DEMOGRAFIA, WYKA
AD 3
(16.10.2009)
RODNOŚĆ - PODSTAWOWE POJ
CIA I
MIERNIKI
UMIERALNOŚĆ - - PODSTAWOWE POJ
CIA I
MIERNIKI
Rozrodczość  oznacza w demografii strumień urodzeń w określonej
populacji (np. ludności danego państwa) w jednostce czasu (np. w ciągu 12
miesięcy); równie\
strumień urodzeń w kohorcie
Rodność - natę\
enie urodzeń w odniesieniu do całej zbiorowości, w której
w danym czasie zrealizowały się te zdarzenia
Płodność - natę\
enie urodzeń \
ywych rozpatrywanych w zbiorowości
kobiet (lub mę\
czyzn) wystawionej na ryzyko rodzicielstwa (będącej w wieku
fizjologicznej zdolności do prokreacji)
Wiek rozrodczy - zale\
ny od cech biologicznych organizmu ludzkiego. W
strefie umiarkowanej wiek ten jest definiowany dla kobiet jako przedział 15-
49 lat
Dzietność  średnia liczba dzieci przypadająca na kobietę w wieku
rozrodczym
Fertility, fecundity
Urodzenia
od 01.07.1994 - nowe definicje:
śywe urodzenie całkowite wydalenie lub wydobycie z ustroju matki noworodka,
niezale\
nie od okresu trwania cią\
y, który po takim oddzieleniu oddycha bądz

wykazuje jakiekolwiek inne oznaki \
ycia, jak czynność serca, tętnienie pępowiny
lub wyraz
ne skurcze mięśni zale\
nych od woli (mięśni szkieletowych)
Urodzenie martwe (zgon płodu): zgon następujący przed całkowitym wydaleniem
lub wydobyciem dziecka z ustroju matki, o ile nastąpił po upływie 22 tygodnia
cią\
y lub pózniej.
O zgonie świadczy to, \
e po takim wydaleniu lub wydobyciu płód nie oddycha ani nie
wykazuje \
adnego innego znaku \
ycia
Rejestracja ujmuje wszystkie urodzenia dzieci, które w chwili urodzenia wa\
yły co
najmniej 500 g lub miały miejsce po upływie 22 tygodni trwania cią\
y lub
osiągające odpowiednią długość ciała
y
ródło danych: pisemne zgłoszenie urodzenia dziecka, ustawowy obowiązek
Ogólnym miernikiem rodności jest surowy
współczynnik urodzeń (rodności) CBR
(crude birth rate)
U
t
CBR = �" C
t
Lt
ogólny współczynnik płodności (general fertility
rate)
U
t
BR = C
t
K
15 - 49 ,t
Przekrojowy współczynnik dzietności ogólnej
(dzietności teoretycznej lub płodności całkowitej (period
total fertility rate  TFR; PTFR)
49
TFR = hx FR
"
t x ,t
x =15
U
x ,t
FR =
x ,t
K
x ,t
Przekrojowy współczynnik Cząstkowe współczynniki
dzietności całkowitej, Polska 1950-2006 płodności, Polska 1975-2006
zrodło: Anna Matysiak, Zatrudnienie kobiet w Polsce: bariera czy warunek dla
posiadania dzieci?, w: I.E.Kotowska (red.), Strukturalne i kulturowe uwarunkow ania
aktywności zawodowej kobiet w Polsce, W ydawnictwo N aukowe SC HOLAR (w
druku)
" Kohortowy współczynnik dzietności CTFR
(cohort total fertility rate, completed
fertility  CTFR)
Liczba dzieci urodzonych przez daną kohortę
kobiet do średniej liczby kobiet z tej kohorty
34
CTFR = FRr ,15+k
"
r
k =0
Kohortowe współczynniki dzietności- wybrane kohorty
2 ,5 0
p ro s ta za s tę p o w a lno ś ć p o k o leń
2 ,0 0
1 ,5 0
1 9 4 6
1 ,0 0
1 9 5 0
1 9 5 5
1 9 6 0
1 9 6 5
0 ,5 0
1 9 7 0
1 9 7 5
1 9 8 0
0 ,0 0
W iek
d o 2 0 d o 2 5 d o 3 0 d o 3 5 d o 4 0 d o 4 5
D.Holzer-śela\
ewska, K.Tymicki, cohort and period fertility of Polish women, 1945-
2008, Studia Demograficzne, 2008.
W spółczynnik dzietno
ś
Umieralność (mortality)
Zgon  nieodwracalne ustanie czynności narządów niezbędnych do \
ycia,
wskutek czego następuje ustanie czynności całego ustroju
y
ródło danych: świadectwo zgonu, ustawowy obowiązek zgłoszenia
Umieralność niemowląt i noworodków (infant mortality)
Dokumentacja urodzeń obejmuje płody i noworodki, które wa\
yły co najmniej 500
gramów lub urodzone po 22 tygodniach cią\
y
zgon niemowlęcia  zgon dziecka w wieku poni\
ej 1 roku
zgon noworodka  zgon dziecka w wieku poni\
ej 4 tygodni
0 dni  wiek \
ywo urodzonego dziecka, które nie prze\
yło 24 godzin
kategorie z lat 1964-1994:
noworodka niezdolnego do \
ycia z oznakami \
ycia obecnie uznaje się jednocześnie za
urodzenie \
ywe i za zgon niemowlęcia
noworodka niezdolnego do \
ycia bez oznak \
ycia uznaje się za urodzenie martwe
" Umieralność  oznacza strumień zgonów w danej populacji w
jednostce czasu
" Śmiertelność  strumień zgonów w określonej populacji osób
chorych, w jednostce czasu, rozpatrywany według chorób lub ich
grupy
Natę\
enie zgonów według wieku i płci, miejsca zamieszkania,
wykształcenia, przyczyny zgonu
Współczynniki ogólne i cząstkowe
Struktura zgonów według wieku i płci, miejsca zamieszkania,
wykształcenia, przyczyny zgonów
Tablice trwania \
ycia
Ogólny współczynnik zgonów CDR (crude death rate)
Zt
CDRt = �"C,
Lt
gdzie:
Zt  ogólna liczba zgonów w okresie t (najczęściej jednego roku
kalendarzowego),
Lt - liczba ludności w połowie okresu t lub średnia liczba ludności
w tym okresie,
C  stała (1000, 10 000 lub100 000).
cząstkowe współczynniki zgonów- DR
(age-specific death rates, mortality rates)
Z ( x)
t
DR ( x) =
t
_
Lt ( x)
Z ( x)
m =
_
x
L( x)
Zt (x)- liczba zgonów osób w wieku x lat w okresie t,
Lt ( x)
- średnia liczba osób w wieku x w okresie t
współczynnik zgonów niemowląt DR0 (infant mortality rate):
Z0,t
DR0,t = �"1000,
Ut
Z0,t oznacza liczbę zgonów niemowląt w okresie t,
Ut - liczbę urodzeń \
ywych w danym okresie
Ten sposób liczenia stosowany od 1994r.
Zgony niemowląt w Polsce, 1980-2006 (na 1000 urodzeń \
ywych)
35
30
Chłopcy y
ródło: roczniki
Dziewczynki
25
demograficzne GUS
20
15
10
5
0
1980 1985 1990 1995 2000 2005
Cząstkowe współczynniki zgonów ludności Polski (na 100 tys.) w
latach 1970-2004
100000
10000
1000
1960
1970
1980
1990
100
2004
10
y
ródło: roczniki demograficzne GUS
0
1-4
85+
5-9
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
80-84
10-14
15-19
20-24
y
ródło: Podstawowe informacje i rozwoju demograficznym Polski w 2008r., GUS