Metoda D’HONDTA, SAINTE–LAGUE, STV
Formu a
ł d’Hondta jest najbardziej rozpowszechnion ą w Europie metod
ą transformacji g o
ł sów
w mandaty. Należy do grupy tzw. FORMUŁ NAJWIĘKSZYCH ŚREDNICH. Polega na podzieleniu liczby g o
ł sów uzyskanych poprzez poszczególne partie w okr g ę u wyborczym
przez kolejne liczby ca k
ł owite (1, 2, 3, 4, itd.). Mandaty otrzymuj ą te partie, które legitymuj
ą
si
ę kolejno najwy s
ż zymi wynikami uzyskanymi z tak przeprowadzonej operacji matematycznej (Holandia, Belgia, Austria, Finlandia, Hiszpania, Portugalia, Grecja).
Przyjmuje si
ę powszechnie, e
ż jest on korzystny dla partii silniejszych. Z tego wzgl d ę u jest
uwa a
ż ny za umiarkowanie proporcjonalny (zw a
ł szcza gdy jest skorelowany z niewielkimi
okr g
ę ami wyborczymi oraz klauzul
ą zaporow )
ą .
Formu a
ł Sainte-Lague polega na zastosowaniu identycznej operacji, z tym e ż dzielnikami s
ą
tu liczby nieparzyste (3, 5, 7 itd.) (Skandynawia oprócz Finlandii). W zmodyfikowanej, obowi z
ą ującej obecnie wersji pierwszym dzielnikiem jest liczba 1,4, a nast p ę nym kolejne
liczby nieparzyste od 3 poczynając. Przyjmuje si , ę e
ż system ten, zw a
ł szcza w wersji
klasycznej, jest korzystniejszy dla partii małych ni ż metoda d’Hondta (Lijphart).
STV – inny rodzaj systemu proporcjonalnego; umo l ż iwia on wyborcy wyra e
ż nie swoich
preferencji personalnych w du o
ż szerszym zakresie ni
ż w przypadku systemu list partyjnych.
Celem STV, jak podkre l
ś a si
ę w literaturze irlandzkiej, jest elekcja zespo u ł jak najbardziej
preferowanych kandydatów przez możliwie największą częś ć elektoratu (Mair, Laver).
System STV, jak ka d
ż y system proporcjonalny, mo e
ż by
ć stosowany tylko w okr g
ę ach
wielomandatowych, cho ,
ć jak si
ę podkreśla, w stosunkowo małych, bo licz c ą ych przeci t
ę nie 5
mandatów (Gallagher, Laver, Mair). Wyborca musi w trakcie g o ł sowania uszeregowa
ć
poszczególnych kandydatów w kolejno c
ś i od najbardziej do najmniej preferowanego, podobnie jak w systemie g o
ł sowania alternatywnego. Nast p
ę nie dla ka d
ż ego okr g
ę u dokonuje
si
ę obliczenia ILORAZU WYBORCZEGO wg formuły: liczba oddanych g o
ł sów
+ 1
liczba mandatów + 1
Dystrybucja mandatów jest dokonywana w nast p ę uj c
ą y sposób:
ż li po obliczeniu przez kandydatów „pierwszych miejsc” a ż den z nich nie przekroczy
ilorazu wyborczego, eliminuje si
ę kandydata z najniższa liczb
ą g o
ł sów, a jego g o
ł sy rozdziela
si
ę mi d
ę zy pozosta y
ł ch wg uzyskanych przez nich „drugich miejsc”, 2. je e
ż li jeden z kandydatów przekroczy określoną przez iloraz wyborczy liczb ę g o
ł sów,
wówczas uzyskuje mandat, a nadwy k
ż
ę (czyli ró n
ż ic
ę mi d
ę zy liczba uzyskanych przez niego
g o
ł sów a ilorazem wyborczym) rozdziela si
ę mi d
ę zy pozosta y
ł ch odpowiednio wed u
ł g liczby
uzyskanych drugich miejsc. Ten sposób „przenoszenia” pojedynczych g o ł sów jest
specyficzn
ą cech
ą omawianego systemu.
Stosuj c
ą przedstawione sposoby post p
ę owania dąży si
ę do obsadzenia wszystkich mandatów
przypadaj c
ą ych na dany okr g
ę wyborczy. System STV jest uznawany za stosunkowo najwierniej odwzorowujący preferencje wyborcze (Lijphart). Do jego zalet zalicza si ę
równie
ż znaczny zakres swobody wyborcy, natomiast o wad – mozliwoś ć os a
ł bienia
spójno c
ś i partii politycznych (Gallagher, Laver, Mair).
Trudno podzieli
ć pogl d
ą o kreacyjnym wpływie systemu wyborczego na stabilnoś ć
polityczn .
ą Bez w t
ą pienia natomiast cech
ą systemów proporcjonalnych jest zdolnoś
ć do
stosunkowo wiernego odwzorowania preferencji wyborczych, cho ć ujawnia si
ę ona z ró n
ż
ą
sił .
ą
Typologia systemów wyborczych wg Lakemana:
1) Systemy wi k
ę szo c
ś iowe:
A. wi k
ę szo c
ś i wzgl d
ę nej:
1. jednomandatowe okr g
ę i wyborcze (Wielka Brytania, USA, Nowa Zelandia) 2. wielomandatowe okr g
ę i wyborcze (Turcja, Aregentyna)
B. wi k
ę szo c
ś i absolutnej:
1. jednomandatowe okr g
ę i wyborcze:
a. drugie g o
ł sowanie (Francja)
b. alternatywne g o
ł sowanie (Australia)
2. wielomandatowe okr g
ę i wyborcze
a. drugie g o
ł sowanie
b. alternatywne g o
ł sowanie
2) Systemy semiproporcjonalne:
A. ograniczone g o
ł sowanie
B. SNTV
C. komunikacyjne g o
ł sowanie
3) Systemy proporcjonalne:
A. listy partyjne
ż dnego wyboru mi d
ę zy kandydatami
2. wybór jednego kandydata w ramach listy
3. wybór więcej ni
ż jednego kandydata w ramach listy
4. wybór kandydatów nie ograniczony jedn
ą listą
B. systemy mieszane
C. STV
Klasyfikacja Taylora i Johnston, którzy wyró n ż ili nast p
ę uj c
ą e typy i rodzaje systemów
wyborczych (Blais):
1. Systemy pluralistyczne:
a. jednomandatowe okr g
ę i wyborcze
b. wielomandatowe okr g
ę i wyborcze
c. zbalansowany system pluralistyczny (SNTV) 2. Systemy preferencyjne:
a. jednomandatowe okr g
ę i wyborcze
- alternatywne g o
ł sowanie
- drugie g o
ł sowanie
b. wielomandatowe okr g
ę i wyborcze: STV
3. Systemy list partyjnych
4. Systemy mieszane
W Europie Zachodniej dominuj
ą systemy wyborcze oparte na okr g
ę ach wielomandatowych,
g o
ł sowaniu kategorycznym oraz formule proporcjonalnej. Wyj t ą ek stanowi
ą Wielka Brytania
(okr g
ę i jednomandatowe i formu a
ł wi k
ę szo c
ś i względnej), Irlandia, W o
ł chy (do 1993r.) i
Szwajcaria (g o
ł sowanie porz d
ą kuj c
ą e) oraz Francja (V Republika) – formu a
ł wi k
ę szo c
ś i
bezwzgl d
ę nej (z wyj t
ą kiem lat 1986-1988).
Inna typologia bior c
ą a pod uwag
ę poziom odwzorowania preferencji wyborczych wyra o
ż nych w akcie g o
ł sowania, równoś
ć (nierównoś )
ć szans partii politycznych na
uzyskanie takiej puli miejsc w parlamencie, która odpowiada a ł by osi g
ą ni t
ę emu poziomowi
poparcia, oraz stabilnoś
ć polityczn ,
ą mierzon
ą przede wszystkim trwa o
ł c
ś i
ą gabinetu:
1. systemy „silne”: zorientowane na dysproporcjonalnoś , ć preferowanie wielkich partii i
stabilnoś
ć gabinetową
2. systemy „s a
ł be”: przyporz d
ą kowane g ó
ł wnie celowi zwi k
ę szenia stopnia proporcjonalno c
ś i
mi d
ę zy procentem zdobytych g o
ł sów i zyskanych mandatów.