MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Ludmiła Panasewicz
Charakteryzowanie psychofizycznych i społecznych
aspektów rozwoju człowieka
513[01].O1.01
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr Elżbieta Jaszczyszyn
dr Jolanta Szada Borzyszkowska
Opracowanie redakcyjne:
mgr Ludmiła Panasewicz
Konsultacja:
mgr Zenon W. Pietkiewicz
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 513[01].O1.01
Charakteryzowanie psychofizycznych i społecznych aspektów rozwoju człowieka, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu opiekunka dziecięca.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 12
5.1. Psychologia jako nauka o człowieku i jego działaniu 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Rozwój psychiczny 16
5.2.1. Ćwiczenia 16
5.3. Procesy emocjonalno-motywacyjne 21
5.3.1. Ćwiczenia 21
5.4. Osobowość człowieka 24
5.4.1. Ćwiczenia 24
5.5. Cechy osobowości opiekuna społecznego 28
5.5.1. Ćwiczenia 28
5.6. Zbiorowości społeczne 31
5.6.1. Ćwiczenia 31
5.7. Podstawy pedagogiki i dydaktyki 34
5.7.1. Ćwiczenia 34
6. Karty ćwiczeń 36
7. Ewaluacja osiągnięć ucznia 41
8. Literatura 58
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie opiekunka dziecięca 513[01].
W poradniku zamieszczono:
- wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać przed przystąpieniem do nauki,
- wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas zajęć i w ramach samokształcenia,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie u uczniów umiejętności
praktycznych,
- ewaluację osiągnięć ucznia,
- wykaz literatury.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym
uwzględnieniem:
- wykładu problemowego,
- pogadanki dydaktycznej,
- dyskusji problemowej,
- metody sytuacyjnej,
- inscenizacji,
- ćwiczeń.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej
pracy uczniów do pracy w zespołach 2 3 osobowych.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, można posłużyć się
zamieszczonymi w rozdziale 6 zestawami zadań testowych, zawierającymi różnego rodzaju
zadania.
W tym rozdziale podano również:
- propozycje norm wymagań,
- plany testów w formie tabelarycznej z kluczem odpowiedzi,
- instrukcje dla nauczyciela,
- instrukcje dla ucznia,
- zestawy zadań testowych,
- karty odpowiedzi.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
513 [01].O1
Podstawy funkcjonowania
człowieka w środowisku
513 [01].O1.01
Charakteryzowanie
psychofizycznych i społecznych aspektów
rozwoju człowieka
513 [01].O1.02 513 [01].O1.03
Nawiązywanie i utrzymywanie Kształtowanie umiejętności
kontaktów społecznych rozwiązywania problemów radzenia
sobie ze stresem
513 [01].O1.04 513 [01].O1.06
Promowanie zdrowia Stosowanie przepisów prawa
w działalności opiekuńczej
513 [01].O1.05
Stosowanie przepisów
bezpieczeństwa i higieny
pracy
Schemat układu jednostek modułowych
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń (słuchacz) powinien
umieć:
analizować treści materiału nauczania i ćwiczeń,
rozumieć polecenia i instrukcje wykonania ćwiczeń,
dostrzegać zależności logiczne między pojęciami i sądami o rzeczywistości,
wyciągać i formułować wnioski z zajęć,
wyciągać wnioski z zachowania kolegów /koleżanek w roli,
nawiązywać kontakty z ludzmi,
okazywać szacunek i zaufanie do ludzi,
korzystać z różnych zródeł informacji,
współpracować w grupie,
uczestniczyć w dyskusji, prezentacji,
grać role w inscenizacji, dramie,
werbalizować i nazywać swoje uczucia,
aktywnie uczestniczyć w zajęciach.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń (słuchacz) powinien umieć:
określić zadania i kierunki psychologii,
scharakteryzować procesy poznawcze człowieka,
określić rolę procesów poznawczych w poznawaniu rzeczywistości,
scharakteryzować procesy emocjonalne i motywacyjne,
wykazać wpływ motywacji na aktywność człowieka,
scharakteryzować strukturę osobowości człowieka,
zastosować wybrane metody poznawania osobowości,
określić czynniki wpływające na kształtowanie się osobowości,
scharakteryzować wzorzec opiekuna społecznego,
scharakteryzować rozwój psychiczny człowieka,
określić wpływ warunków środowiskowych na rozwój i zachowanie jednostki,
zastosować bezpośrednie i pośrednie metody poznawania psychiki człowieka,
scharakteryzować grupę społeczną, jej funkcje i zadania,
ocenić funkcjonowanie rodziny jako grupy społecznej i jej wpływ na rozwój osobowości
człowieka,
przygotować konspekty do prowadzenia zajęć z podopiecznymi.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKAADOWE SCENARIUSZE ZAJĆ
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Modułowy program nauczania: Opiekunka dziecięca 513[01]
Moduł: Podstawy funkcjonowania człowieka w środowisku 513[01].O1
Jednostka modułowa: Charakteryzowanie psychofizycznych i społecznych aspektów rozwoju
człowieka 513[01].O1.01
Temat: Portret psychologiczny 16 - letniej Anny i jej sytuacji w rodzinie
Cel ogólny: Poznanie wpływu sytuacji rodzinnej na zachowanie i decyzje członków rodziny,
dociekliwość i giętkość myślenia.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
scharakteryzować sytuację rodzinną w kontekście kryzysu,
sformułować pytania do wywiadu na temat wydarzenia,
opisać wygląd domu, rozkład mieszkania, położenia pokoju, przedmioty i dowody
sprawy,
przedstawić hipotezy rozwiązania zagadki,
przeprowadzić rozmowę z sąsiadami, rodzicami, przyjaciółmi (praca w rolach, wywiady),
sporządzić portret psychologiczny Anny i jej sytuacji w rodzinie,
udzielić wsparcia Annie po jej uwolnieniu.
Metody nauczania:
drama w formie wywiadu,
pogadanka,
dyskusja dydaktyczna,
rozwiązywanie problemów.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
indywidualna,
grupowa,
zbiorowa.
Czas: 120 minut
Åšrodki dydaktyczne:
opis sytuacji, fotografie dziewczynki,
kartka papieru, długopis,
akcesoria teatralne: naszyjnik, budzik, słoiczek z tabletkami.
Przebieg zajęć:
FAZA WSTPNA
1. Sprawy organizacyjne (podział ról: główny detektyw nauczyciel udziela wywiadu,
uczniowie asystenci detektywa pytajÄ…)
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
FAZA WAAÅšCIWA
1. Nauczyciel w roli detektywa odczytuje opowiadanie.
2. Uczniowie w 3 4 osobowych zespołach przygotowują pytania do wywiadu dotyczące:
miejsca wydarzenia, wyglądu domu, ludzi, którzy odwiedzali Annę, jej stosunków
z rodzicami, gospodyni. PytajÄ… o przedmioty w pokoju.
3. Wybrana osoba z zespołu prowadzi wywiad z detektywem ze Scotland Yardu
(nauczycielem).
4. Uczniowie tworzą różne hipotezy na temat zniknięcia Anny.
5. Weryfikacja hipotez poprzez rozmowy ze świadkami, gospodynią, ojcem, koleżankami
(praca w rolach, wywiady)
6. SporzÄ…dzenie w grupach portretu psychologicznego Anny i jej sytuacji w rodzinie
w oparciu o wywiady.
7. Sporządzenie planu uwolnienia zakładniczki. Próba realizacji planu w formie
improwizowanego spektaklu.
8. Udzielanie pomocy Annie już po jej uwolnieniu. Próba przywrócenia jej do normalnego
życia (rola Anny, wywiady z nią, role rodziców, przyjaciółki, lekarzy).
FAZA KOCCZCA
1. Uczniowie dokonujÄ… analizy, czego siÄ™ nauczyli podczas dramy.
2. Uczniowie wskazują na swoje trudności i emocje podczas grania ról i wykonywania
zadań.
3. Nauczyciel omawia role uczniów, wskazuje na dociekliwość, zainteresowanie, empatię
w rozumieniu problemów Anny.
Praca domowa
Napisz własne zakończenie rozwiązania problemu zaginięcia Anny.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach
Uczniowie na wędrującym arkuszu dokonują symbolicznej ewaluacji zajęć (rysując
uśmiechniętą lub smutną buzkę).
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Modułowy program nauczania: Opiekunka dziecięca 513[01]
Moduł: Podstawy funkcjonowania człowieka w środowisku 513[01].O1
Jednostka modułowa: Charakteryzowanie psychofizycznych i społecznych aspektów rozwoju
człowieka 513[01].O1.01
Temat: Przejawy agresji i zachowań zależnościowych u dzieci 4 - letnich podczas
zabaw dowolnych
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności obserwacji w warunkach grupowych.
Po zakończeniu zajęć uczeń potrafi:
określić celowość obserwacji (dlaczego i w jakich warunkach zjawisko występuje),
określić selektywność (jasność, co będziemy obserwować tylko agresję),
określić planowość (systematyczność ustalenie, w jakich odstępach czasowych
przebiegać będzie obserwacja, np. początek tygodnia poniedziałek i piątek koniec
tygodnia),
określić obiektywność w notowaniu faktów (nie interpretujemy, notujemy to, co
widzimy).
Metody nauczania:
ćwiczenia,
obserwacja.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
indywidualna.
Czas: 2 razy w tygodniu po 5 minut
Åšrodki dydaktyczne:
kategorie zachowań na karcie obserwacji,
długopis,
ewentualnie kamera nagrywajÄ…ca zachowanie dzieci.
Przebieg zajęć:
FAZA WSTPNA
1. Sprawy organizacyjne (ustalenie z opiekunką żłobka rodzaju zajęć, podczas których
uczniowie obserwują dzieci (1 uczeń na 1 2 dzieci)
2. Zorganizowanie stanowisk pracy do wykonania zadań.
FAZA WAAÅšCIWA
1. Uczniowie uważnie obserwują i notują umownym znakiem, np. kreską, ile razy wystąpiło
dane zachowanie
lub
2. Nagrywają zachowania dzieci, jeśli byłaby możliwość dyskretnego ustawienia kamery
mogącej rejestrować sytuacje, w których występuje agresja.
3. W przypadku braku kamery, krótka wzmianka o sytuacji poprzedzającej bezpośrednio
zachowanie agresywne, zależności zapisujemy w odpowiedniej rubryce.
FAZA KOCCZCA
1. Uczniowie dokonują analizy wykonanego ćwiczenia.
2. Omawiają, jakie było nasilenie agresji u obserwowanego dziecka w dniu dzisiejszym
w porównaniu z poprzednimi badaniami.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
3. Osiem próbek zdarzeń w ciągu miesiąca pozwoli wyciągnąć wnioski, czy agresja jest
nawykową formą zachowania dziecka, czy jest wynikiem reagowania na określone
przyczyny.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach
Uczniowie wskazują swoje osiągnięcia i słabe strony w ćwiczeniu, mówią o trudnościach
podczas realizowania ćwiczeń. Uczniowie mówią, o jakie informacje należałoby uzupełnić
wiedzę czy umiejętności, aby uniknąć błędów w przyszłości. Nauczyciel informuje uczniów
o popełnionych błędach i proponuje zmiany w ćwiczeniach.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
KARTA OBSERWACJI PSYCHOLOGICZNEJ
ImiÄ™ i nazwisko& & & & & & & & & & & & &
Data urodzenia& & & & & ..& & & & & Wiek& & & & & & & &
Data obserwacji& & & & & & & & & & & & ...
Krótka wzmianka
o sytuacji
TAK NIE
poprzedzajÄ…cej
zachowanie
agresywne lub
zależne
wtrÄ…canie siÄ™ do
innych
1. AGRESJA przedrzeznianie
kłócenie się
napaści fizyczne
poszukiwanie
fizycznego kontaktu
2.ZACHOWANIA chęć powrotu do domu
ZALEŻNE
bezsilny płacz dziecka
niepotrzebne prośby
o pozwolenie
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Psychologia jako nauka o człowieku i jego działaniu
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Skieruj uwagÄ™ na kolory i sprawdz, gdzie zajmujÄ… miejsce w przestrzeni (uczestnicy od
4 lat) [22, s. 38].
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przypomnieć, jaki kolor ma niebo i chodząc po sali dotknąć przedmiotu o tej barwie (licz
ile takich miejsc znalazłeś),
2) przypomnieć kolor opony samochodowej, ponownie znalezć w sali przedmioty, dotknąć
ręką, policzyć,
3) przypomnieć kolor krwi i wykonać czynności jak poprzednio,
4) przypomnieć kolor szpinaku i wykonać czynności jak poprzednio,
5) przypomnieć kolor siana i wykonać czynności jak poprzednio,
6) przypomnieć kolor śniegu i wykonać czynności jak poprzednio,
7) jedną ręką dotknąć czegoś czerwonego, a drugą białego, jeśli jest Ci trudno samemu
odnalezć taki przedmiot, możesz stanąć obok kolegi, który dotyka czegoś czerwonego
i białego i dotknąć, a wtedy także jesteś podłączony do czerwonego i białego,
8) dotknąć jedną ręką czegoś zielonego, a drugą czegoś żółtego (tutaj możecie prosić
o wzajemną pomoc), białego czarnego, itp.,
9) osoba, która ma taki kolor, pożycza swój kolor klasie, za co otrzymuje prawo wydawania
poleceń grupie, do jakich kolorów ma się podłączyć,
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
ćwiczenia,
zabawy
Åšrodki dydaktyczne:
rozłożone w różnych miejscach sali przedmioty w różnych barwach.
Ćwiczenie 2
Pustynia [18, s. 76].
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić miniwykładem.
Sposób wykonania ćwiczenia
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Uczeń powinien:
1) utworzyć pary niezależnie od płci,
2) pod przewodnictwem prowadzącego udać się w wyobrazni wybranym przez siebie
pojazdem wiele tysięcy kilometrów na kontynent afrykański,
3) ustalić w parach, co zabierzecie ze sobą,
4) zająć miejsce na podłodze, zamknąć oczy i wyobrazić sobie, że jesteście w środku
kontynentu na pustyni i spokojnie poruszcie się naprzód (3 4 minuty),
5) uświadomić sobie w tym momencie, że wasze pojazdy uległy uszkodzeniu i nie możecie
kontynuować podróży, aż do czasu usunięcia awarii,
6) uświadomić sobie, że jesteście z dala od ludzi, bez środków łączności. Panuje cisza.
7) napisać w karcie ćwiczeń nr1:
Co chciałbyś teraz zrobić?
Z kim chciałbyś się porozumieć?
Co chciałbyś mieć przy sobie?
Od jakiego uczucia chciałbyś się uwolnić?
8) uświadomić sobie, że to co robimy, za kim tęsknimy, do kogo się zwracamy, czym się
otaczamy, jakie przeżywamy uczucia, wskazuje na nasz system wartości,
9) przypiąć do swoich ubrań kartki i chodząc po sali zapoznać się z tym, co napisali inni,
dobrać się z osobami, które napisały to samo,
10) ustalić w utworzonych grupach schemat działań, aby rozwiązać problem, porównać
podobieństwa i różnice,
11) wpisać własne odpowiedzi, które ułatwią dyskusję, do kart ćwiczeń: pragnienia na
pustyni,
12) wziąć udział w dyskusji na temat: czy to, o czym myślimy będąc na pustyni, różni się od
naszego codziennego myślenia i pragnień?, Czy w codziennym życiu cieszymy się tym,
o czym marzymy na pustyni?, Czego nauczyło nas to ćwiczenie? Jak można powiększyć
naszą radość z tego, czego na co dzień doświadczamy i co posiadamy?
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
inscenizacji,
ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
materiały piśmiennicze,
szpilki,
karta ćwiczeń nr 1.
Ćwiczenie 3
Popatrz na otaczający Cię świat oczami Małego Księcia [3, s. 184].
Wskazówki do realizacji:
ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wybrać najprostsze obiekty otoczenia, np. stół, tablica, długopis lub inne,
2) wybrać złożone obiekty, np. szkoła, rodzina, przyjaciele,
3) z książki A. de Saint Exupery`ego: Mały Książę. ALGO, Toruń 2005 czytać fragmenty,
które opisują rzeczywistość oczyma Księcia i spróbować spojrzeć na te obiekty w taki
sam sposób,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4) swoje zdziwienie, refleksje, spostrzeżenia, wyobrażenia wyrazić na kartce papieru
w formie pytań, skojarzeń, manipulacji przedmiotami,
5) popatrzeć oczami Małego Księcia na samego siebie i również zapisać na kartce
nasuwajÄ…ce siÄ™ pytania i refleksje,
6) chętni odczytują swoje zapiski na forum klasy.
Dyskusja:
Czy widzicie różnicę między spostrzeganiem rzeczywistości w zwykły sposób,
a patrzeniem na znane rzeczy i zjawiska: oczami Małego Księcia?
Czego nowego dowiedzieliście się o sobie na podstawie tego ćwiczenia?
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
ćwiczenia,
dyskusji,
inscenizacji.
Åšrodki dydaktyczne:
materiały piśmiennicze,
książka A. de Saint Exupery`ego: Mały Książę. ALGO, Toruń 2005.
Ćwiczenie 4
Spróbuj zostać detektywem [4, s. 41].
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z sytuacją, którą przedstawia doświadczony detektyw ze Scotland Yardu
(w tÄ™ rolÄ™ wciela siÄ™ nauczyciel),
2) przygotować się do roli asystenta detektywa, poprzez uważne wysłuchanie tekstu, analizę
sytuacji i sformułowanie istotnych pytań, które mogłyby naprowadzić na trop do
wyjaśnienia zagadki,
3) zaplanować, komu zadasz te pytania, jakim ważnym osobom z otoczenia Anny,
4) zaplanować, jakich oględzin należy dokonać w mieszkaniu. Co powinieneś wiedzieć
odnośnie rozkładu mieszkania, położenia pokoju, żeby zrozumieć, co mogło się stać?
Jakie przedmioty mogą być dowodami w sprawie?
5) przygotować się do wywiadu z osobami, które mogłyby udzielić Ci nowych, ważnych
informacji potrzebnych do sformułowania hipotez na temat, co się mogło stać z Anną.
6) połączyć się w grupy i ustalić, która hipoteza wydaje się być prawdopodobna.
Przygotować się do roli matki, ojca Anny, przyjaciółek, gosposi, sąsiadów lub innych
osób według własnego uznania,
7) teatralnie odtworzyć jak najlepsze, jak najbardziej prawdopodobne wydarzenia owej
nocy,
8) porównać pomysły różnych grup i ocenić, na podstawie wiarygodności dowodów, która
wersja może być najbardziej zbliżona do prawdy, odwołując się do argumentacji
przedmiotów i zeznań świadków wydarzeń.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
drama,
sytuacyjna,
ćwiczenia,
burza mózgów.
Åšrodki dydaktyczne:
naszyjnik,
słoiczek z tabletkami,
budzik,
zdjęcie kilkunastoletniej dziewczyny,
opowiadanie detektywa.
Poprzedniej nocy młoda dziewczyna, 16 letnia Anna Robinson, zniknęła ze swojego domu.
Ostatnia widziała ją gospodyni. Weszła do niej do pokoju o 10 w nocy, żeby powiedzieć
dobranoc. Kiedy następnego dnia o ósmej rano zajrzała do jej pokoju, ku swojemu zdziwieniu
nie zastała w nim Anny. Pościel była porozrywana, widoczne były ślady walki. Budzik spadł
na podłogę, a jego wskazówki zatrzymały się na godzinie jedenastej. Nie był to jednak napad
rabunkowy. Na toaletce bowiem leżał bardzo kosztowny naszyjnik, który Anna dostała od
ojca. Słoiczek po tabletkach był otwarty i zupełnie pusty. Na lusterku stojącym na toaletce
nabazgrana była kredką jakaś wiadomość. Nie można jednak było zrozumieć jej sensu.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.2. Rozwój psychiczny
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ cechy osobowości dziecka w przejawiające niezależności na podstawie obserwacji
wykonywanych przez dziecko czynności w zakresie samoobsługi.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania i ćwiczenia dotyczące oceniania osiągnięć rozwojowych
dzieci w wieku poniemowlęcym z jednostki modułowej 513[01].Z1.01 Rozpoznawanie
osiągnięć rozwojowych w poszczególnych etapach życia dziecka,
2) wybrać czynności, które dziecko 2 i 3 letnie próbuje samodzielnie wykonać i zaznaczyć
w karcie obserwacji (umieszczonej poniżej),
3) odpowiedzieć na następujące pytania:
o jakich cechach osobowości może świadczyć inicjatywa dzieci przejawiana podczas
czynności samoobsługowych?
o jakich cechach osobowości może świadczyć brak inicjatywy, bierne poddawanie się
pomocy opiekunki?
Jak ocenisz wpływ przejawianych przez dzieci 2, 3 letnie aspiracji na rozwój osobowości?
Jakie znaczenie dla rozwoju osobowości ma zaufanie do własnych możliwości działania?
Praca domowa
Wybrać dziecko 2 3 letnie w placówce ćwiczeniowej lub w domu rodzinnym
i przeprowadzić obserwację, stawiając znak + , kiedy dziecko potrafi wykonać czynności,
lub znak kiedy nie potrafi (przez 5 minut raz w tygodniu przez okres 1 miesiÄ…ca).
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
obserwacja,
ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
egzemplarz poradnika do jednostki modułowej 513[01].Z1.01,
kartka formatu A4,
długopis,
karta obserwacji do ćwiczenia 1 opracowana na podstawie: Karty rozwoju
psychomotorycznego dzieci do lat 3 letnich Państwowego Domu Małych Dzieci
w Warszawie
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Wiek Wskaznik rozwoju Wiek życia dziecka w miesiącach
rozwo 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
jowy
lubi pomagać dorosłym:
układa zabawki, odstawia
krzesło, swój kubek, talerz, itp.
24 pomaga przy ubieraniu siÄ™, np.
miesiÄ…ce
podciÄ…ga majtki, rajstopy,
wkłada buty
2 lata
przejawia inicjatywÄ™ przy
otwieraniu zamków
błyskawicznych, wyciąganiu
rąk z płaszcza, wieszaniu
czapek na wieszakach
umie jeść samo
używa zaimka ja
lubi pomagać dorosłym:
układa zabawki, odstawia
krzesło, swój kubek, talerz, itp.
36
miesięcy pomaga przy ubieraniu się, np.
podciÄ…ga majtki, rajstopy,
3 lata wkłada buty
przejawia inicjatywÄ™ przy
otwieraniu zamków
błyskawicznych, wyciąganiu
rąk z płaszcza, wieszaniu
czapek na wieszakach
umie jeść samo
używa zaimka ja
Ćwiczenie 2
Określanie cech osobowości dorosłego na podstawie obserwacji
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rozdziałami: Walka z syndromem bezradności [8, s. 43] i Jaka mowa
ciała? [8, s. 80 81],
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
2) uzupełnić kategorie zachowań sugerujących wycofywanie się i zachowań sugerujących
zdecydowanie i wiarÄ™ w siebie,
3) wybrać dowolną osobę z klasy (może to byś nauczyciel w czasie wykładu, jeśli się na to
zgodzi) i dokonać obserwacji lub odtworzyć z nagrania wykład profesora, zaznaczając
pionową kreską ilość zachowań zaproponowanych na liście,
4) porównać wyniki obserwacji z innymi. Duża zbieżność świadczy o rzetelności
prowadzonej obserwacji,
5) zinterpretować wyniki obserwacji korzystając z podanej informacji:
we współczesnej psychologii humanistycznej traktuje się człowieka jako kogoś, kto się
ciÄ…gle zmienia, dlatego nawet ponad 6 kresek sugerujÄ…cych zachowania wycofania nie
dyskwalifikuje trwale. Wskazuje jednak na pewne trudności psychiczne, nad którymi
trzeba popracować.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
obserwacja,
ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
egzemplarz poradnika do jednostki modułowej 513[01].Z1.01,
kartka formatu A4, długopis,
karta obserwacji do ćwiczenia 2.
Zachowania sugerujÄ…ce Zaznacz Zachowania sugerujÄ…ce Zaznacz
wycofywanie siÄ™ kreskÄ… zdecydowanie i wiarÄ™ w kreskÄ…
siebie.
Ton głosu Cichy, monotonny Zdecydowany, wyrazista
artykulacja, poważny ton
Odwracanie wzroku, Swobodny kontakt
patrzenie w bok wzrokowy
Mowa ciała Zasłanianie dłonią ust Swobodny oddech
Pocieranie szyi, karku Lekkie przechylenie
głowy w trakcie
słuchania
Krzyżowanie rąk i nóg Spokojne otwarte dłonie
Nadmierna Umiarkowana
gestykulacja gestykulacja i mimika
Skurczona, pochylona Wyprostowana pozycja
pozycja ciała ciała
Nadużywanie Odwoływanie się do
przymiotników, milczenia
używanie słów: super,
Sposób bosko
formułowania Używanie zdrobnień
wypowiedzi
Częste tłumaczenie się Częste używanie
wyrażeń: sądzę& , moim
zdaniem& ,
Używanie słów: Używanie stwierdzeń
Nieprawdaż? Prawda? zaczynających się od ja
Używanie form Używanie form
bezosobowych osobowych czasowników
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Ćwiczenie 3
Przygotowanie wywiadu z małymi dziećmi.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać uważnie kartę obserwacji (umieszczoną poniżej),
2) rozróżnić i zaznaczyć otwarty i ustrukturalizowany schemat wypowiedzi.
3) wybrać 2 obrazki z życia rodzinnego z książki A. Faber, E. Mazlish: Jak mówić, żeby
dzieci nas słuchały? Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły? i ułożyć następne 2
przykłady pytań otwartych i ustrukturalizowanych oraz odpowiedzi do wywiadu
z dziećmi.
Po wykonaniu zadania odpowiedzieć na następujące pytania:
Dlaczego trudno jest przeprowadzić wywiad z dziećmi tylko przy pomocy słów?
Co sądzisz o wywiadzie z dziećmi przy pomocy techniki wyboru obrazków i wskazywania
odpowiedzi bez użycia słów?
Czy umożliwia ona poznanie uczuć dziecka, bez stawiania wymagań słownych?
Jakich odpowiedzi możemy oczekiwać od dzieci, proponując im zabawę z lalkami?
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
obserwacja,
wywiad,
ćwiczenia,
metoda projektu,
dyskusja dydaktyczna.
Åšrodki dydaktyczne:
egzemplarz książki A. Faber, E. Mazlish: Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały? Jak
słuchać, żeby dzieci do nas mówiły? Media Rodzina of Poznań, Poznań 1993,
materiały piśmiennicze
karta obserwacji do ćwiczenia 3.
Możliwe odmiany strukturalizacji pytań wywiadu
Schemat sytuacji bodzcowej Schemat wypowiedzi
Przykład: Ten mały chłopiec bawi się, Co on mówi?
a matka przerywa mu i mówi, że pora iść do
łóżka
Przykład: Jeśli ten mały chłopiec bawi się, Czy on wpada w złość, czy mówi: -
a matka przerywa mu i mówi, że pora iść do Dobrze mamo ?
łóżka
Przykład: Ten mały chłopiec bawi się Ułóżmy historyjkę o tym, co ona mówi do
i wchodzi matka niego i co on mówi do niej .
Przykład: Ten mały chłopiec bawi się Czy chłopiec prosi matkę, aby pobawiła się
i wchodzi matka z nim, czy bawi siÄ™ dalej tak jak gdyby matki
przy nim nie było ?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Ćwiczenie 4
Przeprowadzenie wywiadu z rodzicami dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zastanowić się, czego chce się dowiedzieć od rodziców o dziecku i jakie zadać pytannia
mogą to być:
pytania dotyczące społecznych kontaktów dziecka: kolegów, rówieśników, stosunku do
dorosłych,
pytania dotyczÄ…ce emocjonalnego funkcjonowania dziecka i obrazu samego siebie: co
dziecko mówi o sobie, czy wierzy w siebie, czy często wpada w złość, czy się smuci,
pytania dotyczące klimatu życia rodzinnego, więzi w rodzinie,
pytania dotyczące warunków życia, struktury i historii rodziny,
pytania dotyczące praktyk i postaw wychowawczych rodziców,
2) podzielić się na 5 grup (każda grupa wybiera inny problem do zbadania),
3) sformułować pytania, które przyniosą odpowiedzi na interesujący Cię problem. Możesz
skorzystać z przykładów pytań zamieszczonych czasopiśmie: Poradnik Wychowawcy
z sierpnia 2001 r. Oto wybrane pytania, dotyczÄ…ce emocjonalnego funkcjonowania
i własnego obrazu dziecka:
Jak dziecko mówi o sobie?
Czy dziecko wierzy w siebie?
Co o tym świadczy?
Jak dziecko siebie ocenia?
Jakie uczucia dziecko przeżywa najczęściej?
Czy dziecko łatwo się irytuje, wpada w złość?
Co je złości?
Czy dziecko Å‚atwo siÄ™ smuci?
Co je smuci?
Czy dziecko często jest zaniepokojone, przestraszone?
Czego siÄ™ obawia?
Czy dziecko często się nudzi?
4) wybrać osoby, które ustalą zasady organizacji spotkań z rodzicami w placówce, aby nie
utrudniać jej funkcjonowania,
Czy może to być na zebraniu rodziców?
Czy w kontakcie indywidualnym?
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
obserwacja,
wywiad,
ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
5 egzemplarzy czasopisma: Poradnik Wychowawcy,
materiały piśmiennicze.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
5.3. Procesy emocjonalno - motywacyjne
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Powiedz, na czym Ci zależy [3, s. 71].
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) rozpoznać, na czym zależy kolegom w kontaktach z ludzmi (np. na uznaniu, dawaniu lub
otrzymywaniu wsparcia, na sympatii, akceptacji, przynależności do grupy, autonomii,
miłości),
2) podpisać kartkę swoim imieniem i nazwiskiem i przekazać kolegom, którzy w sposób
symboliczny lub dosłowny przedstawiają twoje potrzeby,
3) zwrócić kartki do właścicieli i skomentować trafność spostrzeżeń na forum klasy.
Pytania do dyskusji:
Czego uczniowie dowiedzieli siÄ™ o sobie i o tym, jak inni postrzegajÄ… ich potrzeby?
Czy trudno było odgadnąć potrzeby kolegów?
Jakie są podobieństwa i różnice w potrzebach innych osób?
Czy wiedza o potrzebach kolegów, zwiększa gotowość uczniów do ich zaspokajania?
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
dyskusja dydaktyczna,
ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
kartki z imieniem i nazwiskiem uczniów,
długopis.
Ćwiczenie 2
Pokochaj i zachęcaj do konstruktywnej aktywności.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać z materiału nauczania fragment dotyczący wpływu nieokazywania miłości
dzieciom na ich poczucie własnej wartości,
2) zapoznać się z sytuacją chłopca, któremu matka nie chce okazywać uczuć, żeby nie
wyrósł na babę ,
3) zaplanować w punktach rozmowę z matką, której celem będzie uświadomienie
obiektywnych potrzeb dziecka: miłości, akceptacji, okazywania przywiązania do dziecka,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4) uwzględnić w rozmowie wartość odróżniania obiektywnych potrzeb dziecka, np.
pożywienia, powietrza, dobrego dotyku, pocałunku, przytulenia, ciepła macierzyńskiego,
uznania i szacunku, od zachcianek, kaprysów, agresji, zachowań destrukcyjnych,
5) opracować empatyczną odpowiedz na emocjonalne komunikaty dziecka, powołując się
na lekturę [5, s. 15] rozdział: Jak pomóc dzieciom, aby radziły sobie z własnymi
uczuciami np.
- Dz: Ja chcÄ™ chrupki!
- M: Żałuję, że nie mam w domu żadnych dla Ciebie. Mam tylko frytki.
- Dz: Ale ja chce je teraz!
- M: SÅ‚yszÄ™ jak bardzo chcesz.
- Dz:, Ale ja naprawdÄ™ chcÄ™!
- M: Chciałabym Ci je wyczarować, ale nie potrafię.
- Dz: No to może zjem trochę frytek.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
indywidualnego przypadku,
ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
lektura [5, s. 15],
długopis i kartka formatu A4.
opis przypadku.
Pani A jest chłodną matką, kocha syna, ale niezręcznie jej byłoby przytulić go
i pocałować, aby nie poluzować dyscypliny, bo nie urośnie z niego, jak twierdzi matka,
mężczyzna. Czteroletni Jaś stara się za wszelką cenę zwrócić na siebie uwagę, zachowuje się
demonstracyjnie zarówno w grupie jak i w miejscach publicznych. W sklepie sam biega
między stoiskami, znosi różne przedmioty, za co jest karany przez matkę. Nie potrafi
odroczyć zaspokojenia swoich potrzeb posiadania i w przypadku utrudnienia, wymusza siłą
i agresjÄ… natychmiastowÄ… gratyfikacjÄ™ .
Ćwiczenie 3
Spróbuj wejść w cudzą skórę [3, s. 69].
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania oraz przypomnieniem
informacji dotyczÄ…cych empatii.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wczuć się w sytuację drugiej osoby,
2) przygotować własne tematy scenek lub wybrać z poniżej zaproponowanych:
Rozmowa matki z córką, która pózno wróciła do domu.
Uczeń po raz kolejny usprawiedliwia się nauczycielowi, że nie przyniósł wypracowania.
Rozmowa syna/córki z rodzicem, który nie chce się zgodzić na jego/jej wyjazd pod
namiot.
Brat podarował ulubioną maskotkę siostry swojej dziewczynie.
3) podzielić się na 4 5 osobowe zespoły,
4) wymyślić sytuację do odegrania
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
5) odegrać (ochotnicy) krótką scenę, zamienić się rolami i ponownie przedstawić sytuację,
6) podzielić się wrażeniami w grupie i przeanalizować odegrane sytuacje (przeżywane
emocje, wynikające potrzeby różnych osób) pod kątem:
różnic, jakie zauważyliście w postrzeganiu i interpretowaniu tej samej sytuacji przez
różne osoby,
trudności w rozumieniu potrzeb i racji drugiej strony,
lepszego rozumienia innych ludzi, gdy patrzymy na problem z ich perspektywy,
problemów, jakie dzieją się, kiedy nie liczymy się z potrzebami innej strony.
Uwaga! Jeśli trudno Ci odpowiedzieć na dwa ostatnie zagadnienia, powinieneś przeczytać
ostatni rozdział: Rozwiązywanie konfliktów, z jednostki modułowej: 513[01].01.02
Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
inscenizacja,
ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
długopis,
literatura z rozdziału 6,
kartki.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
5.4. Osobowość człowieka
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Moje cele życiowe [8, s. 66].
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania oraz przypomnieniem
wiadomości o potrzebach człowieka.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) uświadomić sobie, iż nie ma jednej złotej reguły na zarządzanie rozwojem osobowości,
2) zapoznać się ze wskazówkami z karty ćwiczeń nr 2,
3) sklasyfikować swoje cele życiowe według wzoru na karcie ćwiczeń nr 3,
4) sprawdzić czy osobiste cele są odpowiednie do spodziewanych efektów końcowych np.
wychować dzieci na szczęśliwych ludzi, stać się sławnym itp.,
5) zaplanować zadania wstępne, które umożliwią Ci zrealizowanie celów i potrzeb,
6) zastanowić się, jakie przeszkody wewnętrzne, słabości, mogą utrudnić realizację zadań
i potrzeb osobistych.,
7) zastanowić się jakie przeszkody zewnętrzne mogą to utrudnić,
8) zastanowić się jakiego rodzaju pomoc innych ludzi będzie potrzebna (np. czyja wiedza,
krytyka, umiejętności, rady, pochwały, poparcie itd.),
9) w 4 osobowych grupach porównać swoje cele, ustalić priorytety i ułożyć wspólną grupę
najważniejszych celów życiowych. Jedna osoba zreferuje je na forum klasy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
ćwiczenia,
dyskusja dydaktyczna
Åšrodki dydaktyczne:
zeszyt,
długopis,
karta ćwiczeń nr 2 (wskazówki do pracy nad własnym rozwojem),
karta ćwiczeń nr 3 (cele życiowe).
Ćwiczenie 2
Style życia. [8, s. 68].
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić omówieniem wykonania ćwiczenia
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przyjrzeć się różnym propozycjom stylów życia (karta ćwiczeń nr 4),
2) uzupełnić listę stylów życia własnymi pomysłami, które chcesz wprowadzić w życie tak,
żeby uwzględnić Twoje osobiste potrzeby względem hierarchii ważności,
3) porównać to ze stylami życia znajomych i przyjaciół w czteroosobowej grupie w klasie,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4) wprowadzić, (jeśli to konieczne) korektę do swojego zestawu,
5) przedstawić listę całej klasie ( przez wybrane osoby).
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
ćwiczenia,
projektu.
Åšrodki dydaktyczne:
- materiały piśmiennicze,
- karta ćwiczeń nr 4.
Ćwiczenie 3
Określanie ideału człowieka XXI wieku [8, s.71].
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przyjrzeć się różnym wizjom ideału człowieka i wybrać własną na następne lata (karta
ćwiczeń nr 5 ),
2) uświadomić sobie własne potrzeby, zamiłowania, uzdolnienia,
3) uświadomić sobie swoje mocne strony osobowości, aby nie dążyć do ideału wbrew sobie,
4) wybrać ideał człowieka, który najlepiej realizuje Twoje własne potrzeby,
5) stworzyć własną wizję ideału człowieka, integrującą różne style życia i wizje rozwoju.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
ćwiczenia,
projektu.
Åšrodki dydaktyczne:
zeszyt,
długopis, kartka,
karta ćwiczeń nr 5.
Ćwiczenie 4
Określić cechy swojej osobowości [8, s. 61].
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zastanowić się i wypełnić kartę ćwiczeń nr 6: Moje mocne strony,
2) uzupełnić niedokończone zdania, starannie przemyśleć swoje odpowiedzi,
3) nie silić się na obiektywizm, napisać szczerze to, co jest ważne, np. przełamanie
nieśmiałości może być dla wielu wielkim sukcesem,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4) przemyśleć jakie ograniczenia w wymienionych kategoriach, uniemożliwiają osiągnięcie
celów, zadań i realizację potrzeb; wpisać w rubrykę swoje wady,
5) poprosić kilka zaufanych i szanowanych osób o wypełnienie czystego arkusza o tej samej
treści,
6) porównać ich odpowiedzi ze swoimi,
7) przedyskutować wnioski z kimś zaufanym,
8) zastanowić się, czy nowo zdobytą wiedzę o sobie może wykorzystać do własnego
rozwoju i czy przyniesie mu radość i satysfakcję.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
ćwiczenia,
dyskusji dydaktycznej
Åšrodki dydaktyczne:
długopisy
karta ćwiczeń nr 6.
Ćwiczenie 5
Jaki jestem w rolach: domowej, koleżeńskiej, społecznej? [3, s. 98]
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wypełnić kartę ćwiczeń nr 7: Ja jako & przy pomocy przymiotników,
2) pisać szczerze, tak jak czuje, starać się bardziej skoncentrować na dobrych stronach bycia
w roli, w razie kłopotów, poprosić najbliższych kolegów o wymienienie zalet,
3) zgiąć kartkę na pół i na drugiej połowie kartki wpisać przymiotniki, jakimi określiliby go
rodzice, nauczyciel, siostra, brat, przyjaciel, kolega,
4) omówić wypełnione karty w parach lub w czteroosobowych zespołach,
5) przedyskutować z całą klasą następujące pytania:
Czy zdziwiła was ilość zalet, jakie posiadacie?
Jakie sÄ… proporcje zalet do wad?
Czy można pozbyć się posiadanych wad?
Czy posiadacie jakieś cechy, które w pewnych sytuacjach mogą okazać się pozytywne,
a w innych negatywne?
Czy w poszczególnych rolach przymiotniki powtarzały się, jakie to były przymiotniki?
W jaki sposób zmieniamy nasze zachowania funkcjonując w różnych rolach
społecznych? W jakim stopniu pełnione funkcje społeczne wyznaczają nasza tożsamość?
Czy nasze postrzeganie siebie różni nas od spostrzegania przez inne osoby, dlaczego tak
siÄ™ dzieje?
Jak spojrzeć na siebie obiektywnie unikając samych pozytywnych lub samych
negatywnych określeń?
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
ćwiczenia,
dyskusja dydaktyczna.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Åšrodki dydaktyczne:
długopis.
karta ćwiczeń nr 7: Ja jako & ?
Ćwiczenie 6
Oceń samego siebie [11, s. 3 17].
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wypełnić kartę ćwiczeń nr 8: Oceń samego siebie,
2) podzielić się przemyśleniami z siedzącą najbliżej osobą,
3) wziąć udział w podsumowaniu prowadzonym metodą dyskusji przez nauczyciela.
Pytania do dyskusji:
1. Czy dzięki wpisaniu rzeczy, które są dla Was ważne, a także nękających was problemów,
stają się one dla Was jaśniejsze?
2. Czy sądzicie, że w rozwiązywaniu tych problemów mogliby pomóc wam inni członkowie
grupy?
3. Czy coś, co przedtem uznawaliście za bardzo istotne, wydaje się wam teraz mniej ważne?
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
czysta kartka lub zeszyt na notatki podczas dyskusji,
karta ćwiczeń nr 8.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
5.5. Cechy osobowości opiekuna społecznego
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Diagnozowanie potrzeb uczniów w zakresie zaufania do własnego sposobu
zachowywania siÄ™.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać uważnie kartę ćwiczeń nr 9: Zachowania,
2) zastanowić się jak najczęściej reaguje w sytuacjach zadaniowych i codziennych
z innymi ludzmi,
3) postawić + (plus) przy zadaniu, które wydaje się że jego dotyczą,
4) postawić + anonimowo, na liście wędrującej po klasie (nauczyciel powinien
przedyskutować w klasie to zachowanie, przy którym znajdzie się najwięcej znaków)
i dopisać do listy swoje słabe strony, które traktuje jako swoją piętę Achillesa ,
5) nie przejmować się jeśli często stawia się w pozycji przegranego, duża ilość ćwiczeń
z zakresu komunikacji, asertywności, rozwiązywania konfliktów zawarta w następnej
jednostce modułowej, pozwoli na zmianę zachowania,
6) przeczytać 12 cech charakteryzujących zdecydowanego optymistę - poprawiających
nastrój,
7) wypełnić ponownie kartę ćwiczeń nr 9: Zachowanie, po zrealizowaniu programu
jednostki modułowej: Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych.
Sprawdzisz sam, na ile zmieniło się twoje zachowanie pod wpływem treningu.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
długopis,
lista 12 cech zdecydowanych optymistów,
karta ćwiczeń nr 9: Zachowania.
Zachowania
Jak zachowuje się Zwycięzca Jak zachowuje się Przegrany
Skupiasz uwagę na rozwiązaniach. Skupiasz uwagę na tłumaczeniach.
Skupiasz uwagÄ™ na tym, co Å‚Ä…czy CiÄ™ Skupiasz uwagÄ™ na tym, co dzieli CiÄ™ od
z innymi. innych.
Modyfikujesz swoje postępowanie. Skupiasz uwagę na poprawianiu innych.
Potrafisz efektywnie i ciężko pracować przy Nigdy nie masz czasu na to, co naprawdę
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
zachowaniu czasu dla siebie i rodziny. ważne
Analizujesz krytykę. Obrażasz się i unikasz krytyki.
Uznajesz prawo do odmienności innych. Nie tolerujesz odmienności innych.
Jesteś życzliwy wobec innych. Jesteś nieżyczliwy.
Koncentrujesz uwagę na możliwościach. Koncentrujesz się na problemach.
SPRÓBUJ BYĆ ZWYCIZC TAK CZSTO, JAK TO TYLKO MOŻLIWE. GDY
ZAAPIESZ SI NA TYM, ŻE TWOJ WYPOWIEDZI STAWIASZ SI W POZYCJI
PRZEGRANEGO, PO PROSTU ZMIEC TAÅšM!
12 cech charakteryzujących zdecydowanych optymistów
(Alan Loy McGinnis: Potęga optymizmu)
1. Rzadko bywają zdziwieni faktem występowania trudności.
2. Gotowi są przyjąć rozwiązania częściowe.
3. Wierzą, ze sami decydują o swojej przyszłości.
4. ZaczynajÄ… wszystko od poczÄ…tku.
5. Nie dopuszczają do siebie czarnych myśli.
6. Są wdzięczni losowi za to, co mają.
7. Wykorzystują wyobraznię, chcąc odnieść sukces.
8. Zachowują pogodę ducha nawet wtedy, gdy nie sprzyja im szczęście.
9. Są przekonani o nieograniczonych możliwościach własnego rozwoju.
10. Wnoszą miłość w otaczający świat.
11. Lubią powtarzać dobre nowiny.
12. Akceptują to, czego nie mogą zmienić.
Ćwiczenie 2
RozumiejÄ…cy opiekun. Analizowanie zachowania opiekuna w sytuacji problemowej.
Identyfikowanie umiejętności sprzyjających rozwiązaniu problemu.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się uważnie z sytuacją Jasia,
2) nazwać problem Jasia, w oparciu o teorię rozwoju Eriksona,
3) zaplanować rozmowę z rodzicami Jasia tak, aby przekazać problem nie oceniając dziecka
lub rodziców, ale zachęcając ich do wspólnego rozwiązania problemu,
4) nazwać cechy osobowości opiekuna, które umożliwią rozwiązanie problemu,
5) określić jakie umiejętności są potrzebne, aby sformułować i dobrze przekazać problem,
nie urażając godności i szacunku rodziców,
6) wyrównać, poprzez ćwiczenia zawarte w następnej jednostce modułowej, braki
w umiejętnościach formułowania i przekazywania trudnych komunikatów,
7) przygotować nowy scenariusz rozmowy z rodzicami, po wykonaniu ćwiczeń,
8) porównać oba scenariusze i ocenić wyniki.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
ćwiczenia,
indywidualnych przypadków.
Åšrodki dydaktyczne:
zeszyt,
długopis,
opis przypadku.
Opis przypadku
Wyobraz sobie, że jesteś opiekunem grupy czterolatków. Jaś stwarza duże problemy. Jest
agresywny, bije dzieci, zabiera zabawki, ciągle chce być w centrum uwagi. Mocno akcentuje
własną autonomię, nie jest wrażliwy na potrzeby innych dzieci. Zależy Ci na poprawieniu
sytuacji rozwojowej dziecka i rozwiązanie jego kryzysu. Chcesz, aby rodzice wpłynęli na
zachowanie Jasia, pomogli przekształcić jego postawę z roszczeniowej, na konstruktywną
aktywność zabawową. Chodzi Ci również o to, aby rodzice nie wymusili posłuszeństwa siłą,
tylko umiejętnie nagradzali zachowania konstruktywne i pozwolili dziecku na ponoszenie
konsekwencji zachowań agresywnych, np. zawierając z nim układ, że zostanie ukarane
w dany sposób wtedy, kiedy przekroczy granice szacunku i zaufania w kontaktach z innymi.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
5.6. Zbiorowości społeczne
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Odegraj zachowanie biernej matki.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać opis sytuacji,
2) uświadomić sobie, dlaczego tłumaczenie matki, żeby dzieci były grzeczne, nie przynosi
żadnych efektów,
3) odpowiedzieć na pytanie: Dlaczego matka skrywa irytację i udaje, że jest spokojna, kiedy
dzieci zle się zachowują, wreszcie wpada w złość?
4) odegrać tę scenę w parach,
5) odegrać scenę ponownie, stanowczo stawiając granicę dzieciom, jak się mają
zachowywać.
Omówienie:
1. Dlaczego dzieci nie sÄ… pewne, co jest akceptowane, a co nie i nieustannie sprawdzajÄ…
granice, do których bezkarnie mogą się posunąć?
2. Z czego powinni zdać sobie sprawę rodzice mówiąc: nie?
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
indywidualnych przypadków,
inscenizacji,
ćwiczenia,
dyskusji.
Åšrodki dydaktyczne:
kartka i długopis,
opis sytuacji.
Anna jest przykładem biernej matki. Kiedy jej dzieci zle się zachowują, prosi je, żeby
były grzeczne i zawsze stara się tłumaczyć swoje stanowisko (nawet 2 letniemu
Piotrusiowi).
Ćwiczenie 2
Nadopiekuńczy rodzice. Rozpoznawanie u rodziców zachowań nadopiekuńczych na
podstawie opisu przypadku.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z sytuacją,
2) odpowiedzieć na pytania: Jaki jest wpływ wyręczania dzieci na ich rozwój osobowości?
Czy dzieci kształtują wiarę we własne siły, czy motywuje je to do pracy nad sobą, czy do
lenistwa? Czy sprzyja to kształtowaniu autonomizacji w działaniu?
3) odegrać w grupach 4 5 osobowych scenę zachowania się:
rodzica nadopiekuńczego
rodzica agresywnego
rodzica asertywnego
W przypadku trudności z przygotowaniem scen przeczytać: Materiał nauczania
z jednostki modułowej: Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych rozdział:
Style komunikowania siÄ™.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
ćwiczenia,
inscenizacji,
indywidualnego przypadku.
Åšrodki dydaktyczne:
kartka i długopis,
poradnik do jednostki modułowej 513[01].01.02,
opis sytuacji.
Jan bardzo przeżywa wszystkie problemy dzieci i wszystko bierze na siebie. Nastolatkom
pomaga odrabiać lekcje, a kiedy mają kłopoty w szkole, idzie ze skargą do nauczyciela.
Powtarza nieustannie dzieciom, jakie są wspaniałe, a jednocześnie daje im zupełnie inny
sygnał, stale ingerując w ich sprawy.
Ćwiczenie 3
Więzi [3, s. 75].
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania oraz informacjami na
temat więzi między ludzmi.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) uświadomić sobie, jakie czynniki sprzyjają, a jakie hamują rozwój grupy,
2) utworzyć w klasie 2 grupy:
I grupa opracowuje planszę pt.: Co buduje więzi między ludzmi?
II grupa opracowuje planszę pt.: Co niszczy więzi między ludzmi?
3) podpisać małe karteczki swoim imieniem i nazwiskiem i zamieścić na nich swoją
propozycję: Co ja mogę zrobić, aby poprawić atmosferę i zacieśnić więzi w grupie?
4) przypiąć karteczki do trzeciego arkusza zatytułowanego: Mój udział w umacnianiu więzi
grupowej,
5) zapoznać się z ich treścią,
6) Odpowiedzieć na pytania podczas dyskusji:
Jak aktualnie funkcjonuje nasza klasa?
Jak powinna funkcjonować?
Co należy zrobić, aby było lepiej?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
ćwiczenia,
dyskusja,
metoda plakatu.
Åšrodki dydaktyczne:
3 arkusze szarego papieru,
materiały piśmiennicze,
plakat.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
5.7. Podstawy pedagogiki i dydaktyki
5.7.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sformułuj cele, wybierz metodę realizacji zajęć dla dzieci 5 letnich i opracuj scenariusz
podanych zajęć.
Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy poprzedzić szczegółową instrukcją wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wiedzieć, dla jakiego wieku dziecka przygotuje zabawę,
2) określić , jakie cechy psychoruchowe 5 letnich dzieci,
3) wskazać, jakie sprawności i umiejętności wiekowe należy rozwijać,
4) zdiagnozować potrzeby grupy dzieci, w której będzie prowadzić zajęcia,
5) zdiagnozować możliwości wykonania,
6) poszukać w literaturze propozycji zajęć, które spełniają wyżej wymienione cechy
w wystarczajÄ…cym zakresie,
7) wybrać z literatury kilka zabaw, np.: Kolory, Kapelusze i opracować konspekt
w dwu osobowych grupach [22, s. 38, 40],
8) zapoznać się wzorem scenariusza zajęć (umieszczonym poniżej),
9) wybrać jedną osobę do zaprezentowania scenariusza na forum klasy,
10) ocenić poprawność napisania scenariusza.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
ćwiczenia,
inscenizacji,
Åšrodki dydaktyczne:
materiały piśmiennicze,
wzór scenariusza zajęć.
Scenariusz zajęć:
Osoba prowadzÄ…ca: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Temat zajęć: Gry i zabawy ruchowe: Bawimy się w kolory i Co jest pod kapeluszem?
Grupa: 4 5 latki
Cel ogólny: Rozwijanie umiejętności poznawczych: wrażliwości, spostrzegawczości,
poczucia przestrzeni
Szczegółowe cele kształcenia:
Po zakończeniu zajęć dziecko potrafi:
lokalizować w przestrzeni przedmioty kolorowe,
śledzić, gdzie znajduje się piłeczka,
współpracować i współdziałać z innymi dziećmi i z opiekunem,
panować nad emocjami przez wykonywanie zadań w skupieniu.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Metody: zabawy ruchowe grupowe, elementy ćwiczeń, działalności praktycznej
(porównywanie kolorów, powtarzanie czynności spotykanych w życiu codziennym).
Czas: 30 min.
Środki dydaktyczne: kolorowe przedmioty, kapelusze lub wiaderka, piłeczki.
Przebieg zajęć:
FAZA WSTPNA
1) Czynności organizacyjno porządkowe.
2) Nawiązanie do tematu, wyjaśnienie celu zajęć, sformułowanie poleceń, sposobu ich
wykonania.
FAZA WAAÅšCIWA (przebieg zabaw):
1) Prezentacja (pokaz) sposobu wykonania przez nauczyciela.
2) Pokażę wam sztuczkę z 3 kapeluszami, pod jeden z nich włożę piłeczkę i będę go
przesuwać, żebyście jej nie widzieli, a wy zgadniecie, gdzie jest piłka?
3) Kierowanie czynnościami dzieci, obserwowanie sposobu wykonania, pomoc w razie
trudności.
4) Wydawanie poleceń podtrzymujących kontynuację zabawy (dzieci dobierają się parami
i bawią się 2 kapeluszami, wystawiają się wzajemnie na próbę).
Uwaga (zabawa: Kolory została opisana w ćwiczeniach 4.1.3 Ćw.1)
FAZA KOCCZACA
1) Porządkowanie pomocy dydaktycznych, odkładanie na miejsca (wydajemy dzieciom
polecenie, aby odłożyły pomoce na miejsce).
2) Dzieci siadają w kręgu na polecenie opiekunki.
3) Nauczycielka zadaje pytania dzieciom na temat zabawy: co podobało się w zabawie, co
było trudne do wykonania, co mogłyby zmienić, udoskonalić. Chętne dzieci zgłaszają się
przez podniesienie ręki i wypowiadają się.
4) Opiekunka ocenia osiągnięcia dzieci w zabawie.
Zakończenie zajęć
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach
Dzieci wyrażają swoje odczucia po zabawach przyklejając na tablicy magnetycznej
wybrany przez siebie rysunek:
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
6. KARTY ĆWICZEC
Karta ćwiczeń nr 1
Arkusz odpowiedzi nr 1: Pustynia
Czy troszczÄ™ siÄ™ o
Czy to normalnie
Czego najbardziej pragnąłem na tych, którzy mi
Lp. mam? Dzięki czemu
pustyni? pomagają posiadać
lub, komu?
te dobra?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Karta ćwiczeń nr 2
Wskazówki do programowania rozwoju
1. Korzystaj z cudzych doświadczeń. Rodzice i nauczyciele, którzy chcą dobrze, ale
wywołują Twój zrozumiały krytycyzm, bunt i opór wywieraniem zbyt dużej presji, mają
sporo doświadczenia i nie wato odrzucać wszystkich ich pomysłów dokładnie
analizując plusy i minusy ich propozycji możesz oszczędzić sobie wielu niepotrzebnych
kłopotów i uniknąć zbędnych rozczarowań.
2. Analizuj wzorce postępowania. Historia życia osób, które podziwiasz, może pomóc
w opracowaniu strategii działania, które w efekcie ma doprowadzić Cię do upragnionego
celu czytaj zatem biografie, studiuj dzieła mędrców, czytaj dzieła psychologiczne,
literaturę piękna oraz studiuj wzory życia i warunki, od których zależą życiowe sukcesy.
3. Działaj. Masz wpływ na wiele istotnych kwestii i nie tłumacz lenistwa czy
nieumiejętności kierowania własnym życiem przemożną rolą przypadku szczęście
sprzyja tym, którzy sami sobie pomagają.
4. Nie załamuj się, tylko zrób przerwę. Podczas realizowania nawet najlepszych planów
zdarzą się porażki nie trać wtedy wiary w ostateczny sukces, tylko zastosuj którąś
z propozycji relaksacyjnych: odpocznij, wycisz się, spróbuj ponownie.
5. Bądz osobą przewidującą. Planując konkretny cykl działań, mających doprowadzić Cię
do sukcesu, koniecznie wypisz sobie:, jakie Twoje cechy i zewnętrzne przeszkody mogą
to utrudnić oraz jakiego rodzaju pomoc innych ludzi będzie Ci potrzebna (np. czyja
wiedza, krytyka, czy umiejętności, czyje rady, pochwały, poparcie itp.).
Karta ćwiczeń nr 3
Moje cele życiowe
Poklasyfikuj wszystkie swoje cele, np. na:
- Rozwój osobisty intelekt, zainteresowania, emocje, żale ducha, moralność.
- Rozwój zawodowy typ kariery, rodzaj awansu, ilość pieniędzy pozycja społeczna,
standard życia.
- Życie rodzinne rola małżeńska, rodzicielska, liczba dzieci, stosunki z rodzicami.
- Życie towarzyskie krąg przyjaciół i znajomych.
- Działania tylko dla siebie zdrowie, rozrywka hobby, zwiedzanie, wypoczynek.
- Działania dla innych komu i jak pomagać prywatnie lub w ramach jakiejś organizacji.
Karta ćwiczeń nr 4
Style życia
1. Żyć dla przyjemności używać życia na wszelkie dostępne sposoby.
2. Żyć samotnie na swój własny sposób, nie przejmując się ludzmi sprawami tego świata.
3. Żyć dla innych (dzieci, rodziców, przyjaciół, innych ludzi) pomagać, dawać z siebie jak
najwięcej, nie dbając o własny komfort.
4. Żyć dla idei patriotyzmu, demokracji, sprawiedliwości, równości itp.
5. Żyć, wykorzystując innych sprytem i cwaniactwem, manipulować ludzmi, aby robili to,
na co Ty masz ochotę i co Tobie przyniesie największa korzyść.
6. Żyć aktywnie i twórczo, pozostawiając po sobie dużą spuściznę.
7. Żyć spokojnie, nie wychylać się i nie angażować, ulegle przystosowując się do otoczenia.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
8. Żyć niezależnie i nie podporządkowywać się żadnym wymaganiom i rygorom dążyć do
gwałtownych uniesień, intensywnych uczuć, nie dbać bezpieczeństwo emocjonalne.
9. Żyć z myślą o przyszłym zbawieniu przestrzegać norm moralnych, kierować się
sumieniem, stawiać wyżej zasady postępowania społecznego nad własne korzyści.
10. Żyć cynicznie udając i kłamiąc, lekceważąc wartości moralne i społeczne,
wyśmiewając ułomną ludzka naturę, okazując podejrzliwości nieufność nastawiając się
na zysk także wtedy, gdy wiąże się to z krzywdą innych.
11. Żyć z miłością we wszystkich jej odmianach: braterskiej przyjaznej, do Boga, matczynej,
ojcowskiej, erotycznej z ciepłem, serdecznością, tolerancją i oddaniem wobec ludzi.
12. Żyć zaspokajając potrzebę władzy dominując nad ludzmi, rządząc nimi.
13. Żyć racjonalnie kierując się głównie intelektem i wiedza, tłumiąc uczucia i nie wierząc
intuicji.
14. Żyć marzeniami, odnajdując w nich radość i spokój ducha.
Karta ćwiczeń nr 5
Wizje człowieka
1. Piękny, mądry, dobry, prawdomówny i dzielny to ideał filozofów starożytnych Aten.
2. Mocny, zdrowy, fizycznie sprawny, zdyscyplinowany bezwzględnie posłuszny ideał
starożytnej Sparty.
3. Religijny, pokorny, wyrzekający się doczesnych radości ideał średniowiecza.
4. Wszechstronnie wykształcony, kochający muzykę, malarstwo, rzezbę i literaturę ideał
renesansu.
5. Pracowity, gospodarny, zaradny, oszczędny, godny zaufania pobożny ideał
mieszczańsko-protestancki.
6. Dobry i przyjazny, otwarty, tolerancyjny, pozytywnie myślący, skoncentrowany na
rozwiązywaniu pojawiających się problemów, autentyczny, twórczy i stale rozwijający
się ideał psychologów humanistycznych.
7. Skupiający się zarówno na doznawaniu satysfakcji zmysłowych i emocjonalnych, jak
i rozwijający sferę poznawczą intelekt i wiedzę, poczucie własnej wartości, tożsamości
i kontroli oraz system wartości.
8. Opętany jedna ideą: rewolucyjna, naukowa, religijna, macierzyńską, kariery zawodowej,
władzy, gromadzenia pieniędzy, wydawania pieniędzy, imponowania innym itd.
9. Erudyta traktujący wiedzę jak bożka i przyjmujący zasadę, że człowiek to jego pamięć,
stale dokładający cegiełki encyklopedycznej wiedzy do skarbnicy swojej mądrości.
10. Kreujący własne życie człowiek innowacyjny: poszukujący problemów, umiejący je
wykrywać i samodzielnie rozwiązywać przy użyciu różnych rodzajów stale doskonalonej
inteligencji, przedsiębiorczy (z inicjatywą), niezależnie myślący z motywacją do
ustawicznego samokształcenia.
Karta ćwiczeń nr 6
Moje mocne strony
Instrukcja:
Uzupełnij poniższe zdania. Starannie przemyśl swoje odpowiedzi.
1. Uważam za swoje sukcesy:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .................
2. Mam, ugruntowanÄ… wiedzÄ™ w zakresie:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
3. Umiem doskonale:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
4. To, co wiem i umiem pomaga mi w:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
5. Moje walory fizyczne to: & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
6. Zalety mojego charakteru to: & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
7. W kontaktach z ludzmi potrafiÄ™: & & & & & & & & & & & & & & & ....
8. LubiÄ… mnie za: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
9. Ja lubiÄ™ siebie za: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
10. CeniÄ… mnie za: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
11. Ja ceniÄ™ siebie za: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
12. SzanujÄ… mnie za: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
13. Ja szanuje siebie za: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
14. PodziwiajÄ… mnie za: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
15. Ja podziwiam siebie za: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
16. To, jaki (jaka) jestem, pomaga mi w: & & & & & & & & & & & & & & .
Karta ćwiczeń nr 7
Ja jako&
Na osobnych kartkach wpisz nagłówki:
1. Jako córka/syn jestem: & & & & & & & & .& &
2. Jako uczeń jestem: & & & & & & & & & & & &
3. Jako brat/siostra jestem: & & & & & & ..& & & .
4. Jako przyjaciel jestem: & & & & & & & & & & .
5. Jako kolega jestem: & & & & & & & & & & & ..
Karta ćwiczeń nr 8
Oceń samego siebie
Naprawdę ważne dla mnie jest& & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & & &
To, co nie jest dla mnie ważne, ale co muszę robić, to& & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & &
Przeszkoda, którą chcę pokonać lub problem, który chcę rozwiązać, to& & & & ..& & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & &
Karta ćwiczeń nr 9
Zachowania
Jak zachowuje się Zwycięzca Jak zachowuje się Przegrany
Skupiasz uwagę na rozwiązaniach. Skupiasz uwagę na tłumaczeniach.
Skupiasz uwagÄ™ na tym, co Å‚Ä…czy CiÄ™ z Skupiasz uwagÄ™ na tym, co dzieli CiÄ™ od
innymi. innych.
Modyfikujesz swoje postępowanie. Skupiasz uwagę na poprawianiu innych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Potrafisz efektywnie i ciężko pracować przy Nigdy nie masz czasu na to, co naprawdę
zachowaniu czasu dla siebie i rodziny. ważne
Analizujesz krytykę. Obrażasz się i unikasz krytyki.
Uznajesz prawo do odmienności innych. Nie tolerujesz odmienności innych.
Jesteś życzliwy wobec innych. Jesteś nieżyczliwy.
Koncentrujesz uwagę na możliwościach. Koncentrujesz się na problemach.
SPRÓBUJ BYĆ ZWYCIZC TAK CZSTO, JAK TO TYLKO MOŻLIWE. GDY
ZAAPIESZ SI NA TYM, ŻE TWOJ WYPOWIEDZI STAWIASZ SI W POZYCJI
PRZEGRANEGO, PO PROSTU ZMIEC TAÅšM!
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
7. EWALUACJA OSIGNIĆ UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej: Charakteryzowanie
psychofizycznych i społecznych aspektów rozwoju człowieka
Test służy do sprawdzenia wiadomości i umiejętności przyswojonych przez uczniów
w trakcie zajęć edukacyjnych i obejmuje cały zakres materiału nauczania jednostki
modułowej.
Test składa się z 20 zadań, z których:
zadania 1 15 sÄ… z poziomu podstawowego,
zadania 16 20 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz uczeń otrzymuje1 punkt. Za złą odpowiedz lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego,
Plan testu
Klucz odpowiedzi
Nr Kategoria Poziom
Cel operacyjny
zad. celu wymagań Poprawna odpowiedz
(mierzone osiągnięcia ucznia)
1. Wskazać zadania psychologii. A P opisuje i wyjaśnia
zachowanie się człowieka,
przewiduje to, co siÄ™ zdarzy,
podnosi jakość życia
człowieka na wyższy poziom,
pomaga rozwiązywać
praktyczne problemy,
pozwala pogłębić wiedzę
o naturze człowieka,
pozwala lepiej poznać siebie.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
2. Wymienić bezpośrednie B P bezpośrednie procesy
i pośrednie procesy poznawcze to: wrażenia,
poznawcze. spostrzeżenia,
pośrednie procesy
poznawcze to: wyobraznia,
myślenie, pamięć.
3. Wymienić czynności B P czynności wegetatywne,
umożliwiające człowiekowi czynności motoryczne
regulację stosunków ze (lokomocyjne, manipulacyjne),
światem zewnętrznym i czynności poznawcze,
wewnętrznym. czynności emocjonalno
motywacyjne,
czynności sprawcze,
czynności interpersonalne.
4. Wymienić rodzaje wyobrazni. A P odtwórcza,
wytwórcza.
5. Zdefiniować pojęcie: rozwój C P Rozwój jest to długotrwały
psychiczny. proces, w toku którego
dokonują się prawidłowo
zmiany, które prowadzą od
stanów niższych (prostszych)
do stanów wyższych (bardziej
złożonych).
6. Wskazać umiejętności, które B P Należy poznać (uświadomić
trzeba opanować, aby poznać sobie) własne potrzeby,
samego siebie. nastawienia, uczucia,
możliwości i ograniczenia.
7. Wymienić okresy rozwojowe A P 1) niemowlęctwo 0
wg E. Ericksona. 1 r. ż.
2) wczesne dzieciństwo 2
4 r. ż.
3) wiek zabawy 4
6,7 r. ż.
4) wiek szkolny 7
13 r. ż.
5) wiek dorastania 13
21 r. ż.
6) wczesna dorosłość 21
25 30
7) dorosłość 30
65 r. ż.
8) starość 65
80 r. ż.
8. Zdefiniować procesy B P Emocje, które przeżywamy
uczuciowe. w zwiÄ…zku z zaspokojeniem
potrzeb wyższego rzędu, np.
uczucia poznawcze,
estetyczne, moralne,
patriotyczne.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
9. Wymienić warunki skutecznej B P stopień utrafienia w potrzeby
motywacji. osoby działającej,
stopień intensywności
potrzeby,
stopień uświadomienia
potrzeby.
10. Wymienić zachowania B P manipulacja innymi ludzmi
destrukcyjne, które poprzez zachowania
dyskwalifikują osobę do agresywne i uległe,
zawodu opiekuna nawyki rywalizacyjne
społecznego. pomijające współdziałanie,
brak zrozumienia potrzeb
innych ludzi,
brak zrozumienia potrzeb
dzieci i ich rodziców
(opiekunów).
11. Określić efekty okazywania B P a
dziecku uczuć przywiązania,
miłości i akceptacji.
12. Określić, czym jest wrażenie. A P c
13. Określić skutki w życiu B P d
dorosłym osób, które nie
miały zaspokojonych
podstawowych potrzeb
psychicznych we wczesnym
dzieciństwie.
14. Wymienić cechy toksycznych B P a
rodziców.
15. Wskazać sytuacje do B P c
samopoznania i samooceny
siebie w rolach społecznych.
16. Wskazać najważniejsze C PP b
potrzeby dziecka.
17. Wskazać różnice między D PP Bezpośrednie procesy
wrażeniem a spostrzeżeniem. poznawcze pozwalają na
proste odbicie rzeczywistości,
analizę cech zmysłowych,
natomiast pośrednie procesy
poznawcze umożliwiają
złożoną i pogłębioną analizę
rzeczywistości abstrakcyjnej,
symbolicznej, metaforycznej,
znaczeniowej.
18. Scharakteryzować proces C PP Myślenie jest procesem,
myślenia z podkreśleniem którego wytworem jest
jego najwyższej roli w swoiste odzwierciedlenie
regulacji stosunków ze świata w naszej świadomości
światem zewnętrznym. w postaci pojęć i sądów.
Swoje uprzywilejowane
miejsce zawdzięcza
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
możliwościom przetwarzania
informacji, rozwiÄ…zywania
problemów, planowania i
kontrolowania skutecznego
działania dostosowanego do
ludzkich potrzeb.
19. Wyjaśnić pojęcie systemu C PP Na system psychofizyczny
psychofizycznego. składają się: nawyki, postawy,
przekonania, wartości, stany
emocjonalne, uczucia i
motywy majÄ…ce swoje
podłoże fizyczne w układzie
nerwowym,
wewnÄ…trzwydzielniczym
i w ogólnym stanie organizmu.
20. Wymienić elementy struktury C PP dynamizm fizjologicznych
osobowości. potrzeb organizmu,
dynamizm eksploracyjno
czynnościowy,
dynamizm interakcyjnych
potrzeb psychologicznych,
dynamizm ustalania
zgodności poznawczej,
dynamizm realizacji
wartości,
poczucie ja czyli
tożsamość.
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z kryteriami punktowania
i oceniania.
4. Przeprowadz z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5. Omów z uczniami zasady wypełniania karty odpowiedzi.
6. Podaj i zapisz na tablicy czas zakończenia pracy ucznia z zestawem zadań.
7. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
8. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań.
9. Sprawdz prace. NanieÅ› punkty na kartÄ™ odpowiedzi.
10. Wykonaj analizę statystyczną i opisową wyników sprawdzianu oraz analizę logiczną
i statystyczną zestawu zadań.
11. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
12. Opracuj wnioski do dalszej pracy.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 pytań dotyczących problemów związanych z charakteryzowaniem
psychofizycznych i społecznych aspektów rozwoju człowieka.
5. Zadania: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 17, 18, 19, 20 to zadania otwarte i należy udzielić
krótkiej odpowiedzi, zadania: 11, 12, 13, 14, 15, 16 to zadania wielokrotnego wyboru
i tylko jedna odpowiedz jest prawidłowa.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz znakiem X
(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz prawidłową),
w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedz w wyznaczone pole.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na pózniej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci pytania: 16 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 90 min.
Powodzenia !
Materiały dla ucznia:
instrukcja,
zestaw zadań testowych,
karta odpowiedzi.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
ZESTAW ZADAC TESTOWYCH
1. Wymień zadania psychologii.
2. Wymień bezpośrednie i pośrednie procesy poznawcze.
3. Wskaż cztery czynności, umożliwiające człowiekowi regulację stosunków ze światem
zewnętrznym i wewnętrznym.
4. Wymień rodzaje wyobrazni.
5. Zdefiniuj pojęcie: rozwój psychiczny.
6. Wskaż umiejętności, które trzeba opanować, aby poznać samego siebie.
7. Wymień okresy rozwojowe wg E. Ericksona.
8. Podaj definicję procesów uczuciowych.
9. Wymień warunki skutecznej motywacji.
10. Wymień zachowania destrukcyjne, które dyskwalifikują osobę do zawodu opiekuna
społecznego.
11. Okazywanie uczuć przywiązania do dziecka, miłości i akceptacji:
a) wzmacnia wiarę w siebie, zachęca do działania i aktywności,
b) opóznia rozwój biologiczny,
c) opóznia rozwój umysłowy,
d) prowadzi do choroby sierocej.
12. Wrażenie to:
a) reakcja na widok osoby zachowujÄ…cej siÄ™ niekonwencjonalnie,
b autoprezentacja majÄ…ca na celu zjednanie adwersarza,
c) najprostsza forma poznawania świata, polegająca na odzwierciedlaniu pojedynczych
cech przedmiotów,
d) fascynacja niepospolitym zjawiskiem.
13. Zaspokojenie podstawowych potrzeb psychicznych we wczesnym dzieciństwie skutkuje
w życiu dorosłym:
a) nadmierną koncentracją na własnej osobie,
b) nadmierną uległością w stosunkach z ludzmi,
c) podporzÄ…dkowaniem sobie innych ludzi,
d) stworzeniem wyjątkowej wytrzymałości na frustrację tych potrzeb,
14. Toksyczni rodzice to osoby:
a) które nie radzą sobie z własnymi problemami emocjonalnymi i oczekują zrozumienia
i wsparcia swoich dzieci (odwrócenie ról),
b) dominujące, narzucające swój autorytet, wymagające dyscypliny i sprawiedliwie
oceniajÄ…ce,
c) doradzające, kontrolujące każdy krok dziecka,
d) silnie związane emocjonalnie, ale nie okazujące uczuć.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
15. Najlepszą okazją do samopoznania i samooceny siebie w rolach społecznych są:
a) nasze wyobrażenia na swój temat,
b) nasze fantazje na temat, jaką jestem uczennicą, córką,
c) informacje przekazywane nam przez bliskie osoby (rodzice, nauczyciele)
i samouświadomienie własnych uczuć i myśli,
d) nasze marzenia o idealnej uczennicy, koleżance, córce.
16. Dziecko potrzebuje przede wszystkim:
a) dóbr materialnych: dużo zabawek, gier automatycznych, aby nadążyć za rozwojem
technicznym i nie zostać w tyle,
b) elementarnego świata: ziemi, piasku, wody, żyjących roślin i zwierząt, ludzi jako
bliznich i siebie samego jako istoty czujÄ…cej swoje potrzeby rozwojowe,
c) wysokiego poziomu rozwoju poznawczego, inteligencji, aby sprostać wymaganiom
dzisiejszego niewyobrażalnie skomplikowanego świata,
d) dyscypliny, aby uformować mocny i odważny charakter.
17. Wskaż różnice między wrażeniem a spostrzeżeniem.
18. Scharakteryzować proces myślenia z podkreśleniem jego najwyższej roli w regulacji
stosunków ze światem zewnętrznym.
19. Wyjaśnij pojęcie systemu psychofizycznego.
20. Wymień elementy struktury osobowości.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Charakterystyka psychofizycznych i społecznych aspektów rozwoju
człowieka
Zakreśl lub wpisz poprawną odpowiedz
Numer Odpowiedz Punkty
zadania
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
15. a b c d
16. a b c d
17.
18.
19.
20.
Razem:
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej: Charakteryzowanie
psychofizycznych i społecznych aspektów rozwoju człowieka
Test służy do sprawdzenia wiadomości i umiejętności przyswojonych przez uczniów
w trakcie zajęć edukacyjnych i obejmuje cały zakres materiału nauczania jednostki
modułowej.
Test składa się z 20 zadań, z których:
zadania 1 14 sÄ… z poziomu podstawowego,
zadania 15 20 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz uczeń otrzymuje1 punkt. Za złą odpowiedz lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry za rozwiązanie 11 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego,
Plan testu
Klucz odpowiedzi
Nr Kategoria Poziom
Cel operacyjny
zad. celu wymagań Poprawna odpowiedz
(mierzone osiągnięcia ucznia)
1. Wymienić kierunki A P dynamiczna,
psychologii. poznawcza,
behawioralna,
postaci,
introspekcyjna,
fizjologiczna,
indywidualna.
2. Wymienić fazy procesów A P zapamiętywanie,
pamięci. przechowywanie,
odtwarzanie.
3. Wymienić dwa podstawowe B P 1) obiektywizacja poznania
kierunki rozwoju. poprzez wzrost
samoświadomości,
2) autonomizacja działania
dokonujÄ…ca siÄ™ w miarÄ™
wzrostu abstrakcyjności
myślenia.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
4. Wyjaśnić istotę zmian B P Zmiany jakościowe polegają
jakościowych. na przeorganizowaniu
ilościowo poszerzonego
doświadczenia na wyższy
poziom kontaktu
z rzeczywistością.
5. Wymienić kryteria podziału B P sposób i poziom
rozwoju na okresy. uświadamiania przez dziecko
otaczającej rzeczywistości,
dominujÄ…cy rodzaj
działalności dziecka,
specyficzne formy i metody
oddziaływania wychowawczego.
6. Zdefiniować procesy B P Procesy emocjonalne są to
emocjonalne. czynności psychiczne, za
pośrednictwem których
jednostka odzwierciedla swój
stosunek do rzeczywistości
z punktu widzenia swoich
potrzeb, głównie
fizjologicznych.
7. Wyjaśnić pojęcie motywu. A P Motywem jest potrzeba
dynamizujÄ…ca i
ukierunkowujÄ…ca nasze
zachowanie.
8. Scharakteryzować osobowość. B P Osobowość, to zespół
indywidualnych systemów
psychofizycznych, które
determinujÄ… unikalne
przystosowanie siÄ™ jednostki
do środowiska.
9. Wymienić etapy stopniowego B P stworzenie pogodnej i
zdobywania autorytetu bezpiecznej atmosfery, Å‚adu
zawodowego opiekuna i życzliwości,
społecznego. duża wrażliwość na dobro
drugiego człowieka,
wysokie pryncypia
w zakresie moralności i etyki
zawodowej,
pozyskanie szacunku
i zaufania dzieci i ich rodziców,
zgodność zachowania
z głoszonymi zasadami
(co mówię, to czynię).
10. Określić efekty braku B P a
realizacji potrzeby miłości,
akceptacji i troski w wieku
niemowlęcym.
11. Wskazać główną cechę A P d
skutecznego opiekuna.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
12. Scharakteryzować zmiany B P b
ilościowe.
13. Wyjaśnić pojęcie dynamizmu. B P Dynamizmem jest każdy
nawyk w formie postawy,
uczucia i działania.
14. Scharakteryzować pojęcie B P Charakterystyczną cechą
grupy społecznej. grupy społecznej jest
realizacja wspólnych celów
poprzez zaspokojenie potrzeb
w oparciu o ustalone normy,
np. współpracy,
współdziałania, wzajemnego
zaufania.
15. Wymienić podstawowe C PP obserwacja,
metody poznawania psychiki eksperyment,
człowieka. testy psychologiczne,
ankiety,
wywiad z dzieckiem,
wywiad środowiskowy,
kwestionariusz,
analiza działania
i wytworów
dziecka,
analiza dokumentacji,
elementy
metod statystycznych.
16. Scharakteryzować D PP Samoświadomość, to
umiejętności, poprzez które umiejętność odróżniania:
wyraża się samoświadomość. własnych doznań i przeżyć
od spostrzeżeń,
myśli od uczuć,
tego, co wiem, od tego,
czego się domyślam,
oczekiwań i lęków od
rzeczywistości,
cech istotnie posiadanych od
pożądanych.
17. Wymienić zachowania C PP integracja i spójność
konstruktywne wszystkich struktur osobowych,
charakteryzujÄ…ce opiekuna do podporzÄ…dkowanych
dziecka. i współpracujących ze strukturą
ja
wysoki poziom moralności
i odpowiedzialności za
powierzone dziecko,
przygotowanie
psychologiczne i pedagogiczne,
wysoka kultura osobista,
takt, spontaniczność, miła
i sympatyczna
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
powierzchowność, dar
rozumienia i odczuwania
potrzeb dzieci.
18. Wymienić przyczyny D PP niedorozwój wyższych
powodujące socjopatyzację dynamizmów rozwojowych,
osobowości. głównie dynamizmu wartości
i interakcyjnej zależności,
trudności w odróżnieniu
subiektywnych jednostkowych
potrzeb od potrzeb
obiektywnych,
trudności w rozwoju
samoświadomości.
19. Wskazać różnice między C PP Wrażenie polega na
bezpośrednimi wrażeniem odzwierciedlaniu pojedynczej
a spostrzeżeniem. własności zmysłowej
działającej na nasze receptory,
jak np.: barwa, kształt,
twardość,...
W spostrzeżeniu
odzwierciedlamy obiekty
w świadomości jako całość,
np. kwadrat, budynek żłobka,...
20. Podać przyczyny powodujące C PP brak miłości i bliskości
neurotyzację osobowości przez rodziców,
dziecka. niezrozumienie
obiektywnych potrzeb dziecka,
folgowanie zachciankom
dziecka.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z kryteriami punktowania
i oceniania.
4. Przeprowadz z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5. Omów z uczniami zasady wypełniania karty odpowiedzi.
6. Podaj i zapisz na tablicy czas zakończenia pracy ucznia z zestawem zadań.
7. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
8. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań.
9. Sprawdz prace. NanieÅ› punkty na kartÄ™ odpowiedzi.
10. Wykonaj analizę statystyczną i opisową wyników sprawdzianu oraz analizę logiczną
i statystyczną zestawu zadań.
11. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
12. Opracuj wnioski do dalszej pracy.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących problemów z charakteryzowaniem psychofizycznych
i społecznych aspektów rozwoju człowieka.
Zadania: 10, 11, 12 sÄ… to zadania wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz jest
prawidłowa; zadania pozostałe (od 1 do 9 i od 13 do 20) to zadania otwarte i należy
udzielić krótkiej odpowiedzi.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz znakiem X
(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz prawidłową),
w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedz w wyznaczone pole.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na pózniej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania: 15 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 90 min.
Powodzenia !
Materiały dla ucznia:
instrukcja,
zestaw zadań testowych,
karta odpowiedzi.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
ZESTAW ZADAC TESTOWYCH
1. Wymień kierunki psychologii.
2. Wymień fazy procesów pamięci.
3. Wymień dwa podstawowe kierunki rozwoju.
4. Wyjaśnij istotę zmian jakościowych.
5. Wymień kryteria podziału rozwoju na okresy.
6. Zdefiniuj procesy emocjonalne.
7. Wyjaśnij pojęcie motywu.
8. Scharakteryzuj osobowość.
9. Wymień etapy stopniowego zdobywania autorytetu zawodowego opiekuna społecznego.
10. Brak realizacji potrzeby miłości, akceptacji i troski w wieku niemowlęcym:
a) opóznia rozwój biologiczny i umysłowy doprowadzając do choroby sierocej,
b) uodparnia dziecko na przyszłe trudności,
c) hartuje organizm,
d) przyspiesza rozwój charakteru.
11. Skuteczny opiekun:
a) naciska na staranne wykonywanie poleceń przez dziecko,
b) kontroluje, aby dokładnie odwzorowało zadanie,
c) troszczy się głównie o dyscyplinę i porządek w grupie,
d) razem z dzieckiem skupia się na uwalnianiu jego sił rozwojowych.
12. Zmianami ilościowymi są:
a) zwyrodnieniowe zmiany kośćca związane z wypadaniem zębów,
b) zmiany rozwojowe dotyczące przyrostu wagi, pojemności płuc, ostrości wzroku,
ilości słów, zasobu pojęć, itp.
c) zmiany procentowe lokat finansowych na koncie osobistym,
d) zmiany procentowe środków finansowych firmy,
13. Wyjaśnij pojęcie: dynamizm.
14. Scharakteryzuj pojęcie: grupa społeczna.
15. Wymień podstawowe metody poznawania psychiki człowieka.
16. Scharakteryzuj umiejętności, poprzez które wyraża się samoświadomość.
17. Wymień zachowania konstruktywne charakteryzujące opiekuna do dziecka.
18. Wymień przyczyny powodujące socjopatyzację osobowości.
19. Wskaż różnice między wrażeniem a spostrzeżeniem.
20. Podaj przyczyny powodujące neurotyzację osobowości dziecka.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Charakterystyka psychofizycznych i społecznych aspektów rozwoju
człowieka
Zakreśl lub wpisz poprawną odpowiedz
Numer Odpowiedz Punkty
zadania
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13.
14.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Razem:
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
57
8. LITERATURA
1. Aronson E., Wilson T., Akert M.: Psychologia społeczna. Zysk i S-ka, Poznań 1997
2. Chłopkiewicz M.: Osobowość dzieci i młodzieży. PWN, Warszawa 1988
3. Chomczyńska Miliszkiewicz M., Pankowska D.: Polubić szkołę. Ćwiczenia grupowe
do pracy wychowawczej. WSiP, Warszawa 1995
4. Dziedzic A., Pichalska J., Świderska E.: Drama na lekcjach języka polskiego. WSiP,
Warszawa 1995
5. Faber A., Mazlish E.: Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały? Jak słuchać, żeby dzieci do
nas mówiły? Media Rodzina of Poznań, Poznań 1993
6. Goleman D.: Inteligencja emocjonalna. Media Rodzina of Poznań, Poznań 1997
7. Grondas M.: Rozwjanie umiejętności wychowawczych. Materiały dla nauczycieli
i dyrektorów szkół. Społeczne Towarzystwo Oświatowe, Kraków 2004
8. Hamer H.: Rozwój umiejętności społecznych. Jak skuteczniej dyskutować
i współpracować. Veda, Warszawa 1999
9. Hilgard R.E.: Wprowadzenie do psychologii. PWN, Warszawa 1967
10. Hurlock E.B.: Rozwój dziecka. PWN, Warszawa 1985
11. Jak żyć z ludzmi (Umiejętności interpersonalne). Program profilaktyczny dla młodzieży.
Ćwiczenia grupowe. MEN, Warszawa 1997
12. Jankowski K.: Od psychiatrii biologicznej do humanistycznej. PIW, Warszawa 1975
13. Jeffrey S., Tuner D., Helms B.: Rozwój człowieka. WSiP, Warszawa 1999
14. Kępiński A.: Melancholia. PZWL, Warszawa 1985
15. Maslow A.: Teoria hierarchii i potrzeb, w: Problemy osobowości i motywacji
w psychologii amerykańskiej. Reykowski J. (opr.), PWN, Warszawa 1964
16. Nowy Leksykon. PWN, Warszawa 1998
17. Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Wydawnictwo Żak, Warszawa 1992
18. Ostrowska K.: W poszukiwaniu wartości. GWP, Gdańsk 2000
19. Przetacznik Gierowska M., Makiełło Jarża G.: Podstawy psychologii ogólnej. WSiP,
Warszawa 1989
20. Szewczuk W.: Atlas psychologiczny. PWN, Warszawa 1976
21. Vasta R., Haith M.M., Miller S.A.: Psychologia dziecka, WSiP, Warszawa 1995
22. Vopel K.W.: Witajcie oczy. Gry i zabawy ruchowe dla dzieci w wieku od 3 do 6 lat.
Część 3. Jedność, Kielce 1999
23. WÅ‚odarski Z., Matczak A.: Wprowadzenie do psychologii. WSiP, Warszawa 1998
24. Wojtyła K.: Miłość i odpowiedzialność. Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2001
25. Zimbardo P.G.: Psychologia i życie. PWN, Warszawa 1994
Czasopisma:
Poradnik Wychowawcy
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
58
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
opiekunka dzieciecaQ3[01] o1 03 nopiekunka dzieciecaQ3[01] o1 04 uopiekunka dzieciecaQ3[01] o1 05 nopiekunka dzieciecaQ3[01] o1 06 uopiekunka dzieciecaQ3[01] o1 04 nopiekunka dzieciecaQ3[01] o1 06 nopiekunka dzieciecaQ3[01] o1 05 uopiekunka dzieciecaQ3[01] o1 02 uopiekunka dzieciecaQ3[01] z1 03 nopiekunka dzieciecaQ3[01] z2 03 nopiekunka dzieciecaQ3[01] z3 03 uopiekunka dzieciecaQ3[01] z3 01 nopiekunka dzieciecaQ3[01] z1 01 nopiekunka dzieciecaQ3[01] z3 02 uopiekunka dzieciecaQ3[01] z2 02 uwięcej podobnych podstron