Metody analizy demograficznej
Krystyna Gorzelańczyk 1
1. Klasyczne miary statystyczne
2. Średni stan ludności
3. Współczynniki demograficzne
Współczynnik zawierania małżeństw
Współczynnik rozwodów
Współczynnik urodzeń
Współczynnik płodności
Współczynnik zgonów
Współczynnik przyrostu naturalnego
Współczynnik dynamiki demograficznej
4. Standaryzowane współczynniki demograficzne
5. Siatka demograficzna (siatka LEXISA)
Krystyna Gorzelańczyk 2
Klasyczne miary statystyczne
Wskaz
niki struktury
Miary przeciętne
Miary zmienności
Wskaz
niki dynamiki
Współczynniki korelacji
Krystyna Gorzelańczyk 3
Średni stan ludności
Krystyna Gorzelańczyk 4
Średni stan ludności
-
L + L
t , p t , k
L =
2
L t, p - Liczba ludności na początku roku
L t, k - Liczba ludności na końcu roku
Krystyna Gorzelańczyk 5
Współczynniki demograficzne
Ogólna postać współczynnika demograficznego
F
t
W = C
t
L
t
F -liczba określonego rodzaju faktów demograf ny w
icz ch
t
danej zbiorowoś w okresie t
ci
C constans(1,100,1000 lub 10000)
L  liczba osób w danej zbiorowości w czasie t
t
Krystyna Gorzelańczyk 6
Ogólny współczynnik zawierania małżeństw
(brutto)
M
t
Wm = �" C
L
M -ogólna liczba małżeństw zawartych w okresie t,
t
L  liczba ludności w połowie badanego okresu lub średnia liczba ludności w
badanym okresie,
C  constans (100 lub 1000)
Wartość poznawcza tego współczynnika jest jednak ograniczona, ponieważ istotny
wpływ na jego poziom mają zmiany w strukturze ludności wg wieku
Krystyna Gorzelańczyk 7
Współczynnik zawierania małżeństw
(netto)
M
t
Wm = �" C
L20+
M  ogólna liczba małżeństw zawartych w okresie t,
t
L20+ liczba ludności w wieku 20 lat i więcej w połowie badanego okresu lub średnia liczba
osób w wieku 20 i więcej lat w badanym okresie,
C  constans (100 lub 1000)
Krystyna Gorzelańczyk 8
Współczynnik rozwodów
Rt
Wr = �" C
M
t
R t - liczba udzielonych rozwodów w okresie t,
M t - liczba zawartych małżeństw w okresie t
C  constans (100 lub 1000)
Krystyna Gorzelańczyk 9
Współczynniki reprodukcji ludności
Współczynnik urodzeń (rodności)
Współczynnik płodności
Krystyna Gorzelańczyk 10
Współczynnik urodzeń (rodności)
Ut
Wu = �"C
Lt
U t liczba urodzeń w okresie t,
L t liczba ludności wg stanu w połowie badanego okresu t lub średnia liczba ludności w
okresie t
C  constans (100 lub 1000)
W tym współczynniku liczba urodzeń jest odnoszona do liczby całej ludności bez
względu na jej wiek, płeć i stan cywilny. Ze względu na to, że decydujący wpływ na
wielkość liczby urodzeń ma liczba kobiet, i to kobiet w wieku rozrodczym, przy ocenie
natężenia urodzeń należy posługiwać się współczynnikiem płodności.
Krystyna Gorzelańczyk 11
Płodność
Płodność to natężenie ur odzeń w badanej populacji kobiet
będących w wieku rozr odczym.
Krystyna Gorzelańczyk 12
Ogólny współczynnik płodności
Płodność to natężenie urodzeń w badanej populacji
kobiet będących w wieku rozrodczym.
Ut
Wp = �"C
K15-49
U t- liczba urodzeń w okresie t,
K 15-49  stan liczebny kobiet w wieku 15-49 w połowie badanego
okresu lub średnia liczba kobiet w wieku 15-49 w okresie t
C  constans (100 lub 1000)
Krystyna Gorzelańczyk 13
Zgony
Zgonem jest trwałe, czyli nieodwracalne ustanie
czynności narządów niezbędnych do życia,
konsekwencją czego jest ustanie całego ustroju.
Stosowany w statystyce termin umieralność jest
równoznaczny z pojęciem natężenia zgonów
wyrażający stosunek liczby zgonów ogółem do
liczby ludności, a termin śmiertelność oznacza
natężenie zgonów z powodu określonej choroby,
czyli jest to stosunek liczby osób zmarłych do liczby
osób, które zachorowały na tę chorobę
Krystyna Gorzelańczyk 14
Roczny współczynnik zgonów
zt
"
Wz = �"C
Lt
zt
" -ogólna liczba zgon ów w okresie sprawozdawczym
L  liczba ludności w połowie badanego okresu t lub średnia liczba ludności w
t
okresie t
C  constans (1000, 10000 lub 100000)
Krystyna Gorzelańczyk 15
Współczynnik przyrostu naturalnego
Ut -Zt
Wp.n. = �"C
L
U - liczba urodzeń w badanym okresie t,
t
liczba zgonów w badanym okresie t,
L  liczba ludności w połowie badanego okresu t lub średnia liczba
t
ludności w tym okresie,
C  constans (1000, 10000 lub 100000)
Krystyna Gorzelańczyk 16
Współczynnik dynamiki demograficznej
Ut
Wd = �"C
Zt
U - liczba urodzeń w badanym okresie t,
t
Z - liczba zgonów w badanym okresie t,
t
C  constans (1, 100 lub 1000)
Krystyna Gorzelańczyk 17
Współczynnik dynamiki demograficznej może
przyjmować wartości:
Roczna liczba urodzeń nie kompensuje rocznej liczby zgonów (liczba ludności
0d
badanej populacji maleje)
Gdy roczna liczba urodzeń = roczna liczba zgonów (liczba ludności badanej
W=1
d
populacji nie ulega zmianie)
Gdy urodzenia nie tylko kompensują roczną liczbę zgonów, lecz także daje
W>1
d
określoną nadwyżkę liczby urodzeń nad liczbą zgonów (mamy do czynienia z
zamierzoną reprodukcją ludności)
Krystyna Gorzelańczyk 18
Standaryzowane współczynniki
demograficzne
Krystyna Gorzelańczyk 19
Standaryzowane współczynniki demograficzne
uwzględniają wpływ struktury populacji
wg wieku jak i natężenie występowania
zjawiska w wyodrębnionych
subpopulacjach poprzez zastosowanie
współczynników cząstkowych
Krystyna Gorzelańczyk 20
Standaryzowany współczynnik demograficzny
fn
Fn
" "w �"ln
n
Wn = = =
Ln
"l "l
n n
W ogólny współczynnik dla okresu n lub obszaru n
w n  wartość współczynnika cząstkowego w okresie n
l  liczebności podzbiorowości w okresie n
n
Krystyna Gorzelańczyk 21
Siatka demograficzna
Krystyna Gorzelańczyk 22
Siatka demograficzna
Siatka demograficzna pokazuje w jaki sposób w analizie
demograficznej rozwiązano problem czasu, wynikający z
ciągłości zjawisk demograficznych,
jest narzędziem w analizie kohortowej
Krystyna Gorzelańczyk 23
Analiza kohortowa
Polega na śledzeniu zmian zachodzących w czasie w
określonej zbiorowości demograficznej (kohorcie) np.
Populacji osób urodzonych w tym samym roku
kalendarzowym
Populacji małżeństw zawartych w tym samym
roku kalendarzowym itp.
Krystyna Gorzelańczyk 24
Wiek w
latach
Czas (lata objęte obserwacją)
Krystyna Gorzelańczyk 25
Siatka umożliwia obliczenie
- stan ludności na początku i na końcu kolejnych lat
- strukturę ludności wg wieku na początku i na końcu
kolejnych lat
- liczbę zgonów w ciągu roku
- liczbę zgonów w ciągu roku osób, które ukończyły
określoną liczbę lat
(Tablice trwania życia)
Krystyna Gorzelańczyk 26
IV. Ludność, struktura ludności
Krystyna Gorzelańczyk 27
1.Znaczenie analizy struktury ludności wg cech
demograficznych
2. Współczynnik feminizacji
3. Współczynnik maskulinizacji
4. Stan ludności wg spisów i bilansów (Polska,
Wielkopolska, Poznań)
5. Liczba kobiet na 100 mężczyzn w przekroju miasto,
wieś
6. Mediana wieku
7. Piramida wieku i inne wykresy
8. Bilans ludności- wnioski
Krystyna Gorzelańczyk 28
Znaczenie analizy struktury ludności
Struktura ludności wg cech demograficznych (wiek;
płeć; stan cywilny;):
Struktura ludności wg cech demograficznych daje
podstawę do określenia wielu społeczno-ekonomicznych
konsekwencji na dziś i na przyszłość (np.
zapotrzebowania na miejsca w szkołach, miejsca pracy,
liczba małżeństw  mieszkania, potrzebę zaopatrzenia
medycznego).
Struktura ludności wg płci ma bezpośredni wpływ na
reprodukcję ludności przez odpowiednie kształtowanie
procesu zawierania małżeństw, urodzeń i zgonów
Krystyna Gorzelańczyk 29
Współczynnik feminizacji
Krystyna Gorzelańczyk 30
Współczynnik feminizacji wyrażający
stosunek liczby kobiet do mężczyzn
K
Wf= "C
M
Krystyna Gorzelańczyk 31
Współczynnik maskulinizacji
Krystyna Gorzelańczyk 32
Współczynnik maskulinizacji wyrażający
stosunek liczby mężczyzn do kobiet
M
W = "C
m
K
Krystyna Gorzelańczyk 33
Stan ludności wg spisów i bilansów
Krystyna Gorzelańczyk 34
Ludność wg spisów
DATY
SPISÓW
DATE OF Ogółem Mężczyz
ni Kobiety
CENSUSES Total Males Feamles
LATA
14 II 1946 23930b 10954 12976
3 XII 1950 25008c 11928 13080
6 XII 1960 29776d 14404 15372
8 XII 1970 32642 15854 16788
30 III 1974 33636 16313 17323
7 XII 1978 35061 17079 17982
6 XII 1984 37026 18026 19000
7 XII 1988 37879 18465 19414
17 V 1995 38620 18771 19849
20 V 2002 38230 18516 19714
Krystyna Gorzelańczyk 35
Ludność wg bilansów
Lata Ogółem Mężczyżni Kobiety
2005 38157055 18453855 19703200
2006 38125479 18426775 19698704
2007 38115641 18411501 19704140
2008 38135876 18414926 19720950
Krystyna Gorzelańczyk 36
30.VI.2009 liczba mieszkańców
38153,0 tys.
Krystyna Gorzelańczyk 37
Struktura
Miasto 23 294,0 tys.
Wieś 14 859,0 tys.
Krystyna Gorzelańczyk 38
Ludność miast
61,05%
Krystyna Gorzelańczyk 39
Ludność w Wielkopolsce i Poznaniu w 2008
w tym
Wyszczególnienie Ogółem mężczyz
ni
Wielkopolskie 1914841 909026
Poznań 557264 259526
Poznań - Grunwald 119374 54779
Poznań - Jeżyce 80103 37170
Poznań - Nowe Miasto 141219 67133
Poznań - Stare Miasto 155210 71806
Poznań - Wilda 61358 28638
Krystyna Gorzelańczyk 40
Na 100 mężczyzn przypada kobiet
Spisy ogółem miasto wieś
7 XII 1978 105 108 101
6 XII 1984 105 109 101
7 XII 1988 105 108 100
17 V 1995 106 109 100
20 V 2002 106 110 101
Krystyna Gorzelańczyk 41
Na 100 mężczyzn przypada kobiet
Lata ogółem miasto wieś
2005 107 111 101
2006 107 111 101
2007 107 111 101
2008 107 111 101
Krystyna Gorzelańczyk 42
Na wsi
Aż do 60 roku życia występuje
nadwyżka mężczyzn nad kobietami
Dopiero w rocznikach starszych istnieje
nadwyżka kobiet nad mężczyznami
Krystyna Gorzelańczyk 43
Ludność na 1 km2
Lata ogółem miasto wieś
2005 122 1100 51
2006 122 1095 51
2007 122 1090 51
2008 122 1090 51
Krystyna Gorzelańczyk 44
Mediana (wartość środkowa) wieku ludności
w Polsce
mężczy
Lata Ogółem z
ni kobiety
2000 35,4 33,4 37,4
2005 36,7 34,7 38,9
2007 37,3 35,3 39,4
2008 37,5 35,6 39,6
Krystyna Gorzelańczyk 45
Ludność wg płci i wieku w Polsce w 2008 roku
Krystyna Gorzelańczyk 46
Ludność wg płci wieku w 2008 roku (miasto, wieś)
Krystyna Gorzelańczyk 47
Krystyna Gorzelańczyk 48
Typ progresywny
Społeczeństwo młode
o stosunkowo dużej
rosnącej z roku na rok
liczbie urodzeń. Cechą
charakterystyczną jest
stały wzrost liczby
ludności. Graficznym
obrazem struktury
wieku takiej
zbiorowości jest
piramida w kształcie
trójkąta
równoramiennego
(podstawa to duża
liczba urodzeń).
Krystyna Gorzelańczyk 49
Typ zastojowy
Mamy do czynienia ze
zbiorowością, w której
roczna liczba urodzeń
równa jest rocznej
liczbie zgonów, a każdy
następny rocznik
urodzeń zbliżony jest
do poprzedniego.
Graficznym obrazem
tej struktury jest
piramida w kształcie
dzwonu
Krystyna Gorzelańczyk 50
Typ regresywny
Mamy do czynienia z
malejąca z roku na
rok liczbą urodzeń,
graficznym obrazem
takiej struktury jest
piramida o wąskiej
podstawie
przypominająca
kształt wrzeciona.
Krystyna Gorzelańczyk 51
Gęstość zaludnienia w 2008 roku
Śląskie,
małopolskie
Dolnośląskie
A
ódzkie
mazowieckie
Krystyna Gorzelańczyk 52
Krystyna Gorzelańczyk 53
Krystyna Gorzelańczyk 54
Struktura wg stanu cywilnego
Niecałe 30 % ludności to kawalerowie,
panny, single
Mężczyzn w stanie kawalerskim jest
powyżej 30 %
Kobiet w stanie panieńskim jest poniżej
20%
Krystyna Gorzelańczyk 55
Krystyna Gorzelańczyk 56
Struktura wg poziomu wykształcenia
(ludność powyżej 15 lat)
Wzrasta liczba osób z wyższym
wykształceniem
6,5% (1988 rok)
10,2% (2002 NSP rok)
Krystyna Gorzelańczyk 57
Struktura wg poziomu wykształcenia
(ludność powyżej 15 lat)
Przyrost osób z wyższym
wykształceniem wyższy w populacji
kobiet w porównaniu z populacją
mężczyzn
Krystyna Gorzelańczyk 58
Krystyna Gorzelańczyk 59
Struktura gospodarstw domowych
Wzrasta liczba gospodarstw
jednoosobowych
Krystyna Gorzelańczyk 60
Bilans ludności -wnioski
Obserwowany od 1997 roku spadek
liczby ludności został zahamowany
Jeszcze w roku 2007 liczba ludności
zmniejszyła się o 9,9 tys. osób
Krystyna Gorzelańczyk 61
Bilans ludności -wnioski
Przyrost naturalny 2009 to 35,1 tys.
Saldo migracji (ujemne) (-)14,9 tys.
Krystyna Gorzelańczyk 62
Przyrost rzeczywisty
20,2 tys.
Krystyna Gorzelańczyk 63
Bilans ludności -wnioski
Struktura ludności według płci w latach 2007-
2009 nie uległa istotnym zmianom.
Na 100 mężczyzn w połowie 2009 r.
przypadało 107 kobiet.
Krystyna Gorzelańczyk 64
Bilans ludności -wnioski
Obserwuje się spadek udziału populacji w
wieku przedprodukcyjnym
Obserwuje się wzrost udziału procentowego
ludności w wieku produkcyjnym i
poprodukcyjnym
Krystyna Gorzelańczyk 65
Bilans ludności -wnioski
Obserwujemy nasilający się z roku na
rok proces starzenia się ludności
Krystyna Gorzelańczyk 66
Bilans ludności -wnioski
W procesie starzenia się ogółu ludności daje się
także zaobserwować starzenie się ludności w
wieku produkcyjnym.
Oznacza to, że w tej grupie ludnościowej
zwiększa się udział procentowy roczników w
starszym wieku, czyli w wieku niemobilnym,
maleje zaś udział populacji w młodszym wieku,
czyli w wieku mobilnym.
Krystyna Gorzelańczyk 67
Jaki % w ogólnej liczbie ludności
stanowią osoby w wieku emerytalnym?
Krystyna Gorzelańczyk 68
 15,9% (2008)
12,4% (1988)
Krystyna Gorzelańczyk 69
Bilans ludności -wnioski
Jak liczna jest grupa seniorów
(powyżej 80 lat)
Krystyna Gorzelańczyk 70
 Powyżej 1 mln
Krystyna Gorzelańczyk 71
Dziękuję za uwagę !
Krystyna Gorzelańczyk 72