renesans016aangelsa

Temat: Realizacja dewizy "homo sum et nihil humanum..." w pieśniach
Kochanowskiego.

"Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce" - tak brzmi jedna z
podstawowych zasad renesansowego humanizmu, który zwrócił swą uwagę bezpośrednio
na człowieka jako indywidualną jednostkę. Średniowiecznej literaturze
religijnej, o wyraźnie dydaktyczno-moralnych aspiracjach, przeciwstawiono
literaturę silnie nacechowaną indywidualizmem twórcy. Wyrazem tego kierunku
dążeń literackich stała się pieśń - gatunek, który przez swe poetyckie
możliwości ujawniał wyrazistą, osobową odrębność człowieka.
Charakter pieśni był zgodny z humanistycznym przekonaniem o wyjątkowości
jednostki obdarzonej poetyckim talentem. Podkreśla to w "Pieśni XXIV" J.
Kochanowski, wzorując się na Horacym i jego poetyckim testamencie: "non omnis
moriar". W "Pieśniach" Kochanowski podkreśla ulotny charakter radosnych momentów
życia, zaś przeciwwagę owej ulotności znajduje w cnocie. Tragiczny los
człowieka, umieszczonego między aniołami a zwierzętami, między dobrem a złem,
los człowieka na "drabinie bytów" ustąpił za sprawą Kochanowskiego tematyce
zdecydowanie świeckiej, interesującej się życiem zwykłego człowieka. Jak pisze w
"Pieśni IX":
"Wszystko się dziwnie plecie
Na tym tu biednym świecie (...)
Próżno ma mieć na pieczy
Śmiertelny wieczne rzeczy.".
W pieśni tej podmiot liryczny przyznaje się, że podczas burzy na morzu nie
umiałby paść krzyżem i modlić się o pomoc, ale dotarłszy do skał, samotnie
popłynie na łódce przez rozszalałe morze. Kochanowski podkreśla w tym wierszu
zmianę kryterium wartości - uznaje wartość samego człowieka i tego, co robi na
ziemi dla innych ludzi:
"A jeśli komu droga otwarta do nieba
Tym, co służą ojczyźnie.".
Według Kochanowskiego, człowiek musi być pożyteczny, nie może być egoistą,
dbającym tylko o własne zbawienie. Mówi o tym "Pieśń XIX" ("Pieśń o dobrej
sławie"). Kogo Bóg obdarzył talentem umysłu i wymowy, ten powinien chronić dobre
obyczaje w społeczeństwie i stać na straży przestrzegania prawa. Dla tych,
którzy mają talent do służby fizycznej, poeta widzi zadanie w obronie ojczyzny w
służbie rycerskiej. Każdy człowiek powinien zajmować się tym, co najlepiej
potrafi i w czym może być najbardziej pożyteczny społeczeństwu.