzed. prod.
W tym wariancie ewidencji produkty wycenia się wg rzeczywistego kosztu wytworzenia ustalanego w ramach kalkulacji.
© Marek Masztalerz
ROZLICZENIE PRODUKCJI
PO KOSZCIE PLANOWANYM
501 Produkcja
580 Rozliczenie
podstawowa
kosztów dział.
601 Produkty gotowe
620 Odchylenia od cen
ewidencyjnych produktów
602 Produkty w toku
W tym wariancie ewidencji produkty wycenia się wg stałych cen ewidencyjnych ustalonych na poziomie planowanego kosztu wytworzenia.
© Marek Masztalerz
6
Koszt rzeczywisty
Koszt planowany
PRODUKTY GOTOWE
PRODUKTY GOTOWE
przyjęcie
rozchód
przyjęcie
rozchód
produktów
produktów
produktów
produktów
do magazynu
wg rzecz.
wg stałej ceny
wg stałej ceny
wg rzecz.
TKW
ewidencyjnej
ewidencyjnej
TKW
ODCHYLENIA OD CEN EWID.
powstanie
powstanie
odchyleń Dt
odchyleń Ct
Wycena rozchodu w rzeczywistym
TKW wg metody FIFO, LIFO, ceny
„rozchód”
„rozchód”
przeciętnej lub szczegółowej
identyfikacji.
odchyleń Ct
odchyleń Dt
© Marek Masztalerz
DOKUMENTACJA KSIĘGOWA
Przyjęcie wewnętrzne (wyrobów) dokumentuje fizyczne przyjęcie PW
do magazynu partii produktów gotowych.
Wydanie na zewnątrz dokumentuje rozchód produktów wydanych WZ
odbiorcom w wyniku ich sprzedaŜy lub darowizny.
Rozchód wewnętrzny dokumentuje wydanie produktów do zuŜycia w ramach działalności podstawowej i pomocniczej, RW
w komórkach administracyjnych oraz na inne potrzeby.
Przesunięcia międzymagazynowe produktów.
MM
Polecenie księgowania moŜe dokumentować przykładowo: PK
• wyniki kalkulacji kosztu wytworzenia produktów,
• utratę wartości produktów dla ustalenia odpisu aktualizującego.
© Marek Masztalerz
7