DIAGNOSTYKA KLINICZNA WETERYNARIA W PRAKTYCE
dr n. wet. A
ukasz Adaszek, lek. wet. Marta Górna, lek. wet. Marcln Garbal, lek. wet. Jerzy Zlętek,
prof. dr hab. Stanlsław Wlnlarczyk, lek.wet. Jacek Kutrzuba, dr n wet. Krzysztof Buczek
Katedra Epizootiologii i Klinika Chorób Zakaz
nych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
Infekcje
Helicobacter spp.
u psów i kotów
HELICOBACTER SPP. INFECTIONS DIAGNOSED
AMONG DOGS AND CATS
Helicobacter spp. sÄ… Gram-ujemnymi, mikro- kularnej genu 16S RN A. Pr zedstawiciele
Streszczenie
aerofilnymi drobnoustrojami o spir alnym typu Lockard 1 (np.: H. Flexispira rappini)
kształcie, iz olowanymi z błon y śluzowej to drobnoustroje, któr ych powierzchnia
Drobnoustroje Helicobacter spp. sÄ… czyn-
żołądka ludzi i zwierząt (1). Rodzaj Helico- pokryta jest licznymi wiciami, przeplatają-
nikami etiologicznymi gastritis u psów
bacter tworzy czternaście nazwanych gatun- cymi się z periplazmatycznymi fimbriami.
i kotów, które często przebiega bezob-
ków bakterii oraz liczne niezidentyfikowa- Izolowano je z błony śluzowej i kału psów
jawowo. W żołądku zwierząt stwierdza
ne jeszcze szczepy drobnoustrojów (2, 3, 4). niezdradzających objawów chorobowych,
się występowanie różnych szczepów
Zakażenia t ymi or ganizmami diagnozo- z poronionych płodów owiec oraz od ludzi
tych bakterii. Mechanizm transmisji
wane są u ludzi i zwier ząt na całym świe- i zwierząt z biegunkami (7).
choroby nie jest dokładnie poznany, nie-
cie. CechÄ… char akterystycznÄ… Helicobacter Powierzchnia bakt erii t ypu Lock ard 2
mniej jednak przypuszcza się, że infek-
jest zdolność kolonizacji śluzówki żołądka, (np. H. felis) również pokryta jest wypust-
cja szerzy siÄ™ drogami: fekalno-oralnÄ…
który ze względu na niskie pH, jakie panu- kami, przy czym nie są one rozmieszczone
oraz oralno-oralnÄ…. W rozpoznaniu zaka-
je w tym narządzie, do niedawna uważany tak gęsto jak u przedstawicieli typu 1 i czę-
żeń wykorzystuje się techniki inwazyjne
był za or gan jałowy. Pr zedstawiciele opi- sto występują w skupiskach. Drobnoustro-
(np. biopsja) lub me tody nieinwazyjne
sywanego rodzaju izolowani są najczęściej je te izolowane są od psó w, kotów i ludzi
(np. badanie serologiczne lub molekular-
z klinicznych pr zypadków zapalenia żo- z subklinicznym zapaleniem żołądk a po-
ne). Największą skuteczność w leczeniu
Å‚Ä…dka, jakkolwiek badanie bakteriologicz- twierdzonym histologicznie. Gr upÄ™ Loc-
helikobakteriozy wykazuje kombinacja
amoksycyliny z metronidazolem lub te- ne wycinków błony śluzowej pobranych kard 3 f ormują drobne, pozba wione wici
od zdrowych osobników niejednokrotnie bakterie (np. Gastrospirillium hominis, H. he-
tracykliny z metronidazolem.
wykazywało ich obecność w niezmienio- ilmanni, H. bizzozeroni), izolowane z głęb-
Słowa kluczowe nym chorobowo narządzie (1, 5). szych war stw żołądk a, zwłaszcza części
H. pylori, najbardziej znany przedstawi- gruczołowej, od psów, kotów, ludzi, naczel-
psy, koty, Helicobacter spp., zapale-
ciel rodzaju, izolowany jest na całym świe- nych oraz wielu innych gatunków zwierząt.
nie żołądka
cie, głównie od ludzi. Istnie ją doniesienia Wartym podkreślenia jest fakt, że główny-
świadczące o możliw ości zak ażenia t ym mi bakteriami rodzaju Helicobacter wykry-
drobnoustrojem kotów. Infekcje bakteriami wanymi u psów i kotów są przedstawicie-
Abstract
prowadzą do rozwoju stanu zapalnego żo- le grup Lockard 1 i 2 (8). Znacznie większe
łądka oraz sprzyjają powstawaniu owrzo- ilości tych mikroorganizmów stwierdza się
Infection with gastric Helicobacter spp.
dzeń błony śluzowej tego narządu. Zmia- w żołądku zwierząt starszych (1).
is prevalent among dogs and cats, and
ny mogą ewoluować w kier unku rozwoju Większość drobnoustrojów z rodzaju
is often not accompanied by clinical
procesów nowotworowych typu adenocar- Helicobacter wyk azuje tropizm wyłącznie
symptoms. Different Helicobacter spp.
cinoma lub chłoniaków (6). U psów i kotów do nabłonka błony śluzowej żołądka i poza
have been found in these animals sto-
stwierdza się występowanie trzech różnych tym narządem nie występują w organizmie.
machs. The modes of transmission are
pod względem mor fologii t ypów bakterii Zakażenie może być następstwem spoży-
unclear, but fecal-oral and oral-oral trans-
Helicobacter (7). Zaklasyfikowano je do jed- cia pok armu zanieczyszcz onego odcho-
missions are possible. A diagnosis can
nego rodzaju na podst awie analizy mole- dami zawierajÄ…cymi bakterie, pr zy czym
be made using invasive methods, such
biopsy-based tests, and noninvasive me-
thods e.g. serology tests and molecular
Gatunek Drobnoustrój
biology techniques. The most ef fective
drugs used in thetreatment of helicobac- " Helicobacter felis " Helicobacter bizzozeronii
teriosis are amoxycillin with metronidazo- pies " Helicobacter salomonis " Helicobacter heilmanii
le or tetracycline with metronidazole. " Helicobacter bilis " Flexispira rappinii
" Helicobacter felis " Helicobacter heilmanii
kot
Key words
" Helicobacter pylori
Tabela 1. Drobnous troje o mor fologii Helicobacter (Gastric Helicobacter-Like Organisms  GHLO) u psó w
dogs, cats, Helicobacter spp., gastritis
i kotów
LIPIEC-SIERPIEC
" 7-8/2009
26
www.weterynaria.elamed.pl
DIAGNOSTYKA KLINICZNA WETERYNARIA W PRAKTYCE
siewstwo Helicobacter wraz z kałem u zwie- nochloraminy, która ma właściwości mu- nie błony śluzowej żołądka, a białka szoku
rząt jest rzadkie. Drobnoustroje wykazano tagenne (10). termicznego (HSP) rozwój reakcji immu-
w organizmie pcheł, jednak rola, jak ą od- Charakterystyczną cechą Helicobacter nologicznej. Wydzielanie histaminy i pro-
grywać mogą te ektopasożyty w transmisji spp. jest produkcja cytotoksyn uszkadzają- staglandyn oraz inne typowe mechanizmy
choroby, nie została ustalona. Do zakażenia cych komórki gospodarza. Występowanie obronne gospodarza dodatkowo uszkadza-
dochodzi per os, a głównym z
ródłem bakte- genu kodującego toksynę wak uolizującą ją strukturę błony śluzowej żołądka.
rii są sok żołądkowy, wymiociny oraz ślina VacA stwierdzono dotychczas we wszyst- Istotny jest również wpływ drobnoustro-
zainfekowanych zwierząt. Zakażenie jatro- kich szczepach izolowanych od ludzi (10). jów na komórki wydzielania wewnętrznego
genne może mieć miejsce w czasie badania Powoduje ona po wstawanie ogromnych w żołądku. W następstwie infekcji docho-
gastroskopowego wykonywanego za po- wakuoli w komórkach nabłonka, co pro- dzi do zmian wydzielania gastr yny i so-
mocą niewłaściwie odkażonego sprzętu. wadzi do ich niszczenia oraz wpływa bez- matostatyny, a zabur zenia sekrecji mogą
pośrednio na pobudz enie układu immu- wyglądać inacz ej niż u ludzi, z e względu
PATOGENEZA nologicznego. na odmiennÄ… budowÄ™ histologicznÄ… narzÄ…-
Patogenne działanie drobnoustrojów z ro- Obecność w genomie bakterii genu ko- du (15). Długotr wała kolonizacja żołądka
dzaju Helicobacter związane jest ze specyfiką dującego cagA wiąż e się z e zwiększ oną może prowadzić do powstawania nadżerek
czynników wirulencji tych bakterii, pozwa- wirulencją t akich szcz epów. Cytotoksy- i wrzodów błony śluzowej, a nawet rozwo-
lających na przełamanie naturalnej obron- na CagA uszk adza cytoszkielet komórek ju procesu neoplastycznego.
ności organizmu. nabłonkowych, a co za t ym idzie zabur za
Specjalna budowa pałecz ek umożli- również ich ścisłe połącz enia. Ma bezpo- OBJAWY KLINICZNE
wia im zasiedlenie środo wiska właściwie średni związek z rozwojem i nasileniem re- I ROZPOZNAWANIE
niedostępnego dla inn ych mikroor gani- akcji zapalnej  zwiększa wydzielanie cy - Stwierdzenie obecności Helicobacter na bło-
zmów. Rozmieszczone biegunowo rzęski tokin (głównie interleukiny 8) w mie jscu nie śluzowej żołądka nie jest jednoznaczne
odpowiedzialne są za ruch i przechodzenie zakażenia oraz indukuje czynniki wzrostu z wystąpieniem choroby. Zakażenia na tle
przez warstwę mucyny ochraniającej bło- (11). Ponadto, nasila zjawisko apoptozy ko- tych bakt erii bardz o często pr zebiegają
nę śluzową żołądka. Po dotarciu do komó- mórek nabłonka żołądkowego oraz działa asymptomatycznie (16). Ciężkim infekcjom
rek nabłonkowych, drobnoustroje osiedlają immunosupresyjnie  udo wodniono jej towarzyszą natomiast ob jawy bolesności
się na ich po wierzchni  za ścisłe pr zyle- wpływ na hamowanie aktywności prolife- powłok br zusznych, pr zewlekłe wymio-
ganie odpowiedzialne są adhezyny oraz li- racyjnej limfocytów T (12). ty, utrata masy ciała, a niekiedy t akże bie-
popolisacharyd, a umie jscowienie t akie Do innych czynników wirulencji Helico- gunka (17, 18). Badaniem endoskopowym
pozwala na przebywanie w środowisku za- bacter spp. należą m.in. enzymy sekrecyjne. wykazać można pr zewlekły st an zapalny
pewniającym odpowiednie warunki byto- Fosfolipazy A i C zabur zają integralność błony śluzowej żołądka, z je j obr zękiem,
wania  opt ymalną ilość tlenu i st ały do- błon komórkowych, a t akże (podobnie przekrwieniem, a niekiedy t akże z obec-
stęp składników odżywczych. jak proteazy i lipazy) uszk adzają str uktu- nością nadżerek i wybroczyn. T reść żo-
Występujące u zwier ząt szcz epy Heli- rę śluzu, hamując jego ochronne działanie łądka może zawierać żółć. Badaniem histo-
cobacter mają zdolność wytwar zania du- na błonę śluzową żołądka (9, 13). patologicznym wycinków błony śluzowej
żych ilości ureazy, enzymu rozkładającego Podobnie istotną rolę odgrywają dysmu- stwierdza się na jej powierzchni obecność
mocznik do dwutlenk u węgla i amonia- taza i k atalaza ponadtlenkowa. Ten układ nacieków złożonych z limf ocytów i pla-
ku. Drobnoustroje osiedlają się zazwy czaj antyoksydacyjny skutecznie chroni bak - zmocytów (19).
na powierzchni komórek nabłonkowych terie przed wolnymi rodnikami powstają- Występujące u zwier ząt objawy zabu-
i wymagają spec jalnych mechanizmów cymi w wyniku działania neutrofi li, a tym rzeń żołądkowo-jelitowych nigdy jedno-
umożliwiających im pr zetrwanie w kwa- samym przed fagocytozą. znacznie nie w skazują na zak ażenie Heli-
śnym środowisku żołądka. Możliwość taką Inwazji drobnoustrojów z rodzaju Heli- cobacter. Rozpoznanie tej inwazji musi być
daje właśnie ureaza  powstały w wyniku cobacter towarzyszy stan zapalny, w rozwój oparte na sz eregu szczegółowych badań,
jej działania amoniak neutr alizuje działa- którego zaangażowane są t ypowe media- które możemy podzielić na metody niein-
nie kwasu solnego i podwyższa pH bez- tory. Uwalniana jest interleukina 1, a także wazyjne, pośrednio wykazujące obecność
pośrednio w otoczeniu bakterii, stwarzając czynnik martwicy nowotworu TNF-ą i in- drobnoustrojów w or ganizmie oraz me-
warunki bezpieczne dla bytowania. Dodat- terleukina 8, nasilające rozw ój zapalenia tody bezpośr ednie, wymagające pobr a-
kowo związek ten powoduje uszkodzenie (14). Leukotrieny działają chemot aktycz- nia biopt atu podczas pr zeprowadzanego
i lizę komórek nabłonkowych (9)  bierze nie na fagocyty. Czynnik aktywujący płyt- w znieczuleniu ogóln ym badania endo-
udział w powstawaniu cytotoksycznej mo- ki (PAF) może powodować niedokr wie- skopowego żołądka.
1 2 3
Ryc. 1 i 2. Nadżer ki i stan zapalny błony śluzowej żołądka w okolicy wpustu, w przebiegu helikobakteriozy  obraz endoskopowy; Ryc. 3. Pobieranie materiału
z błony śluzowej do badań bakteriologicznych w kierunku zakażeń Helicobacter spp.
LIPIEC-SIERPIEC
" 7-8/2009
28
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE DIAGNOSTYKA KLINICZNA
Do metod nieinwazyjnych należą ur e- przy wykorzystaniu próbek kału. Bazują one Drobnoustroje z rodzaju Helicobacter
azowy test oddechowy oraz badania se- na zastosowaniu monoklonalnych przeciw- mają dosyć wysokie wymagania wzrosto-
rologiczne. W teście oddechowym wyko- ciał skierowanych przeciwko specyficznym we, dlatego ich hodowla jest trudna i czę-
rzystuje się aktywność ureazy wytwarzanej antygenom Helicobacter pylori (24). U zwie- sto kończy się niepowodzeniem, zwłaszcza
przez Helicobacter pylori  jest ona wiar y- rząt do wykr ywania tych drobnoustrojów jeśli wcz eśniej stosowano ant ybiotyko-
godnym wskaz
nikiem czynnego zakażenia, w odchodach stosuje się niekiedy techniki terapię lub inhibitor y pompy protonowej
ponieważ w zdrowym żołądku nie stwier- hodowlane oraz PCR (13, 20), nie są to jed- (21). Materiał st anowią biopt aty pobrane
dza się obecności tego enzymu. Test polega nak standardowe badania. z błony śluzowej żołądka, które po homo-
na doustnym podaniu mocznika znakowa- Do bezpośrednich metod diagnostycz- genizacji posiewa się na spec jalne podło-
nego izotopami węgla 13C lub 14C. W przy- nych, opar tych na pobier aniu wycinków ża selektywne. Są to m.in. Columbia agar,
padku istnienia zakażenia Helicobacter spp. błony śluzowej podczas gastros kopii żo- Brucella agar oraz stałe podłoże BHI z do-
dochodzi do rozłożenia mocznika na amo- łądka, należą szybki t est ureazowy, bada- datkiem 7-10% zhemolizowanej krwi koń-
y
niak oraz dwutlenek węgla, który następnie nie mikrobiologiczne, histologiczne or az skiej lub baraniej (20, 22, 24, 25). Niezbędn
przechodzi do kr wi i jest wydalan y przez genetyczne. wydaje się być dodatek antybiotyków ha-
płuca. Ilość radioaktywnego CO2 jest mie- Najprostszą i najpopular niejszą z me- mujących wzrost niepożądane j mikrofl o-
rzona w wydychanym powietrzu po mniej tod jest szybki t est ureazowy, wykrywają- ry (20, 22, 25). Obecnie na rynku dostępne
więcej 30 minutach. Izotop 13C oznacza się cy obecność Helicobacter spp. w bioptatach są suplementy zawierające ich odpowied-
przy użyciu spektroskopii masowej, a 14C żołądka i wyk orzystujący  podobnie jak nio zbilansowane stężenia, np. Campylo-
za pomocą licznik a scynt ylacyjnego (20). test oddechowy  t ypową dla większ ości bacter supplement III (Skir row) zawierający
Testy mają zbliżoną s kuteczność. Test szczepów zdolność do wytwar zania dużej polimyksynę B, wankomycynę oraz trime-
oparty na stoso waniu 14C wykazuje pew- ilości ureazy. Enzym ten rozkłada mocznik toprim oraz Helicobacter pylori selective su-
ną radioaktywność, ale da wka przyjętego do amoniaku i dwutlenku węgla, co prowa- plement (Denta), w skład którego wchodzą
promieniowania jest minimalna. Za pr zy- dzi do zmiany pH środowiska, w którym re- amfoterycyna B, cefsulodyna, wank omy-
datnością metody przemawia wysoka czu- akcja zachodzi. Uzyskany za pomocą klesz- cyna i trime toprim. Aby uzyskać wzrost
łość i swoistość oraz nieinwazyjność, a jej czyków biopsyjnych bioptat umieszcza się pałeczek Helicobacter, niezbędne są ró w-
wyniki wysoko korelują z rezultatami mi- na krążku bibułowym, na któr y nakrapla nież odpowiednie warunki przechowywa-
krobiologicznego badania hodo wlanego się wcześniej, wg zaleceń producenta, nie- nia materiału  podłożem transportowym
(21). Ze względu na koszt i dość skompli- wielką ilość w ody dest ylowanej (obecnie może być powszechnie używany agar cze-
kowaną technikę badania testy takie prze- pojawiły się na rynku tzw.  testy suche , nie koladowy (26) lub np. gotowe podłoże Por-
prowadza się głó wnie u ludzi, u któr ych wymagające dodatkowych pr zygotowań). tagerm pylorii. Ta sama fi rma produkuje
można też stosować badanie moczu opar- Przy obecności Helicobacter w błonie śluzo- także Pylori agar do wybiórczej izolacji He-
te na podobnej zasadzie. wej żołądka mocznik zawarty w bibule jest licobacter pylori na płytkach. Hodowle tych
alizacji Å›ro- bakterii inkubuje siÄ™ w 37°C w warunkach
Wskaz
nikiem zakażenia Helicobacter spp. rozkładany, a o zmianie pH i alk
jest rozwój w organizmie gospodarza miej- dowiska świadczy reakcja barwna (zmiana mikroaerofilnych (5%O2, 10%CO2, 85%N2)
scowej i uogólnionej odpowiedzi humoral- koloru z żółt ego na amar antowy), zacho- przez 7 do 10-14 dni (20, 25, 27). P
o wyho-
nej, a tym samym pojawienie się w jego su- dząca dzięki obecności w podłożu wskaz
- dowaniu drobnoustrojów szczepy różnico-
rowicy przeciwciał. Poziom wytworzonych nika, któr y st anowi najczęściej cz erwień wane są na podstawie wyglądu kolonii, ak-
immunoglobulin, głównie IgG or az IgA, fenolowa (13, 25). Szybk ość reakcji oraz tywności biochemicznej (próba na ureazę,
mierzony jest za pomocą t estów serolo- natężenie barwy świadczą o int ensywno- katalazę i oksydazę) oraz przy pomocy te-
gicznych, np. Western blot czy testów aglu- ści zakażenia. Na rynku polskim dostępne stów Api Campy (22, 25, 26, 28). Zaletą ba-
tynacji lateksowej. Najbardziej popular ną są m.in. szybki test ureazowy do wykrywa- dania mikrobiologicznego jest możliw ość
metodą ze względu na łatw ość i szybkość nia Helicobacter pylori produkowany przez oznaczenia lekowrażliwości bakterii, po-
wykonania oraz stosunkowo niską cenę jest warszawski Instytut Żywności i Żywienia nieważ obecnie często obser wuje się zja-
test ELISA. Przeprowadzone badania wy- oraz Pyloriset Urease®. Pozytywny wynik wisko nar astajÄ…cej opor noÅ›ci, zwÅ‚aszcza
kazały znacznie wyższy poziom przeciwciał takiego testu jest z reguły warunkiem dal- na metronidazol stosowany powszechnie
skierowanych przeciwko antygenom Heli- szych, bardziej szczegółowych badań dia- w celu eradykacji zakażenia (23, 24). U ludzi
cobacter u psów, u których stwierdzono za- gnostycznych. wskazaniem do skomplikowanego i czaso-
każenie, niż u zwierząt zdrowych (22). Test Podczas gastroskopii dokonuje się czę- chłonnego badania hodowlanego jest zwy-
ELISA nie moż e jednak służyć do okr e- sto wymazu szczoteczkowego błony śluzo- kle kilkukrotne niepowodzenie zastosowa-
ślenia skuteczności zastosowanej terapii, wej żołądka przy użyciu specjalnej szczo- nego wcześniej leczenia.
ponieważ w badan ym or ganizmie pr ze- teczki wprowadzanej przez kanał roboczy Jedną z często stosowanych metod dia-
ciwciała przeciwko Helicobacter spp. mogą endoskopu. Pobrany materiał rozprowa- gnostycznych jest badanie histopatolo-
utrzymywać się jeszcz e pr zez długi czas dza się na szkiełk u podstawowym, suszy giczne. Cechuje się ono wysoką czułością,
po eliminacji drobnoustroju. Pewną wadę i utr wala. Preparat można zabar wić me- ale wymaga od patomorfologa dużego do-
tej metody stanowi również jej mała czu- todą Romanowskiego, May-Grunwalda- świadczenia i zaangażowania oraz pociąga
łość, możliwość pojawiania się reakcji fał- Giemsy (20) lub według Gr ama (22, 25), za sobą stosunkowo duże koszty. Utrwalone
szywie dodatnich (na co wpływ ma podo- a następnie ogląda się go w mikros kopie w zbuforowanej formalinie i odpowiednio
bieństwo antygenowe Helicobacter spp. m.in. świetlnym pod powiększeniem 400x. Bez- opracowane biopt aty żołądka są bar wio-
z Escherichia coli) oraz fałszywie ujemnych pośredni preparat bakteriologiczny pozwa- ne st andardowo hematoksyliną i eozyną.
(23). U ludzi dokonuje się określania pozio- la na uwidocznienie w pobranym materiale Metoda t a pozwala na ocenę st anu bło-
mu przeciwciał nie tylko w surowicy i peł- Gram-ujemnych, spiralnych drobnoustro- ny śluzowej oraz określenie zaawansowa-
nej krwi, ale także w ślinie i w moczu. jów, jednak do pr ecyzyjnej diagnost y- nia ewentualnego procesu chorobo wego,
Ostatnio na r ynku pojawiły się szybkie ki zakażenia oraz identyfikacji gatunków co  wraz z makroskopowym obrazem en-
testy diagnostyczne umożliwiające rozpo- chorobotwórczych (14) niezbędne jest mi- doskopowym  stanowi podstawę do okre-
znawanie zakażeń Helicobacter pylori u ludzi krobiologiczne badanie hodowlane. ślenia stopnia zapalenia wg ujednoliconego
LIPIEC-SIERPIEC
" 7-8/2009
29
www.weterynaria.elamed.pl
DIAGNOSTYKA KLINICZNA WETERYNARIA W PRAKTYCE
systemu Sydney, stosowanego u ludzi i od- ny lub innych preparatów zmniejszających W transmisji choroby rozważane są dro-
powiednio zmodyfikowanego na potrzeby wydzielanie soku żołądkowego (cymetydy- gi: gastro-or alna, or alno-oralna i fek al-
medycyny weterynaryjnej (25, 29). W celu na, misoprostol) przyspiesza proces zdro- no-oralna. Często do zak ażenia moż e
lepszego uwidocznienia bakt erii z rodza- wienia (tabela 2). dochodzić w wyniku kontaktu ze śliną za-
ju Helicobacter w pobranym materiale, tzn. Pewną skuteczność w leczeniu tego typu infekowanej osoby (jedzenie ze wspólne-
na powierzchni komórek or az w śluzie infekcji wykazuje kombinacja inhibitorów go talerza, picie ze wspólnych szklanek czy
pokrywającym błonę śluz ową, niezbędne pompy protonowej (omeprazol) z antybio- butelki lub poprzez jedzenie brudnymi rę-
jest bar wienie me todą Giemzy lub W ar- tykami, np. amoksycyliną. Powyższe me- koma). Ryzyko przeniesienia infekcji przez
thin-Starry ego z użyciem azotanu srebra tody terapii zostały przeniesione z medy- pocałunek jest niewielkie (32, 33).
(20, 24, 25). N a wykr ycie nawet niewiel- cyny ludzkiej (30), jednak ich skuteczność Stwierdzono, że choroba wrzodowa jest
kich ilości drobnoustrojów pozwalają me- u zwierząt potwierdzają liczne obserwacje. jednostką zak az
ną, której podst awowym
tody immunohistochemiczne, jednak ich W przypadku krwawiących owrzodzeń pa- czynnikiem etiologicznym jest opisywana
wysoki koszt sprawia, iż nie są one st an- cjent powinien zostać poddany intensywnej bakteria. Po dostaniu się do żołądka, H. py-
dardowo wykorzystywane w diagnost yce opiece, obejmującej kateteryzację żył, pły- lori wywołują stan zapalny błony śluzowej,
zakażeń u zwierząt. noterapię, a w r azie potrzeby także trans- co skutkuje zmniejszoną produkcją śluzu
Obecnie coraz bardziej powszechne sta- fuzjÄ™ krwi (1). oraz redukcjÄ… wydzielania kwasu solnego
ją się zaawansowane techniki diagnostycz- Nie określono czasu lecz enia koniecz- (hipochlorhydria). Związki produk owane
ne, takie jak mikroskopia elektronowa czy nego do zwalcz enia infekcji Helicobacter przez H. pylori (amoniak, prot eazy, cyto-
metody biologii molek ularnej (20, 28). u psów i k otów. Koty, które przez 21 dni toksyna A i niektóre fosfolipazy) powodu-
A
ańcuchowa reakcja polimerazy pozwala otrzymywały kombinację amoksycyliny, ją uszkodzenie komórek nabłonka. Rzadko
na wykazanie obecności drobnoustroj ów, metronidazolu i omeprazolu (31) powróciły (głównie u dzieci) może dojść do samowy-
zwłaszcza w pr zypadku niewielkiej inten- w pełni do zdrowia, a próby izolacji drob- leczenia, jednak częście j zak ażenie pr ze-
sywności zakażenia, gdy inne badania mogą noustrojów z ich śliny, soku żołądkowego chodzi w f ormę pr zewlekłą. Uważa się,
dawać wynik negatywny  jej czułość okre- i błony śluzowej nie powiodły się. iż infekcje H. pylori są najczęstszą przyczy-
śla się na 95% (11, 24). Jeszcz e czulszym ną chronicznego zapalenia błony śluzowej
testem jest R eal Time-PCR, pozwalający ZAGROŻENIE DLA ZDROWIA żołądka (32, 33, 34).
na dokładną ocenę gęstości zakażenia (10) CZA
OWIEKA Infekcji towarzyszÄ… char akterystyczne
i wykr ycie nawet pojedynczych kopii se- Światowa Or ganizacja Zdrowia szacuje, zmiany patologiczne okr eślane jako za-
kwencji badanego genu. Najlepszy materiał iż ok. 70% ludzi w kr ajach rozwijających palenie błony śluzowej typu B. 80% osób
do badań stanowią bioptaty błony śluzowej się i ok. 30% w kr ajach rozwiniętych jest zakażonych drobnoustrojami nie zdr adza
żołądka (ale można wyk orzystać również zainfekowanych H. pylori. Pr zyjmuje się, wyraz
nych objawów choroby, a pozio-
próbki kału lub śliny) poddane odpowied- że opisywany patogen odpowiada za 80% my gastryny i wydzielanie kwasu solnego
niej obróbce (20, 24). T echnika t a polega przypadków choroby wr zodowej żołąd- przez błonę śluzową ich żołądka są prawi-
na namnoż eniu specyfi cznych fragmen- ka i 90% pr zypadków choroby wr zodo- dłowe. Z chorobą związane są dwa szcz e-
tów genomu bakterii  są to zazwyczaj gen wej dwunastnicy, które zwiększają ryzyko gólne typy zapalenia:
ureA, kodujący podjednostkę A ureazy oraz wystąpienia takich schorzeń jak zapalenie " w 15% przypadków, u ludzi produk ują-
fragmenty DNA kodujące czynniki odpo- żołądka typu B (mogące prowadzić do po- cych duże ilości kwasu solnego dochodzi
wiedzialne za wirulencję bakterii, tj. białko wstania nowotworu) (32). do zmian zapaln ych w ok olicy pr zed-
CagA oraz cytotoksynę VacA (11, 26). Iden- Jak w spomniano, zak ażenia H. p ylori odz
wiernikowej żołądk a, które powo-
tyfikacja poszczególnych gatunków Helico- stwierdzane są u ludzi na całym świecie, dują zwiększ enie wydzielania gastr yny
wrzodzeniami
bacter jest możliwa dzięki zastosowaniu se- przy czym wykazać można istotne różnice i kwasu solnego, co grozi o
kwencjonowania DNA (14). w częstości wyst ępowania infekcji w po- żołądka lub dwunastnicy;
szczególnych krajach. W P olsce, według " w ok. 5% pr zypadków H. pylori powo-
LECZENIE Polskiego Towarzystwa Gastroent erolo- duje zmiany zapalne w błonie śluz owej
Najbardziej skutecznym schematem lecze- gii, zak ażonych jest ok. 70% ludzi (dane żołądka, które zlokalizowane są pr zede
nia infekcji na tle Helicobacter, przebiegajÄ…cej z 2004 r.). wszystkim w tr zonie i na dnie t ego
z owrzodzeniem żołądka, jest kombinacja Zakażenie H. pylori ma miejsce drogą po- organu. Poziom gastr yny jest wyższy ,
amoksycyliny z metronidazolem lub tetra- karmową, najczęściej we wczesnym dzie- natomiast stwierdza się spadek ilości
cykliny z metronidazolem oraz soli bizmutu ciństwie przed osiągnięciem 10. roku życia kwasu solnego  t en typ zapalenia po-
podawanych przez okres 2-3 tygodni. Me- i utr zymuje się pr zez całe ży cie (stwier- wiązany jest z e zwiększonym ryzykiem
tronidazol może być zastąpiony klarytro- dzono, ż e u części dzieci moż e docho- wystąpienia raka żołądka (32, 34).
mycyną. Dodatkowo podawanie ranitydy- dzić do samoistnego ust ąpienia infekcji). Przewlekłe zapalenia błon y śluz owej
związane z zakażeniem H. pylori powodują
Sposób Częstotliwość jej atrofię i pojawianie się ognisk metapla-
Leki Dawkowanie
podawania podawania (godziny) zji jelitowej (34).
Wykazano związ ek pomiędzy zak aże-
klarytromycyna 5-8 mg/kg p.o. 12
niami H. pylori a wyst ępowaniem choro-
amoksycylina 20 mg/kg p.o. 8
by wrzodowej dwunastnicy u ludzi. U zde-
tetracyklina 22 mg/kg p.o. 8
cydowanej większości chor ych (80-95%)
metronidazol 10 mg/kg p.o. 24
z owrzodzeniami tej części jelita stwierdza-
omeprazol 0,7-1 mg/kg p.o. 24
no zakażenie bakteriami Helicobacter. Zwal-
famotydyna 0,5-1 mg/kg p.o. 24
czenie infekcji odpowiednio dobr anymi
ranitydyna 1-2 mg/kg p.o., i.v. 12
antybiotykami prowadzi do wyleczenia i za-
pobiega nawrotom choroby (32, 34). U pod-
cymetydyna 5-10 mg/kg p.o 8
Tabela 2. Leki stosowane w terapii helikobakteriozy u kotów i psów łoża powstawania owrzodzeń dwunastnicy
LIPIEC-SIERPIEC
" 7-8/2009
30
www.weterynaria.elamed.pl
DIAGNOSTYKA KLINICZNA WETERYNARIA W PRAKTYCE
może leżeć kilka mechanizmów zależnych Standardowa terapia jednym antybioty- sowane chemioterapeutyki. Przyjmuje się,
od infekcji H. pylori: kiem nie zapewnia sukcesu. Obecnie uwa- że lecz enie powinno tr wać 1-2 t ygodnie
" zwiększone wytwarzanie kwaśnego soku ża się, iż leczenie powinno być prowadzone (32). Ciekawostką jest fakt, iż udowodnio-
żołądkowego, w następujący sposób: no pozytywny wpływ spożywania brokułów
" osłabienie procesów obronnych błony " leki pierwszego rzutu (terapia potrójna): na cofanie się objawów infekcji H. pylori.
śluzowej, sole bizmutu/inhibitor oraz klarytromy- Przedstawione w ar tykule informacje
" powstawanie ognisk metaplazji żołądko- cyna i metronidazol/amoksycylina; ukazują helikobakteriozę jako złożoną
wej, " leki drugiego rzutu (terapia poczwórna): jednostkę o dosyć s komplikowanym pa-
" rozwój miejscowej reakcji zapalnej błony sole bizmutu, inhibitor , me tronidazol, tomechanizmie. Epizody infekcji bakt e-
śluzowej. tetracyklina. Jeśli bizmut jest niedostęp- riami Helicobacter u ludzi mogą być następ-
Ponadto, stwierdz ono ścisłą k orelację ny, używa się wyłącznie trzech ostatnich stwem kontaktu z zakażonymi zwierzętami.
pomiędzy obecnością bakterii a występo- leków (32). Mimo że jednostka ta nie została oficjalnie
waniem wczesnego raka żołądka (32, 34). Terapia potrójna jest s kuteczna u ok o- uznana za zoonozę, nie sposób wykluczyć
Chroniczne infekcje H. pylori przyczyniają ło 80-90% chor ych, o ile jest pro wadzo- możliwości przeniesienia infekcji ze zwie-
się do rozwoju raka żołądka typu jelitowe- na wśród szczepów o wysokiej wrażliwo- rząt na człowieka.
go. Przewlekła stymulacja układu immu- ści na antybiotyki. W leczeniu najczęściej Objawy kliniczne chorob y stwierdzane
nologicznego w przebiegu infekcji H. pylori stosowane są: u psów i kotów wskazują na konieczność
skutkuje także ryzykiem rozwoju chłonia- " antybiotyki i chemioterapeutyki: amok- rozważenia jej w diagnost yce różnicowej
ków błony śluz owej żołądk a. Pr zyjmu- sycylina, klar ytromycyna, tetracykliny, innych jednostek bakteryjnych i wir uso-
je się, ż e drobnoustroje t e zaangażowane fluorochinolony, metronidazol, t ynida- wych przebiegających z zaburzeniami żo-
sÄ… w rozw ój okoÅ‚o 90% t ego t ypu nowo- zol; Å‚Ä…dkowo-jelitowymi. qð
tworów żołądka, zwłaszcza MALT (mucosa " inhibitory pompy protonowej (IPP) po-
Piśmiennictwo dostępne w redakcji.
associated lymphatic tissue  nowotwór tkan- dawane w celu podwyższ enia pH sok u
ki limfatycznej przewodu pokarmowego). żołądkowego, co pozwala na zwiększenie
Po wyeliminowaniu bakterii chłoniak czę- liczby dzielących się, a tym samym bar- dr n. wet. A
ukasz Adaszek
sto ulega regresji (32, 35). dziej podatnych na działanie ant ybioty- Katedra Epizootiologii i Klinika Chorób
Rozpoznanie infekcji stawia się najczę- ków bakterii. Zakaz
nych
ściej w oparciu o wynik badania gastro- Pacjenci z zak ażeniami na tle H. pylori Wydział Medycyny Weterynaryjnej
skopowego, badań bakt eriologicznych, często ulegają reinfekcji. Problem terapeu- Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
biochemicznych i t echnik biologii mole- tyczny stanowi także wzrastająca oporność 20-612 Lublin, ul Głęboka 30
kularnej (32, 35). tych drobnoustrojów na standardowo sto- e-mail: [e-mail]
LIPIEC-SIERPIEC
" 7-8/2009
32
www.weterynaria.elamed.pl