WST
PNE WIADOMOÅšCI O
PROCESIE KARNYM
Cele procesu karnego
Ustawowe i doktrynalne określenie celów procesu
pociągnięcie
do odpowiedzialności
sprawcy przestępstwa
(trafna reakcja karna)
Ustawowe
określenie
celów procesu
art. 2 ż 1
k.p.k.
uwzględnienie prawnie
rozstrzygnięcie sprawy
chronionych interesów
w rozsÄ…dnym terminie
pokrzywdzonego
Trafna reakcja karna
(art. 2 ż 1 pkt 1 i 2 k.p.k.)
¨ð W literaturze przedmiotu dyrektywÄ™ wyrażonÄ… w pkt. 1 ż 1 pkt 1 i 2 k.p.k. okreÅ›la
się mianem trafnej reakcji karnej, która sprowadza się do następujących postulatów:
1) osoba, której nie udowodniono winy nie poniesie odpowiedzialności;
2) nikt winny nie powinien ponosić odpowiedzialności większej, niż na to zasłużył;
3) nikt winny nie powinien ujść odpowiedzialności;
4) nikt winny nie powinien ponieść odpowiedzialności mniejszej, niż na to zasłużył
Trafna reakcja to wymóg, aby była to reakcja sprawiedliwa.
Wymóg trafnej reakcji i stosowania trafnych środków (ż 1 pkt 1 i 2) powoduje, że nawet
gdy strony zgodnie wnoszą o określone rozstrzygnięcie, sąd musi brać jeszcze pod uwagę,
czy jego wydanie jest zasadne z punktu widzenia celów postępowania (zob. art. 343 ż 5 w
zw. z art. 335 ż 1 in fine czy art. 387 ż 2 in fine).
Uwzględnienie prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego
(art. 2 ż 1 pkt 3 k.p.k.)
Dyrektywa uwzględnienia interesów pokrzywdzonego w postępowaniu karnym
znajduje odzwierciedlenie w wielu regulacjach szczegółowych. Zwłaszcza na wyraz
ne
podkreślenie zasługuje art. 299 ż 1 k.p.k., który stwierdza, że w postępowaniu
przygotowawczym pokrzywdzony i podejrzany sÄ… stronami.
Ponadto wzmocnieniu pozycji pokrzywdzonego służą regulacje wyposażające go np.:
Øð w prawo do wystÄ™powania w roli samodzielnego oskarżyciela posiÅ‚kowego (art. 55
k.p.k.),
Øð prawo do koÅ„cowego zapoznania siÄ™ z materiaÅ‚ami postÄ™powania
przygotowawczego (art. 321 ż 1 k.p.k.),
Øð w prawo do wnioskowania o zobowiÄ…zanie skazanego do naprawienia szkody bez
potrzeby wytaczania powództwa adhezyjnego (art. 46 k.k.),
Øð w prawo do udziaÅ‚u w rozprawie, choćby nie byÅ‚ stronÄ… (art. 384 ż 2 k.p.k.), oraz w
niektórych posiedzeniach sądu (np. art. 341 ż 1, art. 343 ż 5, art. 354 pkt 2 in fine
k.p.k.),
Øð ustawa uzależnia od jego niesprzeciwienia siÄ™ niektóre decyzje sÄ…du (np. art. 343 ż
3a, 387 ż 2 k.p.k.), wprowadza system mediacji (art. 23a k.p.k.) i porozumienia się
pokrzywdzonego z podejrzanym (oskarżonym), od których to wyników uzależnia się
pewne decyzje procesowe (np. art. 341 ż 3, art. 343 ż 3 k.p.k.).
Øð Wymóg uwzglÄ™dnienia interesu pokrzywdzonego jest też warunkiem, który może
uniemożliwić umorzenie postępowania z uwagi na jego niecelowość (art. 11 ż 1 in
fine).
Rozstrzygnięcie sprawy w rozsądnym terminie
(art. 2 ż 1 pkt 4 k.p.k.)
Pojęcie
złożoność sprawy,
"rozstrzygnięcie
sposób zachowania się samego
sprawy w rozsÄ…dnym
podejrzanego, który może przedłużać proces,
terminie" występujące
szczególne okoliczności sprawy,
art. 2 ustawy z 17
w art. 6 ust. 1 EKPCz
przyjmuje się, że nie są usprawiedliwieniem
czerwca 2004 r. o
należy interpretować w
trudności kadrowe organów ścigania i
skardze na
połączeniu z art. 45
wymiaru sprawiedliwości naruszenie prawa
Konstytucji RP ("każdy
strony do
podkreślenie wymogu szybkości, zwłaszcza
ma prawo do rozpoznania
tam, gdzie oskarżony jest aresztowany.
sprawy w
sprawiedliwego i
Jako ilustracja praktyki Trybunału może postępowaniu
jawnego rozpatrzenia
przygotowawczym
służyć cytowane przez J. Sobczaka
sprawy bez
prowadzonym lub
(Przewlekłość na własne życzenie,
nieuzasadnionej
nadzorowanym
Rzeczpospolita z 3 grudnia 2005 r., s. C2)
przez prokuratora
zwłoki") i art. 14 ust.
orzeczenie, w którym ETPC nie uznał za
i postępowaniu
3c MPPOiP, z których przewlekłe postępowania karnego
sÄ…dowym bez
trwajÄ…cego ponad 5 lat. OrzekajÄ…c w
wynika, że każda
nieuzasadnionej
sprawie Ryszarda W. (skarga nr 52077/99),
osoba oskarżona o
zwłoki (Dz.U. Nr
stwierdził, że nie doszło do naruszenia art. 6
179, poz. 1843 ze
popełnienie
ust. 1 EKPC, ponieważ skarżący i organy
zm.).
przestępstwa ma
sądowe jednakowo przyczynili się do długości
prawo co najmniej do
postępowania. Nadto przerwy w
rozprawy "bez
postępowaniu były spowodowane również
nieuzasadnionej przyczynami obiektywnymi, które nie mogą
być przypisane organom sądowym.
zwłoki".
Doktrynalne określenie celów procesu
Osiągnięcie stanu sprawiedliwości Osiągnięcie stanu sprawiedliwości
prawnomaterialnej proceduralnej
realizacja prawa karnego Sprawiedliwość proceduralna to
materialnego, tj. wykonanie sytuacja, w której osoba przeciwko
szczególnego nakazu skierowanego której lub na rzecz której toczy się
do organów władzy państwowej, proces nabiera przekonania, że
zawartego w przepisie ustawy organy procesowe zrobiły wszystko,
karnej, określającym typ czynu aby prawu stało się zadość,
przestępnego zarzuconego postępując w stosunku do niej
oskarżonemu i jego konsekwencje zgodnie z prawem, sumiennie i w
najlepszej woli
przy uwzględnieniu wszelkich
dyrektyw i reguł zawartych w części
ogólnej kodeksu karnego
Sprawiedliwość proceduralna
Trybunał Konstytucyjny podkreśla, odwołując się do poglądów doktryny, że sprawiedliwość proceduralna
jest pojęciem, które nie ma swego ściśle sprecyzowanego znaczenia. Wskazuje jednak pewne wspólne
elementy koncepcji sprawiedliwości proceduralnej, do których zalicza:
a) możność bycia wysłuchanym - w każdym wypadku ustawodawca powinien zapewnić jednostce prawo do
wysłuchania. Jednostka musi uzyskać w szczególności możliwość przedstawienia swoich racji oraz zgłaszania
wniosków dowodowych, a sąd ma obowiązek je rozważyć. Istotny element sprawiedliwej procedury sądowej
stanowi bowiem prawo strony do osobistego udziału w czynnościach procesowych. Ustawodawca może
ograniczyć udział stron w określonych czynnościach procesowych, ograniczenia takie powinny jednak zawsze
posiadać odpowiednie uzasadnienie. Ocena konkretnych rozwiązań ustawowych z punktu widzenia wymogów
sprawiedliwości proceduralnej powinna uwzględniać charakter spraw rozpoznawanych w danym postępowaniu;
b) prawo do uzasadnienia - postulat takiego ukształtowania procedury, by zapewniała ujawnianie w czytelny
sposób motywów rozstrzygnięcia, przez to zaś unikanie dowolności czy wręcz arbitralności w działaniu sądu, w
stopniu umożliwiającym weryfikację sposobu myślenia sądu (i to nawet jeśli samo rozstrzygnięcie jest
niezaskarżalne - legitymizacja przez przejrzystość);
c) przewidywalność działań organów procesowych - zapewnienie przewidywalności dla uczestnika
postępowania, przez odpowiednią spójność i wewnętrzną logikę mechanizmów, którym jest poddany;
d) określony status władzy sądowniczej - konstytucyjny status władzy sądowniczej (wymiaru
sprawiedliwości), w którym pozycja jest wyznaczana między innymi przez:
- niezależność, bezstronność, niezawisłość,
- odrzucenie dowolności i arbitralności,
- zapewnienie udziału zainteresowanych podmiotów w postępowaniu;
- traktowanie jawności jako zasady,
- wydawanie rozstrzygnięć zawierających rzetelne, weryfikowalne uzasadnienia;
e) prawo zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji - jako istotny czynnik
urzeczywistniania tzw. sprawiedliwości proceduralnej.
Zob. wyroki TK: z dnia 16 marca 1999 r., SK 19/98, OTK ZU 1999, nr 3, poz. 36 oraz z dnia 13 maja 2002 r., SK 32/01, OTK-A ZU 2002, nr 3, poz.
31; a także wyrok TK z dnia 24 paz
dziernika 2006 r., SK 42/04, z dnia 11 czerwca 2002 r., SK 5/02, OTK-A ZU 2007, nr 7, poz. 84, SK 26/01; zob.
też wyrok TK z dnia 16 stycznia 2006 r., SK 30/05, OTK-A ZU 2006, nr 1, poz. 2., z dnia 16 stycznia 2006 r., SK 30/05, OTK-A 2006, nr 1, poz. 2
Rodzaje procesu w zależności od rodzaju
odpowiedzialności prawnej
W zależności od rodzaju odpowiedzialności prawnej będącej
przedmiotem procesu rozróżnia się:
PROCES ZASADNICZY AKCJ
CYWILN

odpowiedzialność karna za odpowiedzialność cywilna oskarżonego
popełnione przestępstwo
Rozstrzygnięcie w toku procesu karnego roszczeń
cywilnych, wynikających bezpośrednio z
przestępstwa lub nakładaniu obowiązku
odpowiednich świadczeń z powodu popełnienia
przestępstwa
Postepowanie adhezyjne
Orzeczenie obowiÄ…zku naprawienia szkody
Orzeczenie odszkodowania z urzędu
Orzeczenie nawiÄ…zki
Orzeczenie świadczenia pieniężnego
Orzeczenie zwrotu korzyści majątkowej
Tryby postępowania
Występują w dwojakim znaczeniu:
Øð jako tzw. tryb Å›cigania, czyli odrÄ™bny sposób
inicjowania procesu
Øð jako tryb procesu, czyli postÄ™powanie zwyczajne i
postępowanie szczególne (tryb szczególny)
Tryb ścigania
Tryb ścigania
Z oskarżenia
prywatnego
Z oskarżenia
publicznego
np. 212 ż 1 k.k.,
216 ż 1 k.k.
Bezwarunkowy Warunkowy
bezwzględny zakaz prowadzenia
postępowania bez wniosku
pokrzywdzonego o przestępstwa
naruszajÄ…ce sferÄ™ indywidualnych
interesów pokrzywdzonego,
niezależnie od osoby sprawcy;
wniosek pokrzywdzonego skierowany
Na wniosek
jest przeciwko przestępstwu w ogóle, Za zezwoleniem
pokrzywdzonego
bez względu na to, kto był sprawcą
czynu
w zasadzie są przestępstwami ściganymi z
urzędu, i dopiero ustalenie szczególnego
Bezwzględnie wnioskowe
Względnie wnioskowe
stosunku pokrzywdzonego do sprawcy
np. art. 209 k.k., art. 160 ż 5, art.
np. art. 157 ż 5 k.k., art. 177 ż
przestępstwa powoduje, że ściganie
161 ż 3 art. 266 ż 3, art. 267 ż 5,
3, art. 278 ż 4
uzależnione jest od imiennego wniosku
art. 268 ż 4 k.k.
pokrzywdzonego o ściganie
Wniosek o ściganie
art. 12. ż 1. W sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek
postępowanie z chwilą złożenia wniosku toczy się z urzędu.
Organ ścigania poucza osobę uprawnioną do złożenia wniosku o
przysługującym jej uprawnieniu.
ż 2. W razie złożenia wniosku o ściganie niektórych tylko
tzw. zasada
sprawców obowiązek ścigania obejmuje również inne osoby,
niepodzielności
których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby
wniosku o
wskazanej we wniosku, o czym należy uprzedzić składającego
ściganie
wniosek. Przepisu tego nie stosuje się do najbliższych osoby składającej
wniosek.
ż 3. Wniosek może być cofnięty w postępowaniu przygotowawczym
za zgodą prokuratora, a w postępowaniu sądowym za zgodą sądu - do
rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej.
Ponowne złożenie wniosku jest niedopuszczalne.
Øð ZÅ‚ożenie wniosku o Å›ciganie
Wniosek o ściganie może być złożony na piśmie lub ustnie do protokołu (zob. art. 143 ż 1 pkt 1 k.p.k.). Należy
jednak podnieść, że w razie pisemnego wniosku o ściganie nie może być spełniony ustawowy wymóg
"pouczenia osoby uprawnionej do złożenia wniosku o przysługującym jej uprawnieniu" (art. 12 ż 1 zdanie
drugie). Wszelkie zatem pisemne zawiadomienia, choćby nawet wyrażały wolę ścigania, do czasu spełnienia
pouczenia nie są wnioskami o ściganie w rozumieniu art. 12, a stanowić mogą jedynie sygnał dla organów
ścigania, mówiący o tym, że w celu prowadzenia postępowania należy niezwłocznie poczynić starania o
uzyskanie wniosku (art. 17 ż 2 k.p.k.)
Øð Åšciganie osób wskazanych i niewskazanych we wniosku
Wniosek o ściganie nie musi imiennie wskazywać sprawców przestępstwa ściganego na wniosek, chyba że
dotyczy czynów ściganych względnie na wniosek, a więc gdy składa się go przy znanej osobie sprawcy i
wobec tej osoby (najbliższej dla pokrzywdzonego). Przy czynach bezwzględnie wnioskowych wniosek o tzw.
ściganie anonimowe, tj. bez wskazania indywidualnie konkretnej osoby lub o ściganie niektórych tylko
sprawców imiennie określonych, obejmuje ex lege również osoby, których czyny pozostają w ścisłym związku z
czynem osoby wskazanej we wniosku lub z czynem we wniosku wskazanym, o czym wnioskodawca winien być
pouczony (art. 12 ż 2 zd. 1). Jest to tzw. niepodzielność podmiotowa wniosku o ściganie, wykluczająca
możliwość żądania ścigania niektórych tylko współuczestników z wyłączeniem ścigania innych.
Powyższa reguła nie dotyczy jednak osób najbliższych dla składającego wniosek, wobec których, w razie
niewskazania ich imiennie we wniosku, należy po wykryciu uzyskać odrębny imienny wniosek o ściganie (z art.
12 ż 2 zd. 2)
Øð CofniÄ™cie wniosku
W postępowaniu przygotowawczym wniosek o ściganie może być cofnięty przez uprawniony podmiot w
każdym czasie, a więc zarówno w fazie postępowania in rem, jak i in personam. Natomiast po wniesieniu aktu
oskarżenia do sądu możliwość cofnięcia wniosku ograniczona jest wyłącznie "do rozpoczęcia przewodu
sądowego na pierwszej rozprawie głównej" (art. 385 ż 1 - "przewód sądowy rozpoczyna się od odczytania
przez oskarżyciela aktu oskarżenia ). Cofnięcie wniosku może być dokonane zarówno w formie pisemnej, jak i
ustnej do protokołu, byleby w sposób oczywisty wyrażona została wola uprawnionego podmiotu
Tryby procesu
TRYB ZWYCZAJNY To przebieg procesu zmierzający do rozstrzygnięcia kwestii
odpowiedzialności karnej oskarżonego, uznany za typowy w danym
systemie procesu
TRYBY SZCZEGÓLNE To przebieg procesu zmierzający również do rozstrzygnięcia kwestii
odpowiedzialności karnej oskarżonego, ale różniący się istotnie od trybu
zwyczajnego w sposób z góry przewidziany przez ustawodawcę.
Ze względu na stosunek formalizmu trybu zwyczajnego podzielić można
tryby szczególne na trzy grupy:
ØðPostÄ™powania ekwiwalentne (tak samo sformalizowane jak
zwyczajne):
" Postępowanie karne skarbowe zwyczajne
" Postępowanie w sprawach nieletnich
ØðPostÄ™powania wzbogacone  aktualnie brak
ØðPostÄ™powania zredukowane:
" Postępowanie nakazowe
" Postępowanie przyspieszone
" Postępowanie prywatnoskargowe (jak widać postępowanie to
jest trybem ścigania i trybem szczególnym)
Postępowanie zasadnicze i dodatkowe
POST
POWANIE Czyli takie, w którym dąży się zasadniczego rozstrzygnięcia kwestii
ZASADNICZE odpowiedzialności prawnej sprawcy za popełnione przestępstwo  odpowiedz
na
pytanie czy oskarżony popełnił przestępstwo oraz czy i jaką powinien ponieść
karÄ™
POSTEPOWANIE Czyli takie, które prowadzi się w związku z postepowaniem zasadniczym. Dzielą
DODATKOWE siÄ™ one na 4 kategorie:
Øð PostÄ™powania incydentalne - dotyczÄ… kwestii dodatkowych (wpadkowych,
incydentalnych) powstajÄ…cych podczas toczÄ…cego siÄ™ procesu np. kwestia
tymczasowego aresztowanie, kar porzÄ…dkowych
Øð PostÄ™powania pomocnicze (usuwanie trudnoÅ›ci, które pojawiÅ‚y siÄ™ w
czasie procesu)
żð PostÄ™powanie transgraniczne
żð Pomoc prawna krajowa
żð PostÄ™powanie o odtworzenie akt
Øð PostÄ™powania nastÄ™pcze (po uprawomocnieniu siÄ™ wyroku w celu
załatwienia kwestii, które pojawiły się po uprawomocnieni)
żð PostÄ™powanie w sprawie o odszkodowanie za niesÅ‚uszne skazanie oraz
niesłuszne stosowanie środków przymusu
żð PostÄ™powanie uÅ‚askawieniowe
żð PostÄ™powanie w sprawie wyroku Å‚Ä…cznego
Øð PostÄ™powanie uzupeÅ‚niajÄ…ce  art. 420 k.p.k.
Stadia procesu
stadium Stadium
stadium
przygotowawcze wykonawcze
jurysdykcyjne
Zebranie materiału
Rozpoznanie sprawy i
Wykonanie decyzji
dowodowego
wydanie decyzji
ułatwiającego
(postępowanie główne)
wydanie decyzji
oraz
kontrola podjętej decyzji
(postępowanie
apelacyjne)
Umorzenie absorpcyjne
art. 11 k.p.k.
Øð Przepis wprowadza wyraz
ny wyjÄ…tek od zasady legalizmu (art. 10) na rzecz oportunizmu
(celowości). Niecelowość ścigania wynikać ma tu wyłącznie z faktu prawomocnego już wymierzenia
oskarżonemu innej, surowszej niż grożąca za dany czyn kary (ż 1) lub z faktu grożenia mu za inny
czyn takiej kary, gdy nie orzeczono jej jeszcze prawomocnie (ż 2)
Øð ustawodawca wychodzi z zaÅ‚ożenia, że zbÄ™dny jest proces karny tam, gdzie z uwagi na inne
przestępstwo tej samej osoby zagrożone surowiej, kara wymierzona jej za dany czyn byłaby w
konsekwencji pochłonięta przez karę wymierzoną za przestępstwo zagrożone karą surowszą -
zasady Å‚Ä…czenia kar przewidziane w Kodeksie karnym (art. 85-89 k.k.) , majÄ…ce zastosowanie
przy wyroku Å‚Ä…cznym (art. 569 k.p.k.)
Umorzeniem absorpcyjnym można objąć sprawy połączone jednym postępowaniem (zawieszenia
postępowania jedynie w części przedmiotowej, przy jednoczesnym prowadzeniu go wobec tej samej osoby, tyle że
co do pozostałych czynów) oraz sprawy tej samej osoby toczące się odrębnie (zarówno wtedy, gdy sprawa o czyn
większej wagi jest w stadium sądowym, a o przedmiotowy występek - w postępowaniu przygotowawczym, jak i
wtedy, gdy obie sprawy znajdują się na etapie postępowania przygotowawczego)
Øð Stylizacja ż 2 art. 11 (użycie sÅ‚owa "albo") wskazuje, że podjÄ™cie postÄ™powania może tu nastÄ…pić
jedynie przed upływem 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie o inne
przestępstwo, natomiast umorzenie jest możliwe w tym terminie, jak i po jego upływie, jeżeli
zawieszonego postępowania nie podjęto w ciągu 3 miesięcy
Mediacja w procesie karnym
art. 23a k.p.k.
Mediacja to dobrowolna negocjacja między jednostkami pozostającymi w
konflikcie karnym tzn. takim, który jest rezultatem popełnionego przestępstwa, z
udziałem trzeciej neutralnej osoby  mediatora, mającej za zadanie
podtrzymywanie i ułatwianie przebiegu negocjacji, ale nie narzucanie stronom
rozstrzygnięcia.
Postępowanie mediacyjne jest postępowaniem pozaprocesowym o charakterze
fakultatywnym.
Cechy mediacji:
" dobrowolność
" bezstronność i neutralność mediatora
" mniejszy formalizm postępowania mediacyjnego
" poufność
" szybkość postępowania
" koszty
Przesłanki i tryb czynności
DOPUSZCZALNOŚĆ MEDIACJI
W sprawach z oskarżenia W sprawach z oskarżenia
publicznego prywatnego
art. 23a k.p.k. art. 489 ż 2 k.p.k.*
*ð  Na wniosek lub za zgodÄ… stron sÄ…d może zamiast posiedzenia pojednawczego wyznaczyć
odpowiedni termin dla przeprowadzenia postępowania mediacyjnego. Przepis art. 23a stosuje
siÄ™ odpowiednio - posiedzenie pojednawcze przed rozprawÄ… jest obligatoryjne, ale zamiast
niego sąd może na wniosek lub za zgodą stron wyznaczyć odpowiedni termin do
przeprowadzenia postępowania mediacyjnego
Przesłanki i tryb czynności
Przekazanie sprawy do
postępowania mediacyjnego
Z URZ
DU,
Z INICJATYWY
ale za zgodÄ…
pokrzywdzonego lub
pokrzywdzonego i
oskarżonego, ale za
oskarżonego
zgodÄ… drugiej strony
NA JAKIM ETAPIE?
ØðW czasie postÄ™powania przygotowawczego (art. 23a k.p.k.)
ØðW czasie postÄ™powania przejÅ›ciowego (art. 341 ż 3 k.p.k.  warunkowe umorzenie
postępowania)
ØðW czasie rozprawy  sÄ…d nie jest ograniczony żadnym terminem, a wiÄ™c postÄ™powanie
mediacyjne może odbyć się w każdym czasie aż do wydania orzeczenia (art. 23a
k.p.k.)
Ustawa nie wyklucza możliwości wielokrotnego skierowania do mediacji
Przesłanki i tryb czynności
Tryb czynności poza regulacją art. 23a k.p.k. został uregulowany w przeważającej
mierze w obowiązującym jeszcze rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 13
czerwca 2003 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych (Dz.U.
2003 Nr 108, poz. 1020).
Inicjatywa (wniosek) w
sprawie skierowania
sprawy do mediacji
Wybór i powołanie mediatora w
drodze postanowienia spośród
" Skierowanie do postępowania
instytucji lub osób godnych zaufania
mediacyjnego w drodze
uprawnionych do prowadzenia
postanowienia
postępowania mediacyjnego i
wpisanych do wykazu prowadzonego
przez prezesa sądu okręgowego lub
mediatora ad hoc
" SÄ…d, prokurator lub inny uprawniony
organ, kierujÄ…c sprawÄ™ do
SporzÄ…dzenie przez mediatora
postępowania mediacyjnego,
pisemnego sprawozdania i
udostępnia mediatorowi informacje z
niezwłocznie przedstawienie go
akt sprawy jedynie w zakresie
organowi, który skierował sprawę
niezbędnym do przeprowadzenia
tego postępowania do takiego postępowania. W razie
zawarcia ugody stanowi ona
załącznik do sprawozdania
Znaczenie mediacji dla procesu i sytuacji procesowej
oskarżonego pokrzywdzonego
Pomyślne zakończenie mediacji to zawarcie ugody i wykonanie wynikających z
niej zobowiązań (ż 11 pkt 4 Rozporządzenie MS z 13.06.2003 r.)
Najważniejsza przyczyna wprowadzenia mediacji wiąże się ze znaczeniem jakie
pojednaniu siÄ™ sprawcy i pokrzywdzonego przypisuje prawo karne materialne,
które od pojednania uzależnia:
Øð Warunkowe umorzenie postÄ™powania (art. 66 ż 3 k.k.)
Zasadą jest, że warunkowego umorzenia postępowania nie stosuje się do sprawcy
przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności (art.
63 ż 2 k.k.). Zgodnie jednak z art. 66 ż 3 k.k. w wypadku gdy pokrzywdzony
pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub pokrzywdzony i
sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody, warunkowe umorzenie
może być zastosowane do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nie
przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności. Oznacza to, że dojście do skutku
pojednania decyduje tu O SAMEJ DOPUSZCZALNOÅšCI ZASTOSOWNIA
WARUNKOWEGO UMORZENIA POST
POWANIA wówczas gdy dotyczy to
przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności w przedziale 3-5 lat. W
takim wypadku pozytywny wynik mediacji jest przesłanką wystąpienia
przez prokuratora do sÄ…du z wnioskiem o warunkowe umorzenie
postępowania (art. 336 ż 1 KPK) i jednocześnie przesłanką warunkowego
umorzenia postępowania przez sąd.
Znaczenie mediacji dla procesu i sytuacji procesowej
oskarżonego pokrzywdzonego
Øð Nadzwyczajne zÅ‚agodzenie kary (art. 60 ż 2 pkt 1 k.k.)
Sąd może również zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w szczególnie
uzasadnionych wypadkach, kiedy nawet najniższa kara przewidziana za
przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa, w szczególności: jeżeli
pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, szkoda została naprawiona albo
pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody
Øð Ogólna dyrektywa wymiaru kary nakazuje uwzglÄ™dniać wynik mediacji
(art. 53 ż 3 k.k.)
Wymierzając karę sąd bierze także pod uwagę pozytywne wyniki
przeprowadzonej mediacji pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą albo
ugodę pomiędzy nimi osiągniętą w postępowaniu przed sądem lub prokuratorem
Øð Mediacja uÅ‚atwia dochodzenie do formalnych porozumieÅ„ procesowych
przewidzianych w Kodeksie w art. 335 k.p.k lub art. 387 k.p.k.
Wprawdzie przepisy nie mówią wprost o pojednaniu między oskarżonym i
pokrzywdzonym, nie mniej wśród przesłanek zastosowania tych instytucji
znajdują się te, których ocena musi uwzględniać ewentualne pojednanie
między stronami oraz naprawienie szkody np. wskazanie na postawę
oskarżonego, która ma dowodzić, że cele postępowania będą osiągnięte
mimo nieprzeprowadzania rozprawy
Konsensualne formy zakończenia postępowania
Skazanie bez rozprawy (art. 335 k.p.k.) oraz skazanie
bez postępowania dowodowego (art. 387 k.p.k.) są
sposobem konsensualnego zakończenia postepowania
karnego
Określona w art. 335 k.pk. instytucja skazania bez
rozprawy jest sposobem zakończenia postępowania
przygotowawczego, zaś określone w art. 387 k.p.k.
skazanie bez postępowania dowodowego jest
sposobem zakończenia postępowania dowodowego
Instytucje konsensualne - porównanie
Øð W jakich sprawach wniosek może być zÅ‚ożony?
Øð Kiedy wniosek jest skÅ‚adany?
Øð Kto skÅ‚ada wniosek?
Øð Czyja zgoda jest wymagana do zÅ‚ożenia wniosku?
Øð Adresat wniosku
Øð Forma wniosku
Øð Możliwość negocjacji
Øð KorzyÅ›ci dla oskarżonego
Øð Czyja zgoda jest potrzebna do uwzglÄ™dnienia wniosku?
Øð Warunki uwzglÄ™dnienia wniosku przez sÄ…d
Øð PostÄ™powanie dowodowe
Øð Forma orzeczenia skazujÄ…cego
Instytucje konsensualne - porównanie
Skazanie bez rozprawy Skazanie bez postępowania dowodowego
(art. 335 k.p.k.) (art. 387 k.p.k.)
W jakich sprawach
O każdy występek O wszystkie przestępstwa (czyli zbrodnie i
wniosek może być
występki)
złożony
Kiedy wniosek W akcie oskarżenia " Do chwili zakończenia pierwszego
jest składny przesłuchania wszystkich oskarżonych na
rozprawie głównej
" Możliwość uwzględnienia wniosku na
posiedzeniu, jeśli zostanie on złożony
przed doręczeniem oskarżonemu
zawiadomienia o terminie rozprawy (art.
338a k.p.k.), ale tylko gdy dotyczy
występku (art. 339 ż 1 pkt 4 k.p.k.)
Kto składa Prokurator (w dochodzeniu  oskarżony
wniosek zob. art. 325i k.p.k.)
Instytucje konsensualne - porównanie
Skazanie bez rozprawy Skazanie bez postępowania
(art. 335 k.p.k.) dowodowego (art. 387 k.p.k.)
Adresat wniosku
sÄ…d sÄ…d
Forma wniosku Klauzula w akcie oskarżenia (w Wystarczy ustna
praktyce także załącznik)
Treść wniosku Wydanie wyroku skazującego i Wydanie wyroku skazującego i
orzeczenie uzgodnionych z wymierzenie określonej kary
oskarżonym: kary lub środka lub środka karnego bez
karnego przeprowadzania
postępowania dowodowego
Instytucje konsensualne - porównanie
Skazanie bez rozprawy Skazanie bez postępowania
(art. 335 k.p.k.) dowodowego (art. 387 k.p.k.)
Możliwość Ustawa nie wyklucza uzgodnień między oskarżonym i Sąd może uzależnić uwzględnienie
negocjacji oskarżycielem treści wniosku wniosku oskarżonego od dokonania w
Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku oskarżonego od nim wskazanej przez siebie zmiany
dokonania w nim wskazanej przez siebie zmiany
zaakceptowanej przez prokuratora i oskarżonego (art. 343 ż
3b k.p.k.)
" Nadzwyczajne złagodzenie kary, także w innych " Nadzwyczajne złagodzenie kary,
Korzyści dla
wypadkach niż wskazane w art. 60 ż 1-4 k.k. niezależnie od podstaw
oskarżonego
" Warunkowe zawieszenie wykonania kary może nastąpić wskazanych w art. 60 ż 1-4 k.k.,
(zawsze
niezależnie od przesłanek określonych w art. 69 ż 1-3 k.k., ale w sprawach o zbrodnie 
fakultatywne)
maksymalna kara jaką można warunkowo zawiesić wynosi tylko, gdy wniosek złożony przed
aż 5 lat, natomiast maksymalny okres próby  aż 10 lat doręczeniem oskarżonemu
" Ograniczenie skazania do orzeczenia środka karnego może zawiadomienia o terminie
nastąpić jeżeli przypisany oskarżonemu występek jest rozprawy
zagrożony kara nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia
wolności
Instytucje konsensualne - porównanie
Skazanie bez rozprawy Skazanie bez postępowania
(art. 335 k.p.k.) dowodowego (art. 387 k.p.k.)
Czyja zgoda jest Nie sprzeciwia siÄ™ temu pokrzywdzony Nie sprzeciwia siÄ™ temu ani prokurator ani
potrzebna do prawidłowo zawiadomiony o terminie pokrzywdzony prawidłowo zawiadomiony o
uwzględnienia terminie rozprawy oraz pouczony o
posiedzenia (art. 343 ż 3a k.p.k.)
wniosku możliwości zgłoszenia przez oskarżonego
takiego wniosku
Warunki Okoliczności popełnienia przestępstwa nie Okoliczności popełnienia przestępstwa i
uwzględnienia budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wina nie budzą wątpliwości i cele
wniosku przez sąd wskazuje, że cele postepowania zostaną postępowania zostaną osiągnięte, mimo
osiągnięte nieprzeprowadzania rozprawy w całości
Postępowanie Postępowania dowodowego nie prowadzi się Przychylając się do wniosku, sąd może uznać
dowodowe za ujawnione dowody wymienione w akcie
oskarżenia lub dokumenty przedłożone przez
stronÄ™
Forma orzeczenia wyrok wyrok
skazujÄ…cego