WYKA
AD 9-11. UMIERALNOŚD. DA
UGOŚD ŻYCIA I EKONOMICZNE KONSEKWENCJE JEGO ZMIAN;
TABLICE TRWANIA ŻYCIA. REPRODUKCJA LUDNOŚCI.
UMIERALNOŚD
Pojęcia i definicje
Zgon  trwałe, nieodwracalne ustanie czynności narządów niezbędnych do życia, konsekwencją czego
jest ustanie czynności życiowych całego ustroju (definicja od 1994 r.)
Zgon niemowlęcia  gdy noworodek urodził się niezdolny do życia z oznakami życia  rejestracja
urodzenie żywe i zgon niemowlęcia;
gdy noworodek niezdolny do życia bez oznak życia  rejestracja urodzenie martwe.
Umieralnośd  natężenie zgonów  relacja liczby zgonów do liczby ludności.
Śmiertelnośd  natężenie zgonów z powodu określonej choroby, relacja liczby zmarłych osób do liczby
osób, które zachorowały na tę chorobę.
Stosowane mierniki:
Zt
�� współczynnik zgonów Wz =� ��1000 (10 000; 100 000)
Lt
Znt
�� współczynnik zgonów niemowląt Wzn =� ��1000
Ut
(dzieci, które nie ukooczyły 1 roku życia)
Dla pogłębionych analiz: współczynniki zgonów według płci, wieku, miejsca zamieszkania, cech
społeczno-zawodowych.
Na podstawie danych zawartych w tabeli obliczyd współczynnik zgonów dla Polski w 2009 roku z
uwzględnieniem płci.
Współczynnik zgonów
Zgony (osoby) Liczba ludności (tys. osób), 30 VI
Wyszczególnienie (na 1000 ludności)
ogółem mężczyz
ni kobiety ogółem mężczyz
ni kobiety ogółem mężczyz
ni kobiety
384940 203826 181114 38153,4 18423,3 19730,1 10,089 11,063 9,180
ogółem
miasta 231772 120991 110781 23293,9 11032,5 12261,4 9,950 10,967 9,035
wieś 153168 82835 70333 14859,5 7390,8 7468,7 10,308 11,208 9,417
Na 1000 ludności w 2009 roku umierało 10 osób, na 1000 mężczyzn umierało 11 mężczyzn, na 1000
kobiet umierało 9 kobiet.
1
Umieralnośd kobiet we wszystkich grupach wiekowych jest mniejsza niż umieralnośd mężczyzn,
oznacza to nadumieralnośd mężczyzn (większe natężenie zgonów mężczyzn niż kobiet).
Analiza umieralności w Polsce
" Liczba zgonów w Polsce rośnie, wykazując okresy intensywniejszych wzrostów i spadków.
" Natężenie zgonów rosło po zakooczeniu II wojny światowej, następnie malało do początku lat
60., by znowu rosnąd.
" Większe jest natężenie zgonów w populacji wiejskiej niż miejskiej.
" Natężenie zgonów mężczyzn jest większe niż natężenie zgonów kobiet.
" Umieralnośd kobiet we wszystkich grupach wiekowych jest mniejsza niż umieralnośd
mężczyzn, oznacza to nadumieralnośd mężczyzn (większe natężenie zgonów mężczyzn niż
kobiet).
Przyczyny zmian liczby zgonów i jego natężenia:
- przyczyny główne: postęp medycyny, zwiększenie zakresu działalności służby zdrowia, zwłaszcza
na wsi
- przyczyny wywołujące wahania sezonowe: czynniki pogodowe (większe natężenia zgonów w
okresie zimowo-wiosennym z powodu grypy, zapalenia płuc, chorób układu krążenia).
Analiza umieralności niemowląt w Polsce
W latach 1945-1951 nieznaczny wzrost natężenia, od 1952 roku spadek wartości współczynnika, w
2000 r.  8,1promilla, w 2010 r.  5,0
W Europie najniższe wartości: Islandia, Słowenia, Finlandia, Norwegia, Szwecja, a najwyższe:
Rumunia, Bułgaria, Ukraina.
Cechy charakterystyczne rozkładu zgonów niemowląt:
- rozkład asymetryczny  największa umieralnośd noworodków (do 28 dnia życia)  około 70%,
- większa umieralnośd chłopców niż dziewczynek,
- wzrost umieralności niemowląt wraz z kolejnym urodzeniem dziecka,
- sezonowośd umieralności: szczyt letni  nieżyt jelit i żołądka, szczyt wiosenny  zapalenie płuc.
Umieralnośd według przyczyn
Przyczyna zgonu  stan lub proces chorobowy, nieprawidłowośd rozwojowa, uraz lub zatrucie
prowadzące bezpośrednio lub pośrednio do śmierci.
Klasyfikacja przyczyn zgonu dla potrzeb statystyki demograficznej uwzględniana jest przyczyna
pierwotna, główna czyli wyjściowa.
2
Karta zgonu zawiera 3 przyczyny zgonu:
1) wyjściową (pierwotną)  choroba stanowiąca początek procesu chorobowego, który
doprowadził do zgonu, albo uraz/zatrucie, w wyniku którego nastąpił zgon,
2) wtórną
3) bezpośrednią.
Od I 1997 roku obowiązuje Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych.
Analiza umieralności według przyczyn w Polsce
�� największe natężenie zgonów występuje na skutek chorób układu krążenia, nowotworów
złośliwych, wypadków, zatrud i urazów,
�� stale rośnie natężenie zgonów gdzie przyczyną są choroby układu krążenia i nowotwory.
Czynniki wpływające na stan zdrowia i umieralnośd
�� Czynniki genetyczne
�� Czynniki środowiskowe: jakośd powietrza i odpady, warunki mieszkaniowe, narażenie na
czynniki szkodliwe w miejscu pracy
�� Styl życia: palenie tytoniu, spożycie alkoholu, używanie substancji psychoaktywnych,
żywienie, aktywnośd fizyczna, czynniki ryzyka (nadciśnienie, nadwaga, wysoki poziom
cholesterolu)
�� System opieki zdrowotnej
Teoria przejścia epidemiologicznego
I faza  era plag, do połowy XVII wieku. Cykliczne występowanie ostrych epidemii, natężenie zgonów
podlegających silnym wahaniom cyklicznym z powodu epidemii i głodu. e0 = 20-30 lat.
II faza  era chorób zakaz
nych i pasożytniczych. Do pierwszej połowy XIX wieku. Dominowały choroby
zakaz
ne, pasożytnicze i infekcje, stopniowe wygasanie pandemii chorób zakaz
nych, systematyczny
spadek wahao cyklicznych. e0 = 30-50 lat.
III faza  era chorób zwyrodnieniowych. Do połowy XX wieku. Choroby układu krążenia,
nowotworowe. e0 > 50 lat. Kontynuacja spadku natężenia zgonów.
IV faza  choroby związane z wiekiem podeszły. Druga połowa XX wieku.
? faza  era wyłaniających się chorób zakaz
nych.
DA
UGOŚD ŻYCIA
Pojęcia wprowadzające
Tablice trwania życia (tablice wymieralności):
3
�� konstrukcja teoretyczna umożliwiająca prowadzenie analizy procesu wymierania badanej
generacji,
�� założenia dla interpretacji parametrów: koncepcja ludności stacjonarnej (zastojowej) czyli
populacji o niezmiennej liczbie urodzeo, niezmiennym porządku wymierania, braku
migracji.
Parametry tablic trwania życia:
lx  liczba dożywających wieku x ukooczonych lat,
qx  prawdopodobieostwo zgonu w ciągu roku osoby w wieku x ukooczonych lat,
dx  liczba zmarłych w ciągu roku w wieku x ukooczonych lat,
Lx  ludnośd stacjonarna, czyli średnia liczba osób dożywających wieku x ukooczonych lat,
Tx  skumulowana ludnośd stacjonarna, czyli łączna liczba lat, jaką mają do przeżycia osoby w wieku x
ukooczonych lat
ex  przeciętne dalsze trwanie życia osoby w wieku x ukooczonych lat,
x  wiek w latach, przyjmuje wartości od 0 do 100 lat.
Przeciętne dalsze trwanie życia  ex
�� średnia liczba lat, jaką w danych warunkach umieralności ma jeszcze do przeżycia osoba
pochodząca z danej populacji i będąca w wieku x ukooczonych lat,
�� w porównaniach międzynarodowych wykorzystuje się ten parametr jako wskaz
nik
informujący o poziomie zdrowotności danej populacji.
Przykład 1. Na podstawie tablic trwania życia dla Polski w 2006 roku odczytad i zinterpretowad:
e0 dla mężczyzn, e0 dla kobiet, e21 dla mężczyzna, e21 dla kobiet, e65 dla mężczyzn, e60 dla kobiet.
Dla mężczyzn e0 = 70,93 lat, urodzony w 2006 roku chłopiec ma szanse przeżyd średnio 70,93 lata w
panujących warunkach wymieralności.
Dla kobiet e0 = 79,62 lata, urodzona w 2006 roku dziewczynka ma szanse przeżyd średnio 79,62 lata
w panujących warunkach wymieralności.
Dla mężczyzn e21 = 50,84 lat, w 2006 roku mężczyzna w wieku ukooczonych 21 lat ma jeszcze od
przeżycia średnio 50,84 lata w panujących warunkach wymieralności.
Dla kobiet e21 = 59,31 lat, w 2006 roku kobieta w wieku ukooczonych 21 lat ma jeszcze od przeżycia
średnio 59,31 lat w panujących warunkach wymieralności.
Dla mężczyzn e65 = 14,51 lat, w 2006 roku mężczyzna w wieku ukooczonych 65 lat ma jeszcze od
przeżycia średnio 14,51 lat w panujących warunkach wymieralności.
Dla kobiet e60 = 22,84 lata, w 2006 roku kobieta w wieku ukooczonych 60 lat ma jeszcze od przeżycia
średnio 22,84 lata w panujących warunkach wymieralności.
4
Analiza trwania życia w Polsce
" Dłużej żyją kobiety na wsiach niż w miastach (od początku lat 70.).
" Dłużej żyją mężczyz
ni w miastach niż na wsiach (od początku lat 90.).
" Wśród mężczyzn najdłużej żyją mieszkający w województwach: podkarpackim, małopolskim i
opolskim.
" Spośród kobiet najdłużej żyją mieszkanki województw: podkarpackiego, małopolskiego,
świętokrzyskiego i podlaskiego.
Przeciętne dalsze trwanie życia  e0 [kobiety/mężczyz
ni]  wybrane kraje
Świat  66/63 Europa  82/75
1 Japonia 85/78 1 Islandia 83/79
2 Islandia 83/79 2 Szwajcaria 83/78
3 Szwajcaria 83/78 3 Włochy 83/77
4 Australia 83/78 4 Francja 83/76
5 Włochy 83/77 5 Hiszpania 83/76
6 Francja 83/76 6 Szwecja 82/78
7 Hiszpania 83/76 7 Norwegia 82/77
8 Izrael 82/78 8 Austria 82/76
9 Szwecja 82/78 9 Belgia 82/76
10 Kanada 82/77 10 Finlandia 82/75
, ,
, Lesotho 38/35 , Ukraina 72/60
, Zambia 37/38 , Rosja 72/59
, Zimbabwe 37/38 , Turcja 71/66
, Botswana 37/36 , Mołdawia 71/64
. Suazi 33/32 . Kazachstan 69/58
Przeciętne dalsze trwanie życia (e0)jest podstawową miarą służącą do międzynarodowych porównao
zdrowotności społeczeostwa.
5
Długośd przeciętnego dalszego trwania życia dla noworodka płci męskiej urodzonego w Polsce wynosi
nieco ponad 71 lat. To znacznie krócej niż w innych krajach Europy Zachodniej. Dystans, jaki dzieli
Polskę od czołówki europejskiej wynosi około 9 lat.
Przeciętne dalsze trwanie życia dla Polki wynosi 80 lat. Zaś w większości krajów Europy zachodniej
kobiety dożywają 82 lat.
Kraje o najdłuższym trwaniu życia kobiet: Japonia, Lichtenstein, Szwajcaria.
Kraje o najdłuższym trwaniu życia mężczyzn: Islandia, Lichtenstein, Szwajcaria.
Przeciętne trwanie życia noworodka jest wskaz
nikiem ogólnej kondycji kraju.
Średnia długośd życia może zmniejszyd się z powodu: głodu, wojen, chorób i złego stanu zdrowia.
AIDS w Afryce, Azji i Ameryki A
acioskiej powoduje skrócenie trwania życia w 34 krajach (w tym 26 w
Afryce).
Poprawa zdrowia i jakości życia oznaczają wzrost średniej długości życia.
Im wyższa średnia długośd życia, tym w lepszej kondycji jest badany kraj.
Kobiety prawie zawsze żyją dłużej niż mężczyz
ni.
Obecnie na świecie średnia długośd życia wynosi dla mężczyzn 63 lat, a długośd życia kobiety wynosi
66 lat.
Różnica trwania życia dla płci wynosi od 4-6 lat w Ameryce Północnej i Europie do ponad 13 lat
mężczyzn i kobiet w Rosji.
Dlaczego kobiety żyją dłużej niż mężczyz
ni?
- genetyka
- czynniki społeczne i ekonomiczne (m.in. styl życia)
Długośd życia w Imperium Rzymskim wynosiła od 22 do 25 lat. W roku 1900 średnia długośd życia
wyniosła około 30 lat i w 1985 r. około 62 lat, o dwa lata mniej niż obecna średnia długośd życia.
Konsekwencje zmian długości życia
" Wydłuża się długośd życia
" Dzięki rozwojowi medycyny i większej świadomości ludzie cieszą się dobrym zdrowiem i
pełnią sił coraz dłużej
" Wcale nie wydłuża się liczba lat poświęconych na pracę zarobkową i ludzie nie przechodzą na
emeryturę póz
niej
Te trzy tendencje w połączeniu ze spadającym wskaz
nikiem rozrodczości powodują, że społeczeostwa
się starzeją, a utrzymywanie tych trendów może mied dramatyczne skutki dla systemów
emerytalnych, jak i dla funduszy publicznych.
6
Konsekwencje ekonomiczne
" istotne przesuniecie nastąpi w proporcjach miedzy liczbą osób w wieku produkcyjnym i
poprodukcyjnym;
" zwiększy się wskaz
nik obciążenia demograficznego;
" problemy z systemem emerytalnym;
" brak starszych wykwalifikowanych pracowników
Konsekwencje społeczne
" zmiana dominującego modelu rodziny (póz
ne zawieranie małżeostw, odkładanie rodzenia
dzieci, spadek dzietności) + zmiany demograficzne spowoduje zerwanie łaocucha pomocy w
obrębie rodziny;
" pojawia się bardzo liczna grupa sprawnych fizycznie, a niepracujących, nie umiejących lub nie
mogących zorganizowad swojego czasu wolnego osób;
" to w ogromnej mierze osoby samotne, których potrzebami praktycznie nikt się nie interesuje
Konsekwencje marketingowe
" pojawia się nowa bardzo liczna grupa konsumentów;
" rosnące w siłę pokolenie 50+ będzie się różnid od obecnych pięddziesięciolatków;
" przyszli starsi będą zdrowsi, aktywni zawodowo, młodzi duchem, szczęśliwi i radośni, bogatsi;
" jednocześnie będą wydawad więcej pieniędzy i nie będą oszczędzad;
" ze względu na wydłużanie życia będą też mied coraz dłuższe życie po odchowaniu swoich
dzieci
Normalne trwanie życia  Vn
�� wiek, na który przypada największe zagęszczenie zgonów w okresie starości, czyli wiek,
któremu w tablicach trwania życia przyporządkowana jest największa liczba zgonów
dm -� dm-�1
Vn =� xm +�
2dm -� dm+�1 -� dm-�1
xm  wiek, któremu w tablicach wymieralności przyporządkowana jest największa liczba zgonów osób
starszych,
d m-1, dm, dm+1  kolejne liczby zgonów, przy czym dm oznacza maksymalną liczbę tych zgonów.
Przykład 2. Na podstawie tablic trwania życia dla Polski w 2006 roku obliczyd i zinterpretowad
normalne trwanie życia mężczyzn i kobiet.
2859 -� 2844
Dla mężczyzn Vn =� 79 +� =� 79,75 lat
2 �� 2859 -� 2854 -� 2844
Maksimum zgonów mężczyzn w starszym wieku w 2006 roku przypadało na wiek 79,75 lat.
4085 -� 4043
Dla kobiet Vn =� 85 +� =� 85,72 lat
2 �� 4085 -� 4069 -� 4043
Maksimum zgonów kobiet w starszym wieku w 2006 roku przypadało na wiek 85,72 lat.
7
Prawdopodobne dalsze trwanie życia  Vx
�� liczb lat, którą przeżyje osoba badanej generacji przy założeniu niezmienionych warunków
wymierania.
1
lx -� lx
2
0 0
Vx =� x0 +�
lx -� lx
0 0+�1
x0  dolna granica przedziału wieku, na który przypada prawdopodobne trwanie życia,
lx0, l x0+1  kolejne liczby dożywających według tablic wymieralności.
Przykład 3. Na podstawie tablic trwania życia dla Polski w 2006 roku obliczyd i zinterpretowad
prawdopodobne dalsze trwanie życia
a) noworodka płci męskiej,
b) kobiety w wieku 21 lat.
a) Noworodek płci męskiej: l0 = 100 000, więc � l0 = 50 000.
W kolumnie lx szukamy wartości między którymi mieści się wartośd � l0.
Są to l73 = 51815 oraz l74 = 49237.
Zatem parametr Vx mieści się w przedziale 73-74 lata, a x0 = 73 lata.
51815 -� 50000
Vx =� 73 +� =� 73,70 lat
51815 -� 49237
Spośród noworodków płci męskiej z 2006 roku połowa dożyje wieku 73,7 lat.
b) Kobieta w wieku 21 lat: l21 = 99087, więc � l21 =49543,5.
W kolumnie lx szukamy wartości między którymi mieści się wartośd � l21.
Są to l82 = 52463 oraz l83 = 48657.
Zatem parametr Vx mieści się w przedziale 82-83 lata, a x0 = 82 lata.
52463 -� 49543,5
Vx =� 82 +� =� 82,77 lat
52463 -� 48657
Spośród kobiet w wieku 21 lat z 2006 roku połowa dożyje wieku 82,77 lat.
8
REPRODUKCJA LUDNOŚCI
Reprodukcja  odnowa populacji i zastępowanie pokoleo, dokonujące się pod wpływem urodzeo i
zgonów. Silnie powiązana z procesem reprodukcji gospodarczej.
Stosowane mierniki
I  mierniki oparte na liczbie urodzeo i liczbie zgonów
�� przyrost naturalny
Pn = Ut  Zt
�� współczynnik przyrostu naturalnego  określa tempo wzrostu liczby ludności, zależy od
struktury ludności według wieku
Ut -� Zt
Wpn =� ��1000
Lt
�� rzeczywisty przyrost ludności
Pr = Ut  Zt + SMt
�� współczynnik rzeczywistego przyrostu ludności  określa kształtowanie się liczby ludności na
skutek liczby urodzeo, zgonów oraz migracji. Przyrost rzeczywisty jest efektem oddziaływania
tych trzech procesów
Ut -� Zt +� SMt
Wp =� ��1000
Lt
�� współczynnik dynamiki demograficznej  określa relacje między urodzeniami i zgonami
Ut
WD =�
Zt
0 < WD <1  roczna liczba urodzeo nie rekompensuje rocznej liczby zgonów;
liczebnośd populacji maleje
WD = 1  roczna liczba urodzeo równa się liczbie zgonów;
liczebnośd populacji nie ulega zmianie
WD > 1  liczba urodzeo kompensuje liczbę zgonów, daje też nadwyżkę liczby urodzeo
nad zgonami; reprodukcja ludności rozszerzona
9
Przykład 1.Na podstawie danych obliczyd i zinterpretowad: współczynnik przyrostu naturalnego,
przyrostu rzeczywistego i dynamiki demograficznej w 2006 roku dla Polski z uwzględnieniem podział
miasto-wieś.
Ludnośd
Ogólne
(stan na Wsp. przyrostu Wsp. przyrostu
Urodzenia Zgony saldo
30 VI naturalnego rzeczywistego
Wyszczególnienie migracji
2009)
w tys. osób na 1000 ludności
ogółem 38153 417,6 384,9 -1,2 0,86 0,83
miasta 23294 246,4 231,8 -42,6 0,63 -1,20
wieś 14859 171,2 153,2 +41,4 1,21 4,00
Na 100 tys. ludności przybyło 86 osób na skutek zmian w liczbie urodzeo i zgonów, w miastach
przybyły 63 osoby na 100 tys., a na wsiach  121 osób na 100 tys.
Uwzględniając ruch wędrówkowy ludności na 100 tys. ludności w Polsce przybyły średnio 83 osoby, w
miastach wystąpił ubytek ludności wynosił na 100 tys. ludności miast 120, zaś na wsiach notowano
rzeczywisty przyrost ludności wynoszący na 100 tys. ludności wsi średnio 400 osób.
Dynamika demograficzna
W 2009 roku ogółem na 1 zgon przypadało w Polsce nieco ponad 1 urodzone dziecko; liczebnośd
prawie nie zmienia się (na 1000 zgonów rodziło się 1085 dzieci); liczebnośd prawie nie zmienia się
�� miasta na 1000 zgonów w miastach przypadało 1063 urodzonych dzieci
�� wieś na 1000 zgonów na wsiach przypadało 1117 urodzeo
II  mierniki oparte na współczynnikach płodności i tablicach trwania życia
�� współczynnik dzietności
Dz =� 5��
��Px
x��[15;49]
�� współczynnik reprodukcji ludności brutto  określa średnią liczbę żywo urodzonych córek
przypadającą na 1 kobietę w wieku rozrodczym, przy założeniu że przez cały okres rozrodczy
kobiety panują niezmienione warunki płodności; syntetyczna miara aktualnego poziomu
płodności kobiet
UtK UtK
R =� �� 5�� =� �� Dz
��Px
Ut x��[15;49] Ut
10
�� współczynnik reprodukcji ludności netto  określa średnią liczbę żywo urodzonych córek,
które dożyją wieku swoich matek, przypadającą na 1 kobietę w wieku rozrodczym, przy
założeniu że w przyszłości warunki płodności i umieralności będą takie same jak w roku t;
w mierze tej uwzględnia się możliwośd zgonu córki przed osiągnięciem wieku matki w
momencie porodu
K K
UtK Lx Lx
R0 =� 5�� Px �� =� R ��
��
K K
Ut x��[15;49] l0 l0
LK  średnia liczba kobiet dożywających wieku x lat,
x
K K
l0  liczba kobiet w wieku 0 lat według tablic trwania życia; l0 =100 000.
R0 określa stosunek dwóch pokoleo: matek i córek. Mierzy stopieo zastępowania generacji:
R0 = 1  reprodukcja prosta. Liczebności matek i córek dożywających wieku swoich matek są
identyczne.
R0 < 1  reprodukcja zawężona. Pokolenie córek jest mniej liczne niż pokolenie matek.
R0 > 1  reprodukcja rozszerzona. Pokolenie córek jest liczniejsze niż pokolenie matek.
Przykład 2. Na podstawie danych obliczyd i zinterpretowad współczynnik reprodukcji ludności brutto
w 2009 roku dla Polski z uwzględnieniem podział miasto-wieś. Zinterpretowad współczynnik
reprodukcji netto.
Urodzenia żywe (w tys.) Współczynnik
Wyszczególnienie reprodukcji
ogółem dziewczynek dzietności
brutto netto
417,6 202,7 1,398 0,678 0,675
ogółem
246,4 119,5 1,330 0,645 0,644
miasta
171,2 83,1 1,496 0,726 0,721
wieś
Przy założeniu że przez cały okres rozrodczy kobiety panowały niezmienione warunki płodności w
2009 roku na 1 kobietę w wieku rozrodczym przypadało średnio 0,678 żywo urodzonych córek, w
miastach  0,645, a na wsiach 0,726.
Przy założeniu że w przyszłości warunki płodności i umieralności będą takie same jak w roku 2009, na
1 kobietę w wieku rozrodczym przypadało średnio 0,675 żywo urodzonych córek, które dożyją wieku
swoich matek, w miastach  0,644, a na wsiach 0,721.
Wartości współczynnika reprodukcji netto wskazują na reprodukcje zawężoną, pokolenie córek jest
mniej liczne niż pokolenie matek.
Analiza reprodukcji ludności w Polsce
Prawidłowości obserwowane w przebiegu współczynnika dzietności, reprodukcji brutto i reprodukcji
netto są bardzo podobne w czasie.
11
Obserwuje się malejące wartości współczynników wraz z falowaniem ich wartości.
Zmniejsza się różnica wartości współczynników obserwowanych dla miast i dla wsi (od początku XXI
wieku wartości dla populacji miejskiej i wiejskiej są bardzo zbliżone).
Wartości współczynników maleją szybciej w miastach niż na wsiach. W miastach od połowy lat 60.
płodnośd kobiet nie zapewnia prostej zastępowalności pokoleo, a na wsiach  od połowy lat 90.
Maksymalny poziom wartości współczynników reprodukcji osiągnęły na początku lat 50.
Na początku lat 70. wartości współczynników reprodukcji brutto i netto zbliżyły się do wartości 1, co
oznaczało dążenie do poziomu reprodukcji prostej.
Pod koniec lat 80. wartości współczynników były znacznie mniejsze niż 1, co nie gwarantuje prostej
zastępowalności pokoleo.
Co zapamiętad?
1. Jak kształtował się proces umieralności w Polsce po II wojnie światowej, w tym proces
umieralności niemowląt?
2. Główne przyczyny zgonów w Polsce
3. Jak zmieniało się przeciętne dalsze trwanie życia w Polsce z uwzględnieniem płci?
4. Kraje o najdłuższym przeciętnym trwaniu życia i o najkrótszym trwaniu życia?
5. Czynniki determinujące trwanie życia?
6. Jakie są ekonomiczne, społeczne i marketingowe konsekwencje zmiany długości życia?
7. Zmiany w czasie reprodukcji ludności w Polsce po II wojnie światowej.
8. Kiedy mamy do czynienia z reprodukcja prosta, kiedy z zawężoną i rozszerzoną?
9. Sposób obliczania i interpretacji podstawowych mierników charakteryzujących proces
umieralności i reprodukcji ludności oraz przeciętnego i normalnego trwania życia.
Gdzie zgłębid wiedzę?
�� Holzer  rozdz. 7.4, 8.1-8.5 (strony 210-259,260-274)
�� Cieślak  rozdz. 6 i 8 (strony 192-239 i 278-291)
12