Implantoprotetyka
2009, tom X, nr 4 (37)
wEROnIka LIPSka, DaGMaRa GałECka-wanaTOwICz,
MaRIa CHOMySzyn-GajEwSka
Przerostowe zapalenie dziąseł  opis przypadków
Gingival enlargement  report of the cases
STRESZCZENIE WSTęP
Przerostowe zapalenie dziąseł może przybierać różne Przerostowe zapalenie dziąseł określane w piśmiennictwie
postaci kliniczne. Warunkiem wdrożenia prawidłowego jako: powiększenie, hiperplazja, hipertrofia dziąseł, charakte-
leczenia jest poznanie czynników etiologicznych, tak miej- ryzuje się zwiększeniem objętości tak wymiaru pionowego
scowych, jak i ogólnoustrojowych, wpływających na po- i/lub poziomego dziąsła brzeżnego, jak i brodawki dziąsłowej
wstawanie tego schorzenia. [1, 2]. W diagnozowaniu chorób dziąseł przebiegających ze
Celem pracy było przedstawienie przebiegu leczenia dwóch zwiększoną ich objętością należy rozróżnić dwa terminy: prze-
pacjentów, u których rozpoznano przerostowe zapalenie rost i rozrost. Przerost (łac. hypertrophia) to pojęcie z zakresu
dziąseł. Opisano dwa przypadki leczenia przerostowego patomorfologii oznaczające zwiększenie objętości tkanki lub
zapalenia dziąseł niezwiązanego z chorobami ogólnoustro- narządu na skutek powiększenia wielkości poszczególnych ko-
jowymi. W obu przypadkach przed leczeniem wykonano mórek, bez wzrostu ich liczby. Rozrost (łac. hyperplasia) ozna-
badanie podmiotowe, przedmiotowe i radiologiczne oraz cza powiększenie tkanki lub narządu na skutek zwiększenia
morfologię krwi z rozmazem. Kolejnymi etapami postępo- liczby komórek. Obie jednostki bardzo trudno odróżnić na
wania były: profesjonalne zabiegi higienizacyjne oraz zabiegi podstawie obrazu klinicznego, jedynie badanie histopatolo-
chirurgiczne (gingiwoplastyka), których celem było uzy- giczne w pełni je potwierdza [1].
skanie prawidłowego przebiegu girlandy dziąsłowej. Efekt Zmiany przerostowe mogą przybierać charakter ostry lub
leczenia uzależniony był w dużej mierze, od jakości współ- przewlekły, zlokalizowany lub uogólniony (gdy obejmują 60%
pracy pomiędzy lekarzem i pacjentem. jednostek przyzębnych), biorąc pod uwagę obszar objęty
przerostem. Klinicznie obserwujemy przerost dziąsła o cha-
ABSTRACT rakterze łagodnym obejmujący 1/3 wysokości korony zębów
lub duży, przykrywający ponad połowę korony zęba [1, 2].
Hyperplastic gingivitis may assume various clinical forms. Konsystencja tkanki dziąsła może być twarda, włóknista bez
The condition of proper treatment is to find local and cech stanu zapalnego lub powikłana stanem zapalnym  mięk-
systemic etiological factors which affect the origin of ka, rozpulchniona, krwawiąca. Przerostowe zapalenie dziąseł
that disease. This study describes two cases of treating może przybierać charakter zmian pojedynczych lub mnogich,
hyperplastic gingivitis unrelated to systemic diseases. In izolowanych, uszypułowanych i nieuszypułowanych o charak-
both cases treatment was preceded with an anamnesis, terze guza.
physical examination and performance of blood cell co- W zależności od umiejscowienia zmiany można opisać, jako:
unt with smear. Further steps of the treatment included  brodawkowate  obejmujące tylko brodawkę dziąsłową,
professional teeth cleaning and surgical (gingivoplasty)  marginalne  obejmujące tylko dziąsło brzeżne,
procedures in order to obtain proper shape of the gin-  rozlane  obejmujące dziąsło brzeżne wraz z brodawką
gival margin. dziąsłową oraz dziąsłem przyczepionym [1, 2, 3].
The treatment result depended, to a high extent, on the Na powstanie zmian przerostowych dziąseł mają wpływ za-
quality of cooperation between the doctor and the pa- równo czynniki miejscowe, jak i ogólnoustrojowe. Do naj-
tient. częstszych czynników miejscowych zaliczamy: płytkę, kamień
nazębny, ubytki próchnicowe, czynniki jatrogenne (nawisające
wypełnienia, przekraczające strefę biologiczną korony prote-
tyczne), nieprawidłowe ustawienie zębów w łuku, aparaty or-
Katedra i Zakład Periodontologii i Klinicznej Patologii Jamy Ustnej
todontyczne, nawykowe oddychanie przez usta itp. [4, 5].
IS UJCM w Krakowie
Zmiany przerostowe często są jednym z pierwszych objawów
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Maria Chomyszyn-Gajewska
chorób krwi takich, jak: białaczka, agranulocytoza, neutropenia.
W białaczkach ostrych  szpikowej i limfoblastycznej, zmiany
SłOWa KLUCZOWe KeY WORDS
dziąseł przybierają charakter uogólnionych, czerwonych lub
przerostowe zapalenie dziąseł, gingival enlargement,
gingiwektomia, gingivectomy, ciemnopurpurowych niebolesnych przerostów. Powierzch-
leczenie treatment
nia zmian jest silnie krwawiąca. U chorych z agranulocytozą
i neutropenią, prócz przerostów dziąseł obserwujemy wybro-
czyny, nadżerki i owrzodzenia dziąsła brzeżnego. Typowe jest
ostre odgraniczenie zmian zapalnych, żywoczerwonym rąb-
kiem wzdłuż brzegu dziąsła [1, 5]. Standardem postępowania
w przypadku przerostów dziąseł powinno być, więc wykona-
44
-
-
-
-
-
Implantoprotetyka
2009, tom X, nr 4 (37)
Ryc. 1. Przypadek 1. Stan przed leczeniem. Ryc. 4. Przypadek 2. Stan przed leczeniem.
Ryc. 2. Zdjęcie ortopantomograficzne  brak poziomych i pionowych ubytków kost- Ryc. 5. Zdjęcie ortopantomograficzne przed leczeniem nie wykazuje ubytków pozio-
nych typowych dla chorób przyzębia. mych i pionowych kości wyrostka zędobołowego.
Ryc. 3. Przypadek 1. Badanie kontrolne po 3 miesiącach od zakończenia leczenia. Ryc. 6. Przypadek 2. Badanie kontrolne po 3 miesiącach leczenia, odroczono zabieg
przy siekaczach dolnych z uwagi na niezadowalającą higienę jamy ustnej(API > 30%).
nie badania morfologicznego krwi z rozmazem, celem wyelimi- i ślinie. Receptory dla progesteronu i estrogenów znajdują się
nowania schorzeń hematologicznych. Prawidłowo przeprowa- w warstwie podstawnej i kolczystej nabłonka, w komórkach
dzona przez lekarza dentystę diagnostyka może decydować tkanki łącznej oraz śródbłonku naczyń krwionośnych dziąseł,
o zdrowiu i życiu pacjenta. dlatego też metabolizm i fizjologia tkanek przyzębia może być
Zmiany przerostowe towarzyszą także zaburzeniom spo- modyfikowana przez wyżej wymienione hormony [2, 6].
wodowanym niedoborami (np. witaminy C), mogą pojawić Zmiany objętości dziąseł obserwujemy także, jako efekt przewle-
się w przebiegu takich jednostek chorobowych, jak: choroba kłego stosowania leków. Do najczęstszych grup leków wywołu-
Leśniowskiego-Crohna, choroba Wegenera, sarkoidoza [2, 6]. jących przerosty dziąseł należą: leki przeciwpadaczkowe (feny-
Bardzo często występują również w stanach fizjologicznych toina rzadziej hydantoina), immunosupresyjne (cyklosporyna A)
związanych z gospodarką hormonalną, jak: pokwitanie (po- i blokery kanałów wapniowych (nifedypina). Przerosty powstają
kwitaniowe zapalenie dziąseł) czy ciąża (ciążowe przerostowe u osób podatnych, w około 50% przypadków i rozpoczynają się
zapalenie dziąseł, guz ciążowy). Głównymi czynnikami odpo- średnio 3 miesiące od momentu zastosowania leku [1, 5].
wiedzialnymi za te zmiany są hormony steroidowe  progeste- Wrodzony przerost dziąseł określany, jako dziedziczna włók-
ron i estrogeny, których stężenie wzrasta we krwi obwodowej niakowatość dziąseł (hereditary gingival fibromatosis) jest scho-
45
www.implantoprotetyka.eu
-
-
-
-
-
Implantoprotetyka
2009, tom X, nr 4 (37)
rzeniem uwarunkowanym genetycznie i występuje rzadko. gicznego krwi wraz z rozmazem był prawidłowy. Badaniem
Może pojawić się u kilku członków rodziny. Schorzenie to ce- klinicznym stwierdzono bardzo intensywny przerost dziąseł
chuje łagodny i powolny przebieg. Powstaje w wyniku nagro- z towarzyszącymi kieszonkami dziąsłowymi o głębokości do
madzenia tkanki łącznej włóknistej, charakteryzuje się wzro- 6 mm w odcinku przednim szczęki i żuchwy. Obraz radiolo-
stem włókien kolagenowych, włókien oxytalanowych oraz giczny nie wykazał ubytków kostnych typowych dla chorób
małą ilością włókien elastycznych. Pojawia się u dzieci i doty- przyzębia (Ryc. 2). Po profesjonalnych zabiegach higienicznych
czy, tak uzębienia mlecznego, jak i stałego. Wrodzone przero- stan zapalny częściowo ustąpił (redukcja wartości wskaz
ników
sty dziąseł mogą powodować powstawanie diastem wtórnych, API i zmodyfikowanego wskaz
nika PBI), a głębokość kieszo-
zgryzu otwartego, przedłużoną retencję uzębienia mlecznego, nek zmalała do 3-5 mm. Wykonano zabieg gingiwoplastyki
zaburzenia żucia itp. [6]. w rejonie zębów 13-23, celem którego było usunięcie przero-
Zlokalizowane lub uogólnione zmiany w klinicznym obrazie słego dziąsła i wymodelowanie prawidłowego konturu girlandy
przerostu, mogą także być związane z obecnością guzów dziąsłowej. Wygojenie rany zabiegowej stworzyło korzystne
o charakterze łagodnym (przerost dziąseł uwarunkowany ge- warunki do wypełnienia ubytków próchnicowych, likwida-
netycznie, idiopatyczne pogrubienie dziąseł i kości, nadziąślaki, cji nawisających wypełnień i miejsc retencji płytki w rejonie
przerosty brodawkowate, brodawczaki, torbiele dziąsłowe) przerostów. Pacjent starannie przestrzegał higieny jamy ust-
lub złośliwym (mięsaki tj.: chondrosarcoma, fibrosarcoma itp.) nej. Badanie kontrolne przeprowadzone po 1 i 3 miesiącach
[1, 2]. Duże przerosty mogą doprowadzić do upośledzenia od wykonanego zabiegu nie wykazało ponownego przerostu
funkcji żucia i mowy, stanowią też zaburzenia natury estetycz- dziąsła (Ryc. 3).
nej. Sprzyjają kumulacji płytki nazębnej, czego konsekwencją są
stany zapalne dziąsła brzeżnego i próchnica. Klinicznym obja- Przypadek 2
wem przewlekłego zapalenia przerostowego jest obecność kie- Pacjent lat 23 zgłosił się do na Oddział Chorób Przyzębia
szonek dziąsłowych, gdzie nie obserwujemy utraty przyczepu i Błony śluzowej Uniwersyteckiej Kliniki Stomatologicznej
nabłonkowego i zniszczenia głębiej położonych struktur przy- w Krakowie. Skarżył się on na znaczny przerost i krwawienie
zębia, a jedynie zwiększenie objętości dziąsła [7]. Ta jednostka z dziąseł utrzymujące się od około 6 miesięcy. Pacjent nie cho-
chorobowa sprawia kłopoty w trakcie terapii, tak lekarzowi, jak rował na choroby ogólnoustrojowe, nie zażywał leków, wywiad
i pacjentom, z uwagi na trudności w utrzymaniu higieny oraz rodzinny był negatywny. Wynik badania morfologicznego krwi
skłonność do nawrotów. Leczenie periodontologiczne pacjen- nie odbiegał od normy. Klinicznie stwierdzono zaawansowane,
tów z przerostowym zapaleniem dziąseł powinno poprzedzać przerostowe zapalenie dziąseł, obfite złogi płytki bakteryjnej i
wnikliwe badanie podmiotowe i przedmiotowe oraz badania kamienia, złą higienę jamy ustnej. Kieszonki dziąsłowe sięgały
dodatkowe, w tym zdjęcie pantomograficzne. Konieczne jest głębokości 6 mm (Ryc. 4). Dodatkowym czynnikiem nieko-
badanie morfologii krwi z rozmazem (w celu wykluczenia cho- rzystnym był fakt, iż pacjent oddychał przez usta. W obrazie
rób krwi). Kolejny etap postępowania to profesjonalne zabiegi rtg nie stwierdzono zmian o charakterze ubytków kostnych
higieniczne połączone z instruktażem i motywacją pacjenta. (Ryc. 5). Pacjentowi zalecono poprawienie jakości zabiegów
W przypadku zmian powikłanych stanem zapalnym i przy higienicznych, przeprowadzono zabieg skalingu naddziąsłowe-
współistniejącej chorobie ogólnoustrojowej, uzasadnione jest go (z uwagi na bardzo obfite złogi zabieg przeprowadzono
(w porozumieniu z lekarzem ogólnym), zastosowanie antybio- dwuetapowo, w tygodniowym odstępie czasu). Ponieważ stan
tykoterapii ogólnej lub miejscowo leków bakteriobójczych [8]. zapalny uległ tylko częściowej redukcji przeprowadzono zabieg
Leczenie chirurgiczne może być wdrożone tylko po wykona- gingiwoplastyki w rejonie siekaczy górnych (13-23) (Ryc. 6).
niu zabiegów higienicznych w przypadku, gdy pomimo elimina- Po wykonanym zabiegu doszło do zmniejszenia głębokości kie-
cji stanu zapalnego i utrzymywania przez pacjenta prawidłowej szonek (3-5 mm). Pomimo motywacji pacjenta i częstych wizyt
higieny jamy ustnej, istnieje konieczność usunięcia przerostów kontrolnych higiena pozabiegowa nie była zadowalająca (API
dziąsła oraz przywrócenia prawidłowego przebiegu girlandy 35%, zmodyfikowany wskaz
nik PBI 30%). Efekt estetyczny nie
dziąsłowej. Zabiegi chirurgiczne stosowane w leczeniu przero- był tak satysfakcjonujący jak w poprzednim przypadku.
stowego zapalenia dziąseł to: gingiwoplastyka, gingiwektomia,
operacja płatowa, a także zabieg usunięcia przerostów przy PODSUMOWANIE
użyciu lasera CO2 [9, 10].
Leczenie przerostowego zapalenia dziąseł jest trudne i za-
CEL PRACY leży od stopnia nasilenia i rozległości przerostu. W każdym
przypadku stwierdzonej miejscowej lub uogólnionej zmiany
Celem pracy było przedstawienie przebiegu leczenia dwóch w ukształtowaniu i powiększeniu dziąsła lub brodawki dziąsło-
pacjentów, u których na podstawie badania klinicznego i radio- wej należy poszukiwać przyczyn jej powstania. W zależności od
logicznego rozpoznano przerostowe zapalenie dziąseł. rozpoznania postawionego w oparciu o badanie kliniczne, wywiad
ogólnomedyczny i stomatologiczny oraz badanie morfologiczne
MATERIAA
I METODY krwi  trzeba przeprowadzić odpowiednie leczenie [1, 6].
Mały przerost wymaga jedynie zabiegów skalingu poddziąsło-
Przypadek 1 wego, stałej kontroli oraz miejscowego zastosowania środków
Pacjent lat 25 zgłosił się na Oddział Chorób Przyzębia i Błony antyseptycznych np. w postaci płukanek. Duże przerosty należy
śluzowej Uniwersyteckiej Kliniki Stomatologicznej w Krako- usunąć chirurgicznie a pacjent powinien pozostawać pod stałą
wie z powodu przewlekłego, zaawansowanego, przerostowego kontrolą lekarza i ściśle z nim współpracować. Na schemat
zapalenia dziąseł (Ryc. 1). W wywiadzie pacjent nie podawał postępowania mają wpływ różnorodne czynniki etiologiczne
występowania rodzinnego choroby. Wynik badania morfolo- warunkujące powstawanie schorzenia.
46
-
-
-
-
-
Implantoprotetyka
2009, tom X, nr 4 (37)
W artykule opisano dwa przypadki skojarzonego leczenia za-
chowawczo-chirurgicznego przerostowego zapalenia dziąseł.
Wybór metody chirurgicznej wynikał z konieczności uzyskania
prawidłowego przebiegu girlandy dziąsłowej, który zapobiega
nawrotom schorzenia.
WNIOSKI
W leczeniu przerostowego zapalenia dziąseł należy przede
wszystkim zwrócić uwagę na:
 dobrą współpracę między pacjentem a lekarzem,
 ciągłą motywację pacjenta do przestrzegania zaleceń hi-
gienicznych (nieprzestrzeganie higieny niweczy pozytywny
efekt leczenia),
 wdrożenie profesjonalnych zabiegów higienicznych oraz
chirurgicznego leczenia specjalistycznego (zabieg gingiwo-
plastyki),
 dostosowanie postępowania leczniczego do czynników
etiologicznych wywołujących schorzenie.
PIśMIENNICTWO
1. Carranza s Clinical Periodontology. Tenth Edition, Saunders
Elsevier 2006, 373-390.
2. Radwan-Oczko M.: Wybrane patologie przebiegające z po-
większeniem objętości dziąseł. Przyczyny, obraz kliniczny, histo-
logiczny i leczenie. Dental Forum 1/2008/XXXVI, 61-71.
3. Chang J.Y., Kessker H.P., Wright J.M.: Localized juvenile spon-
giotic gingival hyperplasia. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol.
Oral Radiol. Endod. 2008; 106(3): 411-8.
4. Jańczuk Z. i wsp.: Praktyczna periodontologia kliniczna. Wy-
dawnictwo Kwintesencja 2004, 97-98.
5. Cohen D, Bhattacharyya I.: Case of the month: drug-induced
hyperplasia. Todays FDA. 2008, 20(3): 25-7.
6. Janas A., Grzesiak-Janas G.: Wrodzony uogólniony przerost
dziąseł. Poradnik stomatologiczny 2007, 4(66): 142-144.
7. Jadwat Y., Anagnostopoulos C., Wood N.H., Lemmer J.,
Meyerov R.H., Feller L.: Localized aggressive periodontitis as-
sociated with unusual gingival enlargement posing a diagnostic
dilemma: a case report. SADJ.2008, 63(4): 230-232.
8. Lobaa D.S., Silva L.C., Soares Rv., Cruz R.A.: Idiopatic gingival
fibromatosis: a case report. Quintessence Int. 2007, 38(8):
699-704.
9. Newmann M.G., Takei H., Klokkevold P.R., Carranza s F.:
Clinical periodontology. Gingival enlargement. Saunders, St.Lo-
uis 2006, 373-390.
10. Wood N.H., Anagnostopoulos C., Meyerov R., Lemmer J.,
Feller L.: Idiopathic gingival fibromatosis: a review of the litera-
ture and case report. SADJ. 2008; 63(5): 298-300.
adres do korespondencji:
Katedra i Zakład Periodontologii i Klinicznej Patologii Jamy Ustnej
IS CMUJ
31-155 Kraków, ul. Montelupich 4
47
www.implantoprotetyka.eu
-
-
-
-
-