MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Agnieszka Szyszko  Perłowska
Anna Baranowska
Pielęgnowanie dziecka zdrowego
513 [01].Z2.02
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Elżbieta Leszczyńska
mgr Alicja Pasemko
Opracowanie redakcyjne:
mgr Agnieszka Szyszko - Perłowska
Konsultacja:
mgr Zenon W. Pietkiewicz
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 513[01].Z2.02
Pielęgnowanie dziecka zdrowego, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
opiekunka dziecięca
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Rozwój organizmu człowieka 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Podstawowe parametry stanu ogólnego dziecka 13
5.2.1. Ćwiczenia 13
5.3. Funkcjonowanie organizmu w stanie zdrowia 15
5.3.1. Ćwiczenia 15
5.4. Żywienie niemowląt i małych dzieci 19
5.4.1. Ćwiczenia 19
5.5. Ogólne zasady pielęgnowania dzieci zdrowych 23
5.5.1. Ćwiczenia 23
5.6. Promowanie zdrowia i opieka zdrowotna 25
5.6.1. Ćwiczenia 25
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 26
7. Literatura 44
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie opiekunka dziecięca 513[01].
W poradniku zamieszczono:
- wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać przed przystąpieniem do nauki tej
pracy z poradnikiem,
- wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas zajęć i w ramach samokształcenia,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie u uczniów umiejętności
praktycznych,
- ewaluację osiągnięć ucznia,
- wykaz literatury.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem:
- wykład problemowy,
- pogadanka,
- dyskusja dydaktyczna,
- metoda przypadków,
- metoda projektów,
- pokaz,
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy w grupach 6  8 osobowych.
Szczególną uwagę należy zwrócić na kształtowanie umiejętności obserwacji stanu dziecka
i właściwego reagowania na stwierdzone nieprawidłowości.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, można posłużyć
się zamieszczonymi w rozdziale 6 zestawami zadań testowych, zawierającymi różnego
rodzaju zadania.
W tym rozdziale podano również:
- propozycje norm wymagań,
- plany testów w formie tabelarycznej z kluczem odpowiedzi,
- instrukcje dla nauczyciela,
- instrukcje dla ucznia,
- zestawy zadań testowych,
- karty odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
513[01].Z2
Pielęgnacja dziecka
513[01].Z2.01
Organizowanie opieki nad
dzieckiem w placówkach
opiekuńczo  wychowawczych
513[01].Z2.02
Pielęgnowanie dziecka zdrowego
513[01].Z2.03
Pielęgnowanie dziecka chorego
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- omawiać budowę ludzkiego ciała
- wymienić funkcje pełnione przez poszczególne układy organizmu człowieka
- określać rolę narządów budujących ludzki organizm
- rozpoznawać możliwości psychomotoryczne dziecka w zależności od wieku,
- określać tryb życia dzieci w zależności od wieku
- wymieniać podstawowe grupy składników pokarmowych i ich rolę w organizmie
- wymieniać produkty będące z
ródłem poszczególnych składników pokarmowych
- zaplanować opiekę nad dziećmi w poszczególnych grupach wiekowych
- wyjaśnić pojęcie promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej,
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji.
Pracownia pielęgnowania dziecka powinna być wyposażona w:
- łóżeczka dla niemowląt,
- łóżeczka dla noworodków,
- stoły do przewijania,
- fantom noworodka,
- fantom niemowlęcia,
- stolik zabiegowy,
- wagÄ™ lekarska,
- kÄ…cik do kÄ…pieli,
- kącik do karmienia niemowlęcia,
- kÄ…cik do jedzenia,
- kÄ…cik higieniczny,
- instalację bieżącej wody,
- szafy lub regały na bieliznę pościelową i bieliznę dziecięcą, ręczniki, myjki, ścierki,
pieluchy, wyprawkÄ™ noworodka,
- szafy na środki do pielęgnacji, środki antyseptyczne, środki do bandażowania
i opatrywania ran, apteczka pierwszej pomocy,
- szafy lub regały na sprzęt i przybory (lub zestawy), w szczególności do: mycia łóżeczek,
toalety niemowlÄ…t.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
- scharakteryzować rozwój organizmu człowieka,
- wskazać zmiany ilościowe i jakościowe w procesie rozwoju dziecka,
- opisać budowę oraz funkcjonowanie poszczególnych układów i narządów,
- wskazać związek między dojrzewaniem poszczególnych układów i narządów
a osiągnięciami rozwojowymi dziecka,
- wykonać czynności związane z zaspokajaniem potrzeb biologicznych dziecka,
- zaspokoić potrzebę termoregulacji organizmu dziecka,
- zaspokoić potrzebę ruchu dziecka,
- zapewnić warunki do prawidłowej wymiany gazowej,
- nauczyć dzieci czynności higienicznych,
- przygotować posiłki dla niemowląt,
- opracować jadłospisy dla dzieci w wieku poniemowlęcym,
- zorganizować wypoczynek małemu dziecku,
- przygotować dziecko do snu,
- zastosować działania profilaktyczne w pielęgnowaniu małego dziecka,
- zrealizować program edukacji zdrowotnej i wypromować prozdrowotne postawy,
- wykonać czynności pielęgnacyjne zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Opiekunka dziecięca 513[01]
Moduł: Pielęgnacja dziecka 513[01].Z2.
Jednostka modułowa: Pielęgnowanie dziecka zdrowego513[01].Z2.02
Temat: Przewijanie niemowlÄ…t.
Cel ogólny: kształtowanie umiejętności wykonywania czynności pielęgnacyjnych
niezbędnych dla zaspokojenia podstawowych potrzeb dziecka zdrowego
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- przygotować zestaw potrzebny do wykonania danej czynności,
- zorganizować stanowisko do wykonania czynności zgodnie z zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy,
- przewinąć niemowlę na stole pielęgnacyjnym z zastosowaniem pieluchy jednorazowej
i wielorazowej
- wykonać toaletę krocza i pośladków w sposób zależny od sytuacji
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia,
- pokaz.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- indywidualna.
Czas: 90 min.
Åšrodki dydaktyczne:
- fantom noworodka, niemowlęcia,
- stół pielęgnacyjny,
- zestaw pielęgnacyjny,
- bielizna dziecięca.
Przebieg zajęć:
FAZA WST
PNA
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
FAZA WA
AÅšCIWA
1. Realizacja tematu:
- pokaz i omówienie prawidłowo wykonanego przewijania niemowlęcia dwoma
sposobami wraz z toaletą krocza wykonaną zależnie od sytuacji,
- każdy uczeń wykonuje po dwie czynności: przewija niemowlę na stole
pielęgnacyjnymz zastosowaniem pieluchy jednorazowej i wielorazowej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
- podczas przewijania każdy z uczniów wykonuje toaletę krocza i pośladków jedna
z czynności wykonana jest w sytuacji gdy w pieluszce znajduje się mocz druga
w sytuacji gdy w pieluszce znajduje się kał,
- uczeń po wykonaniu kolejnych czynności sprawdza ostateczny efekt wykonania,
- nauczyciel nadzoruje pracę uczniów i pomaga, gdy zachodzi taka potrzeba.
FAZA KOC
CZ
CA
1. Po wykonaniu wszystkich czynności uczeń próbuje dokonać analizy wykonanego
ćwiczenia.
2. Uczeń wskazuje swoje mocne i słabe strony.
3. Nauczyciel analizuje prace ucznia i stwierdza, czy z każdym następnym przewinięciem
czyni postępy.
4. Klasa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny wykonanych czynności.
Zakończenie zajęć
1. Zadanie pracy domowej.
Odszukaj w literaturze informacji na temat: Kąpiel noworodka, jak często powinna być
wykonywana, jaka jest kolejność czynności. Czym rożni się od kąpieli niemowlęcia
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach
- anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące prowadzenia zajęć i zdobytych umiejętności,
propozycji rozszerzenia tematu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Opiekunka dziecięca 513[01]
Moduł: Pielęgnacja dziecka 513[01].Z2
Jednostka modułowa: Pielęgnowanie dziecka zdrowego513[01].Z2.02
Temat: Dokonanie oceny parametrów stanu ogólnego u dzieci
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności dokonania pomiarów parametrów określających stan
ogólny człowieka.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
 zmierzyć temperaturę,
 dokonać pomiaru tętna u dziecka w różnym wieku,
 skontrolować liczbę oddechów,
 zmierzyć ciśnienie tętnicze krwi,
 zinterpretować wyniki dokonanych pomiarów.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz,
 ćwiczenia.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
 indywidualna.
Strategia: uczenie się przez doświadczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- termometr lekarski,
- stoper,
- aparat do mierzenia ciśnienia tętniczego krwi,
- fantom noworodka, niemowlęcia i dziecka w wieku poniemowlęcym,
- długopis,
- karta gorÄ…czkowa lub inna dokumentacja.
Czas: 180 min.
Przebieg zajęć:
Zadanie dla ucznia
Przedmiotem zadania jest dokonanie pomiarów parametrów stanu ogólnego dziecka
FAZA WST
PNA
Czynności organizacyjno-porządkowe, podanie tematu lekcji, zaznajomienie uczniów z pracą
metodÄ… przewodniego tekstu.
FAZA WA
AÅšCIWA
INFORMACJE
1. Co to jest temperatura ciała?
2. Gdzie można dokonać pomiaru temperatury u dziecka?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
3. Jakie są prawidłowe wartości temperatury w zależności od miejsca pomiaru?
4. Definicja tętna.
5. Metody i zasady pomiaru liczby uderzeń serca na minutę
6. Wartości prawidłowe w zależności od wieku dziecka.
7. Co nazywamy ciśnieniem tętniczym krwi?
8. Jaki sprzęt może być używany do pomiaru RR?
9. Miejsca dokonywania pomiaru ciśnienia u noworodków i dzieci starszych.
PLANOWANIE
1. Ustal, jakie pomiary będą dokonywane.
2. Zgromadz
niezbędny sprzęt.
3. Przypomnij zasady wykonywania pomiarów.
4. Zapoznaj siÄ™ z zakresem norm dla danego parametru.
UZGODNIENIE
1. Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.
2. OdnieÅ› siÄ™ do uwag i propozycji nauczyciela.
WYKONANIE
1. Przygotuj dziecko fizycznie i psychicznie do wykonywania poszczególnych pomiarów.
2. Dokonaj pomiaru temperatury, tętna, liczby oddechów i ciśnienia tętniczego krwi.
3. Zapisz wyniki badań w obowiązującej dokumentacji.
4. Zinterpretuj wyniki badań porównując z zakresem norm.
5. Zaprezentuj wyniki nauczycielowi i grupie.
6. UporzÄ…dkuj stanowisko pracy.
SPRAWDZANIE
1. Czy sprzęt został właściwie skompletowany?
2. Czy metoda poszczególnych pomiarów została właściwie dobrana do wieku dziecka?
3. Czy pomiary zostały wykonane prawidłowo?
4. Czy dziecku zapewniono bezpieczeństwo?
5. Czy wyniki pomiarów zostały prawidłowo i czytelnie zanotowane w dokumentacji?
6. Czy postępowanie z używanym sprzętem było właściwe?
ANALIZA
Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy ćwiczenia sprawiły im najwięcej
trudności. Nauczyciel podsumowuje całe ćwiczenie i wskazuje, jakie nowe, ważne
umiejętności zostały ukształtowane, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać
w przyszłości.
FAZA KOC
CZ
CA
Zakończenie zajęć
1. Zadanie pracy domowej
Odszukaj w literaturze wiadomości na temat: zasad żywienia dzieci w wieku
poniemowlęcym (1-3 lat), sporządzone notatki przynieś na zajęcia
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach
- anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Rozwój organizmu człowieka
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj pomiarów długości i masy ciała, wagi oraz obwodu głowy u noworodka
w 3 tygodniu życia.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy omówić jego zakres
i techniki wykonania, zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy, pokazać daną
czynność w sposób wzorcowy (po ćwiczeniach na fantomie, czynności należy wykonać
w warunkach rzeczywistych w placówce opiekuńczej).
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przypomnieć specyfikę rozwoju somatycznego dzieci w okresie noworodkowym
(Materiał nauczania pkt. 4.1.1),
2) zapoznać się z zasadami dokonywania pomiarów,
3) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
4) wykonać kolejne czynności krok po kroku,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
6) uprzątnąć stanowisko pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- fantom noworodka,
- waga niemowlęca,
- centymetr krawiecki,
- książeczka zdrowia dziecka lub inna dokumentacja rozwoju dziecka,
- długopis,
- siatki centylowe.
Ćwiczenie 2
Dokonaj pomiarów ciała 2 - letniego dziecka płci męskiej.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy omówić jego zakres
i techniki wykonania, zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy, pokazać daną
czynność w sposób wzorcowy (po ćwiczeniach na fantomie, czynności należy wykonać
w warunkach rzeczywistych w placówce opiekuńczej).
Sposób wykonania ćwiczenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
 Uczeń powinien:
1) przypomnieć specyfikę rozwoju somatycznego dzieci w 2 roku życia,
2) zapoznać się z zasadami dokonywania pomiarów (Materiał nauczania pkt. 4.1.1),
3) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
4) wykonać kolejne czynności krok po kroku,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
6) uprzątnąć stanowisko pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- fantom dziecka w wieku przedszkolnym,
- waga lekarska,
- centymetr krawiecki,
- taśma z podziałką w cm przymocowana do ściany,
- książeczka zdrowia dziecka lub inna dokumentacja rozwoju dziecka,
- długopis.
Ćwiczenie 3
Zaznacz na odpowiednich siatkach centylowych następujące wyniki pomiarów, odczytaj
pozycje centylowe i oceń rozwój dzieci.
- dziewczynka 3 lata: 82 cm wzrostu, 20 kg masy ciała, obwód głowy 55 cm,
- chłopczyk 2 lata: 100 cm wzrostu, 10 kg, obwód głowy 45 cm,
- dziewczynka 12 miesięcy: 78 cm wzrostu, 11 kg, 56 cm obwodu głowy,
- chłopczyk 4 lata: 105 cm wzrostu, 18 kg, 55 cm obwodu głowy.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy omówić jego zakres i techniki
wykonania, zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy, pokazać daną czynność
w sposób wzorcowy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przypomnieć zasady nanoszenia danych na siatki wentylowe,
2) przypomnieć sposoby odczytywania danych i oceny rozwoju dzieci na podstawie siatek
wentylowych (Materiał nauczania pkt. 4.1.1),
3) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
4) wykonać kolejne czynności krok po kroku,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
6) uprzątnąć stanowisko pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- długopis, ekierka,
- siatki centylowe dla odpowiednich cech rozwojowych,
- kartka papieru.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
5.2. Podstawowe parametry stanu ogólnego dziecka
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj pomiarów temperatury i tętna 4 - letniego dziecka.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy omówić jego zakres
i techniki wykonania, zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy, pokazać daną
czynność w sposób wzorcowy (czynności należy wykonać w warunkach rzeczywistych;
początkowo uczniowie mogą ćwiczyć czynności na sobie).
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przypomnieć zakres norm parametrów stanu ogólnego dla dzieci w 4 roku życia,
2) zapoznać się z zasadami dokonywania pomiarów temperatury i tętna u dzieci (Materiał
nauczania pkt. 4.2.1),
3) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
4) wykonać kolejne czynności krok po kroku,
5) zapisać wyniki badań w dokumentacji,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
7) uprzątnąć stanowisko pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- termometr lekarski, najlepiej elektroniczny,
- aparat do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi,
- karta gorączkowa lub inna dokumentacja obowiązująca w placówce,
- długopis czerwony i niebieski,
- osłonka na termometr.
Ćwiczenie 2
Dokonaj pomiarów ciśnienia tętniczego krwi i liczby oddechów u 6 miesięcznego
niemowlęcia.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy określić jego zakres i techniki
wykonania, zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy, pokazać daną czynność
w sposób wzorcowy (czynności należy wykonać w warunkach rzeczywistych, początkowo
uczniowie mogą ćwiczyć czynności na sobie).
Sposób wykonania ćwiczenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Uczeń powinien:
1) przypomnieć zakres norm podanych parametrów u niemowląt,
2) zapoznać się z zasadami dokonywania pomiarów ciśnienia i oddechów u dzieci (Materiał
nauczania pkt. 4.2.1),
3) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
4) wykonać kolejne czynności krok po kroku,
5) zinterpretować wyniki pomiarów,
6) zapisać wyniki badań w dokumentacji,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
8) uprzątnąć stanowisko pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- aparat do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi,
- karta gorączkowa lub inna dokumentacja obowiązująca w placówce,
- długopis czerwony i niebieski,
- osłonka na termometr.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
5.3. Funkcjonowanie organizmu w stanie zdrowia
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie1
Przenieś noworodka ze stołu pielęgnacyjnego do łóżeczka.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy omówić jego zakres i techniki
wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją przenoszenia noworodka (Materiał nauczania pkt. 4.3.1),
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji podnoszenia i kładzenia noworodka,
4) wykonać czynności krok po kroku,
5) zwracać szczególną uwagę na bezpieczeństwo dziecka,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- fantom noworodka,
- łóżko dziecięce,
- stół pielęgnacyjny.
Ćwiczenie 2
Przygotuj łóżeczko/leżaczek dla dziecka zgodnie z zasadami.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy omówić jego zakres i techniki
wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją wykonania schematu przygotowania łóżeczka dla dziecka
(Materiał nauczania pkt.4.3.1),
2) zapoznać się z materiałem nauczania: Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
5) wykonać czynności krok po kroku zwracając szczególną uwagę na dokładność ścielenia
łóżeczka
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
6) sprawdzić pościelone łóżeczko czy naciągnięte jest dokładnie prześcieradło, podkład
gumowy i płócienny (w razie trudności skorzystać z pomocy nauczyciela),
7) wyrównać kocyk,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- łóżko niemowlęce,
- leżaczek,
- bielizna pościelowa,
- miska,
- woda,
- detergenty,
- środki dezynfekcyjne,
- pojemnik na brudnÄ… bieliznÄ™.
Ćwiczenie 3
Wykonaj kąpiel noworodka zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy (toaleta
krocza, rozbieranie, ubieranie)
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy omówić jego zakres i techniki
wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją kąpieli noworodka (Materiał nauczania pkt.4.3.1),
2) zapoznać się z materiałem nauczania: Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
5) wykonać czynności krok po kroku
6) zwracać szczególną uwagę na bezpieczeństwo dziecka i sprawne wykonanie zabiegu,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- fantom noworodka,
- stół pielęgnacyjny,
- czysta bielizna osobista niemowlęcia - jeśli jest taka potrzeba (śpioszki, kaftanik),
- pieluszka jednorazowa i/lub wielorazowa,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
- mokre chusteczki jednorazowe do wstępnego oczyszczenia,
- ręcznik i pieluszka tetrowa lub 2 pieluszki tetrowe,
- myjka,
- miseczka przegotowanej, ciepÅ‚ej wody o temp. 37-38ºC (w odczuciu przyjemnie ciepÅ‚a),
- miseczka, ciepłej wody z dodatkiem mydła lub przygotowanie wody w wanience do
umycia poÅ›ladków, o temp. 37-38ºC,
- środki pielęgnacyjne zależnie od potrzeb np. krem na odparzenia, Sudocream lub
Linomag,
- płyn do dezynfekcji wanienki i stołu pielęgnacyjnego,
- wiadro na zużytą pieluszkę.
Ćwiczenie 4
Przewiń niemowlę na stole pielęgnacyjnym z zastosowaniem pieluchy jednorazowego
użytku wraz z toaletą krocza zanieczyszczonego moczem i kałem.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy omówić jego zakres i techniki
wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją przewijania niemowlęcia z zastosowaniem pieluchy
jednorazowego użytku (Materiał nauczania pkt.4.3.1),
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4) wykonać czynnośc krok po kroku,
5) zwracać szczególną uwagę na bezpieczeństwo dziecka i sprawne wykonanie zabiegu,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- fantom niemowlęcia.
- stół pielęgnacyjny,
- czysta bielizna osobista niemowlęcia - jeśli jest taka potrzeba (śpioszki, kaftanik),
- pieluszka jednorazowa,
- mokre chusteczki jednorazowe do wstępnego oczyszczenia,
- ręcznik i pieluszka tetrowa lub 2 pieluszki tetrowe,
- myjka,
- miseczka przegotowanej, ciepÅ‚ej wody o temp. 37-38ºC (w odczuciu przyjemnie ciepÅ‚a)
do umycia krocza,
- miseczka ciepÅ‚ej wody o temp. 37-38ºC z dodatkiem mydÅ‚a lub przygotowanie wody
w wanience do umycia pośladków,
- środki pielęgnacyjne zależnie od potrzeb np. krem na odparzenia, Sudocream lub
Linomag,
- płyn do dezynfekcji wanienki i przewijaka,
- wiadro na zużytą pieluszkę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Ćwiczenie 5
Przewiń niemowlę na stole pielęgnacyjnym z zastosowaniem pieluchy wielorazowego
użytku wraz z toaletą krocza zanieczyszczonego moczem.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją przewijania niemowlęcia z zastosowaniem pieluchy
wielorazowego użytku (Materiał nauczania pkt.4.3.1),
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4) wykonać czynności krok po kroku,
5) zwracać szczególną uwagę na bezpieczeństwo dziecka i sprawne wykonanie zabiegu,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- fantom niemowlęcia,
- stół pielęgnacyjny,
- czysta bielizna osobista niemowlęcia - jeśli jest taka potrzeba (śpioszki, kaftanik),
- pieluszki wielorazowego użytku,
- mokre chusteczki jednorazowe
- środki pielęgnacyjne zależnie od potrzeb np. krem na odparzenia, Sudocream lub
Linomag,
- płyn do dezynfekcji przewijaka,
- wiadro na zużytą pieluszkę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
5.4. Żywienie niemowląt i małych dzieci
5.4.1.Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Noworodkowi w 5 dobie życia należy podać odciągnięte, zamrożone mleko kobiece za
pomocÄ… butelki.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy omówić jego zakres i techniki
wykonania, zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy, pokazać daną czynność
w sposób wzorcowy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zapotrzebowaniem kalorycznym noworodków i obliczaniem objętości
jednorazowej porcji pokarmu (materiał nauczania pkt. 4.3.1),
2) obliczyć należną objętość mleka na jednorazowe karmienie,
3) zapoznać się z instrukcją przygotowywania odciągniętego mleka kobiecego do podania,
4) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
5) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji karmienia dzieci butelką
6) wykonać kolejne czynności krok po kroku,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
8) uprzątnąć stanowisko pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- fantom noworodka,
- butelka z podziałką do karmienia dzieci,
- smoczek pasujący do butelki o przepływie dostosowanym do wieku dziecka,
- czysta pieluszka tetrowa lub śliniaczek,
- podgrzewacz do butelek lub pojemnik z ciepłą wodą,
- pojemnik z zamrożonym mlekiem kobiecym,
Ćwiczenie 2
Siedmiomiesięcznemu niemowlęciu o masie 8 kg należy przygotować i podać
odpowiednie mleko modyfikowane za pomocÄ… kubeczka
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy omówić jego zakres i techniki
wykonania, zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy, pokazać daną czynność
w sposób wzorcowy (po ćwiczeniach na fantomie, czynności należy wykonać
w warunkach rzeczywistych w placówce opiekuńczej).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zapotrzebowaniem kalorycznym niemowląt w II półroczu życia (materiał
nauczania pkt. 4.3.1),
2) obliczyć należną objętość mleka na jednorazowe karmienie,
3) zapoznać się z instrukcją przygotowywania mieszanek mlecznych,
4) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
5) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji karmienia dzieci kubeczkiem,
6) wykonać kolejne czynności krok po kroku,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
8) uprzątnąć stanowisko pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- fantom niemowlęcia,
- mleko modyfikowane w proszku dostosowane do wieku dziecka,
- odpowiednia miarka dołączona do opakowania mleka,
- ciepła, przegotowana woda,
- pojemnik z podziałką do przygotowania mieszanki,
- kubeczek przeznaczony do karmienia dzieci,
- czysta pieluszka tetrowa lub śliniaczek,
- podgrzewacz do butelek lub pojemnik z ciepłą wodą,
- łyżeczka do wymieszania składników,
Ćwiczenie 3
Rocznemu niemowlęciu o masie 10 kg należy przygotować i podać łyżeczką zupę
jarzynową z mięsem
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy omówić jego zakres i techniki
wykonania, zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy, pokazać dana czynność
w sposób wzorcowy (po ćwiczeniach na fantomie, czynności należy wykonać w warunkach
rzeczywistych w placówce opiekuńczej).
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zapotrzebowaniem kalorycznym niemowląt w II półroczu życia, zapoznać
się z instrukcją przygotowywania zupy jarzynowej z mięsem (materiał nauczania
pkt. 4.3.1),
2) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować zupę wg przepisu,
4) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji karmienia dzieci łyżeczką,
5) wykonać kolejne czynności krok po kroku,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
7) uprzątnąć stanowisko pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- fantom niemowlęcia,
- warzywa z upraw ekologicznych,
- porcja mięsa ( królik, indyk, kurczak),
- kuchenka,
- 2 garnki,
- mikser lub gęste sitko,
- czysta pieluszka tetrowa lub śliniaczek,
- miseczka i łyżeczka do karmienia.
Ćwiczenie 4
Ułóż przykładowy jednodniowy jadłospis dla dziecka 2 letniego
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy omówić jego zakres i techniki
wykonania, zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zapotrzebowaniem na energię, białka, cukry i tłuszcze dziecka w wieku
2 lat (Materiał nauczania pkt. 4.3.1),
2) zapoznać się z rozkładem posiłków w ciągu dnia,
3) przeanalizować propozycje posiłków,
4) przeanalizować tabele zawierającą skład poszczególnych produktów żywnościowych,
5) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
6) ułożyć jadłospis,
7) zaprezentować wynik pracy nauczycielowi i grupie,
8) ocenić efekt pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- metoda projektów, ćwiczenia praktyczne
Åšrodki dydaktyczne:
- kartka papieru,
- długopis,
- tabela zapotrzebowania energetycznego dzieci,
- tabela składu i objętości poszczególnych produktów.
Ćwiczenie 5
Mając przykładowy dzienny jadłospis dla dzieci w wieku przedszkolnym oblicz jego
wartość kaloryczną, oceń czy jest to jadłospis dostarczający dziecku wszystkich potrzebnych
produktów w odpowiednich proporcjach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy omówić jego zakres i techniki
wykonania, zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy, pokazać daną czynność
w sposób wzorcowy na innym przykładzie jadłospisu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z zapotrzebowaniem dziecka w wieku przedszkolnym o energię oraz na
białka, cukry i tłuszcze ( materiał nauczania pkt. 4.3.1),
2) zapoznać się z rozkładem posiłków w ciągu dnia dla danej grupy wiekowej,
3) przeanalizować tabele zawierającą skład poszczególnych produktów żywnościowych,
4) zorganizować stanowisko pracy niezbędne do wykonania ćwiczenia,
5) obliczyć wartość kaloryczną i zawartość składników pokarmowych w podanym
jadłospisie,
6) porównać z podanymi w tabelach normami,
7) zaprezentować wynik pracy nauczycielowi i grupie,
8) ocenić efekt pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- metoda projektów,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- kartka papieru,
- długopis,
- tabela zapotrzebowania energetycznego dzieci i rozkładu posiłków,
- tabela składu i objętości poszczególnych produktów,
Przykładowy jadłospis dla przedszkolaka:
I śniadanie  płatki kukurydziane na mleku ,kanapka z chudą wędliną.
II śniadanie  budyń z sokiem wiśniowym.
Obiad  zupa jarzynowa, schab pieczony z ziemniakami, kompot morelowy,
Podwieczorek  średni banan
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
5.5 Ogólne zasady pielęgnowania dzieci zdrowych
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaprojektuj gimnastykę dzieciom trzyletnim w żłobku w pomieszczeniu.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy omówić jego zakres i techniki
wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z proponowanym zestawem ćwiczeń (Materiał nauczania pkt. 4.6.1),
2) zapoznać się z możliwościami psychomotorycznymi dziecka w wieku trzech lat,
3) wziąć pod uwagę możliwości lokalowe do przeprowadzenia zajęć,
4) podjąć decyzję jakie sprzęty dodatkowe zastosować,
5) przemyśleć kolejność ćwiczeń,
6) przedstawić projekt ćwiczeń,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- metoda projektów.
Åšrodki dydaktyczne:
- kartka, długopis.
Ćwiczenie 2
Zaplanuj naukÄ™ korzystania z nocnika.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy omówić jego zakres i techniki
wykonania, przypomnieć zasady postępowania z dzieckiem
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z proponowanymi działaniami (Materiał nauczania pkt.4.6.1),
2) przeczytać opis sytuacji podany poniżej,
3) zaplanować czynności wobec 2,5 letniego dziecka,
4) dokonać prezentacji i oceny wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- metoda indywidualnego przypadku
Åšrodki dydaktyczne
- kartka z opisem sytuacji i pytaniem dla każdej osoby,
- kartka papieru formatu A4,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
- folie mazaki,
- grafoskop,
- opis sytuacji.
Opis sytuacji: Zosia ma 2,5 roku. Jest dzieckiem zdrowym, prawidłowo rozwijającym się,
które jednak nie opanowało jeszcze umiejętności korzystania z nocnika. Przechodzi okres
buntu i przekory. Na prośby matki o skorzystanie z nocnika reaguje krzykiem i ucieczką. Ma
zakładane pieluszki jednorazowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
5.6. Promowanie zdrowia i edukacja zdrowotna
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaprojektuj zajęcia w formie zabawy dla dzieci trzyletnich na temat: Myj zęby.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wiadomościami z zakresu (Materiał nauczania pkt.4.7.1),
2) zapoznać się z możliwościami psychoruchowymi dziecka trzyletniego,
3) zapoznać się z metodami profilaktyki próchnicy u dzieci,
4) stworzyć plan zajęć,
5) zaplanować środki dydaktyczne,
6) zaprezentować projekt nauczycielowi,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- metoda projektów.
Åšrodki dydaktyczne:
- kartka,
- długopis.
Ćwiczenie 2
Zaprojektuj zajęcia w formie zabawy dla dzieci trzyletnich na temat: Jedz owoce
i warzywa
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z wiadomościami z zakresu (Materiał nauczania pkt.4.7.1),
2) zapoznać się z możliwościami psychoruchowymi dziecka trzyletniego,
3) zapoznać się ze specyfiką żywienia dzieci trzyletnich,
4) stworzyć plan zajęć,
5) zaplanować środki dydaktyczne,
6) zaprezentować projekt nauczycielowi,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- metoda projektów.
Åšrodki dydaktyczne:
- kartka,
- długopis.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Pielęgnowanie dziecka
zdrowego
Test składa się z 20 zadań, z których:
- zadania 1 - 12 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 13 - 20 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
do zadań uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz

lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,
bardzo dobry  za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego
Plan testu
Klucz odpowiedzi
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom
Poprawna odpowiedz

zad (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań
1. Wymienić najlepszy pokarm A P b
noworodków i dzieci do 6 miesiąca
życia.
2. Objaśnić symbol 2R na opakowaniu B P c
mleka modyfikowanego.
3. Określić wiek dziecka, któremu B P c
można podać kromkę chleba z
masłem.
4. Wskazać przyczyny wystąpienia u B P a
rocznego niemowlęcia tętna
140u/min.
5. Określić, jaką rolę pełnią tłuszcze w B P c
diecie dziecka.
6. Określić pozycję trzymania B P d
niemowlęcia na rękach.
7. Opisać, jakim środkiem i w jakim B P c
kierunku myjemy krocze
dziewczynki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
8. Określić częstość zmian pieluszki u B P a
niemowlęcia.
9. Określić miejsce pomiaru ciśnienie B P
RamiÄ™, udo.
tętniczego u dziecka.
10. Pamiętać, by podczas zmiany A P ...aby nie unosić
pieluszki u niemowlęcia nie unosić pośladków
pośladków pociągając za stópki. pociągając za
stópki...
11. Wskazać, na co wpływa pozycja B P
a
leżenia niemowlaka na brzuszku.
12. Wyjasnić, na czym polega promocja B P
c
zdrowia u dzieci trzyletnich.
13. Wymienić zasady, którymi kieruje C PP - umyte ręce,
się osoba dokonująca pomiarów - taśmę krawiecką
obwodu głowy u dziecka. przeprowadzamy
wokół głowy
dziecka poprzez
wyniosłość
potyliczną z tyłu i
przez
środek guzów
czołowych z przodu,
- taśmę przesuwamy
ostrożnie, aby
nie uszkodzić skóry
głowy,
- wyniki wpisujemy
do dokumentacji
i wyznaczamy na
właściwej siatce
centylowej,
- taśmę
dezynfekujemy
przecierajÄ…c
płynem
dezynfekcyjnym.
14. Obliczyć ilość mleka potrzebną na D PP ( dzień życia  1) x
jednorazowe karmienie noworodka 10
w 7 dobie życia. ( 7-1) x 10 = 60 ml
60 ml x 7 karmień =
420 ml mleka
15. Posłużyć się siatką centylową dla C PP
wyznaczenia dziecka o określonym
wieku i wadze ciała.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
16. Odczytać i zapisać poszczególne D PP
1- 3 centyl lub
pozycje centylowe.
< 3
2- 10 centyl
3- 97 centyla lub
>97
4- 75 lub <
75
5- 90-97 lub <
75
6- 10 Ä™! lub >
10
17. Wymienić warunki jakie muszą C PP - nie uszkodzone,
spełniać zabawki bezpieczne dla - powinny być duże,
dzieci. - nie mogą zawierać
małych,
ruchomych części,
- nie mogą mieć
ostrych brzegów.
18. Opisać sposób pielęgnacji C PP
noworodka, u którego nie odpadł c
jeszcze kikut pępowiny.
19. Wskazać sposób postępowania w C PP
przypadku stwierdzenia
b
ciemieniuchy u 2-miesięcznego
dziecka.
20. Scharakteryzować postępowanie z C PP
noworodkiem, który ma na twarzy b
potówki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
1. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
2. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z kryteriami punktowania
i oceniania.
3. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
4. Omów z uczniami zasady wypełniania karty odpowiedzi.
5. Podaj i zapisz na tablicy czas zakończenia pracy ucznia z zestawem zadań.
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań.
8. Sprawdz
prace. NanieÅ› punkty na kartÄ™ odpowiedzi.
9. Wykonaj analizę statystyczną i opisową wyników sprawdzianu oraz analizę logiczną
i statystyczną zestawu zadań.
10. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących problemów omawianych podczas realizacji całego
modułu.
- Zadania: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 11,12, 18,19,20 sÄ… zadaniami wielokrotnego wyboru
i tylko jedna odpowiedz
jest prawidłowa;
- Zadanie 10 to zdanie z lukÄ….
- Zadania 9, 13,17 są zadaniami otwartymi i należy udzielić krótkiej odpowiedzi.
- Zadania 15 i 16 wymagają umiejętności posługiwania się siatką centylową.
- Zadanie 14 wymaga obliczeń.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
- w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz
znakiem X
(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową),
- w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedzi,
- w zadaniach do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy,
- w zadaniach rachunkowych wykonaj obliczenia według znanych wzorów,
- w zadaniach z siatka centylową odczytaj odpowiednie współrzędne lub je
zaznacz.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
zadania: 13 - 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 60 minut.
Powodzenia !
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Najlepszym sposobem karmienia noworodków i niemowląt do 6 miesiąca życia jest:
a) mleko matki,
b) mleko krowie,
c) mleko modyfikowane,
d) mieszanki mleczne z dodatkiem kleiku ryżowego.
2. Symbol 2R na opakowaniu mleka modyfikowanego oznacza:
a) mleko poczÄ…tkowe,
b) mleko dla dzieci z tendencja do ulewania,
c) mleko następne z dodatkiem kleiku ryżowego,
d) mleko następne z dodatkiem kleiku gryczano-ryżowego.
3. Kanapkę z chlebem i masłem możesz podać dziecku w wieku:
a) 6 miesięcy,
b) 8 miesięcy,
c) 10 miesięcy,
d) 12 miesięcy.
4. U rocznego niemowlęcia częstotliwość tętna w stanie spoczynku wynosi 150 u/minutę.
Stan taki to
a) tachykardia,
b) bradykardia,
c) wartość fizjologiczna,
d) normokardia.
5. Wyjaśnij rolę tłuszczy w diecie dzieci do 2 roku życia.
a) mogą spowodować otyłość,
b) mogą doprowadzić do hipercholesterolemii,
c) są one niezbędne do prawidłowego rozwoju układu nerwowego,
d) są one niezbędne do prawidłowej termoregulacji.
6. Pozycja trzymania niemowlęcia na rękach, to:
a) na boku,
b) w pozycji płaskiej,
c) na brzuszku,
d) w kołysce rąk.
7. Podaj kierunek mycia i środek jakim wykonasz czynności toalety krocza u dziewczynki:
a) z góry na dół wodą z mydłem,
b) z dołu do góry wodą z mydłem,
c) z góry na dół wodą,
d) z dołu do góry wodą z mydłem.
8. Określ częstotliwość zmian pieluszek u niemowlęcia.
a) maksymalnie co 3 godziny oraz wtedy gdy odda stolec,
b) 8 razy dziennie oraz wtedy gdy odda stolec,
c) 5 razy dziennie oraz wtedy gdy odda stolec,
d) maksymalnie co 2 godziny oraz wtedy gdy odda stolec.
9. Miejsce, w jakim można założyć mankiet dokonując pomiaru ciśnienia tętniczego krwi
u dziecka to:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
10. Podczas przewijania niemowlęcia wkładając pod pośladki nową pieluszkę należy
pamiętać o tym,................................................, co niekorzystne jest dla stawów
biodrowych niemowlęcia.
11. Pozycja na brzuszku:
a) wpływa korzystnie na kształtowanie się stawów biodrowych,
b) zapewnia dobry kontakt wzrokowy z dzieckiem,
c) zapobiega śmierci łóżeczkowej,
d) sprzyja  dociśnięciu małżowin usznych do czaszki.
12. Promując zdrowie wśród dzieci trzyletnich w żłobku powinieneś skupić się na:
a) zapobieganiu próchnicy zębów,
b) zapobieganiu krzywicy,
c) nauczaniu dzieci zdrowych zachowań
d) zapobieganiu wypadkom i urazom.
13. Scharakteryzuj kolejne czynności przy wykonywaniu pomiaru obwodu głowy u dziecka.
14. Oblicz objętość mleka potrzebną na jednorazowe karmienie noworodka w 7 dobie życia,
jaką ilość pokarmu powinno dostać dziecko w ciągu całej doby?
15. Wyznacz na siatce centylowej: dziecko 7 miesięcy o masie 10 kg,
16. Odczytaj i zapisz zgodnie z zasadami poszczególne pozycje centylowe
1- & & & & & & & & & &
2- & & & & & & & & & &
3- & & & & & & & & & &
4- & & & & & & & & & &
5- & & & & & & & & & &
6- & & & & & & & & & &
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
17. Wymień, jakie warunki powinny spełniać zabawki, aby mogły się nimi bawić bezpiecznie
dzieci w żłobku:
18. Podczas pielęgnacji noworodka, u którego nie odpadł jeszcze kikut pępowiny należy:
a) smarować kikut pępowiny środkiem nawilżającym,
b) dokładnie oczyścić kikut pępowiny wodą z mydłem,
c) nie doprowadzić do zamoczenia kikuta pępowiny podczas kąpieli,
d) zapudrować zasypką po kąpieli.
19. U 2-wu miesięcznego dziecka stwierdziłaś ciemieniuchę na głowie. W takim przypadku
należy:
a) wyczesać łuski grzebieniem,
b) umyć głowę i nasmarować oliwką, następnego dnia delikatnie sczesać łuski,
c) zdrapać paznokciem przyklejone łuski,
d) umyć głowę i posmarować nawilżającym balsamem, po czym delikatnie sczesać łuski.
20. Noworodek ma obfite potówki na twarzy. W takim przypadku należy:
a) mechanicznie zetrzeć szorstkim gazikiem i zapudrować zmiany,
b) mechanicznie zetrzeć szorstkim gazikiem i przetrzeć 2% spirytusem salicylowym,
c) mechanicznie zetrzeć szorstkim gazikiem,
d) wetrzeć oliwkę kosmetyczną.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Pielęgnowanie dziecka zdrowego
Zakreśl poprawną odpowiedz
, wpisz obliczenia, brakujące części zdania lub pełne
odpowiedzi
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9.
10.
11. a b c d
12. a b c d
13.
14.
15.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
1-
& & & & & & & &
2-
16.
1& & & & & & & & & &
2& & & & & & & & & .
3- & & & & & & & & & &
4- & & & & & & & & & &
5- & & & & & & & & & &
6- & & & & & & & & & &
17.
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Pielęgnowanie dziecka
zdrowego
Test składa się z 20 zadań, z których:
- zadania 1 - 12 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 13 - 20 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
do zadań uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz

lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma
następujące oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego,
Plan testu Klucz odpowiedzi
Nr
Cel operacyjny Kategoria Poziom
Poprawna odpowiedz

zad
(mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań
- przeznaczone do pielęgnacji
skóry dziecka,
- produkowane przez
renomowane,
znane firmy,
Wymienić rolę dziecięcych
1. B P - posiadające atest Państwowego
kosmetyków.
Zakładu Higieny i Instytutu
Matki i
Dziecka,
- najprostszy skład, by nie
uczulać.
- wilgoć,
- ciepło,
Wymienić czynniki
- kontakt skóry pośladków z
2. sprzyjajÄ…ce pieluszkowemu A P
moczem,
zapaleniu skóry.
kałem,
- tarcie skóry o pieluszkę.
- oparzenie,
Wymienić niebezpieczeństwa, - wyziębienie,
3. jakie grożą niemowlęciu B P - zachłyśnięcie się wodą,
podczas kÄ…pieli. - dostanie siÄ™ wody do ucha lub
oka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Określić pozycję trzymania
4. B P c
niemowlęcia na rękach.
Wskazać najodpowiedniejszą
5. B P d
porę przewijania niemowlęcia.
Wskazać podstawowy pokarm
6. dla niemowląt po ukończeniu A P c
5 miesiąca życia.
Wymienić wiek dziecka, od
7. którego można podawać B P d
mleko krowie.
Określić dzienne
8. zapotrzebowanie kaloryczne A P b
noworodka.
Wskazać najlepszy sposób
9. podawania dziecku papki A P b
jarzynowej.
Wymienić dodatkowy posiłek
10. A P a
dla półrocznego niemowlęcia.
Wskazać prawidłowy zakres
11. B P b
tętna u rocznego dziecka.
Wymienić najwygodniejszą
12. pozycję dziecka, aby mogło A P b
,,odbić  po posiłku.
- sztywny zapiętek,
- szeroki, wysoki przód (czubek)
Scharakteryzować rodzaj butów,
13. obuwia najodpowiedniejszy C PP - rozmiar taki, aby palce nie
dla rocznego dziecka. dotykały
do przedniego brzegu buta,
- z naturalnego tworzywa.
- dokładne oczyszczanie
pośladków i
okolicy krocza po każdym
oddaniu
moczu i stolca,
Wymienić działania, jakie - częsta zmiana pieluszek,
należy podjąć gdy - dokładne płukanie pieluszek
14. C PP
dwumiesięczne dziecko ma tetrowych po praniu,
pieluszkowe zapalenie skóry. - wietrzenie pośladków,
- nakładanie ochronnych kremów
na
okolice pośladków z zawartością
tlenku cynku, alantoliny, lanoliny
czy d-pantenolu.
- zwiększyć wilgotność otoczenia,
- zmniejszyć częstotliwość kąpieli
Wymienić działania, jakie
np.
15. należy podjąć gdy niemowlę C PP
co drugi dzień,
ma przesuszoną skórę.
- stosować natłuszczające,
nawilżające kosmetyki dziecięce,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
- do kąpieli dodawać specjalne
środki
nawilżające ciało.
Wymienić
najodpowiedniejszy temat na
16. C PP b
zajęcia promujące zdrowie w
grupie trzylatków.
Wskazać najwłaściwsze
17. miejsce do zbadania tętna u C PP d
noworodków i niemowląt.
Obliczyć skład mieszanki
18. C PP c
mlecznej dla niemowlÄ…t.
Posłużyć się siatką centylową
19. dla wyznaczenia dziecka o D PP
określonym wieku i wzroście.
1- 3 lub < 3
2- 10 centyl
Odczytać i zapisać
3- 97 Ä™! lub >97
20. poszczególne pozycje D PP
4- 10 - 25 lub 10/25
centylowe.
5- 25 Ä™! lub < 25
6- 90 lub > 90
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z kryteriami punktowania
i oceniania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5. Omów z uczniami zasady wypełniania karty odpowiedzi.
6. Podaj i zapisz na tablicy czas zakończenia pracy ucznia z zestawem zadań.
7. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
8. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań.
9. Sprawdz
prace. NanieÅ› punkty na kartÄ™ odpowiedzi.
10. Wykonaj analizę statystyczną i opisową wyników sprawdzianu oraz analizę logiczną
i statystyczną zestawu zadań.
11. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących problemów omawianych podczas realizacji jednostki
modułowej.
- Zadania: 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11,12, 16, 17, 18 sÄ… zadaniami wielokrotnego wyboru
i tylko jedna odpowiedz
jest prawidłowa;
- Zadania 1, 2, 3, 13, 14, 15 są zadaniami otwartymi i należy udzielić krótkiej
odpowiedzi.
- Zadania 19 i 20 wymagają umiejętności posługiwania się siatką centylową.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
- w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz
znakiem X
(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową),
- w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedzi,
- w zadaniach z siatką centylową odczytaj odpowiednie współrzędne lub je zaznacz.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
zadania: 13 - 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 60 minut.
Powodzenia !
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Wymień wymogi, jakie powinny spełniać kosmetyki dla dzieci.
2. Wymień, jakie czynniki sprzyjają powstaniu pieluszkowego zapalenia skóry.
3. Wymień niebezpieczeństwa jakie grożą niemowlęciu podczas kąpieli.
4. Wskaż właściwą pozycje trzymania niemowlaka na rękach:
a) na boku,
b) w pozycji płaskiej,
c) na ramieniu,
d) na brzuszku.
5. Kiedy najlepiej jest przewinąć niemowlę.
a) po karmieniu,
b) godzinÄ™ przed karmieniem,
c) przed zabawÄ… z dzieckiem,
d) parÄ™ minut przed karmieniem.
6. Podstawą żywienia sztucznego niemowląt po ukończeniu 5 miesiąca życia jest:
a) mleko poczÄ…tkowe,
b) mleko krowie,
c) mleko następne,
d) papki jarzynowe z mięsem.
7. Mleko krowie można podawać dziecku od:
a) 10 miesiÄ…ca,
b) 12 miesiÄ…ca,
c) 18 miesiÄ…ca,
d) 24 miesiÄ…ca.
8. Zapotrzebowanie kaloryczne noworodka wynosi:
a) 90-100 kcal/kg masy ciała,
b) 100-110 kcal/kg masy ciała,
c) 110-120 kcal/kg masy ciała,
d) 120-130 kcal/kg masy ciała.
9. Najwłaściwszym sposobem podawania kaszki lub papki jarzynowej jest:
a) butelka i smoczek z 3 dziurkami,
b) łyżeczka,
c) kubeczek,
d) butelka i smoczek z nacięciem w kształcie krzyżyka.
10. Dla niemowlęcia ( 6 m-cy) karmionego naturalnie, pierwszym, dodatkowym posiłkiem
będzie:
a) papka jarzynowa,
b) zupa jarzynowa z mięsem,
c) mus lub soczek owocowy,
d) zmiksowana zupa którą jedzą dorośli.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
11. Prawidłowy zakres tętna u rocznego niemowlęcia wynosi:
a) 120-140 u/min,
b) 110-130 u/min,
c) 66-100 u/min,
d) 140-160 u/min.
12. Zaproponuj pozycję dla niemowlęcia aby mogło  odbić po posiłku.
a) w kołysce rąk,
b) na ramieniu,
c) twarzÄ… do przodu,
d) na biodrze.
13. Matka rocznego dziecka, które zaczyna chodzić, prosi cię o pomoc w wyborze
odpowiednich dla dziecka butów. Wymień najważniejsze kryteria wyboru.
14. Niemowlę dwumiesięczne ma pieluszkowe zapalenia skóry. Opisz podjęte działania
pielęgnacyjne.
15. Niemowlę ma przesuszoną skórę. Jakie działania należy podjąć?
16. Wskaż temat, który zaproponujesz trzylatkom na zajęcia promujące zdrowie.
a) palenie to nałóg,
b) jak dobrze być zdrowym,
c) zapobieganie wypadkom,
17. Pomiaru tętna u noworodków i niemowląt dokonasz na:
a) tętnicy szyjnej,
b) tętnicy udowej,
c) tętnicy grzbietowej stopy,
d) tętnicy ramiennej,
18. Do przygotowania 100 ml mieszanki mlecznej użyjesz:
a) 60 ml wody i 2 miarki mleka w proszku
b) 60 ml wody i 3 miarki mleka w proszku
c) 90 ml wody i 3 miarki mleka w proszku
d) 90 ml wody i 4 miarki mleka w proszku
19. Wyznacz na siatce centylowej: dziecko 7 miesięcy, 72 cm, określ pozycje centylową.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
20. Odczytaj i zapisz zgodnie z zasadami poszczególne pozycje centylowe
1- & & & & & & & & & &
2- & & & & & & & & & &
3- & & & & & & & & & &
4- & & & & & & & & & &
5- & & & & & & & & & &
6- & & & & & & & & & &
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Pielęgnowanie dziecka zdrowego
Zakreśl lub wpisz poprawną odpowiedz
.
Nr Odpowiedz
Punkty
zadania
1.
2.
3.
4. a b c d
5. a b c d
6 a b c d
7. a b c d
8. a b c d
a b c d
9.
a b c d
10.
a b c d
11.
a b c d
12.
13.
14.
15.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19.
20.
1& & & .
2& & & .
3& & & .
4& & &
5& & &
6& & &
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
7. LITERATURA
1. Bernat K.: Jak opiekować się zdrowym noworodkiem w domu. Zeszyty Promocji
Zdrowia. Zakład Poligraficzny. Lublin 1994
2. Bożkowa K. (red): pediatria praktyczna. Wydawnictwo lekarskie PZWL. Warszawa 1994
3. Dowshen S.A., Izenberg N., Boss E.: Dziecko. Zdrowie i rozwój. Świat Książki.
Warszawa 2003
4. Fenwick E.: Matka i dziecko (vademecum). OMC& Letter Perfekt International.
Warszawa1998
5. Gołąb B., Traczyk W.: Anatomia i fizjologia człowieka. Wydawnictwo Ośrodek
doradztwa i szkolenia. A
ódz
1997
6. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP. Warszawa 1998
7. Hellbrugge T.: Pierwszych 365 dni życia dziecka. Wydawnictwo Promyk słońca.
Warszawa 1991
8. Illingwrth R., C.: Niemowlęta i małe dzieci. PZWL, Warszawa 1996
9. Jankowski A. (red.): Propedeutyka pediatrii. AM we Wrocławiu. Wrocław 1998
10. Karski J.: Promocja zdrowia. PZWL, Warszawa 1992
11. Kubicka K., Kawalec W.(red.): Pediatria. Wydawnictwo lekarskie PZWL. Warszawa 1999
12. Murkoff H.: Niezbędnik opiekunki do dziecka. Wydawnictwo KLUB DLA CIEBIE.
Warszawa 2005
13. Nowak S.: propedeutyka pediatrii. PZWL. Warszawa 1987
14. Papierkowski A.: Choroby wieku rozwojowego. PZWL. Warszawa 1997
15. Pawłowska d., Gożdzikiewicz A.: Przewodnik do ćwiczeń z żywienia niemowlat i dzieci.
Akademia Medyczna. Białystok 2003
16. Socha J., Rojek U.: Żywienie dzieci chorych i zdrowych. PZWL. Warszawa 1995
17. Spock B., Rothenberg M.B.: Dziecko- pielęgnowanie i wychowanie. PZWL, Warszawa
1995
18. Szotowa W.: Żywienie dzieci zdrowych. PZWL. Warszawa 1992
19. Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.: Podstawy pielęgniarstwa. Wydawnictwo
Czelej. Lublin 2004
20. Trawińska H.: Zabawy rozwijające dla małych dzieci. PZWL. Warszawa 1998
21. Worner P.: Opieka nad noworodkiem. Liber. Warszawa 2004
22. Zahradniczek K. (red.): Pielęgniarstwo. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2004
Strony internetowe aktualne na dzień 30 maja 2006:
- www.edziecko.pl
- www.forumpediatryczne.pl
- www.niemowle.onet.pl
- www.dziecko24.pl
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44