Poznanie służące pomaganiu
Poznanie służące pomaganiu
pomoc bez oporu
pomoc bez oporu
Diagnoza psychologiczna
" Pomoc psychologiczna powinna opierać się na
diagnozie psychologicznej
" Diagnoza psychologiczna obejmuje inne zjawiska
psychiczne i zachowania w zależności od
psychiczne i zachowania w zależności od
paradygmatu
" Diagnoza zaburzeń zachowania a procedury
służące osiągnięciu zdrowia
" Diagnoza całościowa a diagnoza w postępowaniu
pomocowym
INTYTUCJA
INTYTUCJA
kontrakt kontrakt
KLIENT
KLIENT
TERAPEUTA
TERAPEUTA
kontrakt
Kontrakt a setting
Kontrakt a setting
" W procesie terapii zawieranie kontraktu odbywa się po
" W procesie terapii zawieranie kontraktu odbywa się po
postępowaniu diagnostycznym w wyniku, którego
postępowaniu diagnostycznym w wyniku, którego
terapeuta wstępnie określa poziom spełnianych przez
terapeuta wstępnie określa poziom spełnianych przez
klienta kryteriów wymaganych w określonej szkole
klienta kryteriów wymaganych w określonej szkole
klienta kryteriów wymaganych w określonej szkole
klienta kryteriów wymaganych w określonej szkole
terapeutycznej
terapeutycznej
" Kontrakt dotyczy niezbędnych ustaleń, co do rodzaju
" Kontrakt dotyczy niezbędnych ustaleń, co do rodzaju
pomocy psychologicznej, z której klient decyduje się
pomocy psychologicznej, z której klient decyduje się
(lub nie chce/decyduje się) korzystać
(lub nie chce/decyduje się) korzystać
" Setting to ustalenie ram terapii: częstości, czasu sesji,
" Setting to ustalenie ram terapii: częstości, czasu sesji,
odpłatności, czasami okresu trwania terapii i formy
odpłatności, czasami okresu trwania terapii i formy
zakończenia
zakończenia
Pomaganie bez oporu
Pomaganie bez oporu
" We wszystkich szkołach terapii próbuje się
" We wszystkich szkołach terapii próbuje się
odpowiedzieć na pytanie  dlaczego pacjent nie
odpowiedzieć na pytanie  dlaczego pacjent nie
pozwala sobie pomóc?
pozwala sobie pomóc?
" Wskazuje się na opór, czyli mniej lub bardziej
" Wskazuje się na opór, czyli mniej lub bardziej
" Wskazuje się na opór, czyli mniej lub bardziej
" Wskazuje się na opór, czyli mniej lub bardziej
świadome przeciwstawianie się uczestnictwa w
świadome przeciwstawianie się uczestnictwa w
terapii i pracy nad zmianą
terapii i pracy nad zmianą
" z
ródła oporu: pacjent, terapeuta i czasami rodzaj
" z
ródła oporu: pacjent, terapeuta i czasami rodzaj
ukonstytuowanej między nimi relacji
ukonstytuowanej między nimi relacji
KROKI:
KROKI:
pomagania bez oporu wg J. Enright a
pomagania bez oporu wg J. Enright a
1. Rozpoznanie gotowości do wzięcia
1. Rozpoznanie gotowości do wzięcia
odpowiedzialności za podjęcie roli klienta
odpowiedzialności za podjęcie roli klienta
2. Określenie rzeczywistego problemu/celu zmiany
2. Określenie rzeczywistego problemu/celu zmiany
klienta
klienta
klienta
klienta
3. Określenie możliwości osiągnięcia celu zmiany
3. Określenie możliwości osiągnięcia celu zmiany
4. Jakie są konkurencyjne motywy podjęcia terapii
4. Jakie są konkurencyjne motywy podjęcia terapii
osiągnięcia zmiany
osiągnięcia zmiany
5. Stwierdzenie czy ten terapeuta i ta sytuacja osobista
5. Stwierdzenie czy ten terapeuta i ta sytuacja osobista
klienta jest całkowicie odpowiednia do rozpoczęcia
klienta jest całkowicie odpowiednia do rozpoczęcia
terapii
terapii
Rozpoznanie gotowości klienta
Rozpoznanie gotowości klienta - przykład
T: Słucham Pana? Co skłoniło Pana do przyjścia?
K: Żona mi kazała, bo nie może ze mną wytrzymać! lub
Mam problemy ze sobą
T: To może wystarczy, że chwilę tu posiedzimy razem?
K: Nie, bo ona zapyta, czy wszystko Panu powiedziałem,
każe mi się spowiadać i tłumaczyć z każdego szczegółu
T: Zamiast się tłumaczyć lub zmyślać, decydujesz się tu
być i opowiedzieć mi wszystko?
K: Tak, tak. Niech już będzie tak jak ona chce! Tylko, co
ja mam teraz robić? Może zada mi Pan jakieś pytania?
1. Poziom odpowiedzialności za
1. Poziom odpowiedzialności za
podjęcie terapii
podjęcie terapii
" Celem tego etapu jest doprowadzenie klienta do uznania
" Celem tego etapu jest doprowadzenie klienta do uznania
udziału w terapii za własną decyzję, czyli uznania
udziału w terapii za własną decyzję, czyli uznania
możliwości wyboru  na tak lub na nie
możliwości wyboru  na tak lub na nie
" Klient może nie doświadczać potrzeby terapii, ale
" Klient może nie doświadczać potrzeby terapii, ale
" Klient może nie doświadczać potrzeby terapii, ale
" Klient może nie doświadczać potrzeby terapii, ale
powinien uznać wolę bycia w aktualnej sytuacji z
powinien uznać wolę bycia w aktualnej sytuacji z
terapeutą po to aby mógł odpowiedzieć rzetelnie na
terapeutą po to aby mógł odpowiedzieć rzetelnie na
pytanie  Czego po tym spotkaniu oczekuję?
pytanie  Czego po tym spotkaniu oczekuję?
" W trakcie kolejnych spotkań ma szansę rozpoznać swoje
" W trakcie kolejnych spotkań ma szansę rozpoznać swoje
problemy albo zrezygnować z dalszych spotkań (czasami
problemy albo zrezygnować z dalszych spotkań (czasami
zjawia się po jakimś czasie i dopiero wówczas pracuje
zjawia się po jakimś czasie i dopiero wówczas pracuje
nad problemami)
nad problemami)
Pozycja terapeuty w trakcie realizacji
Pozycja terapeuty w trakcie realizacji
kroku 1
kroku 1
" Terapeuta powinien posiadać przekonanie o wolności
" Terapeuta powinien posiadać przekonanie o wolności
wyboru i złudzeniu  przymusu terapii jako
wyboru i złudzeniu  przymusu terapii jako
najlepszego wyjścia z sytuacji, w której znalazł się
najlepszego wyjścia z sytuacji, w której znalazł się
klient
klient
klient
klient
" Terapeuta powinien być wolny od wszelkich
" Terapeuta powinien być wolny od wszelkich
preferencji typu:  Każde odejście klienta to porażka,
preferencji typu:  Każde odejście klienta to porażka,
więc każdy kto przyjdzie powinien zostać
więc każdy kto przyjdzie powinien zostać
" Zaniedbanie lub powierzchowne ustalenie z klientem
" Zaniedbanie lub powierzchowne ustalenie z klientem
kroku 1 powodują ciągły opór, nawet po przejściu do
kroku 1 powodują ciągły opór, nawet po przejściu do
następnych etapów kontraktu
następnych etapów kontraktu
Poziomy pytania o wybór: przykład
Poziomy pytania o wybór: przykład
No, cóż, przecież jestem? Tak, widzę, że jesteś. Ale nie wiem
No, cóż, przecież jestem? Tak, widzę, że jesteś. Ale nie wiem
czy to jest Twój wybór.
czy to jest Twój wybór.
Nie chodzi o to żebyś tu siedział,
Nie chodzi o to żebyś tu siedział,
No przecież nie będę wychodził,
No przecież nie będę wychodził,
bo już przyszedłeś. Pytam czy
bo już przyszedłeś. Pytam czy
jak już przyszedłem!
jak już przyszedłem!
chcesz tu zostać.
chcesz tu zostać.
chcesz tu zostać.
chcesz tu zostać.
Wiem, że  no pewnie wcale nie
Wiem, że  no pewnie wcale nie
No pewnie
No pewnie
znaczy  tak
znaczy  tak
Prawda, same słowa nic nie
Prawda, same słowa nic nie
No dobra, dobra. Przecież nie
No dobra, dobra. Przecież nie
znaczą, jeśli nie ma za nimi
znaczą, jeśli nie ma za nimi
będziemy spierać się o słowa
będziemy spierać się o słowa
Twojej decyzji. Zatem pytam
Twojej decyzji. Zatem pytam
czy decydujesz się zostać?
czy decydujesz się zostać?
2. Określenie rzeczywistego problemu -
2. Określenie rzeczywistego problemu -
celu zmiany klienta
celu zmiany klienta
" Kliencie często skarżą się na problemy, które są
" Kliencie często skarżą się na problemy, które są
społecznie  podzielane czy  uzgodnione np. nadwaga,
społecznie  podzielane czy  uzgodnione np. nadwaga,
brak energii do wykonywania różnych prac, palenie
brak energii do wykonywania różnych prac, palenie
" Klienci nie pracują nad problemami, które są uznawane
" Klienci nie pracują nad problemami, które są uznawane
" Klienci nie pracują nad problemami, które są uznawane
" Klienci nie pracują nad problemami, które są uznawane
społecznie, a nie osobiście doświadczane
społecznie, a nie osobiście doświadczane
" Problem osobiście (prawdziwie) doświadczany to taki,
" Problem osobiście (prawdziwie) doświadczany to taki,
który powoduje cierpienie, poczucie ograniczenia, braku
który powoduje cierpienie, poczucie ograniczenia, braku
wyboru
wyboru
" Pytania sprawdzające: W jaki sposób doświadczasz tego
" Pytania sprawdzające: W jaki sposób doświadczasz tego
(wskazywanego przez klienta) problemu?
(wskazywanego przez klienta) problemu?
Uzgodnienie rzeczywistego problemu:
Uzgodnienie rzeczywistego problemu:
przykład
przykład
T: Co cię skłoniło do umówienia się na spotkanie?
T: Co cię skłoniło do umówienia się na spotkanie?
K: Jestem za gruba, chyba Pani to widzi, mam 160 cm i ważę 85 kg?
K: Jestem za gruba, chyba Pani to widzi, mam 160 cm i ważę 85 kg?
T: Jak to jest dla ciebie problemem?
T: Jak to jest dla ciebie problemem?
K: Rodzice nie dają mi żyć. Włóczą mnie po wszystkich lekarzach.
K: Rodzice nie dają mi żyć. Włóczą mnie po wszystkich lekarzach.
K: Rodzice nie dają mi żyć. Włóczą mnie po wszystkich lekarzach.
K: Rodzice nie dają mi żyć. Włóczą mnie po wszystkich lekarzach.
W końcu trafiłam do Pani!
W końcu trafiłam do Pani!
T: Rozumiem zatem, że jest to problem rodziców, którzy bardzo
T: Rozumiem zatem, że jest to problem rodziców, którzy bardzo
chcą żeby Pani coś z tym zrobiła
chcą żeby Pani coś z tym zrobiła
K: No, właśnie! Przecież nie jestem wcale taka gruba. Mam
K: No, właśnie! Przecież nie jestem wcale taka gruba. Mam
koleżanki, które naprawdę mają z tym problem
koleżanki, które naprawdę mają z tym problem
T: W takim razie czy ma Pani jakiś problem, nad którym chciałaby
T: W takim razie czy ma Pani jakiś problem, nad którym chciałaby
Pani pracować?
Pani pracować?
3. Określenie możliwości osiągnięcia
3. Określenie możliwości osiągnięcia
celu zmiany
celu zmiany
" Czy problem jest rozwiązalny?  to odnosi się do świata
" Czy problem jest rozwiązalny?  to odnosi się do świata
rzeczywistości subiektywnej klienta
rzeczywistości subiektywnej klienta
" Najczęściej nie chodzi tu o racjonalne przekonania, a
" Najczęściej nie chodzi tu o racjonalne przekonania, a
raczej o emocjonalne przeświadczenie czy nadzieję
raczej o emocjonalne przeświadczenie czy nadzieję
raczej o emocjonalne przeświadczenie czy nadzieję
raczej o emocjonalne przeświadczenie czy nadzieję
" Nie ma większego znaczenia fakt, że terapeuta uznaje
" Nie ma większego znaczenia fakt, że terapeuta uznaje
problem za rozwiązalny, jeśli tego przekonania nie
problem za rozwiązalny, jeśli tego przekonania nie
podziela klient
podziela klient
" Jeśli w trakcie pracy nad problemem klient doświadczy,
" Jeśli w trakcie pracy nad problemem klient doświadczy,
że jest on nierozwiązalny to przeżywa cykl żal/ulga i
że jest on nierozwiązalny to przeżywa cykl żal/ulga i
wtedy określa nowy problem, który może okazać się do
wtedy określa nowy problem, który może okazać się do
rozwiązania
rozwiązania
Jeśli klient mówi: Tak, to da się
Jeśli klient mówi: Tak, to da się
rozwiązać? To zachodzą dwie możliwości:
rozwiązać? To zachodzą dwie możliwości:
" Może to być martwa nadzieja, w której jest ukryta
" Może to być martwa nadzieja, w której jest ukryta
odmowa skonfrontowania się z problemem i
odmowa skonfrontowania się z problemem i
doświadczenia jego nie rozwiązywalności; wtedy
doświadczenia jego nie rozwiązywalności; wtedy
terapeuta powinien zaprosić klienta aby spróbował go
terapeuta powinien zaprosić klienta aby spróbował go
terapeuta powinien zaprosić klienta aby spróbował go
terapeuta powinien zaprosić klienta aby spróbował go
przekonać (udowodnić), że osiągnięcie celu jest
przekonać (udowodnić), że osiągnięcie celu jest
prawdopodobne
prawdopodobne
" Oznacza głęboką nadzieję, że osiągnięcie zmiany jest
" Oznacza głęboką nadzieję, że osiągnięcie zmiany jest
możliwe, nawet jeśli w obecnie nie wiadomo jakimi
możliwe, nawet jeśli w obecnie nie wiadomo jakimi
sposobami
sposobami
4. Motywy konkurencyjne do pracy
4. Motywy konkurencyjne do pracy
nad zmianą
nad zmianą
" Przeszkody oczywiste dla klienta i terapeuty tzw.
" Przeszkody oczywiste dla klienta i terapeuty tzw.
wtórne korzyści z symptomu  palenia, objadania
wtórne korzyści z symptomu  palenia, objadania
się, napadów paniki
się, napadów paniki
" przeszkody oczywiste dla terapeuty, którym klient
" przeszkody oczywiste dla terapeuty, którym klient
" przeszkody oczywiste dla terapeuty, którym klient
" przeszkody oczywiste dla terapeuty, którym klient
zazwyczaj zaprzecza np. utrzymanie renty lub opieki
zazwyczaj zaprzecza np. utrzymanie renty lub opieki
ze strony rodziny
ze strony rodziny
" Przeszkody ukryte, wyłaniające się w trakcie sesji, w
" Przeszkody ukryte, wyłaniające się w trakcie sesji, w
czasie konkretnej pracy nad problemem i zmianą
czasie konkretnej pracy nad problemem i zmianą
Konkurencyjne motywy wyłaniają się,
Konkurencyjne motywy wyłaniają się,
gdy:
gdy:
" Formułuje się pytanie wprost  Czy jest prawdopodobne,
" Formułuje się pytanie wprost  Czy jest prawdopodobne,
że możesz mieć z tych objawów jakieś korzyści? lub  Co
że możesz mieć z tych objawów jakieś korzyści? lub  Co
ci to daje?
ci to daje?
" Prosi się o fantazję na temat tego, co będzie się działo,
" Prosi się o fantazję na temat tego, co będzie się działo,
" Prosi się o fantazję na temat tego, co będzie się działo,
" Prosi się o fantazję na temat tego, co będzie się działo,
gdy objaw zniknie  Mam czarodziejską różdżkę, wyobraz

gdy objaw zniknie  Mam czarodziejską różdżkę, wyobraz

sobie, że cię nią dotykam i problem znika?
sobie, że cię nią dotykam i problem znika?
" Zachęca się do powstrzymywania siebie lub karania za
" Zachęca się do powstrzymywania siebie lub karania za
wykonywanie jakiejś czynności; mężczyzna, który
wykonywanie jakiejś czynności; mężczyzna, który
twierdzi, że jego głównym problemem jest to krzyczy na
twierdzi, że jego głównym problemem jest to krzyczy na
dzieci, szczególnie na syna  za każdym razem gdy
dzieci, szczególnie na syna  za każdym razem gdy
będziesz wyzywał Krzysia, zapłacisz mu 10 zł
będziesz wyzywał Krzysia, zapłacisz mu 10 zł
5. Czy to ten terapeuta i ta sytuacja?
5. Czy to ten terapeuta i ta sytuacja?
" Klient po pierwszych spotkaniach ma odpowiedzieć
" Klient po pierwszych spotkaniach ma odpowiedzieć
na pytanie czy ten terapeuta wzbudza zaufanie, czy
na pytanie czy ten terapeuta wzbudza zaufanie, czy
to jest odpowiednia osoba
to jest odpowiednia osoba
" Klient ma odpowiedzieć na pytanie czy aktualna
" Klient ma odpowiedzieć na pytanie czy aktualna
" Klient ma odpowiedzieć na pytanie czy aktualna
" Klient ma odpowiedzieć na pytanie czy aktualna
sytuacja życiowa jest odpowiednia do podjęcia
sytuacja życiowa jest odpowiednia do podjęcia
terapii; porównać znaczenie terapii do innych
terapii; porównać znaczenie terapii do innych
ważnych celów realizowanych aktualnie w życiu
ważnych celów realizowanych aktualnie w życiu
Opór jest znacznie mniejszy w terapii,
Opór jest znacznie mniejszy w terapii,
gdy:
gdy:
" Klient decyduje się pracować nad problemem
" Klient decyduje się pracować nad problemem
" Skupia się nad czymś, czego autentycznie
" Skupia się nad czymś, czego autentycznie
doświadcza jako z
ródło cierpienia czy braku w
doświadcza jako z
ródło cierpienia czy braku w
doświadcza jako z
ródło cierpienia czy braku w
doświadcza jako z
ródło cierpienia czy braku w
życiu
życiu
życiu
życiu
" Naprawdę czuje, że cel jest osiągalny
" Naprawdę czuje, że cel jest osiągalny
" Ma zaufanie do terapeuty
" Ma zaufanie do terapeuty
" Nie ma żadnych większych sprzecznych
" Nie ma żadnych większych sprzecznych
wartości czy konkurencyjnych celów
wartości czy konkurencyjnych celów
Kontrakt grupowy obejmuje:
Kontrakt grupowy obejmuje:
" Niespecyficzne elementy, czyli te wszystkie
" Niespecyficzne elementy, czyli te wszystkie
wchodzące w skład kontraktu indywidualnego
wchodzące w skład kontraktu indywidualnego
" Specyficzne elementy do pracy grupowej,
" Specyficzne elementy do pracy grupowej,
czyli te stwarzające podstawy do poczucia
czyli te stwarzające podstawy do poczucia
bezpieczeństwa i zaufania u członków grupy
bezpieczeństwa i zaufania u członków grupy
Specyficzne elementy kontraktu
Specyficzne elementy kontraktu
grupowego:
grupowego:
" Zasada dyskrecji, czyli zachowania tajemnicy o doświadczeniach
" Zasada dyskrecji, czyli zachowania tajemnicy o doświadczeniach
członków grupy
członków grupy
" Zasada włączonego Dorosłego, czyli członkowie przychodzą na
" Zasada włączonego Dorosłego, czyli członkowie przychodzą na
spotkanie grupy trzez
wi (bez dodatkowych leków)
spotkanie grupy trzez
wi (bez dodatkowych leków)
" Zasada nie stosowania przymusu, członkowie grupy mogą, a nie
" Zasada nie stosowania przymusu, członkowie grupy mogą, a nie
muszą odpowiadać czy brać udziału we wszystkich
muszą odpowiadać czy brać udziału we wszystkich
doświadczeniach grupowych
doświadczeniach grupowych
" Zasada wytrwałości, czyli wszyscy członkowie rozpoczynają i
" Zasada wytrwałości, czyli wszyscy członkowie rozpoczynają i
kończą grupę razem
kończą grupę razem
" Zasada nie przechodzenia do czynu, można wszystko wyrazić
" Zasada nie przechodzenia do czynu, można wszystko wyrazić
werbalnie
werbalnie
Literatura, którą możesz na ten temat
przeczytać:
" Santorski, J. (red.). (1993. ABC
psychologicznej pomocy. Rezonans i
Dialog (T. 8). Warszawa: Jacek Santorski &
Dialog (T. 8). Warszawa: Jacek Santorski &
CO Agencja Wydawnicza