Typy reakcji
" Alergiczne
" Toksyczne
Skórne Reakcje Polekowe
" Rzekomoalergiczne
" Ró\
ne
Iwona Rogala-Poborska
" Prowokacja choroby skóry istniejącej lub
ukrytej
Reakcje alergiczne Reakcje alergiczne typu I
" Antygen odpowiedzialny  du\
a cząsteczka białka
" Typ I  wysypki plamiste i pokrzywka
" Hapteny ( hapten+białko= antygen)
" Typ II  plamica małopłytkowa
" Mediatory
" Typ III  leukocytoklastyczne zapalenie
lipidowe  leukotrien B4, C4, PAF,
naczyń, wysypki krwotoczne i pęcherzowe,
prostoglandyna D2
choroba posurowicza
anafilaksji - histamina, serotonina, proteoglikany,
" Typ IV-wysypki rozsiane, reakcje liszajowate,
proteaza serynowa
rumień trwały polekowy, rumień
cytokiny  IL-3, IL-4, IL-5, IL-6, TNF-&
wielopostaciowy, TEN, pseudolymphoma,
przewlekłe reakcje plamicze
1
Reakcje alergiczne typu II -
Reakcje alergiczne typu III-wywołane
przez kompleksy immunologiczne
cytotoksyczne
" Często wyzwalane przez leki " Odczyn typu Arthusa
występuje przy nadmiarze rozpuszczalnych
" Lek lub antygen łączy się z powierzchnią
antygenów - alergiczne zapalenie naczyń, zespół
komórki, gdzie reaguje z p-ciałami IgG i IgM
Sweeta, rumień wielopostaciowy
i wią\
e dopełniacz
" Choroba posurowicza
" Typowe reakcje kliniczne  niedokrwistość
gorączka, pokrzywka, powiększenie węzłów
hemolityczna, małopłytkowość alergiczna,
chłonnych, zapalenie wielostawowe, zapalenie
granulocytopenia alergiczna, niektóre postaci
nerwów, zapalenie błon surowiczych i ostre
agranulocytozy polekowej.
zapalenie kłębuszków nerkowych
Reakcje alergiczne typu IV -
Reakcje toksyczne
opóz
nione
" Zatory polekowe
" Wypadanie włosów anagenowe i
" Określane są mianem odporności
telogenowe
komórkowej (uczulone limfocyty T)
" Martwica skóry
" Odczyn tuberkulinowy ( klasyka )
" Odczyn typu wyprysku
2
Reakcje rzekomoalergiczne Reakcje nietolerancji
" Reakcje nietolerancji " po kodeinie u osób z rozległą
mastocytozą
" Idiosynkrazja
( brak tolerancji leków powodujących
degranulację komórek tucznych)
Reakcje nietolerancji cd. Reakcje nietolerancji cd.
" po dapsonie u ludzi czarnoskórych " podawanie kumaryn pacjentom z
i z basenu Morza Śródziemnego nierozpoznanym defektem białka C
(methemoglobinemia-niski poziom (zagro\
enie martwicą kumarynową nawet
dehydrogenazy glukozo-6-fosforanu) we wczesnej fazie leczenia)
3
Idiosynkrazja Ró\
ne reakcje
" Reakcja anafilaktoidalna " Reakcja Jarischa-Herxheimera
na niesteroidowe leki przeciwzapalne, w przypadku podania choremu skutecznego
siarczyny w winie i serze, alkohol leku p-bakteryjnego, powodującego zabicie
benzylowy, barwniki i środki cieniujące ogromnej ilości drobnoustrojów.Uwolnione
z nich toksyny wywołają nowy zespół
" Nie wykrywa się p-ciał klasy IgE
objawów.
" Komórki tuczne nie ulegają
degranulacji in vitro
Prowokacja choroby skóry Prowokacja choroby skóry
istniejącej lub ukrytej istniejącej lub ukrytej cd.
" A
uszczyca - sole złota, lit, beta- blokery,
" Pęcherzyca zwykła - penicylamina,
leki p- malaryczne
PNC, cefalosporyny, klonidyna, sole złota
i inne
" Porfiria skórna pó\
na - barbiturany ,
sulfonamidy, leki antykoncepcyjne,
" Trądzik - hormony łącznie z lekami
androgeny
anykoncepcyjnymi p.os., kortykosteridy,
androgeny i leki anaboliczne
4
Prowokacja choroby skóry Prowokacja choroby skóry
istniejącej lub ukrytej cd. istniejącej lub ukrytej cd.
" Pemfigoid pęcherzowy - furosemid, " Toczeń rumieniowaty  hydralazyna,
sulfasalazyna, fenacetyna, penicylamina, prokainamid, izoniazid, metyldopa,
fenytoina, penicylamina, karbamazepina
" M.Duhring  jodek potasu, progesteron
" Wyprysk potnicowy  penicylina, nikiel
Prowokacja choroby skóry Objawy kliniczne
istniejącej lub ukrytej cd. osutki skórne
" Wykwity podobne do liszaja
" Odropodobne, ró\
yczkopodobne,
płaskiego  sole złota, sulfonamidy, kwas
płonicopodobne
paraaminosalicylowy, chinina, chinidyna,
" Plamiste, pęcherzykowe, pęcherzowe
arsen, metylodopa, beta-blokery,leki p-
malaryczne
" Rumienie, sączenie, złuszczanie,
" Ostuda  fenytoina, estrogeny, leki
" Erytrodermia
antykoncepcyjne
5
Osutki skórne cd. Leki wywołujące osutki skórne
" Antybiotyki
Rozsiana osutka polekowa
" penicylina, ampicylina
" mogą być zajęte błony śluzowe
" cefalosporyny,
" świąd - częściej ni\
w infekcjach
wirusowych
" tetracykliny
" eozynofilia we krwi obwodowej
" streptomycyna,
" silniej zajęte powierzchnie wyprostne
" erytromycyna
Leki wywołujące osutki skórne
Leki wywołujące osutki skórne
cd.
" Niesteroidowe leki p-zapalne
" Sulfonamidy  mo\
liwa reakcja
krzy\
owa z diuretykami i lekami p- " fenacetyna
cukrzycowymi
" aspiryna,
" indometacyna,
" fenylobutazon
" oksyfenbutazon
6
Leki wywołujące osutki skórne
Objawy kliniczne
cd.
Nasilone reakcje skórne
" Leki przeciwpadaczkowe
 karbamazepina
" To ostre, zagra\
ające \
yciu, zwykle
wywołane przez leki zaburzenia
" Leki psychotropowe
z rozległą utratą naskórka.
 fenotiazyny
W około 20% przypadków rokują
" Inne leki
niepomyślnie.
 sole złota, allopurinol, izoniazyd
Nasilone reakcje skórne Nasilone reakcje skórne cd.
" Erythema multiforme majus (EMM ) " Cechy wspólne :
" Erythema iris
" Zespół Stevensa-Johnsona (SJS)
- typowe
" Przejście SJS w TEN (toksyczna nekroliza
- atypowe
naskórka)
" Zajęcie błon śluzowych i spojówek u ok.
" TEN z plamami
90% chorych-zmiany w jamie ustnej, w
" TEN z rozlanym rumieniem
cewce moczowej, na \
ołędzi, rzadko
dotyczą pochwy
7
Erythema iris Erythema iris cd.
" Cechy typowego erythema iris : " Zmiany iris atypowe występują w SJS
- okrągły kształt ognisk
i TEN
- składa się z trzech koncentrycznych
" ciemnoczerwone plamy z centralnym
obrączek: ( środka krwotocznego, czasem z
pęcherzykiem, uniesione lub nie
pęcherzykami, obrączki pośredniej
" brak wyraz
nie zaznaczonego brzegu
uniesionej, obrzękłej i bladej oraz
" kształt nieregularny, skłonność do zlewania
zewnętrznej ostro odgraniczonej
się
rumieniowej )
" lokalizacja - tułów
" Typowa lokalizacja - kończyny
Erythema multiforme Erythema multiforme
rumień wielopostaciowy etiopatogeneza
" Ostra heterogeniczna reakcja alergiczna
" Infekcje wirusowe  wirus opryszczki
z wieloma wyzwalaczmi oraz
zwykłej zlokalizowanej na ustach
charakterystyczną symetrią zmian o
(typu genitalnego rzadziej)
wyglądzie tarczy strzeleckiej lub
" Mikoplazmy
tęczówki
8
Erythema multiforme majus Zespół Stevensa  Johnsona
(EMM) (SJS)
" Nad\
erki lub pęcherzyki na mniej ni\
10%
" Nad\
erki lub pęcherzyki na mniej ni\
10%
powierzchni ciała
powierzchni ciała
" Atypowe zmiany erythema iris i plamy
" Typowe wykwity erythema iris na dłoniach
głównie na tułowiu
i podeszwach
" Nad\
erki krwotoczne przynajmniej na
" Nad\
erki krwotoczne przynajmniej na
jednej powierzchni błony śluzowej
jednej powierzchni błony śluzowej
Przejście zesp.Stevensa-Johnsona Toksyczna epidermoliza
w toksyczną nekrolizę naskórka
naskórka z plamami
" Nad\
erki lub pęcherzyki na 10-30% " Nad\
erki lub pęcherzyki na ponad 30%
powierzchni ciała powierzchni ciała
" Rozsiane atypowe zmiany erythema iris i " Rozsiane zmiany erythema iris i plamy
plamy
" Zmiany na błonach śluzowych, zwykle z
" Nad\
erki krwotoczne na przynajmniej nad\
erkami
jednej powierzchni błony śluzowej
9
Toksyczna epidermoliza naskórka Leki wywołujące nasilone
z rozlanym rumieniem
reakcje skórne
Podawane krótkotrwale:
" Sulfonamidy
" Nad\
erki lub pęcherzyki na ponad 10%
powierzchni ciała " Trimetoprym
" Ampicylina,Amoksycylina
" Brak erythema iris i plam ; skóra bez
nad\
erek, rumieniowa lub prawidłowa " Chinolony
" Cefalosporyny
" Zazwyczaj nad\
erki na błonach śluzowych
" Kortykosteroidy
Leki wywołujące nasilone
Cechy nasilonych reakcji
reakcje skórne cd.
skórnych
Podawane długotrwale:
" Karbamazepina
Reakcja
Przyczyna:
" Fenytoina
" EMM
" Wirus opryszczki
" Fenobarbital " SJS
" Leki
" Kwas walpronowy " SJS/TEN
" Leki
" TEN
" Lamotrygina
" Leki
" NLPZ
" Allopurinol
10
Cechy nasilonych reakcji Cechy nasilonych reakcji
skórnych cd. skórnych cd.
Reakcja Wiek <40 lat Erythema iris Reakcja Zajęta Śmiertelność
(%) powierzchnia
(%)
(%)
EMM 75 Typowe, dłonie,
podeszwy EMM <10 1
SJS 50 Atypowe, tułów
SJS <10 6
SJS/TEN 25 #
SJS/TEN 10-30 25
TEN 25 #
TEN >30 40
Reakcje rzekomochłoniakowe
Leki
Reakcje polekowe
" przeciwpadaczkowe
" sulfonamidy
" dapson, allopurinol
" minocyklina
" sole złota
11
Reakcje rzekomochłoniakowe
Reakcje rzekomochłoniakowe
cd.
cd. objawy
" stwierdzane u 80% chorych
" Wysypka
" na ogół odrowa
" Gorączka " mo\
e być zlewna z obrzękami, plamicą
i pęcherzykami
" obrzęk twarzy
Reakcje rzekomochłoniakowe Reakcje pokrzywkowe
cd.
" Inne objawy " Częste czynniki
" powiększenie węzłów chłonnych " antybiotyki (penicyliny i pokrewne)
" dodatnie próby wątrobowe u 50% chorych " radiologiczne środki cieniujące
" eozynofilia " enzymy
" śródmią\
szowe zapalenie nerek
12
Reakcje pokrzywkowe cd. Reakcje typu vasculitis
" Średnio częste czynniki " Reakcja typu III z odkładaniem
NLPZ
kompleksów immunologicznych
" Rzadko w ścianach naczyń
aspiryna , inhibitory ACE
Reakcje typu vasculitis cd. Reakcje plamicze i krwotoczne
" Czynniki etiologiczne " Przyczyny
" inhibitory ACE, fenytoina i jej pochodne
" NLPZ
" większość ma charakter toksyczny
" sulfonamidy i tiouracyle
(np. leki p-nowotworowe niszczą
" amantadyna
megakariocyty)
" antygeny bakteryjne
13
Reakcje plamicze i krwotoczne Reakcje plamicze i krwotoczne
przyczyny cd. przyczyny cd.
" rzadziej występują reakcje " kruchość naczyń
typu II-go z bezpośrednim
" nieprawidłowości kaskady układu
cytotoksycznym uszkodzeniem
krzepnięcia
płytek krwi lub megakariocytów
Reakcje plamicze i krwotoczne Reakcje plamicze i krwotoczne
cd. cd.
" czynniki wywołujące plamicę lub reakcję
krwotoczną
" Plamica pigmentowa
" chinina
( zmiany na kończynach dolnych)
" chinidyna
" sulfonamidy
leki nasenne :
" pochodne pirazolonu, fenotiazyny
karbamid, meprobamat, karbamazepina,
" furosemid, sole złota
fenacetyna i benzodiazyna
" indometacyna, tiouracyle
14
Reakcje plamicze i krwotoczne
Reakcje liszajowate
cd.
" klinicznie lub HP przypominają
" Plamice polekowe ( podział )
liszaj płaski
1. naczyniowe
" występują po długim za\
ywaniu
2. płytkowe
leków
(liczne leki wyzwalają oba mechanizmy)
" lokalizuja się częściej na tułowiu
Reakcje liszajowate cd. Reakcje liszajowate cd.
" Czynniki wywołujące reakcje
" metyldopa,
liszajowate
" beta-blokery,
" acyklowir
" lewamizol
" leki p-zimnicze
" leki tiazydowe
" sole złota
" szczepionka p-WZW typu B
" chinina, chinidyna,
" NLPZ " penicylamina,
15
Rumień trwały polekowy Rumień trwały polekowy cd.
" Leki wywołujące rumień trwały
Definicja
umiejscowiona, wyraz
nie polekowy:
odgraniczona reakcja skórna na
" Najczęstsze
lek, nawracająca w tym samym
miejscu po powtórnej ekspozycji
" barbiturany, paracetamol, fenoloftaleina,
pochodne pirazolonu, sulfonamidy,
tetracykliny
Rumień trwały polekowy cd Rumień guzowaty
" Inne
" Objawy
penicylina, erytromycyna, fenytoina,
" głęboko usadowione guzki rumieniowe,
halogenki, leki p-zimnicze, chinina,
zwykle na przednich powierzchniach
chinidyna i inne
podudzi
16
Rumień guzowaty cd. Reakcje trądzikowe
" Czynniki etiologiczne " Główną przyczyną są hormony i
" doustne środki antykoncepcyjne związki chlorowcowe
" sulfonamidy
" zmiany wywołane przez związki
" aspiryna
chlorowców są krostkowe i bez
" bromki, jodki zaskórników
" sole złota
Ostre uogólnione wysypki
Reakcje trądzikowe
krostkowe
" Inne przyczyny
" Występują u części chorych
" kortykosteroidy
za\
ywających antybiotyki
" androgeny
" liczne rozsiane wykwity krostkowe
" doustne leki antykoncepcyjne
" gorączka
" podwy\
szona leukocytoza
" lit i inne
" niewielkie zmiany na błonach śluzowych
17
Sprowokowany toczeń Reakcje nadwra\
liwości na
rumieniowaty
światło
" Najczęściej wywoływane przez
" Reakcje fototoksyczne
hydralazynę, prokainamid
" Reakcje fotoalergiczne
" zmiany skórne pojawiają się u 25% chorych
z toczniem rumieniowatym polekowym
" obecne przeciwciała p-histonowe
u większości pacjentów
Klinika r.fototosycznych
i fotoalergicznych
Patogeneza
charakterystyka r.fototoksyczna r.fotoalergiczna
" R.fotoalergiczne występowanie często rzadko
" R.fototosyczne
" Przemiana
" Pobór energii przez latencja (pomiędzy I brak zawsze
subst.znajdującej się w
substancję reaktywną eksp. Ir.skórna)
(na) skórze w nowy
hapten
" Przekazywanie energii dawka prom.świetln. wysoka, wąskie, Niska,
" Połączenie z białkiem
UVA szerokie, UVA
" Toksyczne i spectrum
(nowy antygen)-uczulenie
uszkodzenie komórek
zmiany skórne oparzenie wyprysk i
" Powtórna ekspozycja na
światło ir.immunologiczna
" Ostra reakcja słoneczne wielopostaciow
" Ostra reakcja
fototoksyczna e
fotoalergiczna
objawy pieczenie świąd
szerzenie się nie tak
18
Leki o działaniu Leki o działaniu
fototoksycznym fotoalergicznym
" Amiodaron
" Fluorochinolony
" Chlorotiazydy
" Piroksykam
" Fenotiazyny
" Fenotiazyny
" Pirydoksyna
" Psoraleny
" Sulfonamidy
" Doxycyklina
" Minocyklina
Zmiany barwnikowe -
Zmiany barwnikowe
przyczyny
" Przebarwienia
" Skóry
" Cytostatyki,
" Zębów
" Minocyklina
" Kości
" Tetracyklina
" Blizn
" Brodawek sutkowych " Fenytoina
" Śluzówek narządów płciowych
" Leki hormonalne (ostuda)
19
Reakcje twardzinowe Reakcje twardzinowe cd.
" Przyczyny
" Zmiany sklerodermiczne skóry
" injekcje
" Czasami mogą przekształkcać
pentazocyny
się w twardzinę (toxic oil
heparyny
syndrome)
wit.K,
Reakcje twardzinowe cd. Zmiany we włosach
" chlorek winylu
" Hypertrichosis
" trójchloroetylen
" Cyklosporyna
" zanieczyszczony olej
" Diazoksyd
" związki krzemu
" Interferony
" silikon (?)
" Minoksydyl
" D-penicylamina
20
Zmiany we włosach-
Zmiany we włosach cd.
hypertrichosis
" Hirsutyzm
" ACTH
" Fenytoina
" Steroidy anaboliczne
" Psoraleny
" Androgeny
" Streptomycyna
" Danazol
" Heksachlorobenzen
" Progesterony
" Spironolakton
Zmiany we włosach cd. Zmiany we włosach cd.
" Leki obni\
ające
" Alopecia androgenetica post " Ró\
ne
lipidy
medicamentosa
" Kolchicyna
" Leki p-drgawkowe
" Allopurinol
(karbamazepina
" Leki p-zakrzepowe ( heparyna, kumaryna)
" Cymetydyna
" Leki cytostatyczne
" Beta blokery ( propranolol)
(azatiopryna,
" Lewodopa
" Hormony cyklofosfamid,
" Trójcykliczne leki
meotreksat
" )
p-depresyjne
21
Zmiany w paznokciach Reakcje polekowe cd.
" Reakcje ziarniniakowe
" antymetability
(łamliwość, dystrofia) " nie są częste
" wariant zmian rzekomochłoniakowych
" retinoidy (łamliwość)
" nacieki rumieniowe, często obrączkowate
" wewnętrzne powierzchnie ramion i ud
Reakcje toksyczne Reakcje toksyczne cd.
Martwica po wstrzyknięciach
domięśniowych:
Reakcje na środki
" Antybiotyki:
przeciwzakrzepowe:
penicylina, streptomycyna, sulfonamidy
" Leki przeciwhistaminowe
" Leki przeciwreumatyczne fenylbutazon
" Martwica (sutki, brzuch, pośladki)
" Ró\
ne miejscowe środki znieczulające,
kortykosteroidy-depot, witB12
22
Reakcje toksyczne cd. Reakcje na chemioterapeutyki
Pęcherze śpiączkowe " Częste
po długotrwałym ucisku pojawiają się
pęcherze,nad\
erki i ciemne wykwity
- łysienie toksyczne
krwotoczne (pośladki, łopatki i barki
- rowki na paznokciach
- nad\
erki na błonach śluzowych
Reakcje na chemioterapeutyki Reakcje na chemioterapeutyki
" Skrajne przypadki " Najczęstsze reakcje alergiczne
wysypki i pokrzywka
" reakcje podobne do toksycznej
nekrolizy naskórka lub rozlanej
martwicy skóry
23
Reakcje na chemioterapeutyki Reakcje na chemioterapeutyki
cd. cd.
" Rumień obwodowy
" Reakcje ekrynowe (neutrophilic
" Doksorubicyna, Cytarabina, 5 -
eccrine hidradenitis )- Bleomycyna,
fluorouracyl,
Cytarabina, Doksorubicyna itp.
leczenie hematologicznych chorób
dłonie,podeszwy  plamki rumieniowe,
rozrostowych, raka jelita grubego
małe pęcherzyki
Reakcje na chemioterapeutyki:
Reakcje na chemioterapeutyki:
zmiany barwnikowe cd.
" Zmiany barwnikowe
" Przebarwienia skóry nad
naczyniami \
ylnymi
" Hiperpigmentacja o wyglądzie śladów
( 5- fluorouracyl)
biczowania  bleomycyna
" Hiperpigmentacja wałów paznokciowych
" Ciemne pasemka na tle jasnych
i miejsc uciśniętych - bleomycyna
włosów włosów ( metotreksat)
24
Reakcje na chemioterapeutyki
cd.
Reakcje na wynaczynienia
Reakcje popromienne
25