FINANSE PUBLICZNE
Przedmiotem nauki o finansach publicznych są zjawiska oraz procesy związane z powstawaniem i rozdysponowywaniem środków publicznych zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego.
Mechanizm tworzenia i rozdysponowywania publicznych środków finansowych jest wyznaczany przez ingerencję Państwa.
W odniesieniu do finansów publicznych Państwo dysponuje przymusem w celu zapewnienia dochodów, nie podlega przymusowi w zakresie wydatków.
W odniesieniu do finansów prywatnych występuje przymus po stronie wydatkowej, nie występuje po stronie dochodowej.
Nauka o finansach bada zatem zarówno przyczyny, dla których tworzy się fundusze publiczne, jak też różnorodne skutki, jakie wywołuje tworzenie funduszy publicznych. Ustalania przyczyn oraz skutków nie można ograniczać do pytań i odpowiedzi formułowanych na wysokim szczeblu abstrakcji. Nie można poprzestać na stwierdzeniu, że fundusze publiczne powstają dlatego, że państwo ii inne związki publicznoprawne zgłaszają popyt na pieniądz. Nauka o finansach musi szukać odpowiedzi m.in. na następujące podstawowe pytania:
Dlaczego władze publiczne zgłaszają popyt na pieniądz w takiej a nie innej wysokości?
Jakie czynniki kształtują wielkość tego popytu?
W jaki sposób popyt na pieniądz będzie zaspokajany i jakie są granice ciężarów fiskalnych?
Jakie skutki dla gospodarki i społeczeństwa spowoduje kreowanie popytu na pieniądz przez władze publiczne?
Jakie skutki dla społeczeństwa i gospodarki przynoszą wydatki dokonywane przez władze publiczne?
Jakie instrumenty tworzenia funduszy publicznych mają być zastosowane, aby ograniczyć do minimum skutki redystrybucji przez władze publiczne? (ustalenia proporcji między instrumentami podatkowymi a pozostałymi, definicje podatków bezpośrednich i pośrednich).
Jaką formę organizacyjną należy stosować w stosunku do gromadzonych i wydatkowanych pieniężnych środków publicznych (instrumenty budżetowe lub funduszowe)?
Jakie dziedziny życia społecznego i gospodarczego powinny być finansowane z funduszy publicznych i w jakich proporcjach?
Jakie techniki wydatkowania funduszy publicznych powinny być zastosowane aby wyznaczone cele społeczne były najlepiej zrealizowane?
Jakie powinny być relacje między poszczególnymi szczeblami władzy publicznej?
Jaki udział w gromadzeniu i wydatkowaniu środków publicznych powinny mieć władze państwowe a jakie samorządowe ażeby zapewnić bezpieczeństwo Państwa rozumiane jako zdolność władz państwowych do realizacji fundamentalnych funkcji publicznych a z drugiej strony, ażeby stworzyć warunki do rozwoju samorządności?
Jakie powinny być mechanizmy regulujące dopływ środków do poszczególnych szczebli władz państwa ażeby realizacja określonej polityki społecznej była najbardziej efektywna?
Do jakiego stopnia możliwe jest akceptowanie przez społeczeństwo nierównomiernego rozkładu dochodów traktowanego jako wynik działania mechanizmu rynkowego?(ustawa kominowa - płace samorządowe).
Jak powinien być zbudowany aparat skarbowy ażeby zapewnić jak najbardziej skuteczne ściąganie danin publicznych i jakie są granice społecznej akceptacji funkcjonowania mechanizmu skarbowego?
Jak umiejętnie łączyć cele czysto fiskalne czyli sprowadzające się do zaspokojenia zapotrzebowania władz publicznych na środki pieniężne z celami pozafiskalnymi?
Sformułowane pytania znacznie przybliżają przedmiot nauki o finansach publicznych.
Trzeba też stwierdzić, że klasyczna nauka o finansach publicznych(nauka skarbowości) bada zjawiska i procesy związane z tworzeniem funduszy publicznych, w szczególności takich jak: budżet państwa, budżety samorządowe, fundusze ubezpieczeń społecznych, inne fundusze publiczne. Wyniki badań i analiz prowadzonych przez naukę o finansach publicznych maja podstawowe znaczenie dla funkcjonowania społeczeństwa, gospodarki i państwa. Są wykorzystywane w polityce społecznej i polityce ekonomicznej (interwencjonizm). Dociekania nauki o finansach publicznych przyczyniają się również do doskonalenia demokratycznego systemu politycznego. Z powyższej definicji wynika, ze finanse publiczne są przedmiotem zainteresowania różnych nauk społecznych., inaczej mówiąc mają charakter interdyscyplinarny.
32
2