OBJAWY UBOCZNE

OBJAWY UBOCZNE

CHEMIOTERIAPII

CHEMIOTERIAPII

mgr Lucyna Żalińska

mgr Lucyna Żalińska

DEFINICJA WYNACZYNIENIA

DEFINICJA WYNACZYNIENIA

Wynaczynienie

Wynaczynienie

- polega na

- polega na

niezamierzonym przedostaniu się

niezamierzonym przedostaniu się

leku poza naczynie żylne do tkanek

leku poza naczynie żylne do tkanek

otaczających lub bezpośrednim

otaczających lub bezpośrednim

nacieczeniu tkanek poprzez błędne

nacieczeniu tkanek poprzez błędne

podanie leku, które może prowadzić

podanie leku, które może prowadzić

do stanów zapalnych , owrzodzeń i

do stanów zapalnych , owrzodzeń i

martwicy.

martwicy.

Podział leków przeciwnowotworowych wg mechanizmu

Podział leków przeciwnowotworowych wg mechanizmu

działania:

działania:

•

Antymetabolity

Antymetabolity

Analogi kwasu foliowego: metotreksat

Analogi kwasu foliowego: metotreksat

Analogi pirymidyny: arabinozyd cytozyny

Analogi pirymidyny: arabinozyd cytozyny

Halogenowe pirymidyny: 5-fluorouracyl

Halogenowe pirymidyny: 5-fluorouracyl

Analogi puryny: 6-tioguanina

Analogi puryny: 6-tioguanina

•

Antybiotyki przeciwnowotworowe

Antybiotyki przeciwnowotworowe

Doksorubicyna, Bleomycyna, Mitomycyna

Doksorubicyna, Bleomycyna, Mitomycyna

•

Leki hamujące rozwój wrzeciona mitotycznego

Leki hamujące rozwój wrzeciona mitotycznego

Winblastyna, Winkrystyna

Winblastyna, Winkrystyna

•

Leki alkilujące

Leki alkilujące

Cyklofosfamid, Chorambucil, Melfalan

Cyklofosfamid, Chorambucil, Melfalan

•

Związki platyny

Związki platyny

Karboplatyna,

Karboplatyna,

•

Hormony

Hormony

Estrogeny: benzoesan estradiolu,

Estrogeny: benzoesan estradiolu,

Pregesterony: kapronian progesteronu,

Pregesterony: kapronian progesteronu,

Kortykosteroidy: prednizolon, prednizon

Kortykosteroidy: prednizolon, prednizon

Antyestrogeny: tamoksifen

Antyestrogeny: tamoksifen

•

Leki o innym mechanizmie działania

Leki o innym mechanizmie działania

Nitrozomoczniki: BCNU, CCNU, Streptozocyna

Nitrozomoczniki: BCNU, CCNU, Streptozocyna

•

Enzymy antyproliferacyjne

Enzymy antyproliferacyjne

1-Asparaginaza

1-Asparaginaza

PODZIAŁ CYTOSTATYKÓW

PODZIAŁ CYTOSTATYKÓW

CYTOSTATYKI SILNIE USZKADZAJĄCE:

CYTOSTATYKI SILNIE USZKADZAJĄCE:

•

Cisplatyna ( w stężeniu większym niż 0,5mg./ml.- 20ml

Cisplatyna ( w stężeniu większym niż 0,5mg./ml.- 20ml

•

Docetaksel

Docetaksel

•

Daktynomycyna

Daktynomycyna

•

Daunorubicyna

Daunorubicyna

•

Doksorubicyna

Doksorubicyna

•

Dakarbazyna

Dakarbazyna

•

Epirubicyna

Epirubicyna

•

5 – Fluorouracyl ( duże stężenia)

5 – Fluorouracyl ( duże stężenia)

•

Idarubicyna

Idarubicyna

•

Mitomycyna

Mitomycyna

•

Mitoksantron

Mitoksantron

•

Nitrogranulogen

Nitrogranulogen

•

Paklitaksel

Paklitaksel

•

Winblastyna

Winblastyna

•

Winkrystyna

Winkrystyna

•

Winorelbina

Winorelbina

•

Windezyna

Windezyna

PODZIAŁ CYTOSTATYKÓW

PODZIAŁ CYTOSTATYKÓW

CYTOSTATYKI DRAŻNIĄCE

CYTOSTATYKI DRAŻNIĄCE

•

Bleomycyna

Bleomycyna

•

Karboplatyna

Karboplatyna

•

5 – Fluorouracyl ( w małych stężeniach )

5 – Fluorouracyl ( w małych stężeniach )

•

Karmustyna

Karmustyna

•

Cisplatyna ( w małych dawkach

Cisplatyna ( w małych dawkach

•

Cyclofosfamid

Cyclofosfamid

•

Doksil

Doksil

•

Etopozyd

Etopozyd

•

Ifosfamid

Ifosfamid

•

Irinotekam

Irinotekam

•

Melfalan

Melfalan

•

Topotekan

Topotekan

OBJAWY WYNACZYNIENIA

OBJAWY WYNACZYNIENIA

•

Zaczerwienienie

Zaczerwienienie

•

Wzrost ocieplenia

Wzrost ocieplenia

•

Podskórny naciek

Podskórny naciek

•

Ból

Ból

•

Obrzęk i bolesne zaczerwienienie rozwija się w

Obrzęk i bolesne zaczerwienienie rozwija się w

ciągu kilku godzin.

ciągu kilku godzin.

•

Nacieczenie tkanek następuje po kilku dniach.

Nacieczenie tkanek następuje po kilku dniach.

•

Martwica i głębokie owrzodzenie rozwija się od

Martwica i głębokie owrzodzenie rozwija się od

8 do 28 dni. (do rozwoju martwicy dochodzi w

8 do 28 dni. (do rozwoju martwicy dochodzi w

ok.25% przypadków wszystkich wynaczynień).

ok.25% przypadków wszystkich wynaczynień).

ZAPOBIEGANIE

ZAPOBIEGANIE

WYNACZYNIENIOM

WYNACZYNIENIOM

•

wybór właściwego naczynia krwionośnego, unikanie

wybór właściwego naczynia krwionośnego, unikanie

podawania leków do naczyń położonych na grzbietowej

podawania leków do naczyń położonych na grzbietowej

części dłoni i w okolicy stawów, ponieważ powstałe w tym

części dłoni i w okolicy stawów, ponieważ powstałe w tym

miejscu wynaczynienia i martwice mogą prowadzić do

miejscu wynaczynienia i martwice mogą prowadzić do

ruchowych ograniczeń.

ruchowych ograniczeń.

•

podawanie leków silnie uszkadzających w miarę możliwości

podawanie leków silnie uszkadzających w miarę możliwości

przez wkłucia centralne , zwłaszcza w sytuacjach wlewów

przez wkłucia centralne , zwłaszcza w sytuacjach wlewów

ciągłych.

ciągłych.

•

Unikanie podawania leków do naczyń z upośledzonym

Unikanie podawania leków do naczyń z upośledzonym

krążeniem, obrzękniętych i z neurologicznymi

krążeniem, obrzękniętych i z neurologicznymi

niedowładami

niedowładami

•

unikanie podawania leków do naczyń, w których w ciągu

unikanie podawania leków do naczyń, w których w ciągu

ostatnich 48 godzin wykonane wkłucie powyżej

ostatnich 48 godzin wykonane wkłucie powyżej

planowanego

planowanego

•

mocowanie kaniuli lub żyły w widoczny sposób

mocowanie kaniuli lub żyły w widoczny sposób

ZAPOBIEGANIE

ZAPOBIEGANIE

WYNACZYNIENIOM

WYNACZYNIENIOM

•

podawanie leków cytostatycznych wyłącznie do umocowanych

podawanie leków cytostatycznych wyłącznie do umocowanych

kaniul

kaniul

•

sprawdzanie drożności wkłucia przez płukanie roztworem soli

sprawdzanie drożności wkłucia przez płukanie roztworem soli

fizjologicznej ( nie wolno sprawdzać drożności po przez płukanie

fizjologicznej ( nie wolno sprawdzać drożności po przez płukanie

lekiem cytostatycznym )

lekiem cytostatycznym )

•

podawanie w pierwszej kolejności leków silnie uszkadzających i

podawanie w pierwszej kolejności leków silnie uszkadzających i

drażniących

drażniących

•

unikanie podawania leków silnie działających i drażniących w

unikanie podawania leków silnie działających i drażniących w

dawkach większych niż zaleca to producent

dawkach większych niż zaleca to producent

•

prowadzenie ścisłej obserwacji okolicy wkłucia podczas

prowadzenie ścisłej obserwacji okolicy wkłucia podczas

podawania leku ( w miarę możliwości edukacja chorego , o

podawania leku ( w miarę możliwości edukacja chorego , o

możliwych objawach wynaczynienia)

możliwych objawach wynaczynienia)

•

częste sprawdzanie cofania się krwi

częste sprawdzanie cofania się krwi

•

zachowanie szczególnej ostrożności podczas podawania leków

zachowanie szczególnej ostrożności podczas podawania leków

cytostatycznych dzieciom oraz osobą starszym z kruchymi

cytostatycznych dzieciom oraz osobą starszym z kruchymi

naczyniami.

naczyniami.

POSTĘPOWANIE W PRZYPADK

POSTĘPOWANIE W PRZYPADK

WYNACZYNIENIA

WYNACZYNIENIA

•

W pierwszej kolejności należy przerwać podawanie leku

W pierwszej kolejności należy przerwać podawanie leku

(kroplówka lub bolus)

(kroplówka lub bolus)

•

Przed usunięciem kaniuli z naczynia należy podjąć próbę

Przed usunięciem kaniuli z naczynia należy podjąć próbę

aspiracji płynu pozostałego w naczyniu

aspiracji płynu pozostałego w naczyniu

•

Następnie , jeśli istnieje lek o typie antidotum użytego

Następnie , jeśli istnieje lek o typie antidotum użytego

cytostatyku, należy podać go tą samą drogą w celu uzyskania

cytostatyku, należy podać go tą samą drogą w celu uzyskania

najskuteczniejszej neutralizacji. Wykonując tą czynność nie

najskuteczniejszej neutralizacji. Wykonując tą czynność nie

należy podawać leku pod wysokim ciśnieniem, żeby nie

należy podawać leku pod wysokim ciśnieniem, żeby nie

rozprzestrzeniać leku wynaczynionego. Dodatkowo lekiem tym

rozprzestrzeniać leku wynaczynionego. Dodatkowo lekiem tym

ostrzykujemy tkanki otaczające obszar wynaczynienia.

ostrzykujemy tkanki otaczające obszar wynaczynienia.

•

Po podaniu antidotum kaniulę wyjmujemy

Po podaniu antidotum kaniulę wyjmujemy

•

Następnie u wszystkich chorych należy stosować okłady, a

Następnie u wszystkich chorych należy stosować okłady, a

kończyny w których doszło do wynaczynienia , powinny

kończyny w których doszło do wynaczynienia , powinny

pozostawać w pozycji uniesionej przynajmniej przez dwie doby

pozostawać w pozycji uniesionej przynajmniej przez dwie doby

po wynaczynieniu

po wynaczynieniu

•

Zaleca się stopniowe uruchamianie i fizykoterapię

Zaleca się stopniowe uruchamianie i fizykoterapię

PODSUMOWANIE

PODSUMOWANIE

•

Leki z grupy alkaloidów Vinca, podofili toksyn

Leki z grupy alkaloidów Vinca, podofili toksyn

(hialuronidaza i ciepłe okłady)

(hialuronidaza i ciepłe okłady)

•

Paclitaksel (hialuronidaza, otwartą sprawą jest

Paclitaksel (hialuronidaza, otwartą sprawą jest

temperatura okładów).

temperatura okładów).

•

Nitrogranulogen, cisplatyna w bardzo dużym stężeniu

Nitrogranulogen, cisplatyna w bardzo dużym stężeniu

(tiosiarczek sodu)

(tiosiarczek sodu)

•

Taksoidy (docetaksel, ostrzykiwanie 0,9%NaCl, zimne

Taksoidy (docetaksel, ostrzykiwanie 0,9%NaCl, zimne

okłady, maści sterydowe, niesteroidowe leki

okłady, maści sterydowe, niesteroidowe leki

przeciwzapalne)

przeciwzapalne)

•

Inne leki cytostatyczne (zimne okłady lub okłady z

Inne leki cytostatyczne (zimne okłady lub okłady z

lodu)

lodu)

•

W każdej jednak sytuacji unieruchomienie kończyny,

W każdej jednak sytuacji unieruchomienie kończyny,

ułożenie wyżej na około 2 doby.

ułożenie wyżej na około 2 doby.

Podawanie leków

Podawanie leków

cytostatycznych

cytostatycznych

-

Chemioterapia dokanałowa

Chemioterapia dokanałowa

-

Do jamy opłucnowej i otrzewnowej

Do jamy opłucnowej i otrzewnowej

-

Podawanie do pęcherzowe

Podawanie do pęcherzowe

-

Leczenie doosierdziowe i

Leczenie doosierdziowe i

lokoregionalne

lokoregionalne

-

Terapia doustna

Terapia doustna

Chemioterapia dokanałowa

Chemioterapia dokanałowa

•

Stosuje się podawanie leków do

Stosuje się podawanie leków do

przestrzeni podpajęczynówkowej ,w

przestrzeni podpajęczynówkowej ,w

przypadku naciekania nowotworu na

przypadku naciekania nowotworu na

opony mózgowo rdzeniowe.

opony mózgowo rdzeniowe.

•

Najczęściej stosuje się leki:

Najczęściej stosuje się leki:

•

- methotrexat, arabinozyd cytozyny.

- methotrexat, arabinozyd cytozyny.

Lek pozostaje w dużym stężeniu do 7

Lek pozostaje w dużym stężeniu do 7

dni.

dni.

Jama opłucnowa i

Jama opłucnowa i

otrzewnowa

otrzewnowa

•

Do jamy opłucnowej najczęściej stosuje się:

Do jamy opłucnowej najczęściej stosuje się:

5-FU, Bleomycynę. Warunkiem skutecznego

5-FU, Bleomycynę. Warunkiem skutecznego

leczenia jest możliwość założenia

leczenia jest możliwość założenia

kontrolowanego drenażu ssącego.

kontrolowanego drenażu ssącego.

•

W leczeniu dootrzewnowym najczęściej

W leczeniu dootrzewnowym najczęściej

stosuje się Methotrexat i Cis- platynę.

stosuje się Methotrexat i Cis- platynę.

Warunkiem skuteczności terapii jest

Warunkiem skuteczności terapii jest

opróżnienie jamy i podawanie leku w

opróżnienie jamy i podawanie leku w

rozcieńczeniu 2000ml.

rozcieńczeniu 2000ml.

Podawanie dopęcherzowe

Podawanie dopęcherzowe

•

Obecnie w leczeniu dopęcherzowym

Obecnie w leczeniu dopęcherzowym

wykorzystywane są : Mitomycyna, Doxorubicyna,

wykorzystywane są : Mitomycyna, Doxorubicyna,

Epirubicyna.

Epirubicyna.

•

Leki podaje się przez cewnik, po uprzednim

Leki podaje się przez cewnik, po uprzednim

opróżnieniu pęcherza. Lek podaje się po

opróżnieniu pęcherza. Lek podaje się po

rozcieńczeniu 20-40ml wody do iniekcji. Leki

rozcieńczeniu 20-40ml wody do iniekcji. Leki

podaje się szybko. Czas pozostawienia leku w

podaje się szybko. Czas pozostawienia leku w

pęcherzu moczowym wynosi 60 min. Po podaniu

pęcherzu moczowym wynosi 60 min. Po podaniu

leku pacjent przez godzinę powinien leżeć, co 15

leku pacjent przez godzinę powinien leżeć, co 15

min zmieniać pozycję i przez ten czas nie oddawać

min zmieniać pozycję i przez ten czas nie oddawać

moczu.

moczu.

Leczenie doosierdziowe i

Leczenie doosierdziowe i

lokoregionalne

lokoregionalne

•

Ten rodzaj leczenia stosuje się w przypadku

Ten rodzaj leczenia stosuje się w przypadku

naciekania osierdzia przez nowotwór. Leki

naciekania osierdzia przez nowotwór. Leki

podaje się przez cewnik założony do osierdzia.

podaje się przez cewnik założony do osierdzia.

Najczęściej wykorzystywane są leki:

Najczęściej wykorzystywane są leki:

Epirubicyna, Mitomycyna.

Epirubicyna, Mitomycyna.

•

Chemioterapia lokoregionalna polega na

Chemioterapia lokoregionalna polega na

podaniu leku bezpośrednio do układu

podaniu leku bezpośrednio do układu

unaczyniającego nowotwór. Najczęściej stosuje

unaczyniającego nowotwór. Najczęściej stosuje

się leki: Dakarbazyna, Cis- platyna, Melfalan.

się leki: Dakarbazyna, Cis- platyna, Melfalan.

Terapia doustna

Terapia doustna

•

Kapecytabina, Winorelbina, Etopozid,

Kapecytabina, Winorelbina, Etopozid,

Lomustyna, Nexavar, Prokarbazyna.

Lomustyna, Nexavar, Prokarbazyna.

•

Najczęściej działaniami ubocznymi

Najczęściej działaniami ubocznymi

są: zespół dłoniowo- podeszwowy,

są: zespół dłoniowo- podeszwowy,

biegunki, zapalenie błony śluzowej

biegunki, zapalenie błony śluzowej

jamy ustnej, mielosupresja.

jamy ustnej, mielosupresja.

OBJAWY UBOCZNE CHEMIOTERAPII

OBJAWY UBOCZNE CHEMIOTERAPII

•

bezpośrednie

bezpośrednie

( pojawiają się w pierwszych

( pojawiają się w pierwszych

minutach lub dniach po zastosowaniu leczenia;

minutach lub dniach po zastosowaniu leczenia;

odczyny uczuleniowe, nudności, wymioty )

odczyny uczuleniowe, nudności, wymioty )

•

wczesne

wczesne

(pojawiają się w pierwszych tygodniach po

(pojawiają się w pierwszych tygodniach po

zastosowanym leczeniu; łysienie, zmiany zapalne

zastosowanym leczeniu; łysienie, zmiany zapalne

błon śluzowych, toksyczność hematologiczna)

błon śluzowych, toksyczność hematologiczna)

•

późne

późne

( pojawiają się w pierwszych miesiącach po

( pojawiają się w pierwszych miesiącach po

zastosowaniu leczenia; kardiomiopatie, neuropatie,

zastosowaniu leczenia; kardiomiopatie, neuropatie,

zwłóknienie puc, niedokrwistość)

zwłóknienie puc, niedokrwistość)

•

odległe

odległe

( pojawiają się po kilku miesiącach , a nawet

( pojawiają się po kilku miesiącach , a nawet

latach po zastosowanym leczeniu; wtórne

latach po zastosowanym leczeniu; wtórne

nowotwory)

nowotwory)

UKŁAD POKARMOWY

UKŁAD POKARMOWY

•

Nudności

Nudności

•

Wymioty

Wymioty

•

Biegunka

Biegunka

•

Zapalenie błony śluzowej

Zapalenie błony śluzowej

UKŁAD POKARMOWYsza

UKŁAD POKARMOWYsza

1.

1.

W przypadku wystąpienia nudności lub

W przypadku wystąpienia nudności lub

wymiotów należy niezwłocznie powiadomić

wymiotów należy niezwłocznie powiadomić

lekarza. Lekarz może zastosować skuteczne

lekarza. Lekarz może zastosować skuteczne

leczenie przeciwwymiotne. Najczęściej stosuje

leczenie przeciwwymiotne. Najczęściej stosuje

się leki z grupy blokujących receptory

się leki z grupy blokujących receptory

serotoninowe 5 – HT3 ( Ondansetron- Zofran),

serotoninowe 5 – HT3 ( Ondansetron- Zofran),

leki z grupy neuroleptycznych np.

leki z grupy neuroleptycznych np.

Metoclopramid. Ponadto stosuje się również

Metoclopramid. Ponadto stosuje się również

kortykosteroidy: dexametazon.

kortykosteroidy: dexametazon.

2.

2.

Należy unikać przygotowywania i spożywania

Należy unikać przygotowywania i spożywania

pokarmów wtedy , kiedy występują nudności.

pokarmów wtedy , kiedy występują nudności.

3.

3.

Należy unikać spożywania potraw smażonych,

Należy unikać spożywania potraw smażonych,

tłustych oraz o silnym zapachu.

tłustych oraz o silnym zapachu.

UKŁAD POKARMOWY

UKŁAD POKARMOWY

4.

4.

Jeżeli zapach gorących potraw powoduje nudności

Jeżeli zapach gorących potraw powoduje nudności

należy jeść nie co chłodniejsze.

należy jeść nie co chłodniejsze.

5.

5.

Nie należy jeść bezpośrednio przed planowaną

Nie należy jeść bezpośrednio przed planowaną

chemioterapią .

chemioterapią .

6.

6.

Należy przyjmować duże ilości płynów.

Należy przyjmować duże ilości płynów.

7.

7.

W przypadku wystąpienia biegunki , należy ograniczyć

W przypadku wystąpienia biegunki , należy ograniczyć

spożywanie pokarmów bogatych w błonnik.

spożywanie pokarmów bogatych w błonnik.

Przyjmować więcej płynów , najlepiej niegazowanych.

Przyjmować więcej płynów , najlepiej niegazowanych.

Przyjmowanie leków , zgodnie z zaleceniem lekarza.

Przyjmowanie leków , zgodnie z zaleceniem lekarza.

8.

8.

W razie wystąpienia zaparć, należy z kolei zwiększyć

W razie wystąpienia zaparć, należy z kolei zwiększyć

spożycie pokarmów bogatych w błonnik. Zaparci

spożycie pokarmów bogatych w błonnik. Zaparci

mogą być czasami wynikiem odwodnienia.

mogą być czasami wynikiem odwodnienia.

9.

9.

Częsta toaleta jamy ustnej

Częsta toaleta jamy ustnej

UKŁAD POKARMOWY

UKŁAD POKARMOWY

•

Podawanie leków na zlecenie lekarza- p/wymiotnych i

Podawanie leków na zlecenie lekarza- p/wymiotnych i

p/biegunkowych

p/biegunkowych

•

prowadzenie bilansu płynów , w razie uporczywych

prowadzenie bilansu płynów , w razie uporczywych

wymiotów lub biegunek

wymiotów lub biegunek

•

obserwacja chorego; ilość i jakości wymiocin, ilości i

obserwacja chorego; ilość i jakości wymiocin, ilości i

jakości stolca

jakości stolca

•

pomoc w zabiegach higienicznych ( pomoc w toalecie)

pomoc w zabiegach higienicznych ( pomoc w toalecie)

•

dokładne obejrzenie jamy ustnej i ocena śluzówki.

dokładne obejrzenie jamy ustnej i ocena śluzówki.

•

poinformowanie pacjenta o zasadach higieny jamy ustnej

poinformowanie pacjenta o zasadach higieny jamy ustnej

•

zapewnienie diety wysoko białkowej i wysokowitaminowej

zapewnienie diety wysoko białkowej i wysokowitaminowej

w przypadku wymiotów lub diety ubogiej w błonnik, ale

w przypadku wymiotów lub diety ubogiej w błonnik, ale

wysokokalorycznej.

wysokokalorycznej.

•

podawanie posiłków często , a w małych ilościach

podawanie posiłków często , a w małych ilościach

UKŁAD POKARMOWY

UKŁAD POKARMOWY

•

unikanie potraw ostrych, twardych .

unikanie potraw ostrych, twardych .

•

podawanie pacjentowi wazeliny do nawilżania ust.

podawanie pacjentowi wazeliny do nawilżania ust.

•

przygotowanie i podawanie płynów do płukania jamy

przygotowanie i podawanie płynów do płukania jamy

ustnej: ( Tantum Verde , Nystatyna, siemię lniane

ustnej: ( Tantum Verde , Nystatyna, siemię lniane

•

W celu poprawy samopoczucia częste wietrzenie sali

W celu poprawy samopoczucia częste wietrzenie sali

•

W przypadku biegunki, obserwacja wyglądu skóry, w razie

W przypadku biegunki, obserwacja wyglądu skóry, w razie

potrzeby odpowiednia pielęgnacja.

potrzeby odpowiednia pielęgnacja.

•

Jeżeli zaś wystąpią zaparcia zastosowanie odpowiedniej

Jeżeli zaś wystąpią zaparcia zastosowanie odpowiedniej

diety, wysokobłonnikowej

diety, wysokobłonnikowej

•

Zachęcanie do zwiększonej aktywności fizycznej , jeżeli

Zachęcanie do zwiększonej aktywności fizycznej , jeżeli

stan chorego na to pozwala

stan chorego na to pozwala

•

zaproponowanie przyjmowania łagodnych leków, czy ziół

zaproponowanie przyjmowania łagodnych leków, czy ziół

ułatwiających wypróżnianie, po wcześniejszej konsultacji z

ułatwiających wypróżnianie, po wcześniejszej konsultacji z

lekarzem.

lekarzem.

Szpik kostny

Szpik kostny

•

- anemia

- anemia

•

- granulocytopenia

- granulocytopenia

•

- małopłytkowość

- małopłytkowość

•

- pancytopenia

- pancytopenia

SZPIK KOSTNY

SZPIK KOSTNY

•

Systematyczne przyjmowanie leków podnoszących wartości krwi.

Systematyczne przyjmowanie leków podnoszących wartości krwi.

•

Przestrzeganie wszelkich zasad podczas transfuzji

Przestrzeganie wszelkich zasad podczas transfuzji

•

regularna kontrola wartości krwi

regularna kontrola wartości krwi

•

Unikać forsownych wysiłków, odpoczywać wtedy gdy poczuje się zmęczenie.

Unikać forsownych wysiłków, odpoczywać wtedy gdy poczuje się zmęczenie.

Aktywność fizyczna powinna być dostosowana do możliwości chorego.

Aktywność fizyczna powinna być dostosowana do możliwości chorego.

•

Zapewnienie choremu wygody, ciszy, i spokoju poprzez: wygodne ułożenie,

Zapewnienie choremu wygody, ciszy, i spokoju poprzez: wygodne ułożenie,

wietrzenie sali

wietrzenie sali

•

Na zlecenie lekarza podawanie płynów infuzyjnych

Na zlecenie lekarza podawanie płynów infuzyjnych

•

Przy wyborze ćwiczeń i aktywności codziennych należy zwracać uwagę na

Przy wyborze ćwiczeń i aktywności codziennych należy zwracać uwagę na

zagrożenie ewentualnymi urazami.

zagrożenie ewentualnymi urazami.

•

W przypadku zranienia , rana powinna być odpowiednia

W przypadku zranienia , rana powinna być odpowiednia

zaopatrzona( najlepiej unikać przypadkowych zranień)

zaopatrzona( najlepiej unikać przypadkowych zranień)

•

Należy utrzymywać wysoko poziom higieny osobistej ( zwiększone ryzyko

Należy utrzymywać wysoko poziom higieny osobistej ( zwiększone ryzyko

infekcji)

infekcji)

•

Należy unikać zatłoczonych miejsc i bliskiego kontaktu z osobami z objawami

Należy unikać zatłoczonych miejsc i bliskiego kontaktu z osobami z objawami

infekcji. Należy pamiętać , że na wet osoby nie wykazujące objawów choroby

infekcji. Należy pamiętać , że na wet osoby nie wykazujące objawów choroby

stanowią zagrożenie dla chorego ze względu na nosicielstwo czyli zakażenie

stanowią zagrożenie dla chorego ze względu na nosicielstwo czyli zakażenie

bezobjawowe, które może być przekazane osobie w trakcie chemioterapii.

bezobjawowe, które może być przekazane osobie w trakcie chemioterapii.

SZPIK KOSTNY

SZPIK KOSTNY

•

Należy unikać kontaktu ze zwierzętami domowymi

Należy unikać kontaktu ze zwierzętami domowymi

•

W przypadku gorączki, wybroczyn, krwawień należy poinformować lekarza

W przypadku gorączki, wybroczyn, krwawień należy poinformować lekarza

prowadzącego.

prowadzącego.

•

W przypadku gorączki, należy chorego poinformować o konieczności pozostania

W przypadku gorączki, należy chorego poinformować o konieczności pozostania

w łóżku. Ograniczenie wysiłku fizycznego.

w łóżku. Ograniczenie wysiłku fizycznego.

•

Regularna kontrola ciepłoty ciała

Regularna kontrola ciepłoty ciała

•

Podawanie leków , obniżających gorączkę ,zgodnie z zaleceniem lekarza

Podawanie leków , obniżających gorączkę ,zgodnie z zaleceniem lekarza

•

Obserwacja chorego w kierunku infekcji

Obserwacja chorego w kierunku infekcji

•

Zwiększenie podaży płynów

Zwiększenie podaży płynów

•

Zastosowanie zimnych okładów

Zastosowanie zimnych okładów

•

Dbanie o mikroklimat pomieszczenia gdzie przebywa chory

Dbanie o mikroklimat pomieszczenia gdzie przebywa chory

•

Pomoc w czynnościach higienicznych

Pomoc w czynnościach higienicznych

•

W przypadku bólu głowy, stosowanie leków p/bólowych( zgodnie z zaleceniem

W przypadku bólu głowy, stosowanie leków p/bólowych( zgodnie z zaleceniem

lekarza)

lekarza)

•

Kontrola RR

Kontrola RR

•

Zapewnienie choremu bezpieczeństwa

Zapewnienie choremu bezpieczeństwa

•

ograniczenie wysiłku fizycznego

ograniczenie wysiłku fizycznego

•

obserwacja chorego, ścisły nadzór( powikłanie po leczeniu, lub meta)

obserwacja chorego, ścisły nadzór( powikłanie po leczeniu, lub meta)

Skóra i włosy

Skóra i włosy

•

- utrata włosów

- utrata włosów

•

- dermatozy

- dermatozy

SKÓRA I WŁOSY

SKÓRA I WŁOSY

1.

1.

Przed zastosowaniem leków , które mogą powodować wypadanie

Przed zastosowaniem leków , które mogą powodować wypadanie

włosów, ważne jest poinformować chorego o ewentualnym ich

włosów, ważne jest poinformować chorego o ewentualnym ich

ścięciu przed leczeniem.

ścięciu przed leczeniem.

2.

2.

Należy używać delikatnych środków do pielęgnacji włosów

Należy używać delikatnych środków do pielęgnacji włosów

3.

3.

Włosy należy czesać delikatnie, nie wskazane jest stosowanie

Włosy należy czesać delikatnie, nie wskazane jest stosowanie

wałków, suszarek, urządzeń do okładania włosów.

wałków, suszarek, urządzeń do okładania włosów.

4.

4.

Udzielić informację w jaki sposób zaopatrzyć się w perukę.

Udzielić informację w jaki sposób zaopatrzyć się w perukę.

5.

5.

W razie wystąpienia świądu skóry czy jej wysychania , należy

W razie wystąpienia świądu skóry czy jej wysychania , należy

stosować łagodnych środków pielęgnacyjnych, nawilżających.

stosować łagodnych środków pielęgnacyjnych, nawilżających.

6.

6.

Przed wyjściem na słońce wskazane jest stosowanie kremów z

Przed wyjściem na słońce wskazane jest stosowanie kremów z

wysokim faktorem.

wysokim faktorem.

7.

7.

Unikać gorących kąpieli.

Unikać gorących kąpieli.

8.

8.

Odzież i ręczniki powinny być wykonane z włókien naturalnych.

Odzież i ręczniki powinny być wykonane z włókien naturalnych.

9.

9.

Nie powinno się używać drażniących środków kosmetycznych czy też

Nie powinno się używać drażniących środków kosmetycznych czy też

zabiegów np. peeling.

zabiegów np. peeling.

10.

10.

Umożliwienie kontaktu z innymi pacjentami.

Umożliwienie kontaktu z innymi pacjentami.

Układ Nerwowy

Układ Nerwowy

•

- polineuropatia czuciowa, ruchowa

- polineuropatia czuciowa, ruchowa

lub mieszana

lub mieszana

Płuca

Płuca

•

- włóknienie płuc

- włóknienie płuc

•

Rzadko zespół niewydolności

Rzadko zespół niewydolności

oddechowej

oddechowej

Hormonoterapia -

Hormonoterapia -

Powikłania

Powikłania

•

- Tamoxyfen ( rak trzonu macicy

- Tamoxyfen ( rak trzonu macicy

•

- Estrogeny ( zmiany zakrzepowo- zatorowe, zaburzenia miesiączkowania, rak piersi)

- Estrogeny ( zmiany zakrzepowo- zatorowe, zaburzenia miesiączkowania, rak piersi)

•

Progestageny ( zwiększenie masy ciała, powikłania zakrzepowo- zatorowe)

Progestageny ( zwiększenie masy ciała, powikłania zakrzepowo- zatorowe)

•

Antyandrogeny ( impotencja, ginekomastia)

Antyandrogeny ( impotencja, ginekomastia)

•

p

p

CHEMIOTERAPIA A

CHEMIOTERAPIA A

PŁODNOŚĆ

PŁODNOŚĆ

•

Stosowanie środków

Stosowanie środków

antykoncepcyjnych

antykoncepcyjnych

•

Stosowanie leków hormonalnych

Stosowanie leków hormonalnych

„łagodzących dolegliwości

„łagodzących dolegliwości

menopauzalne”

menopauzalne”

•

Zabezpieczenie nasienia (w banku

Zabezpieczenie nasienia (w banku

nasienia)

nasienia)

•

Kontakt z psychologiem klinicznym

Kontakt z psychologiem klinicznym

INNE POWIKŁANIA

INNE POWIKŁANIA

Układ moczowy:

Układ moczowy:

•

Uszkodzenie nerek

Uszkodzenie nerek

•

Zwłóknienie błony śluzowej pęcherza

Zwłóknienie błony śluzowej pęcherza

•

Przewlekłe zapalenie błony śluzowej pęcherza

Przewlekłe zapalenie błony śluzowej pęcherza

•

Długotrwały, podwyższony poziom kreatyniny

Długotrwały, podwyższony poziom kreatyniny

•

Stolce z domieszką śluzu

Stolce z domieszką śluzu

•

Objawy dyspeptyczne

Objawy dyspeptyczne

INNE POWIKŁANIA

INNE POWIKŁANIA

Układ nerwowy

Układ nerwowy

•

Uszkodzenie mózgu z zaburzeniami

Uszkodzenie mózgu z zaburzeniami

pamięci

pamięci

•

Zaburzenia osobowościowe

Zaburzenia osobowościowe

•

Neuropatia czuciowa (bóle mięśni,

Neuropatia czuciowa (bóle mięśni,

osłabienie odruchów)

osłabienie odruchów)

•

Drgawki

Drgawki

•

Zaburzenia mowy

Zaburzenia mowy

INNE NOWOTWORY

INNE NOWOTWORY

Kardiotoksyczność

Kardiotoksyczność

•

Zaburzenia rytmu

Zaburzenia rytmu

•

Zapalenie osierdzia i mięśnia

Zapalenie osierdzia i mięśnia

sercowego

sercowego

•

Objawy ostrej niewydolności

Objawy ostrej niewydolności

lewokomorowej

lewokomorowej

•

Zawał mięśnia sercowego

Zawał mięśnia sercowego

INNE NOWOTWORY

INNE NOWOTWORY

Nowotwory wtórne

Nowotwory wtórne

•

Ostra białaczka szpikowa (po leczeniu

Ostra białaczka szpikowa (po leczeniu

związkami alkilującym takimi jak

związkami alkilującym takimi jak

cyklofosfamid, lomustyna, karmustyna,

cyklofosfamid, lomustyna, karmustyna,

chloranbucyl)

chloranbucyl)

•

Nowotwory lite (rak pęcherza moczowego

Nowotwory lite (rak pęcherza moczowego

po leczeniu cyklofosfamidem)

po leczeniu cyklofosfamidem)

•

Nowotwory lite (rak trzonu macicy po

Nowotwory lite (rak trzonu macicy po

leczeniu tamoksyfenem)

leczeniu tamoksyfenem)

Zespół „ ręka – stopa”

Zespół „ ręka – stopa”

•

To częste działanie niepożądane

To częste działanie niepożądane

występujące podczas chemioterapii . Jest

występujące podczas chemioterapii . Jest

to reakcja skórna, która obejmuje tylko

to reakcja skórna, która obejmuje tylko

stopy i dłonie. Zmiany pojawiają się

stopy i dłonie. Zmiany pojawiają się

gównie w postaci zaczerwienienia,

gównie w postaci zaczerwienienia,

obrzęku i owrzodzenia dłoni oraz stóp.

obrzęku i owrzodzenia dłoni oraz stóp.

Czasami zmiany skórne mogą

Czasami zmiany skórne mogą

obejmować również inne powierzchnie

obejmować również inne powierzchnie

ciała.

ciała.

Zespół „ ręka – stopa”

Zespół „ ręka – stopa”

STOPNIE ZAAWANSOWANIA:

STOPNIE ZAAWANSOWANIA:

•

Stopień 1 ( drętwienie, zaburzenia

Stopień 1 ( drętwienie, zaburzenia

czucia/ przeczulica, mrowienie,

czucia/ przeczulica, mrowienie,

bolesny obrzęk lub rumień rąk i

bolesny obrzęk lub rumień rąk i

stóp.)

stóp.)

•

Stopień 2 ( bolesny rumień i rąk i

Stopień 2 ( bolesny rumień i rąk i

stóp, dyskomfort zaburzający

stóp, dyskomfort zaburzający

codzienną aktywność pacjenta.)

codzienną aktywność pacjenta.)

Zespół „ ręka – stopa”

Zespół „ ręka – stopa”

STOPNIE ZAAWANSOWANIA

STOPNIE ZAAWANSOWANIA

•

Stopień 3 ( wilgotne łuszczenie,

Stopień 3 ( wilgotne łuszczenie,

owrzodzenia, pęcherze i duży ból)

owrzodzenia, pęcherze i duży ból)

•

Zespół „ ręka- stopa” nie występuje

Zespół „ ręka- stopa” nie występuje

w stopniu 4 , a więc zagrażającym

w stopniu 4 , a więc zagrażającym

życiu.

życiu.

Skuteczne zapobieganie

Skuteczne zapobieganie

zespołu „ręka- stopa”

zespołu „ręka- stopa”

•

Natychmiast po otrzymaniu leku należy

Natychmiast po otrzymaniu leku należy

codziennie przez okres 4-7 dni:

codziennie przez okres 4-7 dni:

•

- moczyć dłonie i stopy w zimnej wodzie

- moczyć dłonie i stopy w zimnej wodzie

•

- przebywać w chłodnym miejscu

- przebywać w chłodnym miejscu

•

- brać zimne kąpiele w czasie upalnych dni

- brać zimne kąpiele w czasie upalnych dni

•

- po wystąpieniu pierwszych objawów tj.

- po wystąpieniu pierwszych objawów tj.

zaczerwienienia lub mrowienia przyjmować

zaczerwienienia lub mrowienia przyjmować

vit. B6

vit. B6

skuteczne zapobieganie

skuteczne zapobieganie

zespołu „ ręka- stopa”

zespołu „ ręka- stopa”

•

- unikać intensywnych ćwiczeń , które

- unikać intensywnych ćwiczeń , które

mogą powodować uszkodzenia stóp

mogą powodować uszkodzenia stóp

•

- unikać ekspozycji skóry na bardzo

- unikać ekspozycji skóry na bardzo

gorącą wodę

gorącą wodę

•

- nie okrywać dłoni i stóp ( skarpety,

- nie okrywać dłoni i stóp ( skarpety,

rękawiczki

rękawiczki

•

- unikać dopasowanego obuwia lub

- unikać dopasowanego obuwia lub

butów na wysokim obcasie

butów na wysokim obcasie

Zespół „ ręka- stopa”

Zespół „ ręka- stopa”

•

Erytrodystezja dłoniowo –

Erytrodystezja dłoniowo –

podeszwowa.

podeszwowa.

•

Xeloda

Xeloda