2008-04-07
Wprowadzenie do
rachunkowości
rachunkowości
dr Ewa Śnieżek
Katedra Rachunkowości UA

Wybrane klasyfikacje zasad
rachunkowości
Kryterium podziału Jednostki klasyfikacji
stopień szczegółowości " fundamentalne (nadrzędne)
" szczegółowe
obowiązek stosowania " obligatoryjne
obowiązek stosowania " obligatoryjne
" opcjonalne
przedmiot regulacji " wycena i pomiar dokonań
" prezentacja
specyfika stanowienia norm " regulacje prawne
" regulacje środowiskowe
Główne elementy teorii rachunkowości
Główne elementy teorii rachunkowości
oraz powiązania między nimi
oraz powiązania między nimi
Cele sprawozdawczości
Cele sprawozdawczości
finansowej
finansowej
Podstawowe koncepcje Fundamentalne zasady
rachunkowości finansowej rachunkowości finansowej
rachunkowości finansowej rachunkowości finansowej
Metody (zasady)
rachunkowości
Techniki
rachunkowości
1
2008-04-07
Podstawowe koncepcje
Podstawowe koncepcje
rachunkowości
rachunkowości
Koncepcja jednostki gospodarczej
Koncepcja jednostki gospodarczej
k&
k&
Koncepcja pomiaru pieniężnego
Koncepcja pomiaru pieniężnego
Koncepcja pomiaru pieniężnego
Koncepcja pomiaru pieniężnego
k&
k&
Zasada wyceny w koszcie historycznym
Zasada wyceny w koszcie historycznym
k&
k&
Zasada periodyzacji
Zasada periodyzacji
Koncepcja jednostki gospodarczej
Koncepcja jednostki gospodarczej
Z punktu widzenia rachunkowości każda jednostka
Z punktu widzenia rachunkowości każda jednostka
gospodarcza jest wyodrębniona i oddzielona od
gospodarcza jest wyodrębniona i oddzielona od
właścicieli i innych jednostek. Dzięki temu założeniu jest
właścicieli i innych jednostek. Dzięki temu założeniu jest
możliwe:
możliwe:
k&
k&
określenie transakcji i zdarzeń gospodarczych
określenie transakcji i zdarzeń gospodarczych
podlegających księgowaniu oraz ustalenie zakresu
podlegających księgowaniu oraz ustalenie zakresu
podlegających księgowaniu oraz ustalenie zakresu
podlegających księgowaniu oraz ustalenie zakresu
informacji, które powinny być odzwierciedlone w
informacji, które powinny być odzwierciedlone w
sprawozdaniu finansowym
sprawozdaniu finansowym
k&
k&
oddzielenie funkcji własności od funkcji zarządzania oraz
oddzielenie funkcji własności od funkcji zarządzania oraz
rozliczanie zarządu z odpowiedzialności za skuteczne i
rozliczanie zarządu z odpowiedzialności za skuteczne i
efektywne zarządzanie powierzonym mu przez
efektywne zarządzanie powierzonym mu przez
właścicieli kapitałem
właścicieli kapitałem
Koncepcja pomiaru
Koncepcja pomiaru
pieniężnego
pieniężnego
Pozwala na wyodrębnienie tych obszarów danych, które
Pozwala na wyodrębnienie tych obszarów danych, które
można wyrazić wartościowo, tj. w jednostkach
można wyrazić wartościowo, tj. w jednostkach
pieniężnych. U podstaw koncepcji leży założenie, że
pieniężnych. U podstaw koncepcji leży założenie, że
pieniądz jest stałym, obiektywnym i zapewniającym
pieniądz jest stałym, obiektywnym i zapewniającym
porównywalność miernikiem wartości, zarówno w czasie,
porównywalność miernikiem wartości, zarówno w czasie,
jak i w przestrzeni
jak i w przestrzeni
2
2008-04-07
Zasada wyceny w koszcie
Zasada wyceny w koszcie
historycznym
historycznym
Określa sposób wyceny, a co za tym idzie,
Określa sposób wyceny, a co za tym idzie,
również wykazania w sprawozdaniu
również wykazania w sprawozdaniu
finansowym jednostek dóbr i usług
finansowym jednostek dóbr i usług
nabytych w różnych okresach.
nabytych w różnych okresach.
nabytych w różnych okresach.
nabytych w różnych okresach.
Z uwagi na koncepcję pomiaru pieniężnego
Z uwagi na koncepcję pomiaru pieniężnego
zasada wyceny w koszcie historycznym,
zasada wyceny w koszcie historycznym,
czyli ujmowanie nabytych dóbr i usług
czyli ujmowanie nabytych dóbr i usług
według wartości wymiany na dzień
według wartości wymiany na dzień
nabycia, zyskała miano obiektywnej.
nabycia, zyskała miano obiektywnej.
Środki trwałe Zobowiązania
1) 300 000
300 000 (1
300 000 (1
300 000 (Sk
Sk) 300 000
Sk) 300 000
300 000 300 000
300 000 300 000
300 000 300 000
Umorzenie środków
Amortyzacja (Koszty)
trwałych
2) 10 000
10 000 (2
10 000 (2
10 000 (A
Sk) 10 000
300 000 300 000
10 000 10 000
Wynik finansowy
Aktywa Pasywa
A) 10 000
Środki trwałe 290 000 &
& &
Zasada wyceny w koszcie
Zasada wyceny w koszcie
historycznym
historycznym
W bilansie środki trwałe są wykazywane w
W bilansie środki trwałe są wykazywane w
wartości netto
wartości netto
Wartość netto = Wartość początkowa 
Wartość netto = Wartość początkowa 
Wartość netto = Wartość początkowa 
Wartość netto = Wartość początkowa 
dotychczasowe umorzenie
dotychczasowe umorzenie
300 000  10 000 = 290 000
300 000  10 000 = 290 000
Na koncie środków trwałych wykazuje się wartość
Na koncie środków trwałych wykazuje się wartość
historyczną
historyczną
3
2008-04-07
Zasada
Zasada
periodyzacji
periodyzacji
Nakłada obowiązek prowadzenia ewidencji księgowej z
Nakłada obowiązek prowadzenia ewidencji księgowej z
podziałem na okresy
podziałem na okresy
k&
k&
k&
k&
Zgodnie z zasadą periodyzacji każdy okres
Zgodnie z zasadą periodyzacji każdy okres
sprawozdawczy kończy się sporządzeniem zamknięcia
sprawozdawczy kończy się sporządzeniem zamknięcia
rocznego, czyli sprawozdania finansowego za dany rok.
rocznego, czyli sprawozdania finansowego za dany rok.
W związku z tym księgi rachunkowe roku obrotowego
W związku z tym księgi rachunkowe roku obrotowego
stanowią zwartą całość.
stanowią zwartą całość.
Zasady nadrzędne
Zasady nadrzędne
rachunkowości
rachunkowości
Zasada rzetelnego i jasnego (wiernego) obrazu
Zasada rzetelnego i jasnego (wiernego) obrazu
(true and fair view)
(true and fair view)
(true and fair view)
(true and fair view)
k&
k&
Zasada wyższości treści nad formą
Zasada wyższości treści nad formą
(substance over form)
(substance over form)
Zasada rzetelnego i jasnego obrazu
Zasada rzetelnego i jasnego obrazu
obowiązek odzwierciedlania rzeczywistej
obowiązek odzwierciedlania rzeczywistej
sytuacji majątkowej i finansowej jednostki
sytuacji majątkowej i finansowej jednostki
gospodarczej
gospodarczej
 Jednostki obowiązane są stosować
 Jednostki obowiązane są stosować
określone ustawą zasady rachunkowości,
określone ustawą zasady rachunkowości,
rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację
rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację
majątkową i finansową oraz wynik
majątkową i finansową oraz wynik
finansowy".
finansowy".
4
2008-04-07
W celu uzyskania rzetelnego i jasnego
W celu uzyskania rzetelnego i jasnego
obrazu jest konieczne:
obrazu jest konieczne:
prowadzenie bieżącej rejestracji zdarzeń gospodarczych w
prowadzenie bieżącej rejestracji zdarzeń gospodarczych w
sposób gwarantujący rzetelne, prawidłowe i kompletne
sposób gwarantujący rzetelne, prawidłowe i kompletne
ich ujęcie,
ich ujęcie,
k&
k&
k&
k&
dokonywanie zapisów w porządku chronologicznym
dokonywanie zapisów w porządku chronologicznym
(według dat) i systematycznym (według kont
(według dat) i systematycznym (według kont
bilansowych i wynikowych),
bilansowych i wynikowych),
k&
k&
udokumentowanie zapisów
udokumentowanie zapisów
Zasada wyższości treści nad formą
Zasada wyższości treści nad formą
Rzetelnie sporządzone sprawozdanie finansowe powinno
Rzetelnie sporządzone sprawozdanie finansowe powinno
odzwierciedlać istotę rzeczywistości ekonomicznej, a nie
odzwierciedlać istotę rzeczywistości ekonomicznej, a nie
jedynie status prawny
jedynie status prawny
k&
k&
k&
k&
Wymaga to od księgowych odwoływania się do rynkowego
Wymaga to od księgowych odwoływania się do rynkowego
zdrowego rozsądku i oceny ewidencjonowanych
zdrowego rozsądku i oceny ewidencjonowanych
zdarzeń, w przeciwieństwie do mechanicznego
zdarzeń, w przeciwieństwie do mechanicznego
stosowania reguł
stosowania reguł
Zasada wyższości treści nad formą
Zasada wyższości treści nad formą
Oznacza obowiązek zgodnego z
Oznacza obowiązek zgodnego z
rzeczywistością ukazania sytuacji
rzeczywistością ukazania sytuacji
majątkowej i finansowej jednostki, jej
majątkowej i finansowej jednostki, jej
wyniku finansowego i rentowności.
wyniku finansowego i rentowności.
wyniku finansowego i rentowności.
wyniku finansowego i rentowności.
Dopuszcza się przy tym stosowanie
Dopuszcza się przy tym stosowanie
uproszczeń, pod warunkiem, że nie
uproszczeń, pod warunkiem, że nie
wpłynie to negatywnie na prawidłowy
wpłynie to negatywnie na prawidłowy
obraz jednostki
obraz jednostki
5
2008-04-07
Do najistotniejszych zasad rachunkowości
Do najistotniejszych zasad rachunkowości
należą:
należą:
Zasada kontynuacji działalności
Zasada kontynuacji działalności
k&
k&
Zasada memoriałowa
Zasada memoriałowa
k&
k&
Zasada ciągłości
Zasada ciągłości
k&
k&
Zasada istotności
Zasada istotności
k&
k&
Zasada zakazu kompensat
Zasada zakazu kompensat
k&
k&
Zasada ostrożności (ostrożnej wyceny)
Zasada ostrożności (ostrożnej wyceny)
k&
k&
Zasada współmierności
Zasada współmierności
Zasada
Zasada
kontynuacji
kontynuacji
działalności
działalności
(ang. going concern)
(ang. going concern)
Założenie, że działalność jednostki będzie
Założenie, że działalność jednostki będzie
kontynuowana w dającej się przewidzieć
kontynuowana w dającej się przewidzieć
przyszłości. Jednocześnie przyjmuje się,
przyszłości. Jednocześnie przyjmuje się,
że działalność będzie prowadzona w nie
że działalność będzie prowadzona w nie
zmniejszonym znacząco zakresie
zmniejszonym znacząco zakresie
Zasada kontynuacji działalności
Zasada kontynuacji działalności
Zasada ta nie ma zastosowania, jeśli stan
Zasada ta nie ma zastosowania, jeśli stan
faktyczny lub prawny nie pozwala
faktyczny lub prawny nie pozwala
traktować jednostki, jako kontynuującej
traktować jednostki, jako kontynuującej
działalność
działalność
działalność
działalność
k&
k&
Ma to miejsce wówczas, gdy zamyka się
Ma to miejsce wówczas, gdy zamyka się
księgi rachunkowe jednostki w związku z
księgi rachunkowe jednostki w związku z
jej likwidacją, wszczęciem postępowania
jej likwidacją, wszczęciem postępowania
upadłościowego lub zmianą formy prawnej
upadłościowego lub zmianą formy prawnej
6
2008-04-07
Kontynuacja działalności
Kontynuacja działalności
Bilans jednostki ALFA
Bilans jednostki ALFA
Aktywa PLN Pasywa PLN
Środki trwałe 300.000 Kapitał własny 200.000
Zapasy 150.000 Kredyty 800.000
Należności 810.000 Zobowiązania 300.000
Środki pieniężne 40.000
Ł 1.300.000 Ł 1.300.000
Przerwanie kontynuacji działalności
Przerwanie kontynuacji działalności
Bilans jednostki ALFA
Bilans jednostki ALFA
Aktywa PLN Pasywa PLN
Środki trwałe 100.000 Kapitał własny -800.000
Zapasy 50.000 Kredyty 800.000
Należności 110.000 Zobowiązania 300.000
Środki pieniężne 40.000
Ł 300.000 Ł 300.000
Zasada memoriałowa
Zasada memoriałowa
W księgach rachunkowych oraz w wyniku finansowym,
W księgach rachunkowych oraz w wyniku finansowym,
należy ująć wszystkie osiągnięte i przysługujące jednostce
należy ująć wszystkie osiągnięte i przysługujące jednostce
w okresie sprawozdawczym przychody i wszystkie
w okresie sprawozdawczym przychody i wszystkie
obciążające ją koszty, niezależnie od momentu zapłaty
obciążające ją koszty, niezależnie od momentu zapłaty
k&
k&
Decydującym kryterium jest więc przypisanie
Decydującym kryterium jest więc przypisanie
poszczególnych zdarzeń do danego okresu
poszczególnych zdarzeń do danego okresu
sprawozdawczego
sprawozdawczego
7
2008-04-07
1. Sprzedano z odroczonym terminem
1. Sprzedano z odroczonym terminem
płatności produkty 900 000,-
płatności produkty 900 000,-
2. Poniesiono koszty (brak płatności w
2. Poniesiono koszty (brak płatności w
bieżącym okresie) 300 000,-
bieżącym okresie) 300 000,-
bieżącym okresie) 300 000,-
bieżącym okresie) 300 000,-
Obliczono wynik finansowy zgodnie z
Obliczono wynik finansowy zgodnie z
zasadą memoriałową (A, B)
zasadą memoriałową (A, B)
Należności Przychody
1) 900 000
900 000 (1
900 000 (1
900 000 (Sk
A) 900 000
A) 900 000
900 000 900 000
900 000 900 000
900 000 900 000
Zobowiązania
300 000 (2 Koszty
300 000 (2 Koszty
Sk) 300 000 2) 300 000
300 000 (B
300 000 300 000
300 000 300 000
Wynik finansowy
B) 300 000 900 000 (A
Sk) 600 000
900 000 900 000
Zasada
Zasada
ciągłości
ciągłości
Przyjęte przez jednostkę zasady ewidencji księgowej, wyceny aktywów
Przyjęte przez jednostkę zasady ewidencji księgowej, wyceny aktywów
i pasywów, ustalania wyniku finansowego i sporządzania
i pasywów, ustalania wyniku finansowego i sporządzania
sprawozdań finansowych powinny być jednakowe w
sprawozdań finansowych powinny być jednakowe w
poszczególnych latach
poszczególnych latach
poszczególnych latach
poszczególnych latach
k&
k&
Jeżeli z ważnych i uzasadnionych przyczyn zmiana taka musi być
Jeżeli z ważnych i uzasadnionych przyczyn zmiana taka musi być
dokonana, wówczas jednostka może, ze skutkiem od pierwszego
dokonana, wówczas jednostka może, ze skutkiem od pierwszego
dnia roku obrotowego, bez względu na datę podjęcia decyzji,
dnia roku obrotowego, bez względu na datę podjęcia decyzji,
zmienić dotychczas stosowane rozwiązania na inne, przewidziane
zmienić dotychczas stosowane rozwiązania na inne, przewidziane
ustawą.
ustawą.
8
2008-04-07
Zasada ciągłości
Zasada ciągłości
W sprawozdaniu finansowym jednostki za
W sprawozdaniu finansowym jednostki za
rok obrotowy, w którym zmiany te
rok obrotowy, w którym zmiany te
nastąpiły, należy podać przyczyny tych
nastąpiły, należy podać przyczyny tych
zmian, określić liczbowo ich wpływ na
zmian, określić liczbowo ich wpływ na
zmian, określić liczbowo ich wpływ na
zmian, określić liczbowo ich wpływ na
wynik finansowy oraz zapewnić
wynik finansowy oraz zapewnić
porównywalność danych sprawozdania
porównywalność danych sprawozdania
finansowego dotyczących roku
finansowego dotyczących roku
poprzedzającego rok obrotowy, w którym
poprzedzającego rok obrotowy, w którym
dokonano zmian
dokonano zmian
Zasada istotności
Zasada istotności
Dokonując wyboru rozwiązań
Dokonując wyboru rozwiązań
dopuszczonych ustawą i dostosowując je
dopuszczonych ustawą i dostosowując je
do potrzeb jednostki, należy zapewnić
do potrzeb jednostki, należy zapewnić
wyodrębnienie w rachunkowości
wyodrębnienie w rachunkowości
wyodrębnienie w rachunkowości
wyodrębnienie w rachunkowości
wszystkich zdarzeń istotnych do oceny
wszystkich zdarzeń istotnych do oceny
sytuacji majątkowej i finansowej oraz
sytuacji majątkowej i finansowej oraz
wyniku finansowego jednostki, przy
wyniku finansowego jednostki, przy
zachowaniu zasady ostrożności.
zachowaniu zasady ostrożności.
Zasada zakazu kompensat
Zasada zakazu kompensat
Wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów,
Wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów,
przychodów i związanych z nimi kosztów, oraz zysków i
przychodów i związanych z nimi kosztów, oraz zysków i
strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie
strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie
k&
k&
k&
k&
Nie można kompensować ze sobą
Nie można kompensować ze sobą
wartości różnych, co do rodzaju:
wartości różnych, co do rodzaju:
aktywów i pasywów, przychodów i kosztów
aktywów i pasywów, przychodów i kosztów
oraz zysków i strat nadzwyczajnych
oraz zysków i strat nadzwyczajnych
9