URAZY
URAZY
Lek. Maciej Chróściel
Definicje ...
Definicje ...
Uraz (łac. trauma)  działanie siły zewnętrznej na
Uraz (łac. trauma)
organizm.
Ze względu na rodzaj czynnika uszkadzającego
urazy dzieli się na:
- mechaniczne
- termiczne
- chemiczne
- elektryczne
- promieniowanie jonizujące i niejonizujące
- akustyczne
- psychiczne
Definicje ...
Uraz vs. Obrażenia
Uraz vs. Obrażenia
Uraz to samo zadziałanie z zewnątrz energii,
powodujące uszkodzenie żywego ustroju. W wyniku
urazów powstają obrażenia.
Obrażenia się leczy, urazom można tylko zapobiegać.
Wg WHO co roku na świecie ok 75 milionów
ludzi doznaje urazu, a ponad 20% ich ofiar ginie
lub doznaje trwałego uszczerbku na zdrowiu.
Wśród urazów dominują wypadki
komunikacyjne (ok 40%) oraz wypadki w domu i
przy pracy (ok 20%).
Ciężkie obrażenia ciała pozostają najważniejszą
Ciężkie obrażenia ciała pozostają najważniejszą
przyczyną zgonów i kalectwa na świecie,
przyczyną zgonów i kalectwa na świecie,
zwłaszcza wśród ludzi młodych < 45r.ż.
zwłaszcza wśród ludzi młodych < 45r.ż.
Szacuje się,że co 10 zgon jest związany z
Szacuje się,że co 10 zgon jest związany z
przebytym urazem.
przebytym urazem.
Polska:
- śmiertelność z powodu chorób układu sercowo-
naczyniowego 500/100 tys.
- śmiertelność z powodu nowotworów
200/100 tys
- śmiertelność pourazowa 75/100 tys.
Około 70% wszystkich obrażeń ciała powstaje w
następstwie wypadków komunikacyjnych.
Pozostałe są spowodowane przez upadki z
wysokości (>20%), pobicia (ok 7%) oraz
wypadki przy pracy (2,5%).
Aktualnie w Polsce jet 6-7 milionów ludzi
niepełnosprawnych, z czego połowa w wyniku
urazów, głównie narządu ruchu.
Najczęstsza przyczyna
Najczęstsza przyczyna
zgonów w pierwszych 4
zgonów w pierwszych 4
dziesięcioleciach życia
dziesięcioleciach życia
Uraz  co dalej ..?
Uraz  co dalej ..?
Śmierć w wyniku doznanego urazu może
nastąpić w ciągu kilku minut jeśli doszło do
obrażeń typu:
- zranienie mózgu
- uszkodzenie pnia mózgu (np. ośrodka
oddechowego)
- górnego odcinka rdzenia kręgowego
- serca / aorty / dużych naczyń..
Uraz  co dalej ..??
Uraz  co dalej ..??
Jeżeli Poszkodowany nie doznał śmiertelnych
obrażeń, przeżył pierwsze minuty od urazu to do
śmierci może dojść w ciągu kilku minut do kilku
godzin od  wypadku
w tym czasie dążymy do rozpoznania obrażeń
Pierwsze minuty od urazu..
Pierwsze minuty od urazu..
Złota godzina  czas w którym musi nastąpić
rozpoznanie obrażeń oraz wstępne leczenie w
tym akcja resuscytacyjna
"
Obrażenia mogące prowadzić do śmierci:
- krwiaki: pod i nadtwardówkowy
- krwawienie do jamy opłucnej + odma opłucnowa
- tamponada serca
- pęknięcie śledziony, wątroby; złamania miednicy
Cele natychmiastowej opieki
Cele natychmiastowej opieki
1. Szybka ocena stanu ogólnego Pacjenta
1. Szybka ocena stanu ogólnego Pacjenta
2. Stabilizacja
2. Stabilizacja
3. Ustalenie priorytetów
3. Ustalenie priorytetów
4. Badania diagnostyczne
4. Badania diagnostyczne
Wywiad  klucz do sukcesu
Wywiad  klucz do sukcesu
"
Jeśli jest to możliwe zbieramy go od samego
poszkodowanego, ew. od świadków zdarzeń
Wywiad SAMPLE:
SAMPLE:
S  signs/symptoms  objawy
A  allegries  uczulenia
M  medicines  leki na stałe oraz przyjmowane
sporadycznie
P  past medical history  przebyte choroby,
L  last meal intake (lunch)  ostatni posiłek
E  events  okoliczności zdarzenia
Wstępna ocena Poszkodowanego
Wstępna ocena Poszkodowanego
"
Służy do oceny
najważniejszych
zagrożeń życia,
"
Szybka
wygląd ogólny
stan świadomości
czynności życiowe:
drożność dróg
oddechowych,
oddech, krążenie
Stany zagrażające życiu w urazach wiążą się
Stany zagrażające życiu w urazach
głównie z niedrożnością dróg oddechowych,
krwotokami, zaburzeniami oddechu i / lub
zaburzeniami ze strony układu krążenia
Wstępna ocena Poszkodowanego
Wstępna ocena Poszkodowanego
1. Wygląd ogólny
"
Ułożenie: dowolne 
wymuszone ?
"
Zachowanie i kontakt
"
Powłoki ciała: blade,
zimne, spocone ?
"
Ew. stabilizacja odcinka
szyjnego  w przypadku
podejrzenia urazu.
Wstępna ocena Poszkodowanego
Wstępna ocena Poszkodowanego
2. Świadomość
"
Próba kontaktu słownego
"
Proste pytanie dotyczące dolegliwości
"
Skala Glasgow
"
Należy zapamiętać reakcję Chorego dla celów
porównawczych
Wstępna ocena Poszkodowanego
Wstępna ocena Poszkodowanego
3. Ocena dróg oddechowych
"
udrożnienie a gdy istnieje ryzyko
uszkodzenia odcinka szyjnego kręgosłupa
stabilizujemy ręcznie głowę wykonując
manewr Esmarcha po wcześniejszym
sprawdzeniu zawartości jamy ustnej (kawałki
jedzenia, protezy etc.)
"
Oddech śr. 10-20 x / osoba dorosła
Wstępna ocena Poszkodowanego
Wstępna ocena Poszkodowanego
"
Krążenie  badanie tętna na t. promieniowej i
t. szyjnej. Tętno może być wypełnione słabo,
normalnie lub mocno (nadciśnienie)
"
HR  norma 60-90 / min
Urazowe ABC
Urazowe ABC
"
Podstawowe ABC w sytuacji urazu pozwala
na szybkie rozpoznanie zagrożeń czekających
na Pacjenta
"
Poszkodowany bezpośrednio po urazie może
czuć się nadzwyczaj dobrze dopóki nie
opadną emocje a wraz z nią adrenalina
"
A - kontrola (udrożnienie) dróg
oddechowych i stabilizacja odc. szyjnego
kręgosłupa
"
B - oddychanie i wentylacja.
- ocena jakości, głębokości i liczby oddechów
- symetryczna ocena szmerów oddechowych
- opukanie, obmacywanie w celu wykrycia
ewentualnych deformacji
- tlenoterapia bierna podczas badania
- pomiar saturacji O2
- ew. zaopatrywanie ran, odmy.
"
C - krążenie i kontrola krwawienia
- ocena wypełnienia włośniczek
- kolor skóry, potliwość
- identyfikacja ew. z
ródeł krwawienia
- wkłucie 2 kaniul o możliwie dużym świetle
(np. 14,16)
- płyny i.v. - Ringer
- monitoring EKG
- * cewnik do pęcherza moczowego, zgłębnik
dożołądkowy
"
D - niezdolność  szybkie badanie
neurologiczne; oceniamy wielkość, równość i
reakcję na światło z
renic; ocena stanu
przytomności
Przytomność - Czyli  stan czuwania - to
zachowanie prostych funkcji mózgu, takich
jak postrzeganie, orientacja w otaczającej
rzeczywistości oraz proste reakcje odruchowe
związane z czynnością części pobudzającej
istoty siatkowatej w pniu mózgu
"
E - ujawnienie  Poszkodowany powinien być
całkowicie rozebrany do badania
Drugie badanie
Drugie badanie
"
Na tym etapie prowadzi się pełne badanie
Chorego zaczynając od głowy.
W tym badaniu poszukuje się:
"
Deformacje kończyn
"
Otwarte rany
"
Obrzęki
"
Tkliwość
Głowa
"
Badanie pod kątem obecności deformacji, ran,
krwawień. Technika:
- oglądanie, opukiwanie, obmacywanie
"
Badanie ponowne z
renic;
- charakterystyczne objawy np. dla złamania blaszki
sitowej -  oczy szopa
"
Nos  drożność, krwiak przegrody,
ewentualny wyciek płynu mózgowo-
rdzeniowego
"
Uszy  czy nie ma cech krwawienia z
przewodów słuchowych zewnętrznych,
podbiegnięć krwawych w okolicy wyrostka
sutkowego czaszki - objaw Battle'a
Szyja. Kręgosłup szyjny.
"
Szyja i tułów powinny być unieruchomione jako
całość (np. deska ortopedyczna) do chwili pełnej
diagnostyki
"
Odc. szyjny kręgosłupa należy zbadać
palpacyjnie pod kątem bolesności lub deformacji
"
Szyja  poszukiwanie ran, przesunięcia tchawicy,
poszerzenia żył szyjnych
Klatka piersiowa
"
Ponownie osłuchujemy klatkę piersiową
"
Palpacyjnie szukamy deformacji, badamy
struktury kostne: żebra, obojczyki i mostek.
Zwracamy uwagę na ew. tkliwość tych
struktur.
"
Diagnostyka w kierunku prężnej odmy
opłucnowej:
- ściszony szmer oddechowy, przesunięcie
tchawicy, poszerzenie naczyń żylnych na szyi,
cechy niewydolności oddechowej
"
Objawy Triady Becka  wskazujące na
tamponadę serca:
- obniżenie NIBP
- ciche tony serca,
- poszerzone naczynia żylne szyi
Brzuch
"
Osłuchiwanie, oglądanie, obmacywanie
"
Poszukiwanie asymetrii, ran, krwawień
Odbytnica i krocze
"
Badanie perc rectum, ew. obecność krwi
"
Badanie krocza mające na celu wykluczenie
ewentualnych krwiaków lub kwrii w cewce
moczowej
Miednica i kończyny
"
Miednicę należy ścisnąć oburącz w osi w
wymiarze przednio-tylnym i bocznym; ocena
dolegliwości bólowych, ew. deformacji czy
niestabilności
Plecy
"
Z zachowaniem
stabilności
kręgosłupa Chory
jest obracany,
badanie dotyczy
całej powierzchni
pleców
Stan świadomości
"
Badanie neurologiczne  ocena funkcji czucia
i motorycznej
"
Utrzymywanie kontaktu słowno-logicznego z
Pacjentem
"
Wykorzystanie skali Glasgow
(poniżej 8 punktów utrata świadomości)
Dalsza opieka
"
Ponowna ocena ABC
"
Kontynuacja: Natleniania, perfuzji i
utrzymywania ciepłoty ciała
"
W razie wskazań profilaktyka przeciwtężcowa,
antybiotykoterapia
"
Przygotowanie do transportu  ustalenie
miejsca dla Pacjenta
y
ródła:
l�
Medycyna ratunkowa i katastrof, PZWL, red. naukowy Andrzej Zawadzki
l�
Ratownik Medyczny, wyd. Górnicki, autor Juliusz Jakubaszko
l�
Medycyna Ratunkowa, wyd. Urban & Partner, red. wydania polskiego Juliusz
Jakubaszko
Dziękuję za uwagę