Techniki i umiejętności
Techniki i umiejętności
służące pomaganiu
służące pomaganiu
służące pomaganiu
służące pomaganiu
Wykład 3
Umiejętności pomagania
Umiejętności podstawowe to poszczególne
interwencje i odpowiednia postawa
pomagającego, który powinien przestrzegać
określone wartości;
określone wartości;
Interwencje wraz z uaktywnieniem
czynników leczących w odpowiednich
warunkach, to strategie i procedury
Procedury i strategie tworzą szkoły
terapeutyczne
Systemy terapeutyczne, strategie,
Systemy terapeutyczne, strategie,
interwencje
interwencje
Terapia Terapia
psychoanaliza behawioryzm
poznawcza humanistyczna
Czynniki leczące
Relacja terapeutyczna
Strategie
Kierowanie
interpretacja
klaryfikacja
słuchanie
parafraza
odzwierciedlanieinformowanie
Konfrontacja
Pierwsze spotkanie terapeuty i klienta
Pierwsze spotkanie terapeuty i klienta
ZACHOWANIA KLIENTA ZACHOWANIA TERAPEUTY
ZACHOWANIA KLIENTA ZACHOWANIA TERAPEUTY
Męczę się...! Dlaczego zdecydował się na
Męczę się...! Dlaczego zdecydował się na
Jest mi w życiu niedobrze, bo .... terapię akurat teraz?
Jest mi w życiu niedobrze, bo .... terapię akurat teraz?
Nie daję rady! Czego ode mnie chce?
Nie daję rady! Czego ode mnie chce?
Ciągle powtarzam to samo.... Czy jestem w staniu mu pomóc?
Ciągle powtarzam to samo.... Czy jestem w staniu mu pomóc?
Ciągle powtarzam to samo.... Czy jestem w staniu mu pomóc?
Ciągle powtarzam to samo.... Czy jestem w staniu mu pomóc?
Potrzebuję pomocy! Jak spostrzega swój problem?
Potrzebuję pomocy! Jak spostrzega swój problem?
PODSTAWOWE KOMUNIKATY PODSTAWOWE HIPOTEZY
PODSTAWOWE KOMUNIKATY PODSTAWOWE HIPOTEZY
Potrzebuję więcej zrozumienia, Słyszę, że cierpi z powodu...
Słyszę, że cierpi z powodu...
miłości Nie wiem czego ode mnie oczekuje
Nie wiem czego ode mnie oczekuje
Potrzebuję nowych umiejętności Boję się, czego w nim?
Boję się, czego w nim?
Nie kieruję swoim zachowaniem Jego problem polega na...
Jego problem polega na...
Słuchanie:
Słuchanie:
Złożona werbalna i pozawerbalna umiejętność, a
jej forma musi być dostosowana do wymogów
kulturowych i społecznych
Warunek konieczny adekwatnych do sytuacji i
Warunek konieczny adekwatnych do sytuacji i
trafnych paradygmatycznie interwencji werbalnych,
wskazujących na słuchanie
podstawa nawiązania kontaktu z drugą osobą
Zmienna modyfikująca siłę przymierza
terapeutycznego, ze względu na właściwości
nagradzające, wzmacniające
Komponenty słuchania:
Komponenty słuchania:
odpowiednia pozycja pod względem bliskości - dystansu,
umożliwiająca terapeucie i/lub pacjentowi swobodę w
kontakcie
Swobodna pozycja ciała, skoncentrowana na kontakcie z
Swobodna pozycja ciała, skoncentrowana na kontakcie z
pacjentem/klientem np. lekkie wychylenie się do rozmówcy
Utrzymanie kontaktu wzrokowego dostosowanego do
prowadzonej rozmowy
Gestykulacja dostosowana do  atmosfery spotkania z
pacjentem/klientem i jego temperamentu (wskazana
rozbieżność o 2-3 stopnie)
Błędy w słuchaniu:
Błędy w słuchaniu:
Koncentrowanie się na własnych sprawach (zmęczenie, własne
Koncentrowanie się na własnych sprawach (zmęczenie, własne
problemy...)
problemy...)
oceniające słuchanie, osądzanie, udzielanie rad
oceniające słuchanie, osądzanie, udzielanie rad
filtry przez które przesiewa informacje, b. ważnym z nich jest filtr
filtry przez które przesiewa informacje, b. ważnym z nich jest filtr
kulturowy, im silniejszy tym większe zaburzenia, bo to on decyduje o tym
kulturowy, im silniejszy tym większe zaburzenia, bo to on decyduje o tym
kulturowy, im silniejszy tym większe zaburzenia, bo to on decyduje o tym
kulturowy, im silniejszy tym większe zaburzenia, bo to on decyduje o tym
co uznamy za  normalne
co uznamy za  normalne
etykiety jak filtry, teorie naukowe np. przyjęte nazewnictwo chorób
etykiety jak filtry, teorie naukowe np. przyjęte nazewnictwo chorób
nastawienie na fakty a nie na klienta, nie same pytania informacyjne
nastawienie na fakty a nie na klienta, nie same pytania informacyjne
powtarzanie, nie zagubić się w odpowiedzi?
powtarzanie, nie zagubić się w odpowiedzi?
współczujące słuchanie, w pomocy ma ono ograniczone działanie, rodzi
współczujące słuchanie, w pomocy ma ono ograniczone działanie, rodzi
bowiem poczucie wspólnoty, ale bez przesady
bowiem poczucie wspólnoty, ale bez przesady
Przerywanie klientowi w czasie jego wypowiedzi
Przerywanie klientowi w czasie jego wypowiedzi
Umiejętności pomagania wg Johnsona
Umiejętności pomagania wg Johnsona
Ocena (O)  odpowiedz
wskazuje, że odbiorca osądził, czy
kłopoty nadawcy są słuszne, właściwe, poważne i prawdziwe.
Odbiorca w jakiś sposób daje do zrozumienia, co nadawca może
lub powinien zrobić
lub powinien zrobić
Interpretacja (I)  odpowiedz
wskazuje, że odbiorca chce
nauczyć nadawcę, powiedzieć mu, co ten problem znaczy, co
naprawdę doświadcza bądz
co się z nim dzieje. Odbiorca daje
poznać  wyraz
nie lub subtelnie  co nadawca może lub powinien
myśleć.
Wsparcie (W)  odpowiedz
wskazuje, że zamiarem odbiorcy jest
uspokoić, uśmierzyć, stłumić intensywność uczuć nadawcy.
Odbiorca daje do zrozumienia, że nadawca nie powinien czuć
tego, co czuje.
Umiejętności pomagania wg Johnsona cd.
Umiejętności pomagania wg Johnsona cd.
Badanie (B)  odpowiedz
wskazuje, że odbiorca poszukuje
dalszych informacji, chce wywołać dyskusję lub prowadzić
rozmowę według pewnego planu, zadawać pytania. Daje do
zrozumienia, że nadawca powinien albo może mieć korzyści
zrozumienia, że nadawca powinien albo może mieć korzyści
z rozwijania tematu i dalszej rozmowy.
Rozumienie ( R )  odpowiedz
wskazuje, że odbiorca ma
zamiar jedynie zapytać, czy dokładnie zrozumiał: co nadawca
powiedział, co czuje w związku ze swoimi problemami, i jak
je widzi.
Przykład. Dziewczyna około 20 lat
Przykład. Dziewczyna około 20 lat
Naprawdę nienawidzę swojego ojca. Dlaczego on
mnie tutaj przyprowadził. Zawsze myślałam, że
to dobry i porządny człowiek! Teraz dopiero
to dobry i porządny człowiek! Teraz dopiero
poznałam jego prawdziwe oblicze. Pani też go
pozna. Tylko na początku wydaje się taki miły i
uprzejmy, ale potem...! Nienawidzę! Nienawidzę!
(krzyczy).
Typy odpowiedzi:
Typy odpowiedzi:
1. Powiedz mi, co takiego się wydarzyło? Czy coś się
stało?
2. Słyszę, jak krzyczysz, że go nienawidzisz, chociaż
kiedyś myślałaś, że to dobry człowiek.
kiedyś myślałaś, że to dobry człowiek.
3. Jesteś bardzo wzburzona. Przecież Twój ojciec chce
tylko Twojego dobra.
4. W Twoim wieku często jest się niezadowolonym z
własnych rodziców.
5. Najlepiej, jak porozmawiasz z Ojcem, może wówczas
dojdziecie do porozumienia.
Typy interwencji wg Brammera
Typy interwencji wg Brammera
1. Umiejętności słuchania - postawa i reakcje
słowne
Parafrazowanie  powtórzenie podstawowego
komunikatu przy użyciu podobnych słów, ale w
komunikatu przy użyciu podobnych słów, ale w
krótszej formie.
Klaryfikowanie  sens podstawowego komunikatu
lub sens dwóch, trzech sprzecznych komunikatów.
Sprawdzanie percepcji  powtórzenie w przypadku
bardzo niejasnych komunikatów np. Czy dobrze Cię
rozumiem.....
Umiejętności wspomagające słuchanie:
Umiejętności wspomagające słuchanie:
Parafrazowanie jest metodą przeformułowaniu podstawowego
Parafrazowanie jest metodą przeformułowaniu podstawowego
komunikatu klienta przy użyciu podobnych, lecz zazwyczaj w
komunikatu klienta przy użyciu podobnych, lecz zazwyczaj w
mniejszej ilości słów:
mniejszej ilości słów:
1. Dla pomagającego, parafrazowanie jest przede wszystkim
1. Dla pomagającego, parafrazowanie jest przede wszystkim
sposobem na sprawdzanie jego rozumienia tego, co klient mówi
sposobem na sprawdzanie jego rozumienia tego, co klient mówi
2. Komunikowanie klientowi, że usiłujesz rozumieć jego podstawowe
2. Komunikowanie klientowi, że usiłujesz rozumieć jego podstawowe
przesłanie i że nadążasz za jego werbalną eksploracją
przesłanie i że nadążasz za jego werbalną eksploracją
3. Parafraza może też dotyczyć uczuć
3. Parafraza może też dotyczyć uczuć
4. Parafraza jako podsumowanie, jest również pomocna przy
4. Parafraza jako podsumowanie, jest również pomocna przy
klaryfikowaniu komunikatów o mieszanej lub podwójnej treści
klaryfikowaniu komunikatów o mieszanej lub podwójnej treści
Kroki w formułowaniu parafrazy
Kroki w formułowaniu parafrazy
wsłuchaj się w podstawowy komunikat pacjenta
wsłuchaj się w podstawowy komunikat pacjenta
sformułuj i przedstaw pacjentowi zwięzłe i
sformułuj i przedstaw pacjentowi zwięzłe i
proste podsumowanie podstawowego
proste podsumowanie podstawowego
proste podsumowanie podstawowego
proste podsumowanie podstawowego
komunikatu
komunikatu
obserwuj oznaki ze strony pacjenta lub zażądaj
obserwuj oznaki ze strony pacjenta lub zażądaj
odpowiedzi, która potwierdzi lub zaprzeczy, że
odpowiedzi, która potwierdzi lub zaprzeczy, że
parafraza jest trafna i pomocna w poprawianiu
parafraza jest trafna i pomocna w poprawianiu
rozumienia
rozumienia
Klaryfikowanie
Klaryfikowanie
Stosuje się wówczas, gdy klient podaje sprzeczne ze
Stosuje się wówczas, gdy klient podaje sprzeczne ze
sobą informacje o stosunku do jakiejś osoby,
sobą informacje o stosunku do jakiejś osoby,
przeżywanych uczuciach, odnoszeniu się do sytuacji
przeżywanych uczuciach, odnoszeniu się do sytuacji
czy siebie
czy siebie
czy siebie
czy siebie
Wysłuchaj dwa podstawowe komunikaty
Wysłuchaj dwa podstawowe komunikaty
przekazywane przez klienta
przekazywane przez klienta
Zwerbalizuj je używając podobnej konstrukcji
Zwerbalizuj je używając podobnej konstrukcji
wypowiedzi jak w parafrazie
wypowiedzi jak w parafrazie
Sprawdz
czy klient usłyszał, że mówi o dwóch
Sprawdz
czy klient usłyszał, że mówi o dwóch
sprzecznych uczuciach, oczekiwaniach,
sprzecznych uczuciach, oczekiwaniach,
nastawieniach
nastawieniach
Umiejętności kierowania
Umiejętności kierowania
Pośrednie  pytania otwierające rozmowę, bez wskazania jej
Pośrednie  pytania otwierające rozmowę, bez wskazania jej
kierunku i/lub pytania zachęcające do eksploracji i
kierunku i/lub pytania zachęcające do eksploracji i
odpowiedzialności za tok rozmowy.
odpowiedzialności za tok rozmowy.
Bezpośrednie  pytania skierowane na pewne obszary
Bezpośrednie  pytania skierowane na pewne obszary
Bezpośrednie  pytania skierowane na pewne obszary
Bezpośrednie  pytania skierowane na pewne obszary
funkcjonowania osoby  pytania zachęcające do poszerzenia
funkcjonowania osoby  pytania zachęcające do poszerzenia
świadomości jakiegoś aspektu siebie bądz
wydarzeń.
świadomości jakiegoś aspektu siebie bądz
wydarzeń.
Ogniskowanie (koncentrowanie)  na wybranej przez
Ogniskowanie (koncentrowanie)  na wybranej przez
pomagającego idei lub uczuciu, które zostało uznane za znaczące.
pomagającego idei lub uczuciu, które zostało uznane za znaczące.
Zadawanie pytań  otwarte (Jak tego doświadczasz?), zamknięte
Zadawanie pytań  otwarte (Jak tego doświadczasz?), zamknięte
(Kiedy?, Kto? Jak często? itp.)
(Kiedy?, Kto? Jak często? itp.)
Odzwierciedlanie: cel
Odzwierciedlanie: cel
Zrozumienie przekazu
Zakomunikowanie klientowi, że
postrzega się świat podobnie jak on
postrzega się świat podobnie jak on
Poszerzanie świadomości
Umiejętności odzwierciedlania
Umiejętności odzwierciedlania
Odzwierciedlanie uczuć  nazywanie uczuć, które
Odzwierciedlanie uczuć  nazywanie uczuć, które
przeżywa (manifestuje) osoba w celu możliwości ich
przeżywa (manifestuje) osoba w celu możliwości ich
rozpoznawania przez osobę.
rozpoznawania przez osobę.
rozpoznawania przez osobę.
rozpoznawania przez osobę.
Odzwierciedlanie doświadczeń  szczególnie w
Odzwierciedlanie doświadczeń  szczególnie w
przypadku obserwowanej sprzeczności pomiędzy
przypadku obserwowanej sprzeczności pomiędzy
relacją wydarzeń a mimiką, gestykulacją (stosuj opis
relacją wydarzeń a mimiką, gestykulacją (stosuj opis
tego co widzisz, z powtórzeniem tego co słyszysz!).
tego co widzisz, z powtórzeniem tego co słyszysz!).
Odzwierciedlanie treści  podobne do parafrazy
Odzwierciedlanie treści  podobne do parafrazy
Odzwierciedlenie uczuć zależy od:
Odzwierciedlenie uczuć zależy od:
Umiejętności rozpoznawania przez terapeutę cielesnych,
Umiejętności rozpoznawania przez terapeutę cielesnych,
somatycznych oznak uczuć przeżywanych przez osobę
somatycznych oznak uczuć przeżywanych przez osobę
(Jeśli klient nie rozpoznaje uczuć to pytanie ...Co
(Jeśli klient nie rozpoznaje uczuć to pytanie ...Co
(Jeśli klient nie rozpoznaje uczuć to pytanie ...Co
(Jeśli klient nie rozpoznaje uczuć to pytanie ...Co
czujesz? jest nieefektywne)
czujesz? jest nieefektywne)
Umiejętności rozpoznawania przez terapeutę własnych
Umiejętności rozpoznawania przez terapeutę własnych
uczuć
uczuć
Umiejętności stosownego nazywania uczuć (błędne:
Umiejętności stosownego nazywania uczuć (błędne:
Myślę, że boisz się; poprawne: boisz się)
Myślę, że boisz się; poprawne: boisz się)
Odzwierciedlenie doświadczenia
Odzwierciedlenie doświadczenia
Zauważ sprzeczność między przekazem werbalnym
Zauważ sprzeczność między przekazem werbalnym
(narracją) a zachowaniem, gestykulacją, mimiką
(narracją) a zachowaniem, gestykulacją, mimiką
klienta
klienta
klienta
klienta
Np. gdy klient, uśmiechając się, opowiada o tym,
jak bardzo mu zależy na dziewczynie i
równocześnie zaciska pięści
Najpierw opisz co słyszysz w wypowiedzi, potem
Najpierw opisz co słyszysz w wypowiedzi, potem
dodaj co klient przekazuje pozawerbalnie,
dodaj co klient przekazuje pozawerbalnie,
nazywając także rozpoznawane uczucie
nazywając także rozpoznawane uczucie
Umiejętności konfrontowania  jak
Umiejętności konfrontowania  jak
doświadczasz tego, co dzieje się w relacji
doświadczasz tego, co dzieje się w relacji
Rozpoznawanie swoich uczuć  co dzieje się z Tobą
Rozpoznawanie swoich uczuć  co dzieje się z Tobą
podczas relacji i rozmowy z pacjentem
podczas relacji i rozmowy z pacjentem
(przeciwprzeniesienie)
(przeciwprzeniesienie)
(przeciwprzeniesienie)
(przeciwprzeniesienie)
Opisywanie i dzielenie się uczuciami  Tylko w
Opisywanie i dzielenie się uczuciami  Tylko w
przypadku odpowiedniego poziomu zaufania w relacji
przypadku odpowiedniego poziomu zaufania w relacji
oraz po ocenie możliwości osoby do przyjęcia danego
oraz po ocenie możliwości osoby do przyjęcia danego
komunikatu (model)
komunikatu (model)
Udzielanie informacji zwrotnych  wyrażanie uczuć i
Udzielanie informacji zwrotnych  wyrażanie uczuć i
opinii (opisz zachowanie, a następnie Twoje wrażenie).
opinii (opisz zachowanie, a następnie Twoje wrażenie).
Przeciwwskazania do konfrontacji
Przeciwwskazania do konfrontacji
Terapeuta nie odróżnia uczuć  tu i teraz od emocji
Terapeuta nie odróżnia uczuć  tu i teraz od emocji
wynikających z przeciwprzeniesienia
wynikających z przeciwprzeniesienia
Terapeuta nieadekwatnie rozpoznaje moment, w
Terapeuta nieadekwatnie rozpoznaje moment, w
którym można dokonać konfrontacji np. zbyt
którym można dokonać konfrontacji np. zbyt
wcześnie czy póz
no
wcześnie czy póz
no
wcześnie czy póz
no
wcześnie czy póz
no
Poważne zaburzenia emocjonalne, wysoki poziom
Poważne zaburzenia emocjonalne, wysoki poziom
podejrzliwości i nieufności
podejrzliwości i nieufności
Niski poziom przymierza terapeutycznego
Niski poziom przymierza terapeutycznego
Doświadczanie przez klienta wysokiego poziomu
Doświadczanie przez klienta wysokiego poziomu
stresu lub kryzysu
stresu lub kryzysu
W poprzedzających reakcjach klient daje znać, że
W poprzedzających reakcjach klient daje znać, że
czuje się niezrozumiany
czuje się niezrozumiany
Skutki efektywnej konfrontacji:
Skutki efektywnej konfrontacji:
Terapeuta staje się modelem do naśladowania w
procesie rozpoznawania i przekazywania uczuć
Dzielenie się uczuciami zwiększa znacząco poziom
Dzielenie się uczuciami zwiększa znacząco poziom
zaufania
Dzielenie się uczuciami negatywnymi, bez
przerwania relacji, powoduje poczucie
przyzwolenie do bardziej zróżnicowanych reakcji
w kontaktach z innymi ludz
mi
Umiejętności interpretowania
Umiejętności interpretowania
Metafory
Metafory
Fantazje, bajki
Fantazje, bajki
Fantazje, bajki
Fantazje, bajki
Interpretacja zgodna z założeniami koncepcji
Interpretacja zgodna z założeniami koncepcji
psychologicznej natury człowieka
psychologicznej natury człowieka
Interpretowanie
Interpretowanie
Jest to aktywne wyjaśnianie klientowi znaczenia
zdarzeń, tak aby mógł on uświadomić sobie
motywy własnego postępowania, różne aspekty
motywy własnego postępowania, różne aspekty
własnego Ja, itp.
Interpretowanie może mieć różny charakter w
zależności od paradygmatu: interpretacje
funkcjonalne, genetyczne
Poziomy interpretacji: od parafrazy do interpretacji
genetycznej
Przykład: Byłem wczoraj na przyjęciu, za dużo wypiłem.
Wybuchnąłem płaczem. Płakałem, płakałem. Jestem taki
samotny. Tak mi wstyd.
1. Upiłeś się, płakałeś, teraz Ci wstyd
2. Widzę, że wstydzisz się nadal, gdy opowiadasz o
wczorajszym
3. Masz sobie za złe, że wczoraj straciłeś kontrolę nad sobą
4. Piłeś aż do momentu upicia się. To ci pozwoliło ujawnić
swoje skrywane uczucia, a teraz karzesz się za to, że
pozwoliłeś sobie na takie zachowania
5. Czujesz się tak samotny i zrozpaczony, jak w dzieciństwie,
gdy matka oddawała cię do babci
6. Pragniesz poczuć się znowu w ramionach matki
Umiejętności informowania
Przekazywanie informacji  odpowiadanie na
Przekazywanie informacji  odpowiadanie na
zadane pytania lub przekazywanie informacji
zadane pytania lub przekazywanie informacji
zadane pytania lub przekazywanie informacji
zadane pytania lub przekazywanie informacji
wymaganych etyką zawodową
wymaganych etyką zawodową
Sugerowanie i dzielenie się doświadczeniem 
Sugerowanie i dzielenie się doświadczeniem 
tylko w poradnictwie, czasami w niektórych
tylko w poradnictwie, czasami w niektórych
okolicznościach w interwencji w kryzysie
okolicznościach w interwencji w kryzysie
Umiejętności podsumowania i łączenia
Umiejętności podsumowania i łączenia
tematów
tematów
Wskazywanie na podstawowe tematy rozmowy albo
Wskazywanie na podstawowe tematy rozmowy albo
życiowe
życiowe
życiowe
życiowe
Podsumowanie części lub całej rozmowy
Podsumowanie części lub całej rozmowy
Wskazanie na powtarzający się na kolejnych sesjach
Wskazanie na powtarzający się na kolejnych sesjach
temat
temat