KLASYCZNA KONCEPCJA ZARZ
DZANIA
Rozwój zachodnich obszarów USA wymagał rozwinięcia
technik zarządzania, które zintegrowałyby technologię,
materiały i pracę ludzi w sposób produktywny i wydajny, co
doprowadziło do powstania w USA klasycznej koncepcji
zarządzania.
Rozważana jest w dwóch płaszczyznach, zależnie od
problemów i ich rozwiązań:
�� naukowe zarządzanie, stworzyli inżynierowie i
menedżerowie, skupiło się na problemach zarządzania
pracownikami, organizacją pracy w produkcji, zasileniami w
materiały, sprzedażą produktów.
�� administracja, wywodząca się z europejskich i
amerykańskich uniwersytetów oraz od praktyków
menedżerów, która dotyczyła istoty zarządzania organizacją
jako całością.
Naukowe zarządzanie
�� Do założycieli zalicza się Fredericka W. Taylora, Franka i
Lilian Gilbrethów, Henry ego Gantta i Harringtona
Emersona.
�� Podejście do zarządzania zajmujące się poprawą wyników
Koncepcja klasyczna Strona 1
osiąganych przez poszczególnych robotników.
Taylor sformułował podstawowe idee składające się na to, co
nazwano naukowym zarządzaniem; sformułował zasady, które
uważał za kluczowe dla kierownictwa:
" Określenie jednej, najlepszej metody - kierownicy powinni
obserwować i analizować pracę swoich podwładnych w celu
odkrycia najlepszej metody efektywnego wykonywania pracy.
" Naukowa selekcja pracowników - konieczne jest
dopasowanie fizycznych możliwości zatrudnionego do rodzaju
pracy, którą wykonuje; najważniejszymi cechami dobrego
pracownika są: odporność na zmęczenie, silne mięśnie oraz
wysokie możliwości produkcyjne. Sfera emocjonalna została
całkowicie pominięta.
" Motywacja finansowa - ważnym elementem
poprawiającym efektywność pracy podwładnego jest jego
motywacja; system płacy mający motywować pracownika do
jak najwydajniejszej to system akordowy - założeniem było
płacenie nie za godziny przepracowane na stanowisku, lecz za
liczbę wyprodukowanych przez pracownika części czy innych
elementów.
" Funkcja majstra - odpowiedzialność powinna zostać
podzielona pomiędzy kierowników i pracowników. Odmienni
Koncepcja klasyczna Strona 2
kierownicy powinni być odpowiedzialni za np. planowanie,
kierowanie i ocenianie procesu pracy, natomiast pracownicy
powinny brać odpowiedzialność za powierzone im przez
kierowników (majstrów) zadania.
W praktyce koncepcje Taylora przyniosły wiele sukcesów
w sferze zwiększenia produkcji przedsiębiorstw oraz płac
pracowników w tych firmach.
Ale, metody stosowane przez Taylora spotkały się z
silnym oporem robotników i związków zawodowych, obawa,
że zwiększone wymagania fizyczne stawiane pracownikom
mogą opóz
nić proces wprowadzania nowych technologii do
fabryk.
Henry L. Gantt
Jeden ze spadkobierców teorii Taylora.
Koncentracja na mobilizowaniu pracowników do lepszej i
wydajniejszej pracy: system motywacyjny stworzony przez
Taylora nie jest doskonały i może zostać znacznie ulepszony.
Efekt prac Gantta: system płacy nazywany  bonus + pensja".
którego charakterystyczną cechą było ustanowienie
minimalnego limitu produkcji. Jeśli:
�� robotnik przekroczył ten limit, otrzymywał oprócz pensji
dziennej dodatek finansowy,
Koncepcja klasyczna Strona 3
�� normy nie przekroczył, otrzymywał jedynie dzienną
pensję.
Dodatkową zmianą było wypłacanie bonusów majstrom,
których podwładni przekroczyli ustalony limit produkcji;
skutek - również kierownictwo najniższego szczebla zostało
włączone w czynne ustalanie poziomu dziennej produkcji.
Drugie znane osiągnięcie Gantta - wprowadzenie wykresów
pokazujących w przystępny (graficzny) sposób osiągnięte
wyniki przedsiębiorstwa, poszczególnych zespołów, poziom
wykorzystania maszyn czy technologii.
Lillian i Frank Gilbreth
Wcześni naśladowcy Taylora.
Skupili się nad poprawianiem i usprawnianiem pracy
wykonywanej przez robotników, nie poprzez selekcję i wybór
silnych i niezmordowanych pracowników, lecz przez
eliminację zmęczenia wynikającego ze zbyt wielu ruchów
wykonywanych przez robotnika.
Efekt obserwacji i eksperymentów: w wielu przypadkach
znacznie usprawniono pracę, której wydajność wzrastała w
imponującym tempie.
Gilbrethowie opracowali również metody szkolenia i
rozwoju pracowników, tak aby (w przeciwieństwie do ścisłej
Koncepcja klasyczna Strona 4
specjalizacji) byli oni w stanie pracować na różnych
stanowiskach; skutek założenia, że robotnicy mogący sprawnie
wykonywać różne prace na różnych stanowiskach mają
znacznie wyższe morale, co zwiększa efektywność ich pracy.
Zarządzanie administracyjne
Podejście do zarządzania koncentrujące się na zarządzaniu
całą organizacją. Głównymi twórcami kierunku: Henri Fayol,
Lyndall Urwick, Max Weber, Chester Barnard.
Zasady sprawnego zarządzania według Fayola
" Podział pracy. Wysoki poziom specjalizacji powinien
przynieść wzrost efektywności. Specjalizacji podlega
zarówno praca techniczna, jak i kierownicza.
" Autorytet. Do wykonywania obowiązków kierowniczych
niezbędny jest autorytet: autorytet formalny do wydawania
poleceń i autorytet osobisty wynikający z wiedzy i
doświadczenia oraz uznania u pracowników.
" Dyscyplina. Członkowie organizacji muszą szanować reguły
rządzące organizacją.
" Jedność rozkazodawstwa. Każdy pracownik powinien
otrzymywać polecenia tylko od jednego przełożonego.
" Jedność kierownictwa. Podobne czynności w organizacji
powinny być zgrupowane i podległe tylko jednemu
Koncepcja klasyczna Strona 5
kierownikowi.
" Podporządkowanie interesu jednostki interesowi ogółu.
Interesy jednostki nie powinny być przedkładane nad interesy
całej organizacji.
" Wynagrodzenie. Wynagrodzenie powinno być sprawiedliwe
zarówno dla pracowników, jak i dla organizacji; powinno być
związane z wynikami pracy, stażem pracowników w firmie
proporcjonalnie do odpowiedzialności i uprawnień, które
posiada pracownik.
" Centralizacja. Władza i autorytet powinny być silnie
skoncentrowane na wyższych szczeblach organizacji.
" Hierarchia. Linia władzy powinna przebiegać z góry na dół
organizacji i należy jej zawsze przestrzegać. Linia przepływu
informacji z dołu do góry.
" A
ad. Zasoby ludzkie i rzeczowe powinny być koordynowane
tak, by znalazły się na właściwym miejscu we właściwym
czasie.
" Sprawiedliwość. Menedżerowie powinni być uprzejmi i
sprawiedliwi w stosunkach z podwładnymi.
" Stabilizacja personelu. Należy unikać dużej fluktuacji
pracowników.
" Inicjatywa. Podwładni powinni mieć swobodę
Koncepcja klasyczna Strona 6
podejmowania inicjatywy.
" Esprit de corps (harmonia). Trzeba popierać i podtrzymywać
pracę zespołową, ducha zespołu, poczucie jedności i
przynależności do jednej grupy.
Ewolucja klasycznych teorii zarządzania
Klasyczne teorie zarządzania - z modyfikacjami - są
stosowane także współcześnie.
Sformułowano w stosunku do nich wiele uwag krytycznych.
Główne zastrzeżenia to m.in.:
" Oparcie teorii jedynie na doświadczeniu - wielu z autorów
rozwijało idee na bazie własnego doświadczenia lub
rezultatów konsultingu; to może warunkować ich
wykorzystanie tylko w pewnych rodzajach organizacji, (np.
Taylor i Fayol skupiali się na dużych firmach działających w
stabilnym otoczeniu, stąd może być trudne zastosowanie ich
metod w szybko rozwijających się małych firmach
działających na rynku, na którym ujawniają się wymagania
konsumenta).
" Niesprawdzone przypuszczenia - wiele przypuszczeń
klasycystów nie opierało się na badaniach naukowych, lecz
na sądach wartościujących ich własny styl postępowania,
normy moralne i dążenie do sukcesu za wszelką cenę (np.
Koncepcja klasyczna Strona 7
przyjmowali, iż pracownicy są motywowani przede
wszystkim pieniędzmi i pracują tylko dla ich otrzymania).
Nie dopuszczali możliwości, iż mogą oni mieć inne potrzeby,
takie jak samorealizacja, awans i zadowolenie z
wykonywanej pracy.
" Pominięcie istnienia organizacji nieformalnej -
akcentując więzi formalne, skłaniano się do pomijania
związków nieformalnych działalności społecznej, awansu
liderów grup na uboczu organizacji formalnej. Może to
prowadzić do zapomnienia o wielu ważnych czynnikach
wpływających na satysfakcję i rozwój ich umiejętności, jak
również udział pracowników w podejmowaniu decyzji i
planowaniu.
" Niezamierzone konsekwencje - podejście klasyczne
skupiało się głównie na osiągnięciu wysokiej wydajności,
zachowań korzystnych, poprawnych relacji między
pracownikami oraz między robotnikami i kierownikami; ale
silne uzależnienie od zasad i regulacji produktywności może
popchnąć ludzi do ślepego ich przestrzegania a jeśli reguły te
nie byłyby tak ścisłe, to pracownicy prawdopodobnie
osiągaliby wyższy poziom wydajności.
" Człowiek jako element maszyny - teorie klasyczne
Koncepcja klasyczna Strona 8
sprawiają wrażenie, iż organizacja jest maszyną, w której
pracownicy są częściami nadającymi się do niej i
sprawiającymi, że jest ona efektywna.
Od 1895 r. do połowy lat trzydziestych XX w. występowało
największe zainteresowanie koncepcją klasyczną, w ostatnich
latach uczyniono z niego narzędzie obniżki kosztów i
zwiększenia wydajności oraz zwiększenia produktywności
wytwarzania.
Osiągnięcia
�� Stworzenie podstaw do dalszego rozwoju teorii
zarządzania.
�� Wskazano kluczowe procesy, funkcje i umiejętności
kierownicze, które do dziś są uważane za istotne.
�� Skoncentrowano uwagę na zarządzaniu jako
przedmiocie badań naukowych.
Ograniczenia
Koncepcja bardziej odpowiednia dla stabilnych i prostych
organizacji niż dla organizacji współczesnych, dynamicznych i
złożonych; zalecała uniwersalne procedury, nieodpowiednie w
pewnych sytuacjach; traktowano pracowników raczej jak
narzędzia niż zasoby pracy.
Koncepcja klasyczna Strona 9