P R O J E K T Y C Z Y T E L N I K Ó W
Dział "Projekty Czytelników" zawiera opisy projektów nadesłanych do redakcji EP przez Czytelników. Redakcja nie bierze
odpowiedzialności za prawidłowe działanie opisywanych układów, gdyż nie testujemy ich laboratoryjnie, chociaż
sprawdzamy poprawność konstrukcji.
Prosimy o nadsyłanie własnych projektów z modelami (do zwrotu). Do artykułu należy dołączyć podpisane oświadczenie,
że artykuł jest własnym opracowaniem autora i nie był dotychczas nigdzie publikowany. Honorarium za publikację
w tym dziale wynosi 250,- zł (brutto) za 1 stronę w EP. Przysyłanych tekstów nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie
prawo do dokonywania skrótów.
Przetwornica napięcia 12/220V
o mocy 150W, część 2
W drugiej czÍÅ›ci opisu
Projekt
konstrukcji przetwornicy
12/220V autor zdradza
kilka "tajemnic" swojego
083
opracowania i dzieli siÍ
uwagami zwiÄ…zanymi
z uruchomieniem
sprawi,łeimpuls prądułado-
i eksploatacjÄ… urzÄ…dzenia.
wania C13 powoduje wystÄ…-
pienie stanu 1 na wejściu ze-
rujÄ…cym przerzutnika D,a tym
samym jego wyzerowanie.
DziÍki temu kaÅ‚dorazowe
przerwanie zasilania spowo-
duje, iÅ‚ wyjÅ›cie 1 bÍdzie na
niskim poziomie, a wyjście 2
na wysokim. Wtedy praca
przetwornicy jest mołliwa,
oczywiście pod warunkiem,
Å‚e nie ma przeciÄ…Å‚enia czy
zwarcia.
Uruchomienie
przetwornicy
NaleÅ‚y pamiÍtaĘ, iÅ‚ prze-
Dlaczego przekaünik? proporcjonalny do pÅ‚ynÄ…cego twornica wytwarza niebez-
Przekaünik PKstanowiza- przez Rb prÄ…du. Rezystor Rb pieczne dla Å‚ycia i zdrowia
bezpieczenie przed odwrot- wykonano samodzielnie z ka- napiÍcie 220VAC. Dlatego
nym podÅ‚Ä…czeniem napiÍcia waÅ‚ka przewodu o przekroju wszelkich regulacji w ukÅ‚a-
zasilania. W sytuacji, gdyby 4mm2 i długości 10 cm. W sy- dzie naleły dokonywaĘz za-
doszÅ‚o do zamiany przewo- tuacji, gdy dojdzie do zwarcia chowaniem szczegÛlnej ost-
dÛw zasilajÄ…cych i nie byÅ‚oby lub przeciÄ…Å‚enia ukÅ‚adu prze- roÅ‚noÅ›ci. Do prawidÅ‚owego
przekaünika, nietrudno za- twornicy, spadek napiÍcia na uruchomienia przetwornicy
uwaÅ‚yĘ, iÅ‚ przez diody D5 Rb wzmocniony przez US5 da- niezbÍdne bÍdÄ…: oscyloskop,
i D6 oraz uzwojenie wtÛrne je na jego wyjÅ›ciu 6 napiÍcie miernik uniwersalny oraz za-
transformatora popłynąłby o wartości powyłej 5V. Z wyj- silacz regulowany. Oczywiś-
prąd zwarcia. Dlatego obec- ścia wzmacniacza operacyjne- cie do pracy eksploatacyjnej
nośĘ PK, ktÛry zapobiega ta- go sygnaÅ‚ trafia na wejÅ›cie ze- przetwornicy niezbÍdny bÍ-
kiej sytuacji. Jednocześnie garowe przerzutnika D (US6), dzie akumulator.
prosty ukÅ‚ad, zÅ‚oÅ‚ony z ele- powodujÄ…c zmianÍ stanu Uruchomienie ukÅ‚adu roz-
mentÛw D13, R34 oraz D8 in- wyjśĘ Q i 'Q na przeciwne. To poczynamy od generatora
formuje zapalonÄ… diodÄ… D13, wÅ‚aÅ›nie napiÍcie powyÅ‚ej 5V 50Hz. Za pomocÄ… PR1 usta-
Å‚e zaciski zasilajÄ…ce przetwor- jestrozpoznawanejakologicz- wiamy wÅ‚aÅ›ciwÄ… czÍstotli-
nicÍsÄ… podÅ‚Ä…czone odwrotnie. na jedynka przez przerzutnik wośĘ przebiegu. Na kolekto-
Przekaünik stanowi takÅ‚e D, powodujÄ…czmianÍstanu na rze T1 powinniÅ›my uzyskaĘ
element wykonawczy ukÅ‚adu wyjÅ›ciach Q i 'Q. Na wyjÅ›ciu ten sam przebieg, lecz obrÛ-
zabezpieczenia przed przeciÄ…- 1 (US6) pojawia siÍ napiÍcie cony o 180o. Podobnie
łeniem lub zwarciem. Zabez- zasilania, powodując świece- w przypadku tranzystora T2.
pieczenie to tworzÄ… ukÅ‚ady nie diody LED D12, ktÛra syg- NastÍpnie moÅ‚emy przystÄ…piĘ
US5 i US6 wraz z elementa- nalizuje przeciÄ…Å‚enie prze- do uruchomienia ukÅ‚adÛw
mi towarzyszÄ…cymi. US5 to twornicy. Natomiast na wyj- rÛÅ‚niczkujÄ…cych (US2 i US3)
ukÅ‚ad kontroli prÄ…du pÅ‚ynÄ…- Å›ciu 2 pojawia siÍ stan zera orazstabilizatora 220V. Po od-
cego przez obciÄ…Å‚enie. Ozna- logicznego (wartośĘ napiÍcia Å‚Ä…czeniu T11 od ukÅ‚adÛw rÛÅ‚-
cza to, Å‚e napiÍcie na jego bliska wartoÅ›ci masy) i tym niczkujÄ…cych, na bramki T9
wyjściu jest zalełne od war- samym przewodzący tranzys- i T10 powinny trafiĘ impulsy
toÅ›ci prÄ…du pobieranego przez tor T8 blokuje pracÍ T7 oraz o peÅ‚nejszerokoÅ›citzn. 10ms.
ukÅ‚ad przetwornicy. Sygna- przekaünika. Dalsza praca Wtedy na uzwojeniu pierwot-
łem wejściowym dla wzmac- układu przetwornicy jest nie- nym transformatora powinno
niacza operacyjnego jest spa- moÅ‚liwa. Dopiero wyÅ‚Ä…czenie byĘ napiÍcie ok. 300V. Teraz
dek napiÍcia na Rb, ktÛryjest ukÅ‚adu i ponowne zaÅ‚Ä…czenie moÅ‚emy uruchomiĘ ukÅ‚adsta-
Elektronika Praktyczna 4/2001
95
P R O J E K T Y C Z Y T E L N I K Ó W
bilizatora napiÍcia 220V, ktÛ- przeÅ‚Ä…czenie stanu wyjśĘ Q Kolejna uwaga dotyczy Na koniec o zastosowa-
rego zadaniem jest utrzyma- i 'Q przerzutnika D. układu zabezpieczenia przed nym w układzie przetwornicy
nie na wyjściu przetwornicy przeciąłeniem czy zwarciem. transformatorze. Jest to trans-
napiÍcia 220V niezaleÅ‚nie od Uwagi koÒcowe NiektÛre urzÄ…dzenia, np. tele- formator toroidalny majÄ…cy
obciÄ…Å‚enia. Na koniec kilka uwag do- wizory, w momencie zaÅ‚Ä…cza- maÅ‚e rozmiary i wiÍkszÄ…
Potencjometrem montaÅ‚o- tyczÄ…cych ukÅ‚adu przetworni- nia pobierajÄ… wiÍkszÄ… moc niÅ‚ sprawnośĘ niÅ‚ transformator
wym PR4 ustawiamy na wej- cy napiÍcia. UkÅ‚ad stabiliza- 150W, powodujÄ…c zadziaÅ‚anie klasyczny. NapiÍcie uzwoje-
Å›ciu 3 US4 napiÍcie o wartoÅ›- tora charakteryzuje siÍ pewnÄ… ukÅ‚adu przeciÄ…Å‚eniowego. nia wtÛrnego wynosi 2x12V,
ci 5,3V. TakÄ… samÄ… wartośĘ bezwÅ‚adnoÅ›ciÄ…. Oznaczato,Å‚e ZwiÍkszony pobÛr prÄ…du przez natomiast pierwotnego 300V,
napiÍcia ustawiamy na wej- jeÅ›li przetwornica jest obciÄ…- niektÛre urzÄ…dzenia w momen- moc 150W. W handlu takiego
ściu 2 US4 za pomocą PR5. łona pewną, ustaloną mocą cie załączania spowodowany transformatora nie znajdzie-
Sprawdzamy pracÍ ukÅ‚adu i dojdzie dogwaÅ‚townejzmia- jest przez wewnÍtrznÄ… pojem- my, dlatego musimy wykonaĘ
stabilizatora, obciÄ…Å‚ajÄ…c prze- ny obciÄ…Å‚enia, to odpowiedü nośĘ ukÅ‚adÛw zasilajÄ…cych od- go we wÅ‚asnym zakresie lub
twornicÍ rÛÅ‚nymi mocami. ukÅ‚adu stabilizatora napiÍcia, biornik. StÄ…d zwiÍkszony nieco zmodyfikowaĘ dostÍp-
JeÅ›li stabilizator pracuje pra- aby utrzymaĘ na wyjÅ›ciu 220V ìapetytî na prÄ…d tego typu ne w sprzedaÅ‚y. Autor projek-
widÅ‚owo, to na wyjÅ›ciu prze- bÍdzie wymagaÅ‚a pewnego urzÄ…dzeÒ, pomimo iÅ‚ ich moc tu zastosowaÅ‚ to drugie roz-
twornicyzawsze bÍdzie 220V. czasu. Spowodowane to jest znamionowa jest niÅ‚sza. Nale- wiÄ…zanie. JeÅ›li dla kogoÅ› moc
Do uruchomienia ukÅ‚adu za- przez pojemnoÅ›ci C14 i C15, Å‚y o tym pamiÍtaĘ. Dlatego przetwornicy 150W jest nie-
bezpieczenia akumulatora Jednak obecnośĘ C14 i C15 przyzałączaniu np.telewizora wystarczająca, istnieje oczy-
przed rozÅ‚adowaniem nie- jest niezbÍdna dla stabilnej o mocy 60W pierwsze prÛby wiÅ›cie moÅ‚liwośĘ zastosowa-
zbÍdny bÍdziezasilaczz moÅ‚- pracy przetwornicy i ich brak uruchomienia odbiornika bÍ- nia transformatora o wyÅ‚szej
liwoÅ›ciÄ… regulacji napiÍcia. powoduje, iÅ‚ wzbudzajÄ… siÍ dÄ… powodowaÅ‚y zadziaÅ‚anie mocy 200 czy 350W. NaleÅ‚y
JeÅ›li obniÅ‚ymy napiÍcie zasi- ukÅ‚ady rÛÅ‚niczkujÄ…ce. Poza ukÅ‚adu przeciÄ…Å‚eniowego. Jed- jednak pamiÍtaĘ, iÅ‚ przetwor-
lania do wartoÅ›ci 11,1V, to tym napiÍcie na wyjÅ›ciu prze- nak trzecia czy czwarta prÛba, nica przy takiej mocy bÍdzie
poprawnie dziaÅ‚ajÄ…cy ukÅ‚ad twornicy moÅ‚e nieznacznie kiedy to pojemnoÅ›ci wewnÍt- pobieraÅ‚a wiÍkszy prÄ…dz aku-
zabezpieczajÄ…cy akumulator rÛÅ‚niĘ siÍ od 220V, jednak rzne odbiornika bÍdÄ…juÅ‚czÍÅ›- mulatora, oraz o tym,abyina-
powinien zablokowaĘ pracÍ zmiany w zakresie 220V-/+5V ciowo naÅ‚adowanespowoduje, czej ustawiĘ prÛg zadziaÅ‚ania
przekaünika. Po zwiÍkszeniu nie powinny stanowiĘ proble- Å‚e pobÛr prÄ…du bÍdzie mniej- ukÅ‚adu zabezpieczenia przed
wartoÅ›ci napiÍcia ponad mu dla zasilanych urzÄ…dzeÒ. szyi ukÅ‚ad przeciÄ…Å‚eniowy nie przeciÄ…Å‚eniem (potencjome-
11,1V, przekaünik powinien W ukÅ‚adzie stabilizatora znaj- zadziaÅ‚a. TakÄ… niedogodnośĘ trem PR6).
zaÅ‚Ä…czyĘ siÍ, umoÅ‚liwiajÄ…c dujÄ… siÍ potencjometry mon- moÅ‚na wyeliminowaĘ. Zmiana Ostatnia juÅ‚ uwaga doty-
prace przetwornicy. Na koÒcu taÅ‚owe PR2 i PR3. SÅ‚uÅ‚Ä… one w ukÅ‚adzie moÅ‚e polegaĘ na czy przewodÛw zasilajÄ…cych
uruchamiamy ukÅ‚adzabezpie- do korekcji szerokoÅ›ci impul- tym, Å‚e ukÅ‚ad przeciÄ…Å‚eniowy przetwornicÍ, ktÛre powinny
czenia przetwornicy przed sÛw. Chodzi o to, aby pracu- i ochronny przed zwarciem byĘ jak najkrÛtsze ze wzglÍdu
przeciÄ…Å‚eniem czy zwarciem. jÄ…cy w obwodach sprzÍÅ‚enia bÍdÄ… oddzielone. Wtedy ukÅ‚ad na to, iÅ‚ przy duÅ‚ym prÄ…dzie
ObciÄ…Å‚ajÄ…c ukÅ‚ad mocÄ… rzÍdu zwrotnego ukÅ‚adÛw rÛÅ‚nicz- przeciÄ…Å‚eniowy bÍdzie dziaÅ‚aÅ‚ na dÅ‚ugich przewodach po-
180..200W, ustawiamy PR6 kujÄ…cych tranzystor T11 po- z pewnym opÛünieniem, wstaÅ‚by zbyt duÅ‚y spadek na-
tak, aby wzmocniony przez wodowaÅ‚ takÄ… samÄ… zmianÍ umoÅ‚liwiajÄ…c bezproblemowy piÍcia. Z akumulatora jest
US5 spadek napiÍcia na Rb szerokoÅ›ci impulsu, zarÛwno start urzÄ…dzeÒ pobierajÄ…cych bowiem pobierane ponad 15A
daÅ‚ na wyjÅ›ciu 6 US5 napiÍ- w jednym, jak i w drugim w momencie zaÅ‚Ä…czania wiÍk- prÄ…du.
cie powyÅ‚ej 5V, powodujÄ…c ukÅ‚adzie rÛÅ‚niczkujÄ…cym. szy prÄ…d. MichaÅ‚ CembrzyÅ„ski
Elektronika Praktyczna 4/2001
Elektronika Praktyczna 2/98
96