2011-10-15
Wstęp do farmakoterapii
Wstęp do farmakoterapii
Wstęp do farmakoterapii
Wstęp do farmakoterapii
Wstęp do farmakoterapii
Wstęp do farmakoterapii
Wstęp do farmakoterapii
Wstęp do farmakoterapii
chorób nowotworowych
chorób nowotworowych
chorób nowotworowych
chorób nowotworowych
chorób nowotworowych
chorób nowotworowych
chorób nowotworowych
chorób nowotworowych
Grzegorz Grześk
Grzegorz Grześk
Grzegorz Grześk
Grzegorz Grześk
Grzegorz Grześk
Grzegorz Grześk
Grzegorz Grześk
Grzegorz Grześk
Pacjent z chorobą
nowotworową
" Dostępne obecnie metody lecznicze
pozwalają na wyleczenie około 50%
pacjentów z chorobą nowotworową
" Rozpoznanie choroby
nowotworowej jest możliwe tylko na
podstawie badania
histopatologicznego tkanki.
" W niektórych przypadkach
dopuszczalne jest rozpoznanie na
podstawie badania cytologicznego.
Cechy nowotworu
złośliwego
" Autonomia
" Inwazyjność
" Zdolność tworzenia przerzutów
1
2011-10-15
Genetyka nowotworów
" Najważniejszą cechą wszystkich
nowotworów jest ich pochodzenie od
jednej komórki.
" Powstanie nowotworu jest związane z
zaburzeniami DNA powodującymi
niepohamowaną proliferację komórki.
" Istnieje możliwość przenoszenia genów
przez wirusy  szczególnie wirusy
zawierające jednoniciowe RNA  np.
HTLV-I wywołujący chłoniaka T-
komórkowego.
Fakty wskazujące na mutację
Fakty wskazujące na mutację
jako czynnik wywołujący
jako czynnik wywołujący
chorobę nowotworową
chorobę nowotworową
" Guzy nowotworowe mają charakter klonalny
" Niektóre nowotwory wykazują mendlowski typ
dziedziczenia
" DNA pochodzące z komórek nowotworowych może w
pewnych warunkach powodować przemianę nowotworową
" Wiele guzów wykazuje mutacje somatyczne onkogenów
i/lub genów supresorowych
" Większość karcinogenów jest mutagenami
" Defekty systemu reperacyjnego DNA zwiększają ryzyko
przemiany nowotworowej
" W nowotworach obserwuje się nawracające zmiany
położenia chromosomów w miejsca genów
zaangażowanych w kontrolę wzrostu komórkowego
Progresja nowotworu
" Obraz prawidłowy
" Hiperplazja
" Rak in situ
" Inwazja angiogeneza
" Powstawanie przerzutów.
2
2011-10-15
Etapy postępowania
" Ustalenie rozpoznania
" Stopniowanie (staging)
" Leczenie
Zasady leczenia
nowotworów
Sukces leczenia w dużej mierze
warunkuje właściwa współpraca
pomiędzy lekarzem ustalającym
rozpoznanie wstępne (lekarzem
pierwszego kontaktu) i
specjalistami odpowiedzialnymi za
właściwy proces leczenia:
 Chirurg
 Radioterapeuta
 Onkolog kliniczny
 Farmakolog kliniczny
Zasady
I
I
I
I
I
I
I
I
Farmakoterapii
" Leczenie choroby należy
rozpoczynać jak najwcześniej po
ustaleniu rozpoznania, gdyż:
 mniejsza masa nowotworu
 większa pula komórek dzielących się
jednoczasowo
a więc:
 lepsza penetracja leku
 większa wrażliwość na CHT
3
2011-10-15
Zasady
II
II
II
II
II
II
II
II
Farmakoterapii
" Należy dążyć do zniszczenia
maksymalnej liczby komórek
nowotworowych.
" Ideałem byłoby zniszczenie
wszystkich komórek
nowotworowych, gdyż każda z
nich może zapoczątkować
wznowę.
Zasady
III
III
III
III
III
III
III
III
Farmakoterapii
" Farmakoterapia powinna opierać
się na podawaniu leków w
maksymalnych tolerowanych
dawkach , stosowanych w
określonej sekwencji i z
określonymi przez schemat
leczenia przerwami.
Zasady
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
Farmakoterapii
" Należy dążyć do niszczenia tkanki
nowotworowej z maksymalnym
oszczędzeniem prawidłowych
tkanek gospodarza.
4
2011-10-15
Zasady
V
V
V
V
V
V
V
V
Farmakoterapii
" Uwzglednienie wpływu cytostatyków
na cykl komórkowy
 Fazy cyklu komórkowego
 Fazy cyklu komórkowego:
" G1 - faza wzrostu
" G1 - faza wzrostu, następująca po mitozie
(wzrost i różnicowanie komórki. Ilość DNA w
komórce pozostaje stała, następuje
transkrypcja i translacja
" S  faza syntezy DNA
" S  faza syntezy DNA  zdwojenie materiału
genetycznego i przygotowanie do podziału
" G2  faza wzrostu
" G2  faza wzrostu
" M  faza mitozy
" M  faza mitozy
Zasady
V
V
V
V
V
V
V
V
Farmakoterapii
" Uwzglednienie wpływu cytostatyków na
cykl komórkowy
 Po mitozie komórki potomne mogą
 Po mitozie komórki potomne mogą
dołączyć do jednej z trzech populacji
dołączyć do jednej z trzech populacji:
" komórki nieklonogenne, nieproliferujące 
komórki które opuściły cykl podziałowy,
ulegające różnicowaniu i dojrzewaniu.
" komórki klonogenne, proliferujące 
ponawiające cykl komórkowy.
" komórki klonogenne, nieproliferujące  w fazie
spoczynkowej G0  w określonych warunkach
zdolne do ponowienia cyklu komórkowego.
Zasady
V
V
V
V
V
V
V
V
Farmakoterapii
" Uwzglednienie wpływu cytostatyków
na cykl komórkowy
 Pod względem ingerencji w cykl
 Pod względem ingerencji w cykl
komórkowy
komórkowy, leki przeciwnowotworowe
można podzielić na:
" nieswoiste
" nieswoiste  działające w dowolnej fazie
cyklu
" swoiste dla cyklu
" swoiste dla cyklu  działające na komórki
znajdujące się w cyklu komórkowym, słabiej
na komórki znajdujące się w fazie G0
" swoiste dla fazy
" swoiste dla fazy  działające na komórki
znajdujące się w okreslonej fazie cyklu
komórkowego.
5
2011-10-15
Zasady
V
V
V
V
V
V
V
V
Farmakoterapii
" Uwzglednienie wpływu cytostatyków
na cykl komórkowy
 Dla skuteczniejszego wykorzystania
efektów terapeutycznych stosuje się
metody synchronizacji i mobilizacji
synchronizacji mobilizacji:
" mobilizacja  indukowanie przejścia
komórek z fazy G0 do cyklu komórkowego
" synchronizacja   zatrzymanie jak
największej liczby komórek w określonej
fazie cyklu komórkowego na krótki czas
celem uzyskania synchronizacji kolejnej fazy
cyklu komórkowego.
Zasady
VI
VI
VI
VI
VI
VI
VI
VI
Farmakoterapii
" Uwzględnienie rodzaju, lokalizacji, typu,
charakteru wzrostu nowotworu.
 Wraz ze wzrostem zmniejsza się odsetek komórek
dzielących się i znajdujących się w cyklu
komórkowym, zwiększa się natomiast liczba
komórek znajdujących się w fazie G0.
" Schematy leczenia są zróżnicowane:
 CHT może być podstawową metodą leczniczą
 CHT może być metodą wspomagającą
Zasady
VII
VII
VII
VII
VII
VII
VII
VII
Farmakoterapii
" Prowadzenie terapii
wspomagającej i ochronnej:
 prowadzenie postępowania
objawowego którego celem jest
wyrównywanie wszelkich zjawisk
patologicznych wynikających z
samej choroby i/lub prowadzonego
leczenia
6
2011-10-15
Zasady
VIII
VIII
VIII
VIII
VIII
VIII
VIII
VIII
Farmakoterapii
" Stosowanie schematów terapii
wielolekowej
wielolekowej.
" Warunki:
" Warunki:
1. każdy ze stosowanych leków powinien być
skuteczny także stosowany pojedynczo
2. leki powinny różnić się mechanizmem
działania, punktem uchwytu w metabolizmie i
cyklu komórkowym
3. leki powinien cechować synergizm
4. objawy uboczne nie powinny się kumulować
lub występować w jednakowym czasie.
Zasady
IX
IX
IX
IX
IX
IX
IX
IX
Farmakoterapii
" Przestrzeganie zasad
chronofarmakologii:
 Zarówno metabolizm leków jak i
aktywność podziałowa komórek
może zmieniać się w ciągu doby.
Dlatego odpowiednie dobranie pory
podania leków zmniejsza
toksyczność i poprawia tolerancję i
skuteczność leczenia.
Zasady
X
X
X
X
X
X
X
X
Farmakoterapii
" Stosowanie terapii
monitorowanej:
 Ze względu na wymóg uzyskania
maksymalnej skuteczności i
bezpieczeństwo chorego zaleca się
monitorowanie stężenia niektórych
leków np. MTX stosowany w
dużych dawkach.
7
2011-10-15
Odpowiedz
różnych typów
nowotworów na CHT
" Możliwość wyleczenia " Znaczący wpływ CHT na
przebieg choroby
 ALL
 Rak odbytu
 AML
 Rak pęcherza moczowego
 Ewing sarcoma
 Rak piersi
 Rak kosmówkowy
 CLL
 Ziarnica złośliwa
 CML
 Chłoniaki nieziarnicze  Białaczka
włochatokomórkowa
 Chłoniak Burkitta
 Nowotwory głowy i szyi
 Rozsiany chłoniak
 Rak płuc 
wielkokomórkowy
drobnokomórkowy
 Mieszany chłoniak
 Szpiczak plazmocytowy
grudkowy
 Chłoniaki nieziarnicze
 Chłoniak
 Chłoniaki grudkowe
limfoblastyczny
 Rak jajnika
 Rhabdomyosarcoma
 Rak jądra
 Guz Wilmsa
Odpowiedz
różnych typów
nowotworów na CHT
" Niewielki wpływ CHT na " Skuteczne działanie
przebieg choroby CHT adiuwantowej
 Rak szyjki macicy  Rak piersi
 Rak jelita grubego  Rak jelita grubego
(stopień III)
 Rak wątroby
 Mięsak kości
 Mięsak Kaposiego
 Rak janika (stopień III)
 Rak płuc
niedrobnokomórkowy  Rak jądra
 Czerniak złośliwy
 Rak trzustki
 Rak gruczołu
krokowego
 Mięsak tkanek
miękkich
CHT
" Pule komórek
 Nieklonogenne
 Klonogenne
" Proleferujące
" Nieproliferujące
 Martwe
8
2011-10-15
CHT - efekty
" Kompletna remisja
" Częściowa remisja (zmniejszenie
masy guza o min. 50%)
" Brak reakcji
" Progresja choroby
Okresy CHT
" Indukcja  intensywne leczenie
którego celem jest osiągnięcie
remisji
" Konsolidacja  służy stabilizacji
remisji
" Podtrzymujące   utrwalające
remisję
 Ciągłe długotrwałe podawanie leków
 Powtarzalne cykle lecznicze
(reindukcje)
Leki alkilujące
" Posiadają zdolność przenoszenia
rodników aklilowych na DNA. Związki
posiadające dwie grupy alkilowe mogą
powodować reakcje krzyżowe
pomiędzy dwoma niciami DNA
" Przykłady:
Cyklofosfamid (Endoxan), Thiotepa,
Melfalan (Alkeran), Chlorambucyl
(Leukeran), Busulfan (Myleran)
Cisplatyna, Karboplatyna, Karmustyna
(BCNV), Lomustyna (CCNV)
9
2011-10-15
Leki alkilujące
" Hamowaniu ulega replikacja
kwasów nukleinowych oraz proces
mnożenia się komórek.
" Leki alkilujące działają w sposób
swoisty dla cyklu lecz
niespecyficznie dla fazy.
Leki alkilujące
" Cyklofosfamid - aktywowany w
wątrobie, wskazany w leczeniu wielu
postaci nowotworów takich jak:
 przewlekłe białaczki limfatyczne i
szpikowe,
 chłoniaki złośliwe ziarnicze i nieziarnicze,
 szpiczak mnogi,
 guzy lite jak:
" rak jajnika,
" sutka,
" drobnokomórkowy rak oskrzeli,
" siatkówczak,
" nasieniak.
Leki alkilujące
" Cyklofosfamid znalazł swoje
zastosowanie także w leczeniu chorób
o podłożu autoimmunologicznym jak:
 reumatoidalne zapalenie stawów,
 łuszczycowe zapalenie stawów,
 toczeń układowy,
 sklerodermia,
 zespół nerczycowy,
 autoimmunologiczne niedokrwistości
hemolityczne.
10
2011-10-15
Leki alkilujące
" Lekiem o podobnym działaniu lecz
stosowanym głównie w chemioterapii
paliatywnej jest trofosfamid.
" Związkiem alkilującym o dość dużym
powinowactwie do układu
białokrwinkowego jest busulfan.
 Stosowany jest on przede wszystkim w
leczeniu przewlekłych białaczek
szpikowych.
Leki alkilujące
" Charakterystycznym działaniem
niepożądanym cyklofosfamidu i
trofosfamidu jest obok działania
mielotoksycznego i zmian zapalnych w
obrębie śluzówek przewodu pokarmowego
krwotoczne zapalenie pęcherza
moczowego. Jest ono następstwem
oddziaływania na nabłonek przejściowy
dróg moczowych toksycznego metabolitu -
akroleiny.
" W celu zwalczania działania
urotoksycznego stosuje się 2-
merkaptoetanosiarczan sodu (mesna)
tworzący z akroleiną nieaktywny kompleks.
Leki alkilujące
" W leczeniu guzów litych: raka jajnika,
szyjki macicy, jądra, pęcherza
moczowego zastosowanie znalazły
leki z grupy leków alkilujących -
kompleksy platyny: karboplatyna i
cisplatyna (obok leczenia 5-
fluorouracylem).
11
2011-10-15
Leki alkilujące
" Podstawowym działaniem
niepożądanym cis-platyny jest
działanie nefrotoksyczne oraz bardzo
sine działanie emetogenne.
" Działania neurotoksyczne i
emetogenne karboplatyny są słabiej
wyrażone, natomiast wśród działań
niepożądanych dominuje działanie
mielotoksyczne.
Leki alkilujące
" Cytostatykiem alkilującym o
selektywnym działaniu na rozplem
granulocytów jest busulfan.
" Lek jest stosowany głównie w
leczeniu przewlekłych zespołów
mieloproliferacyjnych  jest lekiem z
wyboru w leczeniu przewlekłej
białaczki szpikowej, czerwienicy
prawdziwej, napłytkowości
samoistnej.
Leki alkilujące
" Działaniami niepożądanymi poza
działaniem mielotoksycznym i
działaniem na śluzówki przewodu
pokarmowego jest działanie
pulmonotoksyczne oraz choroba
okluzyjna żył wątrobowych.
12
2011-10-15
Leki alkilujące
" Kolejnymi istotnymi w farmakoterapii
cytostatykami alkilującymi są melfalan i
chlorambucyl.
" Melfalan jest stosowany w leczeniu
szpiczaka mnogiego, raka jajnika, raka
piersi czy czerwienicy prawdziwej.
" Wykazuje niepożądane działania
mielotoksyczne, neurotoksyczne i
działanie toksyczne na śluzówki
przewodu pokarmowego.
Leki alkilujące
" Chlorambucyl znalazł zastosowanie w
leczeniu ziarnicy złośliwej, niektórych
typów chłoniaków nieziarniczych,
przewlekłej białaczki limfatycznej, a
także raka jajnika i raka sutka.
Leki alkilujące
" Poza działaniem mielotoksycznym i
działaniem toksycznym na śluzówki
przewodu pokarmowego występują
działania hepatotoksyczne oraz
ryzyko wystąpienia śródmiąższowego
zapalenia płuc.
13
2011-10-15
Antybiotyki
" Jest to grupa leków o działaniu
antybakteryjnym i cytostatycznym.
" Leki wiążą się z DNA i hamują
syntezę RNA, poza tym hamują
aktywność topoizomerazy II.
Działają więc najsilniej swoiście w
fazie syntezy materiału
genetycznego.
Antybiotyki
" Antracykliny (Antrachinony):
Doksorubicyna (Adriamycyna,
Adriblastyna), Daunorubicyna,
epirubicyna, idarubicyna,
aklambicyna, zorubicyna,
Mitoksantron
" Bleomycyna
" Aktynomycyna D (Dactinomycin)
" Mitomycyna
Antybiotyki
" Aktinomycyny stosowane są w
leczeniu mięsaków Ewinga,
rabdomyosarcoma, raków jądra,
kosmówczaków, czerniaka
złośliwego.
" Antracykliny stosowane są szeroko
w leczeniu ostrych białaczek
limfoblastycznych, czy w zaostrzeniu
blastycznym białaczek przewlekłych.
14
2011-10-15
Antybiotyki
" Ograniczeniem dla stosowania
antracyklin jest działanie
kardiotoksyczne leków.
" Już dawka sumaryczna powyżej 150
mg/m2 powierzchni ciała może
prowadzić do znaczącego obniżenia
frakcji wyrzutowej, co w obecności
już istniejącej niewydolności serca
może prowadzić do wyraz
nej
progresji tego schorzenia.
Antybiotyki
" Niezbędne jest monitorowanie leczenia
badaniami ECHO i EKG.
" Zapobiegać działaniu
kardiotoksycznemu można poprzez
podawanie desrazoksanu (Cardioxan),
wiążącego jony żelaza
wenątrzkomórkowego i zapobegającego
tworzeniu toksycznych kompleksów
antracyklin z żelazem.
Antybiotyki
" Słabiej działanie kardiotoksyczne jest
wyrażone w przypadku syntetycznych
antybiotyków cytostatycznych jak
mitoksatron i amsakryna i głównym
działaniem niepożądanym jest tutaj
działanie mielotoksyczne.
15
2011-10-15
Antybiotyki
" Bleomycyna jest antybiotykiem
stosowanym w leczeniu nowotworów
jądra, piersi, jajnika, przełyku, krtani itd.
" Istotnym objawem niepożądanym jest
zwłóknienie płuc, które może
dodatkowo ograniczyć rezerwę
oddechową.
" Zwłóknieniu płuc zapobiega częściowo
prowadzona sterydoterapia.
Antybiotyki
" Lekiem, który znalazł szerokie
zastosowanie w leczeniu raka pęcherza
moczowego, trzustki, żołądka, przełyku
jest antybiotyk mitamycyna.
" Może być stosowany zarówno dożylnie,
jak i w postaci wlewek dopęcherzowych
w przypadku leczenia raka pęcherza
moczowego
Inhibitory mitozy
" Leki hamujące metafazę (winkrystyna,
winblastyna, windezyna, winorelbina,
wintropol, winksaltyna)  zahamowanie
mitozy w fazie G2 i M.
" Inhibitory topoizomerazy I 
(Captothecin, Topothecan,
Irinothecan).
" Inhibitory topoizomerazy II = gyrazy
(etopozyd, tenipozyd)
" Taksoidy (taksany)  paklitaksel,
docetaksel
16
2011-10-15
Leki hamujące metafazę
" Inhibitory mitozy hamują funkcję
wrzeciona kariokinetycznego poprzez
wiązanie z tubuliną, wstrzymując
proces podziałowy na etapie metafazy.
" Są lekiami swoistymi dla fazy.
" Przedstawicielami grupy są alkaloidy
barwinka: winblastyna i winkrystyna.
Leki hamujące metafazę
" Głównymi wskazaniami do stosowania
winblastyny jest zaostrzenie blastyczne
przewlekłej białaczki szpikowej, chłoniaki,
czerniak złośliwy, rak piersi, nowotwory
OUN.
" Najczęściej obserwowane są działania
niepożądane ze strony szpiku oraz układu
nerwowego (polineuropatia obwodowa, a
także polineuropatia wegetatywna,
szczególnie silnie wyrażona w przypadku
winkrystyny).
Inhibitory topoizomerazy
" Inhibitory topoizomerazy są lekami
hamującymi funkcję topoizomerazy, enzymu
odpowiedzialnego za odwracalne
przerywanie nici DNA na czas replikacji.
" Wadą inhibitorów topoizomerazy jest
stosunkowo częste, szczególnie w
przypadku inhibitorów topoizomerazy II,
generowanie nowotworów wtórnych -
głownie ostrych białaczek.
" Inhibitory topoizomerazy I np. topotekan,
czy irinotekan stanowią skuteczniejszą
alternatywę w leczeniu guzów litych, głównie
jamy brzusznej.
17
2011-10-15
Inhibitory topoizomerazy
" Topotekan jest stosowany w leczeniu
raka jajnika przy nieskuteczności
terapii z użyciem 5-fluorouracylu,
" Irinotekan jest stosowany w połaczeniu
z 5-fluorouracylem i kwasem
folinowym u pacjentów z rakiem jelita
grubego lub w monoterapii po
niepowodzeniu leczenia 5-
fluorouracylem.
Inhibitory topoizomerazy
" Charakterystyczne działania
niepożądane obserwuje się ze strony
przewodu pokarmowego.
" W przypadku topotekanu są to
zapalenia błony śluzowej jelita.
" W przypadku irinotekanu  opóz
niona
biegunka zależna od dawki leku.
Inhibitory topoizomerazy
" Szersze zastosowanie znalazł etopozyd czy
tenipozyd  inhibitor topoizomerazy II. Lek
stosowany jest w leczeniu raka jądra,
drobnokomórkowym raku oskrzela,
chłoniakach, ostrej białaczce
mielomonocytowej i monocytowej.
" Typowym działaniem niepożądanym, obok
działania mielotoksycznego, jest hipotensja.
" Inhibitory topoizomerazy wykazują działanie
synergistyczne w obydwu grupach, oraz z
lekami alkilującymi (głównie pochodnymi
platyny), dlatego stosowane są w terapii
skojarzonej.
18
2011-10-15
Taksoidy
" Taksoidy będące lekami uzyskanymi z
różnych gatunków cisa.
" Paklitaksel i docetaksel stosowane są
w zaawansowanych i opornych
nowotworach jajnika i piersi, czy
czerniaku złośliwym.
Taksoidy
" Działania niepożądane, po uprzednim
zastosowaniu glikokortykosterydów oraz leków
antyhistaminowych celem zmniejszenia
wystąpienia reakcji nadwrażliwości na lek, są
słabo wyrażone i dotyczą w przypadku
paklitakselu głównie działań mielotoksycznych
i neurotoksycznych. Po zastosowaniu
docetakselu może pojawić się
charakterystyczna retencja płynów z
obrzękami obwodowymi i przesiękiem do jam
ciała.
Antymetabolity
" MTX  antagonista kw. foliowego
" 5-FU
" Ara-C  po fosforylacji postać
aktywna  Ara-CTP  inhibitor
polimerazy DNA
" Analogi puryn
 Tioguanidyna
 Azatiopryna i 6MP
 Fludarabina,
chlorodeoksyadenozyna,
deoksykoformycyna
19
2011-10-15
Antymetabolity
Antymetabolity współzawodniczą z
Antymetabolity współzawodniczą z
metabolitami fizjologicznymi o miejsce
metabolitami fizjologicznymi o miejsce
wiązania z enzymem. Efektem jest
wiązania z enzymem. Efektem jest
zaburzenie przemiany materii i w efekcie
zaburzenie przemiany materii i w efekcie
upośledzenie podziałów komórkowych.
upośledzenie podziałów komórkowych.
Działanie ich jest w znacznym stopniu
Działanie ich jest w znacznym stopniu
nieswoiste dla fazy cyklu komórkowego.
nieswoiste dla fazy cyklu komórkowego.
Podstawowymi antymetabolitami są leki
Podstawowymi antymetabolitami są leki
z grupy antagonistów kwasu foliowego,
z grupy antagonistów kwasu foliowego,
których przedstawicielem jest
których przedstawicielem jest
metotreksat.
metotreksat.
Antymetabolity
" MTX stosowany może być w tzw.:
" MTX stosowany może być w tzw.:
  dużych dawkach 1-12 g/m2 powierzchni
  dużych dawkach 1-12 g/m2 powierzchni
ciała,
ciała,
  średnich dawek 0,1  1,0 g/m2
  średnich dawek 0,1  1,0 g/m2
powierzchni ciała i
powierzchni ciała i
  małych dawek 15  50 mg/m2
  małych dawek 15  50 mg/m2
powierzchni ciała.
powierzchni ciała.
" Dawki duże i średnie stosowane są
" Dawki duże i średnie stosowane są
głównie w leczeniu ostrych białaczek,
głównie w leczeniu ostrych białaczek,
chłoniaków, mięsaków i raków
chłoniaków, mięsaków i raków
dotyczących różnych narządów.
dotyczących różnych narządów.
Antymetabolity
Lek w małych dawkach stosowany jest w
Lek w małych dawkach stosowany jest w
leczeniu chorób autoimmunologicznych
leczeniu chorób autoimmunologicznych
oraz w leczeniu przewlekłych i
oraz w leczeniu przewlekłych i
wolnopostepujacych chorób
wolnopostepujacych chorób
rozrostowych u osób w podeszłym wieku.
rozrostowych u osób w podeszłym wieku.
20
2011-10-15
Antymetabolity
" W zależności od stosowanego
" W zależności od stosowanego
schematu chemioterapii lek może być
schematu chemioterapii lek może być
podawany:
podawany:
 dożylnie,
 dożylnie,
 dokanałowo,
 dokanałowo,
 domięśniowo lub
 domięśniowo lub
 doustnie.
 doustnie.
" Podawanie dawek przekraczających
" Podawanie dawek przekraczających
100 mg/dobę wymaga osłonowego
100 mg/dobę wymaga osłonowego
podawania leukoworyny po 24
podawania leukoworyny po 24
godzinach od podania metotreksatu.
godzinach od podania metotreksatu.
Antymetabolity
" Podczas stosowania dawek
" Podczas stosowania dawek
przekraczających 1,5 g/m2 powierzchni
przekraczających 1,5 g/m2 powierzchni
ciała monitorowanie stężenia leku w
ciała monitorowanie stężenia leku w
surowicy krwi jest niezbędne,
surowicy krwi jest niezbędne,
" w przypadku dawek przekraczających
" w przypadku dawek przekraczających
0,8 g/m2 powierzchni ciała terapia
0,8 g/m2 powierzchni ciała terapia
monitorowana jest wskazana.
monitorowana jest wskazana.
Antymetabolity
Podstawowym działaniem niepożądanym
Podstawowym działaniem niepożądanym
jest działanie:
jest działanie:
 mielotoksyczne,
 mielotoksyczne,
 działanie toksyczne na błony śluzowe
 działanie toksyczne na błony śluzowe
przewodu pokarmowego oraz
przewodu pokarmowego oraz
 działanie nefrotoksyczne.
 działanie nefrotoksyczne.
21
2011-10-15
Antymetabolity
" Do antymetabolitów zalicza się także
antagonistów puryn i pirymidyn.
" W leczeniu przewlekłej białaczki
limfatyczniej stosuje się fludarabinę i
pentostatynę,
" kladrybina (2-chloro-2-
deoksyadenozyna) na zastosowanie w
leczeniu białaczki
włochatokomórkowej.
Antymetabolity
W leczeniu ostrych białaczek znalazła
miejsce merkaptopuryna, a także
cytarabina, która także jest stosowana w
przypadku opornych na leczenie
białaczek przewlekłych.
5-fluorouracyl jest kolejnym metabolitem
 podstawowym lekiem w leczeniu
guzów litych  jelita grubego, raków
żołądka, wątroby, gruczołu krokowego,
czy pęcherza moczowego.
Inne
" L-asparaginaza
" Hydroksymocznik
" Dakarbazyna, prokarbazyna
22
2011-10-15
L-asparaginaza
" L-asparaginaza hydrolizuje kwas
asparaginowy do asparaginy prowadzi
do zahamowania wzrostu dzielących się
komórek.
" Lek znalazł zastosowanie przede
wszystkim w leczeniu białaczek i
chłoniaków.
" Najczęściej obserwowane działania
niepożądane to wymioty, działania
hepatotoksyczne, leukopenia, zapalenie
trzustki, a także odczyny alergiczne.
Miltefostyna
" Miltefostyna hamująca aktywność
kinazy proteinowej typu C (PKCi),
stosowana jest w leczeniu
paliatywnym przerzutów raka
piersi do skóry.
Immunoterapia
" Warunek  muszą być obecne
specyficzne dla komórki
nowotworowej antygeny, liczba
komórek musi być wstępnie
zredukowana poniżej 106 (ok.
1mg), układ odpornościowy musi
funkcjonować.
23
2011-10-15
Terapia genowa
" Zastąpienie uszkodzonego genu
" Wbudowaniu genu indukującego apoptozę
" Przeniesienie genu hamującego
" Wbudowanie oligonukleotydów
nonsensownych
" Wbudowywanie genów dla enzymów
niszczących nowotwór
" Wbudowywanie genów cytokin (np. TNF)
" Wyłączenie genów odpowiedzialnych za
powstanie oporności
" Modyfikacji komórek nowotworowych w
celu przygotowania szczepionki
Inne metody
Stosowanie inhibitorów
Stosowanie inhibitorów
angiogenezy
angiogenezy:
 VEGF,
 talidomid,
 angiostatyna,
 endostatyna.
Hormonoterapia
" H. addytywna  podawanie ponadfizjologicznych
dawek hormonu (np. estrogenoterapia chorych na raka
gr. krokowego)
" H. ablacyjna  zahamowanie produkcji hormonu
 Kastracja chirurgiczna (np. rak sutka/gr. krokowego
u pacjentki/ta z uogólnionymi przerzutami 
usunięcie jajników (przed menopauzą)/jąder
 Kastracja farmakologiczna (np. podawanie
analogów Gn-RH chorym na raka gr. krokowego 
Buserelin, Goserelin, Triptorelin, Leuprolide)
" Leczenie antagonistami hormonów
 podanie leków przeciwestrogenowych (tamoksyfen)
lub inhibitorów aromatazy (Formestan, Fadrozol,
Vorozol, Letrozol)  rak sutka w okresie
uogólnionych przerzutów)
 Podanie leków przeciwandrogenowych (actan
cyproteronu, flutaid) u chorych na raka stercza w
okresie uogólnionych przerzutów.
24
2011-10-15
Hormonoterapia
" Wzrost części nowotworów jest uzależniony
od regulacji hormonalnej.
" W miarę redukcji stopnia zróżnicowania
wrażliwość na ten sposób terapii maleje,
gdyż zmniejsza się gęstość receptorów
błonowych.
" Leczenie hormolane nie prowadzi do
wyleczenia, lecz w sposób znaczący
wpływa na przebieg nowotworów jak:
 rak gruczołu krokowego,
 rak piersi,
 jajnika czy
 trzonu macicy.
Hormonoterapia
" Celem prowadzonej terapii jest:
 farmakologiczne zahamowanie
produkcji hormonów (terapia
ablacyjna) lub
 stosowanie hormonów o
przeciwstawnym działaniu (terapia
addycyjna).
" Możliwe jest tez zastosowanie
antagonistów receptorów dla
hormonów.
Hormonoterapia
" Chirurgiczne usunięcie jąder w przypadku
zaawansowanego raka stercza jak i
usunięcie jajników w przypadku
zaawansowanego raka sutka często
prowadzi do wydłużenia przeżycia nawet o
3-5 lat.
" Skuteczność leczenia jest uwarunkowana
zależnością wzrostu guza od aktywacji
receptorów dla testosteronu w przypadku
raka stercza oraz estrogenów w przypadku
komórek raka sutka.
25
2011-10-15
Hormonoterapia
" Stosowanie estrogenów w przypadku
raka stercza sprowadzi do zwiększenia
ryzyka wystąpienia ostrego zespołu
wieńcowego.
" Działania tego pozbawione są
inhibitory wydzielania gonadotropin,
dlatego w paliatywnym leczeniu raka
gruczołu krokowego i raka piersi
znalazły zastosowanie analogi
gonadoliberyny.
Hormonoterapia
" Stosowanie leków w postaci iniekcji
podskórnych, aerozolu donosowego, czy
implantu przy dłuższym stosowaniu
wykazuje działanie antygonadotropowe.
" Podstawowe działania niepożądane obok
ograniczenia popędu płciowego to
uderzenia gorąca.
" Leki te są na tyle skuteczne, że wyparły
wyparły
zarówno estrogeny jak i chirurgiczne
zarówno estrogeny jak i chirurgiczne
usunięcie jąder ze stosowania w leczeniu
usunięcie jąder ze stosowania w leczeniu
raka gruczołu krokowego
raka gruczołu krokowego.
Hormonoterapia
" Leczenie analogami gonadoliberyn
może być dodatkowo rozszerzone o
stosowanie antagonistów androgenów
- bikalutamid i flutamid.
" Ich dołączenie do terapii analogami
gonadotropin dodatkowo zwiększa
czas przeżycia wolnego od choroby o
6-12 miesięcy.
" Działania niepożądane to przede
wszystkim zmniejszenie popędu
płciowego, uderzenia gorąca i
ginekomastia.
26
2011-10-15
Hormonoterapia
" Antyestrogeny (Tamoksyfen) są
stosowane w leczeniu adiuwantowym
raka sutka.
" Podobną skuteczność wykazują
inhibitory aromatazy - kompleksu
enzymatycznego występującego w
tkankach obwodowych.
" Do leków o działaniu odwracalnym
zalicza się aminoglutetimid, a do leków
o działaniu nieodwracalnym formestan,
eksemestan i testolakton.
Hormonoterapia
" Działania niepożądane to obok uderzeń
gorąca wynikających z działania
antyandrogenowego zakrzepica żył
głębokich w przypadku tamoksifenu oraz
zapalenie żył.
" Leczenie to jest szczególnie skuteczne w
przypadku leczenia przerzutowego raka
sutka u kobiet po menopauzie.
" Gestageny wykazują działanie hamujące na
wzrost komórek raka błony śluzowej trzonu
macicy, a także raka piersi, gruczołu
krokowego i nadnerczy.
27