2013-10-25
Tkanka łączna
właściwa płynna szkieletowa
Włóknista
krew chrzęstna
luz
na = WIOTKA
limfa kostna
zbita, o utkaniu:
- regularnym
- nieregularnym
Wyspecjalizowana
- tkanka tłuszczowa
- siateczkowa
- galaretowata
Tkanka łączna właściwa
Mezenchyma tkanka łączna zarodkowa
(galaretowata)
Zarodkowa i płodowa tkanka łączna (kom. gwiaz
dziste)
Istota międzykomórkowa  bezpostaciowy \
el
1
2013-10-25
Tkanka łączna właściwa
Skład:
" Substancja międzykomórkowa:
 włókna
 substancja podstawowa
 płyn tkankowy (krą\
y z krwi do
tkanki łącznej i z powrotem)
" komórki
(niewielki odsetek objętości tkanki)
Dominacja substancji
międzykomórkowej  odró\
nia tkankę
łączną od innych tkanek organizmu
Istota bezpostaciowa
Glikozaminoglikany
+
Proteoglikany Glikoproteiny
Płyn tkankowy
2
2013-10-25
Niektóre makrocząsteczki macierzy pozakomórkowej:
białka GAG i PG
oraz syndykany,
biglikan, glipikan,
serglicyna i wersikan
oraz entaktyna, osteonektyna,
witronektyna i tromobospondyna
GAG = glikozaminoglikany
Nierozgałęzione polimery kilkudziesięciu powtarzających się
jednostek dwucukrowych (70-200 reszt cukrów): reszty kwasu
uronowego i heksozaminy. Do GAG często dołączone są grupy
siarczanowe. Jako polianiony GAG wią\
ą du\
ą objętość H2O
i tworzą strukturę \
elopodobną.
Do GAG nale\
ą:
kwas hialuronowy (bez reszt SO4)
siarczany chondroityny
siarczany keratanu
siarczany dermatanu
3
2013-10-25
Kwas hialuronowy to olbrzymia liniowa cząsteczka
zawierająca ok. 25000 reszt cukrowcowych, powszechnie
występująca w pozakomórkowej macierzy kręgowców.
Po degradacji w tkankach fragmenty cząsteczki przenikają
do krwi a następnie ulegają endocytozie w wątrobie.
Istota bezpostaciowa
Glikozaminoglikany
+
4
2013-10-25
Proteoglikany = PG: do rdzenia białkowego (do 10% masy całej
cząsteczki) przyłączone są bocznie łańcuchy ró\
nych GAG,
najpierw do seryny przyłączana jest czterocukier, a następnie
łańcuch GAG np. agrekan, dekoryna, perlekan, syndekan
Agrekan ma ok. 100 reszt siarczanu chondroityny i 30  keratanu), zaś
rdzeń białkowy liczy a\
3000 aminokwasów. Jest to podstawowy
składnik macierzy chrząstek umo\
liwiający ich świetne uwodnienie.
Ryciny pokazują agregat ok. 100 agrekanów przyłączonych do długiej
cząsteczki kwasu hialuronowego (chrząstki), m. cz. do 108
Glikoproteiny
Fibronektyny
Laminina
Osteopontyna
Struktura fibronektyny: gen ma 50 egzonów, dimer 550 kD stanowi
postać rozpuszczalną, a znacznie większy oligomer jest w macierzy.
Jej domeny wią\
ą kolagen, integryny błony komórkowej, heparynę i
inne GAG oraz włóknik (fibrynę)  białko skrzepu krwi.
Fibronektyna wią\
e komórki z podło\
em i umo\
liwia migrację komórek
Budowa lamininy (850 kD): posiada domeny łączące się z
integrynami, kolagenem typu IV, entaktyną i PG  wa\
ny
składnik błon podstawnych
5
2013-10-25
Włókna
3 typy:
kolagenowe  du\
a
wytrzymałość mechaniczna
KOLAGEN
siateczkowe  tworzą
siateczkę otaczającą komórki
w narządach mią\
szowych
elastyczne  zapewniają
elastyczność
ELASTYNA
- oksytalanowe
- elauninowe
Włókna siateczkowe
Zbudowane z kolagenu typu III
Tworzą zrąb narządów mią\
szowych
(śledziona, wątroba)
Niewidoczne na preparatach histologicznych
 wymagają specjalnego barwienia  srebrzenia
6
2013-10-25
Cząsteczka tropokolagenu (1.5x280 nm) utworzona jest przez
3 łańcuchy (2ą1 i ą2 ). Główne aminokwasów stanowią glicyna (30%),
ą ą
ą ą
ą ą
prolina (12%) i hydroksyprolina (10%). Kolagen stanowi 25% białek
organizmu. Obrót metaboliczny kolagenu jest b. wolny (T1/2=120 dni).
Wiązania wodorowe
między 3 ą-helisami
łączą je w sztywną
superhelisę.
W ka\
dym łańcuchu
powtarza się motyw
gli-pro-X
Etapy powstawania cząsteczki tropokolagenu:
A  w RER i AG
1. synteza łańcucha pro-alfa protokolagenu  zawiera telopeptydy
2. hydroksylacja lizyn i prolin  kofaktorem jest witamina C
3. glikozylacja niektórych hydroksylizyn dzięki wiązaniom dwu-
siarczkowym i kowalentnym
4. agregacja trzech łańcuchów pro-alfa
B. pęcherzyk wydzielniczy
5. Powstawania cząsteczki
prokolagenu dzięki splataniu
się telopeptydów
6. Sekrecja prokolagenu
drogą egzocytozy
Szkorbut !!!
7
2013-10-25
D. Przestrzeń
pozakomórkowa:
7. Odcięcie telopeptydów
przez proteazy  powstaje
tropokolagen
8. Autoagregacja
tropokolagenu w mniejsze,
a następnie większe włókna
kolagenowe
Kolagen typu I jest bardziej wytrzymały na rozerwanie ni\
stal. Fibryle
kolagenu o średnicy 50 nm i długości kilku mikrometrów tworzą pęczki
określane jako włókna kolagenowe.
Powstawanie bocznych kowalencyjnych wiązań krzy\
owych między
cząsteczkami tropokolagenu we włóknie kolagenowym zachodzi między
resztami lizylowymi i hydroksylizylowymi i przebiega poprzez etap
wytwarzania wysoce reaktywnych grup aldehydowych, głównie na
niehelikalnych końcach cząsteczek tropokolagenu
8
2013-10-25
Budowa włókna kolagenowego: tropokolagen układa się koniec do
końca (z drobnymi przerwami) i bok do boku (z przesunięciem
cząsteczek, co powoduje prą\
kowanie poprzeczne w ME)
Typy kolagenu
Typ I  Tworzy blizny, znajduje się w ścięgnach i tkance
łącznej kości, skórze, tkance podskórnej.
Typ II  Występuje w chrząstkach stawowych.
Typ III  Tworzy się jako pierwszy w trakcie zablizniania
ran przed kolagenem Typu I, tworzy włókna tkanki
łącznej właściwej siateczkowej (barwią się srebrem)
Typ IV  Składnik błony podstawnej, tworzy cienkie
membrany rozdzielające tkanki
Typ V  Słu\
y jako dopełniacz dla kolagenu Typu I
na krawędzi blizny, - śródmią\
szowy
9
2013-10-25
Kolageny typu VI, IX i XII określane są jako towarzyszące włóknom
kolagenowym (typu I, II i III) przylegając do ich powierzchni i łącząc je ze sobą
oraz z proteoglikanami macierzy. Ró\
norodność typów kolagenów wynika
z ilości i zło\
oności genów kodujących łańcuch ą, np. gen kolagenu ą2
zawiera 51 egzonów.
Cząsteczki kolagenu typu IV
łączą się bokami w jednej
płaszczyz
nie, co prowadzi do
powstania blaszkowatych
usieciowanych struktur.
Kolagen IV stanowi
zasadniczy element błon
podstawnych, które
oddzielają komórki od
otoczenia np. w nabłonkach,
mięśniach, włośniczkach.
10
2013-10-25
Chemia i morfologia włókien sprę\
ystych
Elastyna i fibrylina to główne białka tych włókien. Cząsteczki
elastyny tworzą homogenny rdzeń włókna, a na jego obwodzie
le\
ą cienkie włókienka (10 nm) zbudowane z glikoproteidu
fibryliny. Tropoelastyna (75 kD) wydzielana jest przez fibroblasty,
komórki mięśni gładkich ścian naczyń i chondrocyty w chrząstce
sprę\
ystej.
Cząsteczki tropoelastyny łączą się ze sobą dzięki poprzecznym
wiązaniom desmozynowym powstającym przez utlenienie reszt
aminowych lizyn. Powstające polimery elastyny są bardzo trwałe,
poddają się rozciąganiu i powracają  jak guma - do stanu
wyjściowego po ustąpieniu siły.
Elastyna wią\
e się z komórkami dzięki obecności w ich błonie
komórkowej białka EBP (peptyd wią\
ący elastynę), który jest
jednocześnie receptorem lamininy.
Komórki tkanki łącznej
" Fibroblasty
" Makrofagi (fagocytoza)
" Komórki tuczne (stan zapalny)
" Adipocyty (gromadzenie tłuszczu)
+ komórki napływowe :
" Limfocyty, monocyty, neutrofile, komórki
plazmatyczne (komórki układu immunologicznego
zaanga\
owane w obronę organizmu)
11
2013-10-25
Fibroblasty
Główne komórki tkanki łącznej
Wytwarzają substancję podstawową i włókna
tkanki łącznej
Kształt wrzecionowaty
Cechy komórek wydzielniczych i zdolnych do
skurczu
 Rozbudowana RER
 Dobrze wykształcony cytoszkielet aktynowy
Fibroblasty
" Fibroblast - aktywny " Fibrocyt - nieaktywny
 Rozbudowana RER i AG  Mniejszy i wę\
szy
 Jadro  okrągłe, widoczne jąderko  Zredukowana RER
i zdekondensowana chromatyna
 Jądro  małe i skondensowane
 Po stymulacji mo\
e przekształcić
się w formę aktywną
12
2013-10-25
Makrofagi
Główna funkcja  fagocytoza, niszczenie
obcych cząsteczek (na podło\
u tkanki siateczkowej
układu limfatycznego)
Element układu fagocytów jednojądrzastych
(grupa komórek wywodzących się z monocytów, biorących udział w
usuwaniu obcych cząsteczek na drodze fagocytozy oraz prezentujących
antygeny innym komórkom układu immunologicznego)
Du\
e komórki (15-20 �m)
Jądro o nerkowatym kształcie
Dobrze rozwinięty AG
Widoczna RER
Du\
o lizosomów
Makrofagi
Inne komórki nale\
ące do układu fagocytów
jednojądrzastych:
" Wątrobowe komórki Kupffera
" Makrofagi pęcherzykowe (płuca)
" Osteoklasty w kości
" Komórki Langerhansa (skóra)
13
2013-10-25
Komórki tuczne
mastocyty
Ziarnistości zasadochłonne w cytoplazmie
 Zawierają mediatory stanu zapalnego
Wywołują stan zapalny
Aktywowane przez związanie z
receptorem przeciwciała IgE
Wydzielanie przez k. tuczną heparyny i histaminy oraz PG z
ziarnistości preformowanych, a tak\
e bezpośrednia synteza
leukotrienów (LT) zachodzą w wyniku oddziaływania antygenów na
receptory IgE obecne w błonie komórkowej mastocyta
Neuropeptydy
14
2013-10-25
Komórki
plazmatyczne
" du\
a owalna komórka
" bardzo rozwinięta RER
" silnie zasadochłonna cytoplazma
" okrągłe jądro  poło\
one bocznie
Szprychowate
" euchromatyna i heterochromatyna
jądro
uło\
one w charakterystyczny
sposób
Tkanka tłuszczowa \
ółta
" komórki
 du\
e (średnica 50-150 um)
 kształt sygnetu  du\
a kropla tłuszczu wypełniająca
cytoplazmę
 jądro  spłaszczone, poło\
one bocznie
 cienki pierścień cytoplazmy otaczający kroplę
tłuszczu  zawiera AG i mitochondria
" funkcja:
 magazynowanie energii,
 izolacja i amortyzacja
organów wewnętrznych
15
2013-10-25
Tkanka tłuszczowa brunatna
" komórki
 wieloboczne
 w cytoplazmie liczne, krople tłuszczu o ró\
nej
wielkości
 jądro  okrągłe, poło\
one centralnie
 zwiększona liczba mitochondriów w komórce
" u noworodków i zwierząt hibernujących
" funkcja
 produkcja ciepła  rozkojarzenie fosforylacji
oksydacyjnej dzięki białku: termogeninie
Ultrastruktura komórek tkanki tłuszczowej \
ołtej i brunatnej
16
2013-10-25
Metabolizm i gromadzenie tłuszczy
w tkance tłuszczowej
Chylo  chylomikrony, VLDL  (ang. very low density lipoprotein)
Tkanka łączna luz
na
" Posiada wszystkie rodzaje włókien:
 Kolagenowe
 Sprę\
yste
 Siateczkowe
" komórki głównie: fibroblasty i makrofagi
" wypełnia przestrzenie miedzy innymi
tkankami i organami
" tworzy zręby narządów wewnętrznych:
śledziony, wątroby
" buduje tkankę podskórną, która łączy
skórę i mięśnie
" wprowadza na teren narządów naczynia
krwionośne i włókna nerwowe
17
2013-10-25
Tkanka łączna zbita
" O utkaniu regularnym
 zbudowana z równolegle uło\
onych pęczków
włókien kolagenowych (typ I) i sprę\
ystych 
ścięgna, torebki stawowe
 fribrocyty między pęczkami układają się w szeregi
Ranviera
 układ włókien uwarunkowany stałym kierunkiem
działania sił
" O utkaniu nieregularnym
 Ró\
nokierunkowy układ włókien
 Skóra właściwa, torebki ró\
nych narządów,
twardówka oka
Tkanka łączna zbita
du\
a ilość gęsto upakowanych włókien
kolagenowych (typ I i III) i elastycznych
zawiera niewiele komórek i substancji
podstawowej
bardzo odporna na zerwanie i rozciąganie
 O utkaniu regularnym i nieregularnym
18