1
Bariery w procesie komunikowania się
osądzanie tworzy bariery polegające na narzucaniu własnych wartości
innym osobom oraz wskazywaniu rozwiązań cudzych problemów bez
Niekiedy odnosimy wrażenie, że nie jesteśmy rozumiani przez naszego
uwzględniania racji osób, których problemy te dotyczą,
partnera lub nie wiemy co on chce nam przekazać. Często zadajemy sobie
decydowanie za innych – pozbawiamy ich samodzielnego podejmowania
pytanie, czy nasza rozmowa przebiega bez zakłóceń, bez barier. Takie
decyzji i w ten sposób doprowadzamy do uległości. Nawet, jeśli jest to
wątpliwości pojawiają się wówczas, gdy rozmówcy:
podyktowane naszą troską lub chęcią pomocy, zawsze w takich sytuacjach
przejmują się tym co chcą powiedzieć w takim stopniu, że nie zwracają wywołujemy odczucia, że wartości i problemy innych osób są dla nas mało uwagi na to, co mówią inni,
ważne. W konsekwencji doprowadza to do ograniczenia otwartości i
koncentrują się na tym, by wejść w słowo partnerowi i przedstawić mu swój szczerości naszego rozmówcy,
punkt widzenia,
uciekanie od cudzych problemów – tworzy bariery komunikacyjne wówczas,
nie słuchają wszystkiego, co mają sobie do powiedzenia, słuchają wybiórczo gdy nie przejawiamy chęci słuchania drugiej osoby, nie chcemy wziąć po
czyli tylko tego, co chcą usłyszeć,
uwagę ani jej uczuć, ani jej zmartwień, gdy tymczasem ta osoba często
przerywają sobie wzajemnie, kończą wypowiedź partnera, zniekształcając ją oczekuje od nas wyłącznie poświęcenia jej odrobiny czasu,
przy tym.
blokady językowe mogą być stosowane w sposób świadomy, w celu
obniżenia wartości rozmówcy lub zupełnie nieświadomie.
Czynniki, które utrudniają komunikację to tak zwane bariery w komunikacji.
Mogą one:
Wymienione bariery mogą wywołać nastę pują ce reakcje:
1. Wynikać z sytuacji:
opór lub bunt,
hałas,
złość,
rozmowy innych osób,
agresję,
zły moment prowadzenia rozmowy (nieodpowiednie otoczenie) itp.
bezsilność,
2. Występować po stronie nadawcy:
frustrację,
brak szczerości,
poczucie niskiej wartości,
używanie niezrozumiałych słów,
osłabienie motywacji do działania,
zachowania niewerbalne przeczące słowom,
odczucie braku zainteresowania.
nadawca skupiony na sobie,
Bariery komunikacyjne łatwiej będzie pokonać jeżeli nauczysz się
pouczanie rozmówcy,
odczytywać z wypowiedzi o charakterze blokującym komunikat ukryty.
brak zainteresowania tym, co rozmówca ma do powiedzenia.
Pozwoli Ci to na utworzenie swoistego „mostu komunikacyjnego”
3. Występować po stronie odbiorcy:
W tym celu, po zidentyfikowaniu bariery każdy powinien postarać się:
brak znajomości tematu rozmowy,
rozpoznać przyczyny powstania bariery,
brak zainteresowania tematem, przejawiane również zachowaniem
niewerbalnym,
wczuć się w siebie i uwierzyć w swoje mocne strony,
złe nastawienie do nadawcy, inne pogl
zaakceptować samego siebie,
ądy i wartości, nadinterpretacja
przekazu,
jak najczęściej używać komunikatu JA w miejsce komunikatu TY,
niecierpliwość i przerywanie.
używać technik aktywnego słuchania, by zidentyfikować komunikat
W celu skutecznego procesu komunikacji istotne jest identyfikowanie
blokujący,
mo
żliwych barier komunikacyjnych i zapobieganie im.
wyzwalać emocje na drodze poszukiwania rozwiązań rzeczowych – należy
Wewnętrzne bariery komunikacyjne ująć można w cztery następujące grupy
wyjaśniać wszystko do końca,
2
zwracać uwagę na komunikaty niewerbalne, one nigdy nie kłamią.
zwróceniu się w stronę mówiącego,
Du
utrzymywaniu z nim kontaktu wzrokowego,
że znaczenie w pokonywaniu barier komunikacyjnych ma również aktywne
słuchanie.
delikatne zachęcanie do kontynuowania,
nie przeszkadzaniu i nie rozpraszaniu kiedy ktoś mówi.
Na czym więc polega słuchanie? Czy wystarczy jedynie zachować milczenie, podczas gdy druga osoba mówi? Zdecydowanie nie.
Umiejętność aktywnego słuchania pozwala na wyjaśnienie od razu wszelkich Aby zapobiec nieporozumieniom, jakie mogą z tego tytułu wyniknąć, należy niejasności związanych z przekazywanym komunikatem. Aktywne słuchanie jest posiąść umiejętność aktywnego słuchania. Można to osiągnąć stosując
również umiejętnością obejmującą:
następujące techniki aktywnego słuchania:
zdolność właściwego inicjowania rozmowy poprzez przyjęcie postawy ciała i
odzwierciedlanie – informujemy rozmówcę, jak zrozumieliśmy jego
wyrazu twarzy, sygnalizujących zainteresowanie i empatię (gotowość do
odczucia lub intencję („Wygląda na to, że ściąganie uczniów denerwuje przyjęcia przekazu),
panią”),
zdolność do stworzenia właściwej atmosfery do przeprowadzenia rozmowy
parafrazowanie – ujmujemy w inne słowa zasłyszany komunikat, upewniając (życzliwość, powiedzenie komplementu na temat wyglądu lub zachowania,
się, czy dobrze został zrozumiany („O ile dobrze zrozumiałam, nie toleruje rozpoczynanie rozmowy od tematów bliskich rozmówcy),
pani żadnego ściągania”),
różnego rodzaju gesty wspomagające prowadzenie rozmowy oraz
klaryfikacja – skłaniamy rozmówcę do skoncentrowania się na głównej idei stwierdzenia i pytania sugerujące zrozumienie, np. „tak, rozumiem”,
komunikatu lub prosimy o bardziej precyzyjne wyjaśnienie sprawy („Czy to
„naprawdę?”.
oznacza, że podczas prac kontrolnych nie można korzystać z żadnych
Zasady skutecznego słuchania:
materiałów pomocniczych?”),
1. Koncentracja uwagi na tym, co rozmówca ma do powiedzenia bez
potwierdzanie – dopowiadamy pewne słowa, potwierdzając, że jesteśmy
przeszkadzania mu w jakikolwiek sposób – uważne słuchanie.
zainteresowani wypowiedzią i słuchamy uważnie („Tak, oczywiście,
2. Kontakt wzrokowy utrzymywany od 30 do 60% czasu rozmowy (poniżej
rozumiemy, że nie wolno ściągać”).
30 % – zła komunikacja, powyżej 60% – zafascynowanie osobą partnera).
Aktywne słuchanie jest jedną z technik komunikacji interpersonalnej, która 3. Lekkie nachylenie ciała w stronę osoby, której słuchamy, ale bez
zakłada nie tylko tak elementarne zasady słuchania, jak nieprzerywanie
naruszania jej obszaru prywatności.
rozmówcy w pół zdania lub nie prowadzenie, gdy mówi, innych rozmów.
4. Używanie zachęcających zwrotów podtrzymujących rozmowę i
świadczących o pilnym słuchaniu.
Jest specyficzną formą dialogu, która pozwala nadawcy utwierdzić się, że go 5. Otwartość na inny niż własny punkt widzenia, szczególnie, gdy poglądy słuchamy, a odbiorcy upewnić się, że dobrze rozumie swojego rozmówcę.
rozmówców znacznie się różnią.
W mowie werbalnej bardzo ważną rolę odgrywa język, jakim się posługujemy. I 6. Powstrzymywanie się od wyrażania własnej opinii przed dokładnym
nie chodzi tu, bynajmniej, wyłącznie o to, czy mówimy tym samym językiem zrozumieniem treści komunikatu i intencji jego nadawcy.
(po polsku, po angielsku, po łacinie, itd.) oraz czy wyrażamy się poprawnie pod 7. Empatia, próba wejścia w sytuację rozmówcy lub partnera, postawienie się względem stylistycznym i gramatycznym.
na jego miejscu, współodczuwanie, wczuwanie się w emocje przeżywane
Ważny jest również sposób, w jaki się wypowiadamy i co słyszymy poprzez przez rozmówcę.
wypowiedzi innych osób.
8. Parafrazowanie, czyli powtarzanie własnymi słowami sensu usłyszanej Prowadzenie rozmowy w taki sposób, aby uważnie słuchać i być słuchanym to wypowiedzi w celu upewnienia się, że zrozumieliśmy ją prawidłowo.
cenna umiejętność. Słuchanie i słyszenie to dwie różne sprawy. Słuchanie jest 9. Rozumienie znaczenia języka ciała – „body language”: mimiki, gestów, procesem aktywnym, słyszenie biernym.
postawy ciała.
10. Zgodność języka ciała z parafrazą, spójność zachowań, zgodność gestów i Umiejętność dobrego słuchania polega na:
treści przekazu, aby nie wprowadzić rozmówcy w błąd.
3
11. Dokładna znajomość znaczenia własnego uśmiechu, aby uniknąć
nieporozumień i niewłaściwego odczytania naszych intencji; uśmiech może być: miły, nieśmiały, zachęcający, złośliwy, ironiczny, sarkastyczny,
Pytania sprawdzające
raniący, ośmieszający, lekceważący. Jest ostrą bronią i zewnętrznym
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania wyrazem uczuć.
ćwiczeń.
1. Co nazywamy barierą komunikacyjną?
Warto odróżnić prawdziwe słuchanie od pseudosłuchania. Co je różni? Przede 2. Jakie rodzaje bariery możemy wyróżnić?
wszystkim cele.
3. Jakie rodzaje reakcji, zachowań wywołują bariery komunikacyjne?
Prawdziwe słuchanie oparte jest na intencji zaangażowania się w jeden z 4. Jakie wypowiedzi blokują skuteczną komunikację z rozmówcą?
następujących celów:
5. Jak można pokonać bariery komunikacyjne?
zrozumieć rozmówcę,
6. Na czym polega budowa mostów komunikacyjnych?
cieszyć się jego obecnością,
7. Czym jest aktywne słuchanie?
udzielić mu pomocy i wsparcia.
Sprawdzian postępów
Intencją pseudosłuchania nie jest wysłuchanie drugiej osoby, ale osiągnięcie Czy potrafisz: ------------------------------------------------------------------ Tak Nie jakiegoś własnego celu. Może to być, np.:
1. zdefiniować pojęcie bariery komunikacyjnej? ---------------------------
chęć pozyskania czyjejś sympatii – będę sprawiać pozory, że Cię słucham, 2. podać przykłady sytuacji, wypowiedzi powodujących bariery?-------
bo chcę byś mnie polubił,
3. wyjaśnić czym są mosty komunikacyjne? --------------------------------
chęć upewnienia się czy nic mi nie zagraża – przysłuchuję się temu co
4. podać przykład pokonania bariery komunikacyjnej wynikającej
mówisz, by wiedzieć jakie masz wobec mnie zamiary,
np. z rozkazywania?----------------------------------------------------------
chęć „wyłuskania” potrzebnych mi informacji,
5. okre
ślić rodzaje barier fizycznych i psychologicznych?----------------
gra na zwłokę – sprawiając wrażenie, że Cię słucham zyskuję czas na
zastanowienie się nad własną wypowiedzią,
zbieranie amunicji – słucham Twojej wypowiedzi by poznać Twoje słabe strony czy brak spójności w Twojej argumentacji i w stosownym momencie
zaatakować Cię,
nie potrafię uwolnić się od Twojego towarzystwa więc udaję, że Cię
słucham.