Kłębuszkowe zapalenie nerek

• def. choroby o podłożu immunologicznym, powodujące szereg zmian czynnościowych i morfologicznych w nerkach

- zmiany te występują w kłębuszkach

- czynniki etiologiczne:

o wirusy: HBV, HCV, CMV

o bakteryjne: paciorkowce β-hemolizujące, gronkowce

o leki: penicylina i inne antybiotyki (aminoglikozydy), sole metali ciężkich o szczepionki i surowice odpornościowe

• mechanizmy immunologiczne jako zaburzenia odpowiedzi immunologicznej

• interakcje między p/ciałami a antygenami powierzchownymi komórek kłębuszków nerkowych

• kompleksy immunologiczne w surowicy: egzogenne antygeny i wiążące je p/ciała – ten mechanizm DOMINUJE

• bezpośrednie działanie p/ciał skierowanych przeciwko błonie podstawnej i mezangium

• mechanizmy immunologiczne jako zaburzenia odpowiedzi komórkowej

• zaburzenia elektroujemności błony podstawnej

• podział:

• pierwotne

• wtórne

• toczeń rumieniowy

• choroba Schobleina-Henocha

• periatrerialis nodosa

• choroby nowotworowe: ziarnica złośliwa, chłoniaki

• amyloidoza

• nefropatia cukrzycowa

• zespół Goodpasteura

• objawy:

• bezobjawowy białkomocz

• bezobjawowy krwinkomocz

• zespół nerczycowy

• zespół nefrytyczny

• ostra / gwałtownie postępująca niewydolność nerek

• przewlekła niewydolność nerek

• schyłkowa niewydolność nerek

• nadciśnienie tętnicze

• badania:

• mierzymy ciśnienie krwi – ZAWSZE

• morfologia krwi → ↑WBC przy zapaleniu naczyń i zakażeniach

• elektrolity, badanie ogólne moczu kreatynina → ocena wydolności nerek

• albumina → ↓ przy zespole nerczycowym i przewlekłym zakażeniu

• immunoglobuliny

1

• badanie ogólne moczu

• dopełniacz → niski C4+/-C3 = LED

→ niski C3 = poinfekcyjne KZN

• p/ciała p/błonie podstawnej kłębuszka → choroba Goodpasteura

• p/ciała p/cytoplazmie neutrofilów → ukł. zapalenie naczyń

• p/ciała anty ds. DNA → SLE

• wskazania do biopsji nerek:

• wrodzone zapalenie nerek (typ Fiński)

• rodzinne glomerulopatie

• ostre KZN gdy brak poprawy po 4 – 6 tyg leczenia

• RPGN każdy przypadek

• zespół nerczycowy gdy:

• wiek >7 r.ż. i <1 r.ż.

• sterydooporność

• leczenie CsA

• ZN i/lub krwinkomocz i ↑RR

• powikłania po biopsji nerki:

• ryzyko zgonu 0,5%

• ryzyko utraty nerki 2%

• masywne krwawienia przy obecności skaz krwotocznych, przy zakażeniu HCV gdzie może dojść do obniżenia czynnika von Willenbranda

• ocena biopatu:

• mikroskop świetlny

• mikroskop elektronowy

• mikroskop fluorescencyjny

• ocena rozległości procesu – czy cały kłębek jest chory czy tylko część

• trzeba pobrać min. 10 nieuszkodzonych kłębków

• proliferacyjne : epitheliale, mesangium, endothelium

• błoniaste: błonowowo-proliferacyjne

• minimal change

• szkliwienie

• anomalie błony podstawnej (pogrubienie, roszczepienie)

• stosunek depozytów do błony podstawnej

• fuzja wyrostków podocytów – charakterystyczne dla minimal change

• podział morfologiczny KZN

• submikroskopowe KZN 44-78%

• rozplemowe mezangialne

przebiegają klinicznie tak samo

• szkliwiejące ogniskowe

• błoniasto-roplemowe

podobnie

kliniczne

• błoniaste

• zespół nerczycowy wrodzony → decyduje wiek (jeżeli w pierwszych 3 m-cach życia)

• inne (zewnątrzwłośniczkowe, nefropatia JBM)

• podział kliniczny KZN

2

• zespół nerczycowy / zespół nefrytyczny

• ostre kłębuszkowe zapalenie nerek (z. nefrytyczny)

• RPGN (z. nefrytyczno-nerczycowy)

• przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek

• skąpoobjawowe glomerulopatie → przewlekły białkomocz, skąpy białkomocz i krwinkomocz

→ STAŁA OBSERWACJA ; nie wymagają leczenia

• rodzinne glomerulopatie

• submikroskopowe KZN

• synonimy: nerczyca lipoidowa, minimal change disease, idiopatic nephrotic syndrom, NIL

disease

ZESPÓŁ NERCZYCOWY

• Chł > Dz

• wiek 1 – 7 r.ż. 90%

> 10 r.ż. 5 - 10%

• cechuje się nawrotami

11 – 20% przypadków przebiega z jednym rzutem

• 90% ZN – pierwotne KZN

10% ZN – wtórne KZN

1-18 r.ż.

• ZN przebiega na podłożu zmian minimalnych

• kryteria rozpoznania

• dobowa utrata białka >50 mg/kg m.c. lub > 40 mg/m2/h

• poziom albumina w surowicy <2,5 g/100 ml

• współczynnik białko/kreatynina w losowej próbce moczu > 3 mg biał./1 mg kreatyniny

• objawy:

• narastające obrzęki (powieki, twarzy, kończyny dolne, powłoki brzuszne) 3

• zmniejszenie diurezy

• możliwość wystąpienia przednerkowej ONN

• możliwość powikłań zakrzepowych

• często w wywiadzie poprzedzająca infekcja lub szczepienie

• zakażenia ukł. moczowego

• lipidemia

• leczenie

• pierwsze zachorowanie

enkorton 60 mg/m2/dobę → 6 tyg

następnie 40 mg/m2/48h → 6 tyg

następnie stopniowa redukcja Enkortonu do 0 w ciągu 3 m-cy

• nawrotowe

Enkroton 60 mg/m2/dobę do 3 (-) wyników

następnie 40 mg/m2/48 h → 4 tyg

następnie stopniowa redukcja do 0 w ciągu 1 m-ca

• sterydooporność → nawrót w czasie leczenia lub w ciągu 2 tyg od zakończenia leczenia

• pulsy z Metylopredizolonu (20 mg/kg/dobę) i.v.

• cyklofosfanium (Endoxan) 2 mg/kg/dz 8 – 12 tyg

• levamisol

• ESA

• objawowe

• związane z objawami ZN

(a) dextran 40000 j.

(b) 20% albuminy

(c) leki moczopędne

(d) leki p/krzepliwe

• związane z Encortonem

(a) leki osłaniające śluzówkę żołądka

(b) wit. D3

(c) preparaty wapnia i potasu

• badania

• obniżenie białka całkowitego

• dysproteinemia

• wzrost fibrynogenu

• wzrost Ht i PLT

• wzrost cholesterolu i TAG

• spadek wapnia całkowitego przy prawidłowym poziomie wapnia zjonizowanego

• wysokie OB.

• powikłania

• ciężka hipowolemia

• zakażenia bakteryjne

• skłonność do zakrzepów

4

• zmiany w układzie kostnym

• niedoczynność gruczołu tarczowego

• niedokrwistość niedobarwliwa oporna na leczenie

• przedwczesna miażdżyca

• zmiany troficzne włosów i paznokci

• utrata masy mięśniowej

• opóźnienie wzrostu

MEZANGIALNE KZN

• pełnoobjawowy ZN

• zmienny krwinkomocz → różnicować należy z submikroskopowym KZN

• czynność nerki prawidłowa

• rokowanie dobre

BŁONIASTE KZN

• zespół nerczycowy

• czasem białkomocz

• ZAWSZE krwinkomocz (lub krwiomocz)

• czynność nerek prawidłowa , ciśnienie tętnicze w normie

• SNN u 20% chorych

OSTRY ZESPÓŁ NEFRYTYCZNY

• w wywiadzie 10-14-21 dni wcześniej infekcja

• objawy wstępne:

• gorsze samopoczucie

• zblędnięcie

• bóle brzucha

• stany podgorączkowe

• objawy zasadnicze:

• krwiomocz obrzęki

• nadciśnienie tętnicze

• skąpomocz / bezmocz / ostra niewydolność nerek

• badania laboratoryjne:

• w moczu: erytrocyty, białka, leukocyty

• w surowicy: spadek ilości dopełniacza C3, c4=n, ASO wzrasta

• czas trwania choroby 6-8 tyg.

• typowy wiek 7-10 r.ż.

• rokowanie: dobre

• leczenie: objawowe, kontrola ciśnienia, diurezy

5

RPGN

• klinicznie podobnie do zespołu nerczycowego ale stan się nie poprawia, narastają cechy niewydolności nerek

• różnicujemy RPGN od AGN gdzie jest masywny białkomocz

• rokowanie niepomyślne → niewydolność nerek w ciągu kilku tygodni lub miesięcy u 50%

pacjentów

• leczenie:

• metyloprednizolon

• cyklofosfamid

• leki p/krzepliwe

• ewentualnie plazmafereza

jeżeli stan się nie poprawia na początku to jest to wskazanie do biopsji nerek

Ostra niewydolność nerek

• zespól objawów klinicznych będących następstwem nagłego, odwracalnego lub nie spadku czynności nerek prowadzących do zaburzeń hemostazy

• oliguria < 300 ml/m2/dz

• anuria < 60 ml/m2/dz

• diureza prawidłowa 500 – 2000 ml/dz

• poliuria > 2000 ml/1,73 m2 → niski ciężar właściwy moczu

• przyczyny:

• przednerkowe:

• prawdziwa hiopowolemia (utrata wody i elektrolitów, utrata krwi)

• względna hipowolemia, (nagłe rozszerzenie łożyska naczyniowego, wstrząs, niewydolność serca)

• hipoproteinemia

• niedotlenienie

• przyczyny te prowadzą do hypoperfuzji nerek

• ściąganie wody: wysokie stężenia albumin i leków moczopędnych

• nerkowe:

• KZN pierwotne (pozapalne, rozpoznanie morfologiczne, zawsze biopsja), wtórne (SLE, Schonleina-Henocha)

• miejscowe wykrzepianie wewnątrznaczyniowe

• tętnicze (zespół hemolityczno-mocznicowy, zator tt. nerkowych)

• żylne (zakrzepica żył nerkowych)

• ostra martwica cewek nerkowych

• niedotlenienie → ostra niezapalna niedomoga nerek (powstała w wyniku utrwalonych zmian)

• środki toksyczne → jad żmiji, zatrucie grzybem sromotnikowem

• zamknięcie światła cewek nerkowych (ostra nefropatia moczanowa, zespół

zmiażdżeniowy, przetoczenie krwi niezgodnej grupowo), masyna hemoglobinuria

• ostre śródmiąższowe zapalenie nerek: zapalne (ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek, ropomocz, dodatni posiew moczu), niezapalne

6

• pozanerkowe → przeszkoda w odpływie moczu

• kamica

• nowotwór

• wady wrodzone (zastawka cewki tylniej)

• pozapalne zwężenie moczowodu

• przebieg kliniczny:

• retencja ciał azotowych

• zaburzenia elektrolitowe (↑K+)

• kwasica metaboliczna

• przewodnienie (obrzęki, nadciśnienie tętnicze)

• zaburzenia neurologiczne

• podstawowe badania:

• gazometria

• kreatyina i mocznik

• morfologia

• elektrolity

• badanie ogólne moczu

• najczęstrze przyczyny według wieku

• noworodki:

• ONN przednerkowa

• wady rozwojowe

• zakrzepica naczyń nerkowych

• zespól uogólnionej reakcji zapalnej

• niemowlęta:

• ONN przednerkowa

• objawy kliniczne:

• bladość

• spadek objętości moczu

• obrzęki

• nadciśnienie tętnicze

• bóle głowy

• wymioty

• drgawki

• zaburzenia świadomości

• leczenie:

• zachowawcze:

• hiperkaliemia

• > 7,5 → leczenie nerkozastępcze

• glutaminian wapnia → chroni serce

• insulina krótkodziałająca

• dwuwęglany

• hipokaliemi

7

• kwasicy metabolicznej

• wyrównanie niecałkowite i niegwałtownie

• hipoproteinemi

• nadciśnienia tętniczego

• drgawek

• hipernatremia

• wyrównanie w ciągu 24 godzin

• dieta

• bilans płynowy niedokrwistość

• nerkozastępcze gdy:

• przewodnienie znacznego stopnia

• ciężkie nadciśnienie tętnicze

• objawy kwasicy (↓HCO3 < 12)

• objawy hipokaliemi

• drgawki, drżenia metaboliczne

• potas > 7 mg%

• mocznik > 150 mg5

• ↑mocznika 0 50% dziennie

HUS = ZESPÓŁ GASSERA

• triada:

• niedokrwistość hemolityczna

• małopłytkowość

• Ostra niewydolność nerek

• dziewczynki i chłopcy chorują równie często

• śmiertelność w ostrym okresie 10-12%

• powikłania:

• ciężkie nadciśnienie

• ciężkie glomerulopati

• przewlekła niewydolność nerek

• postacie:

• typowy:

6-12 m.ż.

95% poprzedzony infekcją przewodu pokarmowego (E. coli, Shigella)

• atypowy

• objawy:

• biegunka, wymioty

• gorączka

• żółtaczka

• wgłobienie

• objawy z układu oddechowego

• niedokrwistość hemolityczna → wzrost retikulocytozy, SCHIZOCYTY

• obniżenie poziomu PLT

8

• zmiany morfologiczne:

• martwica kory nerki

• zakrzepowa mikroangiopatia kłębkowa (TMA)

• zakrzepowa mikroangiopatia tętnicza (MMA)

• leczenie:

• brak leczenia przyczynowego

• leczenie objawowe:

• transfuzje ME

• odżywianie (TPN)

• leczenie hipotensyjne

• leczenie objawowe ONN

• wyrównanie zaburzeń wodono-elektrolitowych

• inne:

• heparyna

• streptokinaza / urokinaza

• infuzje prostacykliny

• infuzje IgG

• transfuzje mrożonego osocza

• plazmafereza

Przewlekła niewydolność nerek

• stan w przebiegu którego, w wyniku wrodzonych lub nabytych , pierwotnych lub wtórnych nefropatii dochodzi do nieodwracalnego zmniejszenia liczy czynnych nefronów w stanie uniemożliwiającym utrzymanie homeostazy

• liczba nefronów u dorosłego człowieka wynosi 1 mln

• przyczyny PNN u dzieci

• glomerulopaie 35%

• nefropatia refluksowa 20%

• nerki dysplastyczne 15%

• rodzinna nefropatia 10%

• inne 20%

• przyczyny PNN u dorosłych

• glomerulopatie 35%

• nefropatia cukrzycowa 20%

• nadciśnienie tętnicze 10%

• toksyny mocznicowe: mocznik, kreatynina, kwas moczowy, potas, woda, jon wodorowy, fosforany, hormony: PTH, TSH, insulina, glukagon, PRL, renina, gastryna, wapń

• przebieg

Okres PNN

nazwa

% czynnych

objawy

objawy

leczenie

nefronów

kliniczne

biochemiczne

I względna

70 - - -

9

niewydolność

II wyrównana 50 +/- - -

PNN

III niewyrównana

25 – 10

obecne

obecne

zachowawcze

PNN

IV schyłkowa <10

obecne, w pełni

obecne nerkozastępcze

PNN

wyrażone

• czas trwania okresów zależy od:

• dynamiki procesu chorobowego

• pojawienie się czynników dodatkowych uszkadzających nerki

• właściwości osobniczych pacjenta

hom

eost

aza

• PNN rzadko osiąga w wieku dziecięcym fazę schyłkową (ESRD)

• czynniki progresji PNN

• nadciśnienie tętnicze (zwłaszcza złośliwe)

• białkomocz

• zaburzenia lipidowe

• niewłaściwa dieta (białka i fosforany)

• zapobieganie PNN

• poradnictwo genetyczne

• wczesne wykrywanie nieprawidłowości strukturalnych w układzie moczowym

• wczesne leczenie

• powikłania : osteodystrofia

10

• objawy dystrofii mocznicowej:

• ↑ PTH, FALK

• ↓Mg++

• ↓D3

• zahamowanie wzrostu

• bóle kości i stawów

• osłabienie siły mięśniowej

• świąd skóry

• deformacje kostne

• zmiany zapalne okołostawowe

• pękanie ścięgien

• leczenie dystrofii

• aktywna witamina D3

• węglan wapnia → obniża fosforany

• doustnie wodorowęglany → likwidacja kwasicy (soda)

• Problemy kliniczne w przewlekłej niewydolności nerek

• osteodystrofia nerkowa

• wzrost rozwój

• progresja niedomogi nerek

• żywienie (dużo fosforanów jest w: rybach, białym pieczywie, mleku, serze żółtym)

• niedokrwistość

• nadciśnienie tętnicze

• zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej

• metabolizm lipidów i węglowodanów

• leczenie hormonalne

• terapia RHGH:

• przed zarośnięciem nasad kostnych

• najlepiej między 5-8 r.ż.

11

• 1g/kg/tydz

• leczenie nerkozastępcze

• hemodializa

• dializa otrzewnowa

• przeszczep nerki

• przeciwwskazania do dializy otrzewnowej:

• poważne schorzenia jamy brzusznej

• rozległe blizny otrzewnej

• enterostomie

• znaczny niedorozwój umysłowy

• trudne warunki domowe

• zastawki pudensa

• wskazania do dializy otrzewnowej

• wiek 0-5 lat

• brak dostępu do naczyń

• znaczna odległość od ośrodka dializ

• trudne do opanowania nadciśnienie

• potrzeba niezależności i samokontroli

• powikłania dializy otrzewnowej

• zapalenie: otrzewnej, ujścia cewnika Fenekonoffa,

• przepukliny powłok brzusznych

• zaciekanie płynu do tkanki powłok brzusznych

• zaburzenia wypływu płynu dializacyjnego

• włóknienie i zrosty otrzewnej → utrata zdolności dializacyjnej otrzewnej MAŁOPŁYTKOWOŚĆ

zmniejszenie płytek krwi o więcej niż 2 razy odchylenie standardowe (PLT<150 tys) podział:

o łagodna → 150 - 100 tys (bezobjawowa)

o umiarkowana → 50 – 100 tys (bezobjawowa)

o ciężka → 20 – 30 tys (objawy – krwawienie lub wybroczyny) hemostaza zapewniona, gdy:

o PLT do 30 tys

o można wykonywać zabiegi operacyjne

o poniżej 10 tys → samoistne krwawienia, zagrażające życiu

Małopłytkowość:

1. związana z niszczeniem płytek na obwodzie

2. związana ze zmniejszeniem wytwarzania płytek w szpiku

morfologia;

12

o kształt krwinek

→ zmiana kształtu (w angiopatiach)

→ w granulocytach wtręty (w infekcjach wirusowych)

→ blasty (w białaczkach)

o wielkość

• u małych dzieci często jest związana z infekcją uogólnioną

• przy niszczeniu na obwodzie → w bad. lab. są tylko obniżone płytki

• małopłytkowość ⎫

niedokrwistość

} czy nie jest to choroba rozrostowa → BADANIE SZPIKU

neutropenia

⎭

• zmiany w rozmazie krwi

o DIC

o Posocznica

o infekcje

• duże płytki we krwi obwodowej

o niszczenie np. samoistna skaza płytkowa (najczęściej)

o zużycie krwinek (ma miejsce gwałtowna odnowa populacji PLT)

• ukł. krzepnięcia

o czas protrombinowy

} czy jest DIC?

o aktywacja

⎭

MAŁOPŁYTKOWOŚĆ - PODZIAŁ KLINICZNY

I. Dziecko ostro chorujące

• Posocznica

• Choroby wątroby

• Plamica piorunująca

• HUS

• DIC

II. Dzieci przewlekle chore

• HIV

• choroby tkanki łącznej

• choroby wątroby

• sztuczna zastawka serca

• chemio i radioterapia

• hipersplenizm

III. Dziecko zdrowo wyglądające

Małopłytkowość ze zniszczenia immunologicznego

• samoistna skaza płytkowa

• małopłytkowość polekowa

• SLE lub inne choroby tk. łącznej

• plamica poprzetoczeniowa

• alergia i anafilaksja

Małopłytkowość ze zniszczenia nieimmunologicznego

13

• Hipersplenizm

• zespół Kasabach i Merritta – naczyniakowatość olbrzymia

• cewniki, protezy naczyniowe, sztuczne zastawki

• wrodzone lub nabyte wady serca

Zmniejszone lub zaburzone wytwarzanie:

• anomalia Maya

OBJAWY KLINICZNE ZABURZEŃ KRZEPNIĘCIA

skaza małopłytkowa

o wybroczyny

o siniaki

o wydłużony czas krwawienia

o przedłużające się krwawienia miesiączkowe

o krwawienia z błon śluzowych

o krwawienia z dziąseł, z nosa

o krwiomocz

o krwawienia z przewodu pokarmowego

o krwawienia natychmiastowe, z powierzchownych skaleczeń, silne, długotrwałe

zaburzenia naczyniowe

• wysypka np. plamica Schonleina-Henocha

• wyczuwalne wybroczyny

• obserwowane przy zakażeniach wirusowych, posocznicy meningokokowej

zaburzenia krzepnięcia

• krwiaki podskórne

• krwawienie jest opóźnione

• wylewy wewnątrzmięśniowe

• wylewy wewnątrzstawowe

• przyczyny DIC –u

o wstrząs septyczny

o kwasica metaboliczna

o posocznica infekcyjna

• co uwzględniamy w wywiadzie i przy badaniu:

o wiek dziecka

o pochodzenie / wywiad rodzinny

o środowisko miejskie/ wiejskie

o środki toksyczne → kleje, opryski roślin, farby

o infekcje → małopłytkowość często 7-8 doba po rozpoczęciu

o leki → sulfonamidy, antybiotyki

o zakażenia

o miesiączki

o zabiegi

o HIV

o choroby rozrostowe

14

o choroby wrodzone bp. naczyniakowatość olbrzymia

o !!! dokładny opis krwawienia

MAŁOPŁYTKOWOŚĆ NOWORODKOWA

• czynniki

o matczyna lub toczeń → p/ciała przechodzą przez łożysko

o powikłania położnicze

o wady wrodzone

o zakażenia wrodzone lub nabyte

o leki stosowane u matki

o pokrewieństwo rodziców

o małopłytkowość albo krwawienia w rodzinie

Niemowlę ostro chorujące

o posocznica

o niedotlenie

o DIC

o martwicze zapalenie jelit

o zakrzepica

o małopłytkowość wywołana przez heparynę

o erytroblastoza płodowa

o transfuzja wymienna

o wrodzona białaczka / nefroblastoma

Niemowlę z wadami wrodzonymi

o zakażenia wrodzone

o trisomia 21, 13, 18

o zespół Kasabach i Merritta

o zespół TAR → małopłytkowość + wrodzony brak kości promieniowej

o niedokrwistość Fanconiego

Niemowlę zdrowo wyglądające

o alloimmunologiczna małopłytkowość noworodkowa

o matczyna samoistna skaza małopłytkowa / toczeń

o zakażenia wrodzone

o policytemia

o nabyte małopłytkowości

• u noworodka łatwiej o krwawienia do CUN

• z przyczyn samego noworodka

o jeżeli noworodek dziedziczy antygen p/płytkowy a matka go nie ma to tworzy p/ciała p/płytkowe które niszczą płytki noworodka

MAŁOPŁYTKOWOŚĆ OSTRA - LECZENIE

nie należy leczyć

o czekać do 2 lat

15

o pacjent sam wytworzy płytki krwi

o 55% wyleczenie samoistne

leczymy gdy:

określimy p/ciała p/płytkowe

poziom płytek jest bardzo niski

wystąpią krwawienia i wybroczyny

pulsy Prednizolonu 30 mg/kg przez 3 dni

Encorton 2 mg/kg

immunoterapia → 1 g immunoglobuliny/kg przez 5 dni

splenektomia → wskazania

→ ostateczność

→ gdy inne metody zawodzą

immunosupresja gdy splenektomia jest nieskuteczna

!!! Przetoczenia masy płytkowej – to ratowanie życia, a nie sposób leczenia małopłytkowości !!!

Powikłania radio- i chemioterapii

• leki przeciwnowotworowe odznaczają się:

• niskim wskaźnikiem terapeutycznym

• niszczą komórki dzielące się – uszkodzenia tk. stale odnawiających się : szpik, bł. śluzowa przewodu pokarmowego, skóra, kom. rozrostowe

• powikłania:

• natychmiastowe

• opóźnione

• późne

• powikłania zależą od:

• dawki chemioterapeutyków i radioterapii

• drogi podawania

• czasu ekspozycji

• równoczesne podanie kilku leków

• od wieku dziecka

• osobnicza wrażliwość

• współistnienie innych chorób

• wcześniejsze uszkodzenie narządów lub tkanek

NUDNOŚCI I WYMIOTY

• pośrednie – poprzez receptor serotoninowy

• bezpośrednie pobudzenie chemoreceptorów w rdzeniu przedłużonym

• pobudzenie ośrodka wymiotnego powoduje:

16

• wzrost wydzielania śliny

• skurcz przepony

• skurcz mm. kl. piersiowej

• wymioty

• nasilenie wymiotów zależy od:

• dawki

• odżywiania

• innych leków

• psychiki

• silne leki:

• cysplatyna

• dekarbazyna

• daktynomycyna

• średnie silne leki:

• flurouracyl

• cytarabina

• mitamucyna

• prokarbazyna

• słabodziałające – stosowane sporadycznie

• bleomycyna

• p/działanie:

• leki antagonistyczne dla R serotoninowego: ondasetron, tropisetron

• podawanie leków równocześnie z deksometazonem → obniża syntezę prostaglandyn lub uszczelnia barierę krew – mózg

POWIKŁANIA INFEKCYJNE

• patogeneza:

• zaburzenia immunologiczne hemostazy ustroju wynikającej z: choroby podstawnej i prowadzonego leczenia

• leki immunosupresyjne działające na kom. ukł. odpornościowego

• stopień powikłań zależy od:

• rodzaju leku

• dawki i drogi podania

• wrażliwości gatunkowej i osobniczej

• stanu dojrzałości ukł. immunologicznego

• zakażenia występujące:

• wirusowe

• grzybicze

• oportunistyczne

• zakażenia bakteryjne p. pokarmowego

17

• zakażenia dr. moczowych nawracające

• zapalenia j. ustnej

• czynniki sprzyjające:

• niedobory immunologiczne

• długotrwałe leczenie sterydami i immunosupresją

• długotrwałe podawanie antybiotyków (szczególnie w okresie immunosupresji) EFEKT MIELOSUPRESYJNY

• 80 – 90 % przypadków efekt ten jest odwracalny

• ciężki przebieg 1 – 7% chorych

• rozpoznanie:

• WBC < 2 tys.

• PLT < 80 tys.

• czas trwania 3 – 6 tyg.

• czynniki ryzyka:

• zajęcie przez proces chorobowy szpiku kostnego

• indywidualna wrażliwość chorego

• wiek < 2 lat i > 55 lat

• towarzysząca radioterapia

• zapobieganie powikłaniom infekcji w neutropenii (leczenie wspomagające)

• granulocytopenia < 500/mm3

• wielolekowa antybiotykoterapia empiryczna + leczenie p/grzybicze

• cytokiny krwiotwórcze: G-CSF i GM-SCF podawane podskórnie

• preparaty krwiopochodne:

• masa erytrocytarna: przy Hb<7g podajemy 10-15 ml/kg m.c.

• masa płytkowa: 1 jed/10 kg m.c.

• skąpoobjawowe powikłania infekcyjne lub gorączka o nieustalonej etiologii

• poszukiwanie ogniska zakażenia

TYPHLITIS

• czynniki predysponujące:

• pacjent w neutropenii > 7 dni

• leczenie antybiotykiem o szerokim spektrum

• lokalizacja: jelito ślepe; MOŻLIWOŚĆ PERFORACJI

• etiologia: P. aeruginosa

• objawy:

• bóle brzucha zlokalizowane początkowo w podbrzuszu o niższym stopniu nasilenia

• gorączka i biegunki

• stan uogólnionego wstrząsu

18

• powikłania:

• zapalenie otrzewnej

• nekrotyczne zapalenie jelit

• niedrożność porażenna jelit

• cellulitis perianalis

• leczenie:

• metronidazol 250 mg/dz p.o. co 6 godz. 10-14 dni

• wankomycyna 500 mg/dz p.o. co 6 godz. 10-14 dni

STANY ZAPALNE OKOŁOODBYTNICZE

• objawy:

• uszkodzenie śluzówki okołoodbytniczej

• wtórne zapalenie

• zakażenia bakteryjne: bakt. G(-), beztlenowe,E. coli, P. aeruginosa

• miejscowa pielęgnacja: Debirat, wlew oczyszczający

• leczenie: Klindamycyna, Metronidazol

EFEKT KARDIOTOKSYCZNY

• klinika:

• męczliwość, spadek tolerancji wysiłku, duszność wysiłkowa, tachycardia, bladość, potliwość, skłonność do infekcji górnych dróg oddechowych

• zastój nad płucami prowadzący do obrzęku płuc

• niedomoga prawej komory serca co prowadzi do powiększenia narządów miąższowych

• badania:

• osłuchiwanie serca

• RTG kl. piersiowej

• EKG → przyspieszony rytm zatokowy, niski lub wysoki załamek R, plaski lub ujemny załamek T, P mitralne

• ECHO → poszerzenie jam serca (głównie lewej komory i przedsionka), upośledzenie kurczliwości lewej komory, spadek frakcji wyrzutowej, słaby przyrost grubości ściany lewej komory w skurczu, zaburzenia funkcji rozkurczowej, czadem skrzepliny w jamach lewego serca oraz niedomykalność zastawki mitralnej

• migotanie przedsionków lub napadowa tachyarytmia źle rokują

• 4 – 40% przypadków

• postać wczesna jest całkowicie odwracalna

• toksyczne kardiomiopatie → śmiertelność 20%

• klinika:

• ból w okolicy serca

• możliwość pełnej ewolucji zawału serca

• czynniki predysponujące:

19

• wiek poniżej 10 r.ż.

• przebyte choroby serca

• nadciśnienie

• radioterapia klatki piersiowej

• ostra kardiotoksyczność; współistnieją:

• niedokrwistość

• niedotlenienie

• kwasica

• gorączka powyżej 38 st C

• przewodnienie

EFEKT NEFROTOKSYCZNY

• wzrost stężenia mocznika i kreatyniny

• spadek klirensu kreatyniny

• dysfunkcja cewek nerkowych → obniżenie poziomu: magnezy, potasu i fosforanów, bo jest ich większe wydalanie z moczem

ZESPÓŁ FANCONIEGO

• uogólniony defekt transportu w cewce bliższej: glikozuria, fosfatyuria, aminoacyturia, kwasica cewki proksymalnej, kalciuria

• klinika:

• nużliwość mięsni

• krzywica hipofosfatemiczna

• tężyczka hipokalcemiczna

ZESPÓŁ SIADH (niewłaściwa sekrecja ADH)

• utrata sodu z moczem

• spadek stężenia sodu w surowicy poniżej 120 mEq/l

• obrzęk płuc i mózgu

• uogólnione zatrzymanie wody

• zgon

ZESPÓŁ MAHA

• martwica kanalików nerkowych

• objawy:

• białkomocz

• krwinkomocz

• narastający skąpomocz

• nadciśnienie

• w surowicy:

20

• wzrost mocznika i kreatyniny

• niedokrwistość

• małopłytkowość

ZESPÓŁ LIZY GUZA

• zespól zaburzeń metabolicznych spowodowanych masywnym rozpadem komórek nowotworowych; może on być samoistny lub cytotoksyczny

• charakterystyczne jest:

• hiperurykemia

• hipirkaliemia

• hiperfosfatemia

• może towarzyszyć hipokalcemia i hiperglikemia

• występuje w kilka godzin lub dni po rozpoczęciu chemioterapii

• najczęściej w przebiegu: białaczki, chłonniaków nieziarniczych, raku płuca drobnokomórkowego, raka sutka

• objawy:

• ból brzucha, niedrożność porażenna

• skąpomocz aż do bezmoczu

• tężyczka

• migrena

• drgawki

• utrata przytomności

• depresja

• niepokój

• leczenie:

• utrzymanie diurezy godzinowej 100-250 ml/m2

• alkalizacja moczu

• nawadnianie 5% Glc z półrozcieńczonym NaCl 3000 – 5000 ml/m2

• wymuszanie diurezy: Furosemid

• Allopurinol 300 mg/m2/dobę lub 10 μg/kg m.c./dzień

• konieczne jest:

• prowadzenie bilansu płynów

• ciężar właściwy moczu

• kontrola masy ciała

• poziom w surowicy: Na, K, PO4, Ca, kw. moczowego, kreatyniny

TROPIZM NEFROTOKSYCZNOŚCI

• HUS, z. MAHA, z. Falkoniego, z. SIADH, ostre krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego, śródmiąższowe zapalenie nerek, kłębuszkowe zapalenie nerek, obturacyjna niedomoga nerek

• późne powikłania :

• postępująca niedomoga nerek

21

• wtórne nowotwory – głównie pęcherza moczowego

• stwardnienie tętniczek kłębka

EFEKT PULMOTOKSYCZNY

• młodzi dorośli i dzieci dorastjące

• bleomycyna

• postacie:

• interstitialis pulmonis

• alveolitis

• fibrosos pulmonum

• nagła duszność wdechowo – wydechowa

• tachypnoe

• napady suchego, nieefektywnego kaszlu

• alveolitis:

• suchy męczący kaszel → postać ostra

• nie ma zmian w RTG

• stopniowe pogarszanie stanu

• przewlekła postać:

• początek bezobjawowy

• przewlekłe zapalenie oskrzeli → postępujące zmiany sródmiąższowe → niedomoga oddechu i krążenia → zgon

EFEKT HEPATOTOKSYCZNY

• 1 – 8% przypadków

• klinika:

• powiększenie wątroby

• żółtaczka

• skaza krwotoczna

• zatarcie rysunku

• czynniki predysponujące:

• infekcje wirusowe

• transfuzja krwi

• radioterapia okolicy wątroby

• niewyrównany poziom aminotransferaz

• leczenie:

• wyrównanie poziomu aminotransferaz !!!!!

• środki moczopędne, restrykcja płynowa

• sterydoterapia ???

• leczenie p/krwotoczne

22

CHOROBA OKLUZYJNA NACZYŃ WĄTROBY (VOD)

• klasyfikacja McDonalda

• żółtaczka

• hepatomegalia

• wodobrzusze

• przyrost masy ciała ponad 2%

• obrzęki głównie w dolnej części ciała

• biochemia:

• wzrost bilirubiny

• wzrost aminotrasferaz

• spadek protrombiny

• spadek AT III

• USG: odwrócony przepływ żylny

EFEKT NEUROTOKSYCZNY

• polineuropatia:

• po VCR, VBL

• początek: parestezja, neuralgie (na kończynach), osłabienie siły mięśniowej

• zmiany są odwracalne

• inne: zanik nerwu wzrokowego, krtaniowego, zaburzenia oddawania moczu, niedrożność porażenna jelit

• leukoencephalitis

• po MTX

• postępująca utrata przytomności

• ogniskowe/ uogólnione drgawki

• porażenie pseudoopuszkowe

• spastyczność kwadripoza

• ryzyko zgonu lub trwałego uszkodzenia OUN

• TK: poszerzenie ukł. komorowego

RADIOTERAPIA

• napromienianie OUN i szyi

• wtórny niedobór hormonu wzrostu

• wtórna niedoczynność tarczycy

• przedwczesne lub późne dojrzewanie

• uszkodzenie wzrastanie kręgosłupa

• brzuch

• uszkodzenie gonad

23

• uszkodzenie trzustki

PÓŹNE POWIKŁANIA CHEMIO- I RADIOTERAPII

• efekt immunosupresyjny

• uszkodzenie gruczołów dokrewnych

• efekt kancerogenny

• cytostatyki powodują:

• upośledzenie syntezy kw. nukleinowych

• hamowanie podziału i różnicowania kom. imunnologicznie kompetentnych i sytezę immunogolbulin

• zablokowanie odpowiedzi immunologicznej na różnych etapach

• ogólne upośledzenie funkcji limfocytów

• uszkodzenie

• gonad i tarczycy

• podwzgórza i przysadki

• kory nadnerczy

• przytarczyc

• sterydy: zmiejszenie wydzielania hormonu wzrostu

• efekt kancerogenny:

• mięsaki kości i tk. miękkich

• raki tarczycy

• melanoma

• globlastoma i ALNL

24