USTRÓJ ORGANÓW OCHRONY PRAWNEJ

1. POJĘCIE I FUNKCJE OCHRONY PRAWNEJ (wykład)

OCHRONA PRAWNA - stała i zorganizowana działalność, która jest podejmowana dla ochrony prawa, dla ochrony porządku prawnego (strzeżenie, zabezpieczenie interesów społecznych), dla ochrony praw indywidualnych przysługujących poszczególnym osobom (ochrona interesów indywidualnych, praw prywatnych)

AKTUALIZACJA DZIAŁALNOŚCI OCHRONY PRAWNEJ:

A) SYTUACJA KONFLIKTOWA - gdy w określonym stosunku prawnym pomiędzy podmiotami tego stosunku prawnego zaistniał spór wynikający z naruszenia prawa jednego z podmiotów (konflikt co do wzajemnych praw i obowiązków podmiotów), np. stosunek cywilnoprawny pożyczki - pożyczający powinien oddać pieniądze w określonym czasie, gdy nie odda dochodzi do sporu

B) SYTUACJA NIEKONFLIKTOWA - gdy treść prawa, która ma znaleźć zastosowanie jest niejasna lub gdy powaga sytuacji wymaga działalności ochrony prawnej

2. RODZAJE OCHRONY PRAWNEJ (wykład)

DZIAŁALNOŚĆ OCHRONY PRAWNEJ:

A) ROZSTRZYGANIE - podejmowanie wiążących decyzji co do środków przewidzianych przez prawo w celu rozstrzygnięcia konfliktu (środki przymusu - różne ze względu na rodzaj normy prawnej i środki oddziaływania społecznego / środki wychowawcze - decyzja nie może być wymuszona przez organy państwowe)

FUNKCJA POJEDNAWCZA - nakłanianie do zakończenia sporu, do porozumienia stron, do zawarcia ugody; niektóre organy (np. mediatorzy) mają funkcje pojednawcza, ale nie mogą rozstrzygać

• pośrednictwo / mediacja - działalność jakiegokolwiek podmiotu trzeciego, któremu strony zaproponowały ugodowe załatwienie konfliktu

• rozjemstwo / koncyliacja - działalność specjalnie do tego celu powołanego organu

B) KONTROLA LEGALNOŚCI - badanie prawidłowości działalności innych organów co do zgodności z prawem, wystąpienie do odpowiednich organów o zastosowanie pewnych środków

ZAKRES KONTROLI:

• nieograniczony - przedmiotem kontroli mogą być wszystkie normy / podmioty

• ograniczony - przedmiotem kontroli mogą być niektóre normy / podmioty

ETAPY KONTROLI LEGALNOŚCI:

1. Badanie - kontrola sensu stricte

2. Określenie / wyciągnięcie konsekwencji wynikających z naruszenia prawa

• organ kontrolujący może zastosować środki mające na celu usunięcie niezgodności z prawem => NADZÓR

• organ kontrolujący występuje do innego organu o zastosowanie środków mających przywrócić stan zgodności z prawem => KONTROLA SENSU LARGO

C) OBSŁUGA PRAWNA - udzielanie podmiotom stosunku prawnego pomocy prawnej (porad i opinii prawnych) lub podejmowanie środków mających zabezpieczyć interesy podmiotu stosunku prawnego na przyszłość

• pomoc prawna SENSU STRICTO - działalność w zakresie odpowiadającym uprawnieniom adwokata lub radcy prawnego; obejmuje w szczególności udzielanie porad prawnych, sporządzanie opinii prawnych, opracowywanie projektów aktów prawnych oraz występowanie przed sądami i urzędami

• pomoc prawna SENSU LARGO - działalność wyspecjalizowanych podmiotów, mająca na celu ochronę praw oraz interesów obywatelskich; zapewnienie podmiotom stosunków prawnych możliwości realizacji ich praw

3. POJĘCIE, CECHY I RODZAJE ORGANÓW OCHRONY PRAWNEJ (wykład)

ORGANY OCHRONY PRAWNEJ - strzegą porządku prawnego, mają kompetencje ochrony praw indywidualnych; czasem jedna z funkcji może dominować

DZIAŁALNOŚĆ ORGANÓW OCHRONY PRAWNEJ:

• charakter REPRESYJNY - gdy naruszono przepis prawa; wobec podmiotu, który naruszył przepis prawa ma zastosowanie dyspozycja normy prawnej; najczęściej chodzi o przywrócenie poprzedniego stanu poprzez zastosowanie środków przymusu; każda działalność o charakterze represyjnym ma również charakter PREWENCJI OGÓLNEJ - zapobieżenie ponownemu naruszeniu prawa przez każdego w społeczeństwie (odstraszenie innych od popełniania przestępstw); zasada JAWNOŚCI ROZPRAW - każda dorosła osoba może uczestniczyć w rozprawie; znaczenie ma WIELKOŚĆ SANKCJI jaka została zastosowana (kara ma być dotkliwa)

• charakter PREWENCYJNY - gdy prawa nie naruszono; celem jest zapobieżenie naruszenia prawa w przyszłości

- istnieje pewne działanie / zaniechanie tworzące zagrożenie naruszenia prawa

- nie ma stanu zagrożenia naruszenia prawa, zabezpieczenie na przyszłość interesów / praw podmiotów uczestniczących w stosunku prawnym

ORGANY OCHRONY PRAWNEJ:

A) ORGANY ROZSTRZYGAJĄCE

1. ORGANY SĄDOWE

• SĄDY

- powszechne => rejonowe, okręgowe, apelacyjne

- szczególne => administracyjne => wojewódzkie sądy administracyjne, Naczelny Sąd Administracyjny i sądy wojskowe

- Sąd Najwyższy

SĄD - organ państwowy, niezawisły, powołany specjalnie do sprawowania wymiaru sprawiedliwości, jurysdykcja w formie jawnej procesowej

• TRYBUNAŁY

- Trybunał Konstytucyjny

- Trybunał Stanu

- trybunały międzynarodowe => Europejski Trybunał Praw Człowieka, Europejski Trybunał Sprawiedliwości, Sąd Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich, Międzynarodowy Trybunał Karny

2. ORGANY QUASI-SĄDOWE - zajmują się rozstrzyganiem, nie mają cech organów sądowych (najczęściej nie są niezawisłe)

• izby morskie

• sądy polubowne - organy niepaństwowe orzekające w sprawach cywilnych, gdy strony zgadzają się na rozstrzygniecie polubowne; zapis na sąd polubowny

• arbitraż społeczny - przy sądach okręgowych i Sądzie Najwyższym

• samorządowe kolegia odwoławcze - spory administracyjne

• Urząd Patentowy RP - spory o patent, prawa ochrony

• Komisje praw autorskich - utwory i wykonania artystyczne

ORGANY POZASĄDOWE - rozstrzyganie nie jest ich zasadnicza działalnością, często zaliczane do innych kategorii organów ochrony prawnej; ich wyroki poddawane są kontroli organom sądowym i quasi-sądowym; wyjątek od zasady PRAWA DO SĄDU

Motywy:

• potrzeba specjalizacji

• odformalizowanie, przyspieszenie postępowania, obniżenie kosztów

• organ bliski środowisku, w którym zaistniał konflikt

• odciążenie państwowego wymiaru sprawiedliwości

B) ORGANY KONTROLI LEGALNOŚCI

1. ORGANY KONTROLI SENSU STRICTO

• Prokuratura

• Rzecznik Interesu Publicznego

ORGANY KONTROLI SENSU LARGO

• Najwyższa Izba Kontroli

• Główny Inspektor Danych Osobowych

• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

• Policja

• Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego

• Agencja Wywiadu

• Straż Graniczna / Gminna

• Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

• Państwowa Inspekcja Pracy

• Państwowa Inspekcja Sanitarna

• Państwowa Inspekcja Handlowa

• Organy Kontroli Skarbowej

C) ORGANY OBSŁUGI PRAWNEJ

1. Adwokatura

2. Radcy prawni

3. Prawnicy zagraniczni

4. Rzecznicy patentowi

5. Doradcy podatkowi

6. Notariat

7. Komornicy sądowi

8. Rzecznik Praw Obywatelskich

9. Rzecznik Praw Dziecka

10. Inne

• Powiatowy / Miejski Rzecznik Konsumentów

• Rzecznik Ubezpieczonych

• konsulowie

• organizacje społeczne

4. SĄDY I TRYBUNAŁY - ODRĘBNOŚCI I CECHY (wykład)

Rozdział VIII Konstytucji wyodrębnia w osobnych podrozdziałach zagadnienia dotyczące sądów, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu. Przed nimi umieszczone zostały jedynie dwa przepisy, stanowiąc, że sądy i trybunały są władzą odrębną i niezależną i że wydają wyroki w imieniu RP. Mając na uwadze samą systematykę rozdziału, można wyciągnąć wniosek, że jedynie sądy uznane są za organy wymiaru sprawiedliwości, trybunały zaś, mimo iż orzekają w formie wyroków, takimi organami nie są. Wniosek taki byłby jednak zbyt pochopny, w działalności Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu dostrzec można wiele elementów wymierzania sprawiedliwości, a połączenie sądów i trybunałów w jednym rozdziale ma swój głęboki sens, wyrażający się między innymi w dążeniach ustawodawcy konstytucyjnego do wzmocnienia władzy sądowniczej. Odrębne traktowanie natomiast tak sądów, jak i trybunałów wynika ze specyfiki funkcji jednych i drugich.

Art. 173 Konstytucji

Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz.

5. MODELE KONSTYTUCYJNOŚCI PRAWA (wykład)

A) WEWNĄTRZPARLAMENTARNY - kontroli konstytucyjności aktów prawnych dokonuje parlament, obowiązek spoczywa na całym parlamencie i na jego organach oraz na podmiotach posiadających inicjatywę ustawodawczą

B) POZAPARLAMENTARNY

1. AMERYKAŃSKI - kontroli konstytucyjności ustaw dokonuje sąd, uczestnicy procesu podnoszą zarzut niekonstytucyjności aktów prawnych

2. EUROPEJSKI - kontrolę konstytucyjności ustaw sprawuje specjalnie do tego powołany organ wyposażony w prawo kontroli konstytucyjności ustaw

• KONTROLA PREWENCYJNA - zapobieżenie wprowadzeniu niekonstytucyjnego aktu

• KONTROLA REPRESYJNA - wyeliminowanie aktu niekonstytucyjnego (akty niekonstytucyjne mogą być anulowane, wstrzymane do czasu usunięcia sprzecznych z Konstytucją postanowień lub nie można ich stosować choć obowiązują)

KOMPETENCJE KONTROLI KONSTYTUCYJNEJ:

czuwanie nad przebiegiem referendów i ich wynikami, nad wyborami powszechnymi,

spory pomiędzy organami państwa, badanie i rozwiązywanie partii politycznych,

sprawy dotyczące głowy państwa

6. SKŁAD TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO (wykład)

Art. 194 Konstytucji

1. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do składu Trybunału jest niedopuszczalny.

2. Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego.

Art. 5 u. TK.

1. W skład Trybunału wchodzi piętnastu sędziów Trybunału.

2. Sędziego Trybunału wybiera Sejm na 9 lat.

3. Sędzią Trybunału może być osoba, która posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego.

4. Kandydatów na stanowisko sędziego Trybunału przedstawia co najmniej 50 posłów lub Prezydium Sejmu. Uchwała Sejmu w sprawie wyboru sędziego Trybunału zapada bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.

5. Osoba wybrana na stanowisko sędziego Trybunału składa wobec Prezydenta Rzeczypospolitej ślubowanie następującej treści:

“Ślubuję uroczyście przy wykonywaniu powierzonych mi obowiązków sędziego Trybunału Konstytucyjnego służyć wiernie Narodowi, stać na straży Konstytucji, a powierzone mi obowiązki wypełniać bezstronnie i z najwyższą starannością.”

Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania “Tak mi dopomóż Bóg”.

6. Odmowa złożenia ślubowania jest równoznaczna ze zrzeczeniem się stanowiska sędziego Trybunału.

7. KOMPETENECJE TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO (wykład)

Art. 188 Konstytucji

Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:

   1)  zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,

2. zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja

wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

3. zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z

Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,

4)  zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,

   5)  skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1.

Art. 189 Konstytucji

Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi

konstytucyjnymi organami państwa.

Art. 2 u. TK.

1. Trybunał orzeka w sprawach:

1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,

2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,

4) skargi konstytucyjnej,

5) sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,

6) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.

2. Trybunał na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza zgodność z Konstytucją ustawy przed jej podpisaniem oraz umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją.

3. Trybunał na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Trybunał powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej.

8. INICJOWANIE POSTĘPOWANIA PRZED TRYBUNAŁEM KONSTYTUCYJNYM

Art. 191 Konstytucji

1. Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą:

1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,

2) Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o którym mowa w art. 186 ust. 2,

3) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,

4) ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,

5) kościoły i inne związki wyznaniowe,

6) podmioty określone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.

2. Podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 3-5, mogą wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.

Art. 192 Konstytucji

Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 189, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą: Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Prezes Najwyższej Izby Kontroli.

Art. 193 Konstytucji

Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.

9. MOC WIĄŻĄCA ORZECZEŃ TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO (wykład)

Art. 190 Konstytucji

1. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.

2. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

3. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny - dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.

4. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.

5. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów.

Art. 239 ust. 1 Konstytucji

1. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją ustaw uchwalonych przed dniem jej wejścia w życie nie są ostateczne i podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, który może odrzucić orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego większością 2/3 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Nie dotyczy to orzeczeń wydanych w następstwie pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego.

10. SKARGA KONSTYTUCYJNA (wykład)

Art. 79 Konstytucji

1. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.

2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw określonych w art. 56.

PROCEDURA ROZPATRYWANIA SKARGI KONSTYTUCYJNEJ:

1. Ostateczny wyrok / decyzja

2. Złożenie skargi konstytucyjnej

• podlega opłacie

• określenie aktu będącego podstawą wyroku

• określenie jakie konstytucyjne wolności i prawa zostały naruszone

• uzasadnienie

• dołączenie ostatecznego wyroku

• sporządzona przez adwokata / radcę prawnego (przymus adwokacko - radcowski)

3. Wstępne badanie skargi

• stwierdzenie, że wnoszący skargę nie dopełnił wymogów formalnych - wezwanie do uzupełnienia braków w określonym terminie

• stwierdzenie oczywistej bezzasadności skargi lub nie uzupełnienia braków w określonym terminie - odmowa nadanie biegu procedurze

• zawieszenie / wstrzymanie wykonania wyroku / decyzji, gdy doszło do nieodwracalnych szkód, gdy przemawia za tym ważny interes publiczny lub skarżącego

4. Rozprawa - badanie konstytucyjności

• stwierdzenie o zgodności z konstytucją

lub

• stwierdzenie o niezgodności z konstytucją

11. POJĘCIE I GENEZA ODPOWIEDZIALNOŚCI KONSTYTUCYJNEJ (wykład)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONSTYTUCYJNA - uprawnienie Parlamentu do oskarżenia podmiotów wskazanych w Konstytucji o naruszenie przepisów Konstytucji lub ustaw; oskarżenie przed wyższą izbą Parlamentu, która sądzi oskarżonego, przez izbę niższą lub przez specjalny trybunał

1376 - w Anglii Izba Gmin oskarżyła urzędnika o nadużycia finansowe przed Izbą Lordów

1789, 1791 - uchwały Zgromadzenia Narodowego we Francji

12. SKŁAD I KADENCJA TRYBUNAŁU STANU (wykład)

Art. 199 Konstytucji

1. Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego.

2. Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.

3. Członkowie Trybunału Stanu w sprawowaniu funkcji sędziego Trybunału Stanu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

Sędzią Trybunału Stanu może być tylko obywatel RP posiadający pełne prawa publiczne / cywilne, nie karany sądownie, nie zatrudniony w organach administracji rządowej.

13. KOMPETENCJE TRYBUNAŁU STANU (wykład)

Art. 198 Konstytucji

1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem, oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

2. Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie w zakresie określonym w art. 107.

3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.

Art. 1 u. TS.

1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą:

1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,

2) Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów,

3) Prezes Narodowego Banku Polskiego,

4) Prezes Najwyższej Izby Kontroli,

5) członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

6) osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem,

7) Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

2. W zakresie określonym w art. 107 Konstytucji odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie.

Art. 2 u. TS.

1. Prezydent może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji, ustawy, za popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.

2. W okresie sprawowania urzędu Prezydenta nie biegnie przedawnienie karalności przestępstw lub przestępstw skarbowych, za które osoba sprawująca ten urząd nie została postawiona w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, którzy tymczasowo wykonują obowiązki Prezydenta.

4. Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.

4a. Jeżeli przeciwko osobom, o których mowa w ust. 4, wszczęto postępowanie przygotowawcze o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem, prokurator jest obowiązany niezwłocznie powiadomić o tym Marszałka Sejmu.

5. Osoby, o których mowa w ust. 4, mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej przed Trybunałem Stanu za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem, jeżeli w uchwale Sejmu o pociągnięciu do odpowiedzialności konstytucyjnej tych osób łączne pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej i karnej uznano za celowe. W takim przypadku Trybunał Stanu przejmuje do łącznego rozpoznania sprawę, która toczy się już przed sądem.

Art. 3 u. TS.

Odpowiedzialność konstytucyjna obejmuje czyny, którymi osoby wymienione w art. 1 ust. 1, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, chociażby nieumyślnie, naruszyły Konstytucję lub ustawę.

ZAKRES PODMIOTOWY - wskazanie osób ponoszących odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu

ZAKRES PRZEDMIOTOWY - DELIKT KONSTYTUCYJNY:

• nie jest przestępstwem

• popełniony w zakresie urzędowania, w związku z zajmowanym stanowiskiem

• zawiniony umyślnie / nieumyślnie

• narusza Konstytucję / ustawę

również gdy delikt jest przestępstwem

Prezydent odpowiada za przestępstwa wyłącznie przed Trybunałem Stanu (jedyny organ, przed którym prezydent ponosi odpowiedzialność za popełnienie przestępstwa)

członkowie Rządu odpowiadają przed Trybunałem Stanu za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem

14. KARY ORZEKANE PRZEZ TRYBUNAŁ STANU (wykład)

Art. 25 u. TS.

1. Za czyny określone w art. 3, o ile nie wypełniają znamion przestępstwa lub przestępstwa skarbowego (za delikty konstytucyjne), Trybunał Stanu wymierza łącznie lub osobno następujące kary:

1) utratę czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach Prezydenta, w wyborach do Sejmu i do Senatu, w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach organów samorządu terytorialnego,

2) zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i w organizacjach społecznych,

3) utratę wszystkich albo niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych.

1a. Za naruszenie zakazów, o których mowa w art. 107 ust. 1 Konstytucji, Trybunał Stanu orzeka pozbawienie mandatu poselskiego.

2. Kary dotyczące utraty praw i zakazów, o których mowa w ust. 1, mogą być orzekane na czas od 2 do 10 lat.

3. W razie uznania przez Trybunał Stanu chociażby nieumyślnego popełnienia czynów określonych w art. 2 ust. 1 i art. 3 Trybunał orzeka odpowiednio w odniesieniu do Prezydenta - złożenie z urzędu, a w odniesieniu do pozostałych osób, z zastrzeżeniem ust. 1a - utratę zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związana jest odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu.

4. Trybunał Stanu z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu lub szczególne okoliczności sprawy może poprzestać na uznaniu winy oskarżonego.

Art. 26 u. TS.

Za czyny stanowiące przestępstwo lub przestępstwo skarbowe Trybunał Stanu orzeka kary lub środki karne przewidziane w ustawie - grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności (górna granica 15 lat), 25 lat pozbawienia wolności, dożywotnie pozbawienie wolności

15. POJĘCIE WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI (wykład)

WYMIAR SRAWIEDLIWOŚCI:

1. def. podmiotowa - działalność sądów

2. def. przedmiotowa - działalność polegająca na rozstrzyganiu spraw cywilnych i karnych

3. def. podmiotowo-przedmiotowa - działalność sądów polegająca na rozstrzyganiu spraw cywilnych i karnych

***ROZSTRZYGANIE KONFLIKTÓW ZE STOSUNKÓW PRAWNYCH ZA POMOCĄ ŚRODKÓW PRZYMUSU PRAWNEGO

• przedmiot => konflikty

- sprawy karne

- sprawy cywilne

- sprawy administracyjne

• treść => sposób rozstrzygania konfliktów; wiążące, ostateczne rozstrzyganie konfliktów w stosunku prawnym; STOSOWANIE PRAWA:

1. Ustalenie stanu faktycznego

2. Wybór normy prawnej, która znajdzie zastosowanie

3. Subsumcja - zakwalifikowanie danego przypadku do pewnego rodzajowo określonego przez przepisy prawa zachowania się

4. Określenie / zastosowanie sankcji

16. ZASADA PRAWA DO SĄDU - GENEZA I TREŚĆ (wykład)

Założenia:

1) prawo dostępu jednostki do sądu

2) o prawach jednostki powinien rozstrzygać bezstronny, niezawisły, właściwy sąd

Prawo do sądu:

- prawo dostępu jednostki do sądu

- możliwość kształtowania procedury

- prawo do uzyskania orzeczenia sądowego

Podstawa zasady prawa do sądu:

- art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych

- art. 6 Konwencji Europejskiej

Sąd:

- niezależny od organów władzy wykonawczej i uczestników postępowania

- złożony z sędziów nieodwoływalnych w każdej chwili przez organ nominujący

- gwarancje praworządności postępowania przed sądem

- ustanowiony przez ustawę

- bezstronny (nie może się identyfikować z żadną ze stron)

Art. 45 ust. 1 Konstytucji

1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

Art. 77 ust. 2 Konstytucji

2. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.

Art. 175 Konstytucji

1. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.

2. Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas wojny.

17. GWARANCJE PRAWA DO SĄDU (wykład)

Art. 45 ust. 1 Konstytucji

1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

18. ZASADA UDZIAŁU CZYNNIKA SPOŁECZNEGO W SPRAWOWANIU

WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI (wykład)

Obywatele biorą udział w zarządzaniu państwem. Forma współdecydowania o istotnych sprawach innych obywateli.

3 elementy:

1. Obywatele biorą udział w składzie organu orzekającego

• organ orzekający składa się wyłącznie z czynnika zawodowego - brak przedstawicieli społeczeństwa

• organ orzekający składa się wyłącznie z czynnika społecznego (przedstawicieli społeczeństwa) - ludzie nieprzygotowani do rozstrzygania spraw

• skład organu orzekającego jest mieszany

- orzekają sądy przysięgłych; czynnik społeczny odgrywa rolę sędziego tylko co do faktów - orzeka tylko bądź to o winie bądź o niewinności; o kwalifikacji prawnej, o karze orzeka sędzia zawodowy

- organy, w których składzie znajdują się ławnicy zrównani w prawach z sędzią zawodowym - sędziowie co do faktów i co do prawa

2. W rozprawie może brać udział przedstawiciel społeczny

3. Dostęp obywateli do jawnie odbywanych rozpraw

• jawne zewnętrznie - wobec publiczności

• jawne wewnętrznie - wobec stron

Art. 182 Konstytucji

Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa.

Art. 4 § 1. u. s. p.

§ 1. W sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości obywatele biorą udział przez uczestnictwo ławników w rozpoznawaniu spraw przed sądami w pierwszej instancji, chyba że ustawy stanowią inaczej.

19. ZASADA NIEZAWISŁOŚCI SĘDZIOWSKIEJ - TREŚĆ I ZAKRES (wykład)

Art. 178 ust. 1 Konstytucji

Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

Temu przepisowi podlegają sędziowie, sędziowie Trybunału Konstytucyjnego, sędziowie Trybunału Stanu i podmiotowo ławnicy.

Oprócz ustawodawcy nikt nie może wywierać wpływu na sędziego w zakresie sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej przez podmiot do tego uprawniony, odpowiednio opublikowane, nie może być sprzeczne z innymi ustawami.

Sędzia w toku procesu musi samodzielnie rozstrzygać wszystkie kwestie co do wykładni prawa, jak i wiarygodności dowodów.

Zakaz wywierania wpływu na sędziego co do kierunku rozpatrywanej sprawy, jak i co do treści orzeczenia, jakie ten sędzia ma wydać.

Sędzia musi być niezależny w rozstrzyganiu wszelkich wątpliwości co do stanu prawnego i faktycznego rozpatrywanej sprawy; w wydawaniu wszelkich rozstrzygnięć (w toku postępowania, kończących postępowanie).

Sędzia nie ponosi odpowiedzialności karnej ani dyscyplinarnej za orzeczenia, które wydał zgodnie z własnym przekonaniem, z przepisami prawa, w granicach swobodnej oceny dowodów.

Zakres przedmiotowy odnosi się do sfery jurysdykcji sprawowanej przez sędziów i ławników.

20. GWARANCJE NIEZAWISŁOŚCI SĘDZIOWSKIEJ (wykład)

Art. 178 ust. 3 Konstytucji

Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

GWARANCJE NIEZAWISŁOŚCI SĘDZIOWSKIEJ:

1. USTROJOWE

• odpowiedni poziom moralny sędziów

• odpowiednie wykształcenie i przygotowanie zawodowe

• odpowiednie wynagrodzenie

• stałość zawodu sędziego

• zawodu sędziego nie wolno łączyć z innym funkcjami / stanowiskami (by nie wywierano na nim presji); sędzia może być pracownikiem naukowym

• immunitet sędziowski - nie może zostać odsunięty od sprawowania wymiaru sprawiedliwości, gwarancja niezależności

• samorząd sędziowski - decyduje o obsadzie stanowisk sędziowskich ( o powoływaniu i odwoływaniu)

• PROCESOWE

• kolegialność składów orzekających

• jawność rozpraw (zewnętrzna i wewnętrzna)

• tajność narady sędziowskiej (wobec stron i publiczności)

• zasada swobodnej oceny dowodów

21. ZASADA KOLEGIALNOŚCI SĄDÓW (wykład)

Sprawy w sądach rozpatrywane kolegialnie - większe uznanie, wszechstronne rozpoznanie, zmniejszenie liczby błędów. Dotyczy tylko sądów.

Art. 28 k. p. k.

§ 1. Na rozprawie głównej sąd orzeka w składzie jednego sędziego i dwóch ławników, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

§ 2. Ze względu na szczególną zawiłość sprawy sąd pierwszej instancji może postanowić o rozpoznaniu jej w składzie trzech sędziów.

§ 3. (10) W sprawach o przestępstwa, za które ustawa przewiduje karę dożywotniego pozbawienia wolności, sąd orzeka w składzie dwóch sędziów i trzech ławników.

Art. 29 k. p. k.

§ 1. Na rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej sąd orzeka w składzie trzech sędziów, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

§ 2. (11) Apelację lub kasację od wyroku orzekającego karę dożywotniego pozbawienia wolności rozpoznaje sąd w składzie pięciu sędziów.

Art. 47 k. p. c.

§ 1. (29) W pierwszej instancji sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników rozpoznaje sprawy z zakresu prawa pracy oraz sprawy ze stosunków rodzinnych, z wyjątkiem spraw o alimenty.

§ 2. Postanowienia poza rozprawą oraz zarządzenia wydaje przewodniczący.

§ 3. Sprawy inne niż określone w § 1 sąd w pierwszej instancji rozpoznaje w składzie jednego sędziego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

§ 4. Prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów zawodowych, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.

22. ZASADA INSTANCYJNOŚCI / KONTROLI (wykład)

FUNKCJE:

1. PREWENCYJNA - zapobiega wprowadzeniu do obrotu prawnego wadliwych orzeczeń

2. KORYGUJĄCA - umożliwia wyeliminowanie wadliwych orzeczeń z obrotu prawnego

RODZAJE KONTROLI:

1. ŚCIŚLE PROCESOWA

• powierzenie kontroli organowi wyższego rzędu, lepiej wykwalifikowanemu

• DEWOLUTYWNOŚĆ ŚRODKÓW ODWOŁAWCZYCH - przesunięcie sprawy do organu wyższego rzędu sprawującego kontrolę

• APELACJA - bezwzględnie dewolutywna - przesunięcie następuje zawsze

• odbywa się w oparciu o zasadę SKARGOWOŚCI - potrzebna jest skarga uprawnionego podmiotu, np. apelacja; sąd nie działa z urzędu; sąd działa gdy dysponuje skargą uprawnionego podmiotu

• SYSTEM DWÓCH (strona ma możliwość złożenia zwyczajnego środka odwoławczego tylko raz; decyzja sądu II instancji jest prawomocna) i TRZECH INSTANCJI (od decyzji wydanych w II instancji stronie przysługuje jeszcze jeden zwyczajny środek odwoławczy; decyzja sądu III instancji jest prawomocna)

• zgodnie z Konstytucją POSTĘPOWANIE przed sądami jest co najmniej DWUINSTANCYJNE

• w sprawach karnych od orzeczeń wydanych w I instancji stronie przysługuje zwyczajny środek odwoławczy do II instancji - dwie instancje

• w postępowaniu cywilnym do 22 XII 2004 funkcjonowały 3 instancje; od 22 XII 2004 funkcjonują tylko dwie instancje - zwyczajnym środkiem odwoławczym można zaskarżyć wyrok wydany w I instancji; decyzja sądu II instancji decyzją prawomocną

• zakresem kontroli są objęte - STAN FAKTYCZNY, PRAWIDŁOWOŚĆ ZASTOSOWANIA PRAWA (czy zastosowano właściwą kwalifikację prawną), PRAWIDŁOWOŚĆ SKUTKÓW PRAWNYCH wyciągniętych przez sąd I instancji

2. ADMINISTRACYJNO-NADZORCZA

Art. 176 ust. 1 Konstytucji

Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.

Art. 236 ust. 2 Konstytucji

Ustawy wprowadzające w życie art. 176 ust. 1 w zakresie dotyczącym postępowania przed sądami administracyjnymi zostaną uchwalone przed upływem 5 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji. Do czasu wejścia w życie tych ustaw obowiązują przepisy dotyczące rewizji nadzwyczajnej od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego.

23. ZASADA BEZSTRONNOŚCI (wykład)

Organy procesowe (sędziowie, organy prowadzące postępowanie przygotowawcze, oskarżyciele publiczni) są zobowiązane do zachowania bezstronnego stosunku do stron, uczestników postępowania - nie mogą w uprzywilejowany sposób traktować jedną ze stron, a do drugiej odnosić się w sposób niechętny.

Gwarancją bezstronności jest instytucja wyłączenia sędziego

• z mocy ustawy - osobisty stosunek sędziego do sprawy

• na wniosek - strony mogą wnioskować o wyłączenie sędziego z postępowania jeżeli istnieją uzasadnione okoliczności świadczące o naruszeniu bezstronności przez sędziego od rozpoznania tej konkretnej sprawy

Sędziowie powinni uwzględniać dowody na korzyść i na niekorzyść oskarżonego.

Sąd w procesie karnym ma obowiązek aktywnego uczestniczenia w nim - zasada konstrukcyjności procesu karnego.

Oskarżyciel publiczny na gruncie procesu karnego ma prawo do wnoszenia środków odwoławczych na niekorzyść / korzyść oskarżonego.

24. SKŁAD I KADENCJA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA (wykład)

1989 r. - organ samorządu sędziowskiego

Art. 187 Konstytucji

1. Krajowa Rada Sądownictwa składa się z:

1) Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego (powoływani na czas sprawowania swojej funkcji) i osoby powołanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej (powoływana bez określenia kadencji, Prezydent może ja odwołać w każdej chwili, jej mandat wygasa najpóźniej 3 miesiące po zakończeniu kadencji Prezydenta),

2) piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,

3) czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów (powoływani na okres kadencji Sejmu i Senatu, ich mandat wygasa najpóźniej 3 miesiące po zakończeniu kadencji Sejmu i Senatu).

2. Krajowa Rada Sądownictwa wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących.

3. Kadencja wybranych członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa cztery lata.

4. Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa.

Art. 4 u. KRS.

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Minister Sprawiedliwości są członkami Rady przez okres pełnienia tych funkcji.

Art. 5 u. KRS.

1. Osoba powołana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej pełni swoje funkcje w Radzie bez oznaczania okresu kadencji i może być odwołana w każdym czasie.

2. Mandat osoby powołanej przez Prezydenta wygasa najpóźniej w ciągu trzech miesięcy po zakończeniu kadencji Prezydenta.

Art. 6 u. KRS.

1. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wybiera spośród posłów czterech członków Rady na okres swojej kadencji.

2. Senat Rzeczypospolitej Polskiej wybiera spośród senatorów dwóch członków Rady na okres swojej kadencji.

3. Kadencja członków Rady wybranych przez Sejm i Senat upływa najpóźniej w ciągu trzech miesięcy po zakończeniu kadencji Sejmu i Senatu.

Art. 7 u. KRS.

1. Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego wybiera spośród sędziów tego Sądu dwóch członków Rady na okres kadencji.

2. Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego wspólnie z przedstawicielami zgromadzeń ogólnych wojewódzkich sądów administracyjnych wybiera spośród sędziów sądów administracyjnych dwóch członków Rady na okres kadencji.

3. Zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów apelacji wybiera spośród sędziów sądów apelacyjnych dwóch członków Rady na okres kadencji.

4. Zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów okręgów wybiera spośród swego grona ośmiu członków Rady na okres kadencji.

5. Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych wybiera spośród swego grona jednego członka Rady na okres kadencji.

25. KOMPETENCJE KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA (wykład)

Art. 186 Konstytucji

1. Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

2. Krajowa Rada Sądownictwa może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Art. 2 u. KRS.

1. Rada wykonuje czynności określone w ustawach, a w szczególności:

1) podejmuje uchwały w sprawach wystąpienia do Trybunatu Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej aktów normatywnych w zakresie dotyczącym niezależności sądów i niezawisłości sędziów,

2) rozpatruje i ocenia kandydatury do pełnienia urzędu sędziowskiego na stanowiskach sędziów Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz na stanowiska sędziowskie w sądach powszechnych, wojewódzkich sądach administracyjnych i w sądach wojskowych,

3) przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wnioski o powołanie sędziów w Sądzie Najwyższym, Naczelnym Sądzie Administracyjnym, sądach powszechnych, wojewódzkich sądach administracyjnych i sądach wojskowych,

4) rozpatruje wnioski o przeniesienie sędziów w stan spoczynku, wyraża zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziego, który ukończył 65 rok życia,

5) rozpatruje wystąpienia sędziów w stanie spoczynku o powrót na stanowisko sędziowskie,

6) wybiera rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych,

7) wyraża opinie w sprawie powołania i odwołania prezesa albo wiceprezesa sądu powszechnego albo sądu wojskowego,

8) uchwala zbiór zasad etyki zawodowej sędziów i czuwa nad ich przestrzeganiem.

2. Rada ponadto:

1) wypowiada się o stanie kadry sędziowskiej,

2) ustala kryteria oceny kandydatów na stanowiska sędziowskie, przeprowadzanej przez prezesów sądów okręgowych i apelacyjnych,

3) opiniuje projekty aktów prawnych w sprawach wynagrodzeń sędziowskich oraz przedstawia wnioski w tym zakresie,

4) opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących sądownictwa i sędziów,

5) opiniuje programy szkolenia aplikantów sądowych, zakres i sposób prowadzenia egzaminów sędziowskich i ustalania ich wyników,

6) opiniuje zasady oceny pracy asesorów sądowych,

7) wyraża stanowisko w sprawach dotyczących sądów i sędziów, wniesionych pod obrady Rady przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz inne organy władzy publicznej i organy samorządu sędziowskiego,

8) czuwa nad przestrzeganiem zasad etyki zawodowej przez sędziów.

9) opiniuje kandydatów na Dyrektora Krajowego Centrum Szkolenia Kadr Sądów Powszechnych i Prokuratury spośród sędziów,

10) wskazuje 2 członków Rady Programowej Krajowego Centrum Szkolenia Kadr Sądów Powszechnych i Prokuratury.

Art. 3 u. KRS.

1. Rada może zarządzić przeprowadzenie:

1) wizytacji sądu albo jego jednostki organizacyjnej,

2) lustracji pracy sędziego, którego indywidualna sprawa podlega rozpatrzeniu przez Radę.

2. Czynności, o których mowa w ust. 1, mogą być wykonywane przez członków Rady lub przez sędziów delegowanych do Biura Rady na podstawie odrębnych przepisów.

26. ORGANIZACJA SĄDU NAJWYŻSZEGO (wykład)

SKŁAD SĄDU NAJWYŻSZEGO:

1. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego - kieruje pracami Sądu najwyższego, reprezentuje go, raportuje działalność Sądu Najwyższego Prezydentowi i Krajowej Radzie Sądownictwa

2. Prezesi Sądu Najwyższego

3. Izby Sądu Najwyższego

4. Organy kolegialne Sądu Najwyższego (samorządowe)

5. Sędziowie Sądu Najwyższego - 88 stanowisk sędziowskich (w tym 5 Prezesów, a w tym Pierwszy Prezes); sędzia Sądu Najwyższego musi się odznaczać wysokim poziomem wiedzy prawniczej oraz dziesięcioletnim stażem na stanowisku sędziego lub prokuratora albo dziesięcioletnim stażem w wykonywaniu zawodów prawniczych

Art. 183 ust. 3 Konstytucji

3. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego (sędziowie Sądu Najwyższego w stanie czynnym).

Art. 3 u. SN.

§ 1. Sąd Najwyższy dzieli się na Izby:

1) Cywilną - nadzór nad działalnością sądów w sprawach cywilnych i gospodarczych;

2) Karną - nadzór nad działalnością sądów powszechnych w sprawach karnych;

3) Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - nadzór nad działalnością sądów w sprawach pracy i ubezpieczeń społecznych;

4) Wojskową - nadzór orzecznictwa sądów wojskowych.

§ 2. Wewnętrzną organizację Sądu Najwyższego, szczegółowy podział spraw między izby oraz zasady wewnętrznego postępowania określa regulamin Sądu Najwyższego, uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.

§ 3. Regulamin Sądu Najwyższego podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

Art. 9 u. SN.

Organami Sądu Najwyższego są: Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Sądu Najwyższego, Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego (wybór kandydatów na stanowisko sędziego Sądu Najwyższego, wybór członków Krajowej Rady Sądownictwa, wybór dwóch sędziów-kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa), zgromadzenie sędziów poszczególnych izb Sądu Najwyższego (4 izby - 4 zgromadzenia, opiniowanie kandydatów na stanowisko sędziego i prezesa Sądu Najwyższego, wybór po 2 sędziów, którzy będą członkami Kolegium Sądu Najwyższego)i Kolegium Sądu Najwyższego (Pierwszy Prezes, Prezesi, po 2 członków wybranych przez zgromadzenie sędziów poszczególnych izb Sądu Najwyższego; określają podział czynności i strukturę wewnętrzną).

Art. 10 u. SN.

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego jest powoływany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na sześcioletnią kadencję spośród sędziów Sądu Najwyższego w stanie czynnym.

Art. 13 u. SN.

§ 1. Prezes Sądu Najwyższego jest zastępcą Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i kieruje pracą poszczególnej izby.

§ 2. Prezesa Sądu Najwyższego powołuje i odwołuje, na wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej spośród sędziów Sądu Najwyższego w stanie czynnym.

Art. 15 u. SN.

Organami samorządu są: Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego, zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego oraz Kolegium Sądu Najwyższego.

27. KOMPETENCJE SĄDU NAJWYŻSZEGO (wykład)

BIURA SĄDU NAJWYŻSZEGO:

1. Kancelaria Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego - zadania związane z funkcjonowaniem Sądu Najwyższego (finansowe, kadrowe, administracyjno-gospodarcze)

2. Studiów i analiz Sądu Najwyższego - zadania związane z pieczą nad zgodnością z prawem i jednolitością orzecznictwa; ocena jednolitości prawa stosowanego przez poszczególne sądy - NADZÓR JUDYKACYJNY

ŚRODKI NADZORU JUDYKACYJNEGO:

1. INSTANCYJNE i POZAINSTANCYJNE - w toku instancyjnym w ramach zwyczajnych środków odwoławczych czy poza tokiem instancyjnym w ramach nadzwyczajnych środków odwoławczych

2. KORYGUJĄCE i PROFILAKTYCZNE - czy Sąd Najwyższy ma prawo zmiany orzeczenia czy też nie

3. KONKRETNE i OGÓLNE - czy środki są stosowane w związku z konkretną sprawą czy są stosowane bez związku z jakąś konkretną sprawą

Art. 183 ust. 1 i 2 Konstytucji

1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.

2. Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.

Art. 1 u. SN.

Sąd Najwyższy jest organem władzy sądowniczej, powołanym do:

1) sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez:

a) zapewnienie w ramach nadzoru zgodności z prawem oraz jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych przez rozpoznawanie kasacji oraz innych środków odwoławczych,

b) podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne,

c) rozstrzyganie innych spraw określonych w ustawach;

2) rozpoznawania protestów wyborczych oraz stwierdzania ważności wyborów do Sejmu i Senatu oraz wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a także ważności referendum ogólnokrajowego i referendum konstytucyjnego;

2a) rozpoznawania protestów wyborczych w wyborach do Parlamentu Europejskiego;

3) opiniowania projektów ustaw i innych aktów normatywnych, na podstawie których orzekają i funkcjonują sądy, a także innych ustaw w zakresie, w którym uzna to za celowe;

4) wykonywania innych czynności określonych w ustawach.

28. UDZIELANIE WYKŁADNI PRZEZ SĄD NAJWYŻSZY W KONKRETNEJ SPRAWIE (wykład)

Pytanie prawne sądu odwoławczego do Sądu Najwyższego jedynie wątpliwości natury prawnej. Uchwała Sądu Najwyższego udzielająca wykładni jest w danej sprawie wiążąca. Wiąże również odpowiedź odmowna jeżeli chodzi o udzielenie odpowiedzi na pytanie prawne.

Art. 59 u. SN.

Jeżeli Sąd Najwyższy, rozpoznając kasację lub inny środek odwoławczy, poweźmie poważne wątpliwości co do wykładni prawa, może odroczyć rozpoznanie sprawy i przedstawić zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów tego Sądu.

Art. 441 k. p. k.

§ 1. Jeżeli przy rozpoznawaniu środka odwoławczego wyłoni się zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy, sąd odwoławczy może odroczyć rozpoznanie sprawy i przekazać zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.

§ 2. Sąd Najwyższy może przekazać rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego powiększonemu składowi tego sądu.

§ 3. Uchwała Sądu Najwyższego jest w danej sprawie wiążąca.

§ 4. (272) Prokurator, obrońcy i pełnomocnicy mają prawo wziąć udział w posiedzeniu.

§ 5. Sąd Najwyższy może przejąć sprawę do swego rozpoznania.

29. UDZIELANIE WYKŁADNI PRZEZ SĄD NAJWYŻSZY NIE ZWIĄZANEJ Z

KONKRETNĄ SPRAWĄ

Art. 60 u. SN.

§ 1. Jeżeli w orzecznictwie sądów powszechnych, sądów wojskowych lub Sądu Najwyższego ujawnią się rozbieżności w wykładni prawa, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego może przedstawić wniosek o ich rozstrzygnięcie Sądowi Najwyższemu w składzie siedmiu sędziów lub innym odpowiednim składzie.

§ 2. Z wnioskiem, o którym mowa w § 1, mogą wystąpić również Rzecznik Praw Obywatelskich, Prokurator Generalny oraz, w zakresie swojej właściwości, Rzecznik Ubezpieczonych.

Art. 61 u. SN.

§ 1. Jeżeli skład Sądu Najwyższego uzna, że przedstawione zagadnienie wymaga wyjaśnienia, a rozbieżności - rozstrzygnięcia, podejmuje uchwałę, w przeciwnym razie odmawia jej podjęcia, a jeżeli podjęcie uchwały stało się zbędne - umarza postępowanie.

§ 2. Jeżeli skład siedmiu sędziów uzna, że znaczenie dla praktyki sądowej lub powaga występujących wątpliwości to uzasadniają, może zagadnienie prawne lub wniosek o podjęcie uchwały przedstawić składowi izby, natomiast izba - składowi dwóch lub więcej izb albo pełnemu składowi Sądu Najwyższego.

§ 3. O posiedzeniu pełnego składu Sądu Najwyższego, składu izby (izb) zawiadamia się Prokuratora Generalnego. Udział Prokuratora Generalnego lub jego zastępcy w tym posiedzeniu jest obowiązkowy. W posiedzeniach pozostałych składów Sądu Najwyższego może brać udział prokurator Prokuratury Krajowej, natomiast w Izbie Wojskowej - prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej.

§ 4. O posiedzeniu Sądu Najwyższego w składzie siedmiu sędziów, wyznaczonym w celu rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego przedstawionego w konkretnej sprawie, zawiadamia się ponadto obrońców oraz pełnomocników w osobach adwokatów i radców prawnych, a także osoby uprawnione do sporządzania kasacji w sprawach cywilnych. Prezes Sądu Najwyższego może ich zobowiązać do przedstawienia na piśmie przed posiedzeniem wniosków co do kierunku rozstrzygnięcia przedstawionego zagadnienia.

§ 5. Postanowienie o przedstawieniu zagadnienia prawnego, wniosek o podjęcie uchwały oraz uchwała Sądu Najwyższego wymagają pisemnego uzasadnienia.

§ 6. Uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego, składu połączonych izb oraz składu całej izby z chwilą ich podjęcia uzyskują moc zasad prawnych. Skład siedmiu sędziów może postanowić o nadaniu uchwale mocy zasady prawnej.

30. SYSTEM SĄDÓW POWSZECHNYCH (wykład)

Art. 177 Konstytucji

Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.

Art. 1 u. s. p.

§ 1. Sądami powszechnymi są sądy rejonowe, sądy okręgowe oraz sądy apelacyjne.

§ 2. Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości w zakresie nienależącym do sądów administracyjnych, sądów wojskowych oraz Sądu Najwyższego.

§ 3. Sądy powszechne wykonują również zadania z zakresu ochrony prawnej, powierzone w drodze ustaw.

§ 4. Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o sądach bez bliższego ich określenia, rozumie się przez to sądy powszechne.

Art. 10 u. s. p.

§ 1. Sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin; w uzasadnionych przypadkach może być utworzony więcej niż jeden sąd rejonowy w obrębie tej samej gminy.

§ 2. Sąd okręgowy tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch sądów rejonowych, zwanego dalej “okręgiem sądowym”.

§ 3. Sąd apelacyjny tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch okręgów sądowych, zwanego dalej “obszarem apelacji”.

31. ORGANIZACJA WEWNĘTRZNA SĄDÓW POWSZECHNYCH

Art. 11 u. s. p.

§ 1. Sądy dzielą się na wydziały.

§ 2. Wydziałem kieruje przewodniczący wydziału, którym jest prezes albo wiceprezes sądu lub inny sędzia.

§ 3. Funkcję przewodniczącego wydziału w sądzie apelacyjnym i okręgowym powierza sędziemu prezes tego sądu, a w sądzie rejonowym, na wniosek prezesa tego sądu, prezes przełożonego sądu okręgowego. Przed powierzeniem funkcji przewodniczącego wydziału prezes zasięga opinii właściwego kolegium sądu.

§ 4. W tym samym trybie prezes sądu zwalnia sędziego z funkcji przewodniczącego wydziału.

§ 5. Jeżeli przemawiają za tym szczególne względy, takie jak wielkość wydziału lub rozmiary jego zadań, właściwy prezes sądu może powierzyć sędziemu funkcję zastępcy przewodniczącego tego wydziału. Przepisy § 2-4 stosuje się odpowiednio.

Art. 43 u. s. p.

§ 1. Sąd może pełnić czynności poza swoją siedzibą, a w razie konieczności także poza obszarem swojej właściwości, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości lub jeżeli przez to nastąpi znaczne zmniejszenie kosztów.

§ 2. Minister Sprawiedliwości może zarządzić odbywanie stałych posiedzeń sądów poza siedzibą sądu.

32. POMOC SĄDOWA

Art. 44 u. s. p.

§ 1. W przypadkach przewidzianych w ustawach sądy są obowiązane wykonywać poszczególne czynności sądowe na żądanie innych sądów oraz innych organów.

§ 2. Sądy są obowiązane udzielać pomocy sądowej również na żądanie sądów zagranicznych, jeżeli wzajemność jest zapewniona; żądanie pomocy sądowej, skierowane przez Ministra Sprawiedliwości, jest wiążące dla sądu wezwanego.

§ 3. Sądy są obowiązane wykonywać czynności dowodowe, w zakresie przewidzianym w przepisach o postępowaniu cywilnym, na wniosek organów orzekających w przypadkach innych niż wymienione w § 1 i 2, jeżeli wniosek został skierowany przez Ministra Sprawiedliwości.

§ 4. O wykonanie czynności wymienionych w § 3 należy zwrócić się do sądu rejonowego, w którego obszarze właściwości czynność ma być wykonana.

33. WYDZIAŁY W SĄDZIE REJONOWYM

Art. 12 u. s. p.

§ 1. Sąd rejonowy dzieli się na wydziały:

1) cywilny - do spraw z zakresu prawa cywilnego,

2) karny - do spraw z zakresu prawa karnego, w tym do spraw o wykroczenia rozpoznawanych w drugiej instancji,

3) rodzinny i nieletnich (sąd rodzinny) - do spraw:

a) z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego,

b) dotyczących demoralizacji i czynów karalnych nieletnich,

c) dotyczących leczenia osób uzależnionych od alkoholu oraz od środków odurzających i psychotropowych,

d) należących do sądu opiekuńczego na podstawie odrębnych ustaw,

4) pracy (sąd pracy) - do spraw z zakresu prawa pracy,

5) ksiąg wieczystych - do prowadzenia ksiąg wieczystych oraz do innych spraw cywilnych z zakresu postępowania wieczystoksięgowego.

§ 2. W sądzie rejonowym mającym siedzibę w mieście będącym siedzibą sądu okręgowego, w którym jest utworzony wydział ubezpieczeń społecznych albo wydział pracy i ubezpieczeń społecznych, w miejsce wydziału, o którym mowa w § 1 pkt 4, tworzy się wydział pracy i ubezpieczeń społecznych do spraw z zakresu prawa pracy oraz do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, należących do właściwości sądów rejonowych w tym samym okręgu sądowym. Wydział pracy i ubezpieczeń społecznych można utworzyć także w sądzie rejonowym mającym siedzibę w mieście na prawach powiatu.

§ 3. W sądzie rejonowym mającym siedzibę w mieście będącym siedzibą sądu okręgowego tworzy się wydział gospodarczy albo wydziały gospodarcze (sąd gospodarczy) - do spraw z zakresu prawa gospodarczego i cywilnego, powierzonych sądom gospodarczym (spraw gospodarczych). Wydział gospodarczy można utworzyć także w sądzie rejonowym mającym siedzibę w mieście na prawach powiatu.

§ 4. Do orzekania w jednostkach, o których mowa w § 1 pkt 4, wyznacza się sędziów wykazujących szczególną znajomość problematyki spraw pracowniczych, a do orzekania w jednostkach, o których mowa w § 2, także sędziów wykazujących szczególną znajomość celów ubezpieczenia i potrzeb osób ubezpieczonych.

§ 5. Do orzekania w jednostkach, o których mowa w § 3, wyznacza się sędziów wykazujących szczególną znajomość problematyki gospodarczej.

34. SĄDY GRODZKIE

Art. 13 u. s. p.

§ 1. W sądzie rejonowym mogą być tworzone, w jego siedzibie lub poza jego siedzibą, sądy grodzkie jako wydziały lub wydziały zamiejscowe sądów rejonowych.

§ 2. Sądom grodzkim powierza się rozpoznawanie spraw:

1) o wykroczenia w pierwszej instancji,

2) o wykroczenia skarbowe oraz o przestępstwa skarbowe, z wyjątkiem spraw podlegających rozpoznaniu w postępowaniu zwyczajnym,

3) o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, z wyjątkiem spraw podlegających rozpoznaniu z udziałem ławników,

4) o pozostałe przestępstwa, podlegające rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym,

5) cywilnych podlegających rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym oraz dotyczących depozytów sądowych i przepadku rzeczy.

§ 3. Sądy grodzkie tworzy i znosi Minister Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia. W rozporządzeniu o utworzeniu sądu grodzkiego należy określić jego siedzibę, obszar właściwości w granicach obszaru właściwości sądu rejonowego oraz zakres spraw przekazanych do rozpoznawania sądowi grodzkiemu, spośród spraw wymienionych w § 2. Przy tworzeniu i znoszeniu sądów grodzkich należy kierować się ilością spraw wpływających do sądów oraz względami ekonomii postępowania sądowego.

35. WYDZIAŁY W SĄDZIE OKRĘGOWYM

Art. 16 u. s. p.

§ 1. Sąd okręgowy dzieli się na wydziały:

1) cywilny - do rozpoznawania w pierwszej instancji spraw cywilnych i rodzinnych oraz do rozpoznawania w drugiej instancji spraw cywilnych oraz spraw należących do właściwości sądów rodzinnych, z wyjątkiem spraw przeciwko nieletnim o popełnienie czynu karalnego, jeżeli wobec nieletniego zastosowano środek poprawczy lub gdy środek odwoławczy zawiera wniosek o orzeczenie środka poprawczego,

2) karny - do spraw z zakresu prawa karnego w pierwszej i drugiej instancji oraz do spraw rozpoznawanych w drugiej instancji przeciwko nieletnim o popełnienie czynu karalnego, jeżeli wobec nieletniego zastosowano środek poprawczy lub gdy środek odwoławczy zawiera wniosek o orzeczenie środka poprawczego,

3) penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych - do spraw penitencjarnych i nadzoru nad sądowym postępowaniem wykonawczym w sprawach z zakresu prawa karnego,

4) pracy (sąd pracy) - do spraw z zakresu prawa pracy oraz wydział ubezpieczeń społecznych (sąd ubezpieczeń społecznych) - do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych,

5) gospodarczy (sąd gospodarczy) - do spraw gospodarczych.

§ 2. W sądzie okręgowym, w którym wpływ spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych jest niewielki, zamiast odrębnych wydziałów pracy i ubezpieczeń społecznych tworzy się wydział pracy i ubezpieczeń społecznych (sąd pracy i ubezpieczeń społecznych).

§ 3. Do orzekania w jednostkach organizacyjnych, o których mowa w § 1 pkt 4 oraz w § 2, wyznacza się sędziów wykazujących szczególną znajomość problematyki spraw pracowniczych oraz celów ubezpieczenia i potrzeb osób ubezpieczonych.

§ 4. Do orzekania w jednostkach, o których mowa w § 1 pkt 5, wyznacza się sędziów wykazujących się szczególną znajomością problematyki gospodarczej.

§ 5. W Sądzie Okręgowym w Warszawie działają ponadto jako wydziały:

1) odrębna jednostka organizacyjna do spraw z zakresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki, telekomunikacji i transportu kolejowego (sąd ochrony konkurencji i konsumentów),

2) odrębna jednostka organizacyjna do spraw rejestrowych powierzonych temu sądowi na podstawie odrębnych przepisów,

3) odrębna jednostka organizacyjna do spraw z zakresu ochrony wspólnotowych znaków towarowych i wspólnotowych wzorów przemysłowych (sąd wspólnotowych znaków towarowych i wzorów przemysłowych).

36. WYDZIAŁY W SĄDZIE APELACYJNYM

Art. 18 u. s. p.

1.Sąd apelacyjny dzieli się na wydziały:
1) cywilny - do rozpoznawanych w drugiej instancji spraw z zakresu prawa cywilnego, gospodarczego oraz rodzinnego i opiekuńczego,
2) karny - do rozpoznawanych w drugiej instancji spraw z zakresu prawa karnego,
3) pracy i ubezpieczeń społecznych - do rozpoznawanych w drugiej instancji spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.
§ 2. W Sądzie Apelacyjnym w Warszawie działa ponadto Wydział Lustracyjny.

37. ZGROMADZENIE OGÓLNE SĘDZIÓW APELACJI

Art. 33 u. s. p.

§ 1. Zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego składa się z sędziów tego sądu.

§ 2. Przewodniczącym zgromadzenia ogólnego sędziów sądu apelacyjnego jest prezes sądu apelacyjnego. W razie nieobecności prezesa sądu, obowiązki przewodniczącego pełni najstarszy służbą wiceprezes tego sądu.

§ 3. Członkowie zgromadzenia ogólnego sędziów sądu apelacyjnego są obowiązani brać udział w posiedzeniach zgromadzenia. Delegowanie do pełnienia czynności na podstawie art. 77 nie zwalnia członka zgromadzenia od tego obowiązku.

§ 4. Sędziowie niebędący członkami zgromadzenia ogólnego sędziów sądu apelacyjnego mogą brać udział w posiedzeniu tego zgromadzenia, bez prawa głosu i wyboru.

§ 5. Do podjęcia uchwał zgromadzenia ogólnego sędziów sądu apelacyjnego jest wymagana obecność przynajmniej dwóch trzecich liczby jego członków. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów. Głosowanie jest tajne w sprawach, o których mowa w art. 34 pkt 1-5, a ponadto jeżeli żądanie takie zgłosi chociażby jeden z obecnych członków zgromadzenia.

§ 6. Zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego zbiera się co najmniej raz w roku; posiedzenia zgromadzenia zwołuje prezes sądu apelacyjnego z własnej inicjatywy lub na wniosek Ministra Sprawiedliwości, kolegium sądu apelacyjnego albo jednej piątej liczby członków zgromadzenia.

Art. 34 u. s. p.

Zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego realizuje zadania określone w ustawach, a w szczególności:

1) przedstawia Krajowej Radzie Sądownictwa kandydatów na stanowiska sędziów sądu apelacyjnego spośród osób zaopiniowanych przez kolegium właściwego sądu,

2) wybiera przedstawicieli na zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów sądów apelacyjnych,

3) wyraża opinię o kandydatach na prezesa sądu apelacyjnego,

4) wybiera członków kolegium sądu apelacyjnego,

5) wybiera kandydata na rzecznika dyscyplinarnego,

6) wysłuchuje informacji prezesa sądu apelacyjnego o działalności sądów oraz wyraża opinię w tym zakresie,

7) rozpatruje sprawozdania z działalności kolegium sądu apelacyjnego oraz omawia kierunki jego pracy.

38. ZGROMADZENIE OGÓLNE SĘDZIÓW OKRĘGU

Art. 35 u. s. p.

§ 1. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu składa się z sędziów sądu okręgowego oraz delegatów sędziów sądów rejonowych działających na obszarze właściwości sądu okręgowego, w liczbie dwóch trzecich liczby sędziów sądu okręgowego. Delegatów wybiera zebranie sędziów danego sądu rejonowego w głosowaniu tajnym, na okres dwóch lat. Zebraniu sędziów przewodniczy prezes sądu. Liczbę delegatów sędziów dla każdego sądu rejonowego ustala kolegium sądu okręgowego proporcjonalnie do liczby sędziów w danym sądzie.

§ 2. Jeżeli zgromadzenie ogólne sędziów okręgu utworzone na podstawie § 1 miałoby liczyć więcej niż stu pięćdziesięciu członków, jego funkcje wykonuje zgromadzenie przedstawicieli.

§ 3. W przypadku, o którym mowa w § 2, w sądach rejonowych okręgu i w sądzie okręgowym dokonuje się wyboru przedstawicieli. Przedstawicieli wybiera zebranie sędziów danego sądu w głosowaniu tajnym, na okres dwóch lat. Zebraniu sędziów przewodniczy prezes sądu. Liczbę przedstawicieli ustala kolegium sądu okręgowego. Liczbę tę ustala się dla każdego sądu rejonowego przez podzielenie liczby sędziów tego sądu przez liczbę sędziów najmniejszego sądu w okręgu. Jeżeli wynik ten stanowi liczbę niecałkowitą, podwyższa się ją do liczby całkowitej w górę. Liczba przedstawicieli wszystkich sądów rejonowych okręgu jest równa dwóm trzecim liczby przedstawicieli sądu okręgowego.

§ 4. Przewodniczącym zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu jest prezes sądu okręgowego. W razie nieobecności prezesa sądu obowiązki przewodniczącego pełni najstarszy służbą wiceprezes tego sądu.

§ 5. Członkowie zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu są obowiązani brać udział w posiedzeniach zgromadzenia. Delegowanie do pełnienia czynności na podstawie art. 77 nie zwalnia członka zgromadzenia od tego obowiązku.

§ 6. Sędziowie niebędący członkami zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu mogą brać udział w posiedzeniu tego zgromadzenia, bez prawa głosu i wyboru.

§ 7. Do podjęcia uchwał zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu jest wymagana obecność przynajmniej dwóch trzecich liczby jego członków. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów. Głosowanie jest tajne w sprawach, o których mowa w art. 36 pkt 1-4, a ponadto jeżeli żądanie takie zgłosi chociażby jeden z obecnych członków zgromadzenia.

§ 8. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu zbiera się co najmniej raz w roku; posiedzenia zgromadzenia zwołuje prezes sądu okręgowego z własnej inicjatywy lub na wniosek Ministra Sprawiedliwości, kolegium sądu okręgowego, jednej piątej liczby członków zgromadzenia albo jednej piątej liczby sędziów danego obszaru sądu okręgowego.

§ 9. Przepisy § 4-7 oraz art. 36 stosuje się odpowiednio do zgromadzeń przedstawicieli.

Art. 36 u. s. p.

Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu realizuje zadania określone w ustawach, a w szczególności:

1) przedstawia Krajowej Radzie Sądownictwa, po uzyskaniu opinii kolegium sądu, kandydatów na stanowiska sędziów,

2) wybiera przedstawicieli na zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów,

3) wyraża opinię o kandydatach na prezesa sądu okręgowego,

4) ustala liczbę i wybiera członków kolegium sądu okręgowego,

5) wysłuchuje informacji prezesa sądu okręgowego o działalności sądów oraz wyraża opinię w tym zakresie,

6) rozpatruje sprawozdania z działalności kolegium sądu okręgowego oraz omawia kierunki jego pracy.

39. KOLEGIUM SĄDU APELACYJNEGO

Art. 28 u. s. p.

§ 1. Kolegium sądu apelacyjnego składa się z trzech do pięciu członków, wybieranych przez zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego spośród sędziów tego sądu, a także z prezesa sądu apelacyjnego. Liczbę członków kolegium pochodzących z wyboru ustala zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego.

§ 2. Przewodniczącym kolegium sądu apelacyjnego jest prezes sądu apelacyjnego, a w razie jego nieobecności - najstarszy służbą członek kolegium.

§ 3. Kadencja kolegium sądu apelacyjnego trwa dwa lata.

§ 4. Do podjęcia uchwał jest wymagana obecność co najmniej dwóch trzecich składu kolegium sądu apelacyjnego. Uchwały zapadają większością głosów, a w razie równej liczby głosów przesądza głos przewodniczącego.

§ 5. Kolegium sądu apelacyjnego zbiera się w zależności od potrzeb, co najmniej jednak raz na kwartał. Posiedzenia kolegium zwołuje prezes sądu apelacyjnego z własnej inicjatywy lub na wniosek jednej trzeciej liczby członków kolegium.

§ 6. W posiedzeniach kolegium uczestniczy z głosem doradczym dyrektor sądu apelacyjnego w przypadku, o którym mowa w art. 29 § 1 pkt 9.

Art. 29 u. s. p.

§ 1. Kolegium sądu apelacyjnego realizuje zadania określone w ustawie, a w szczególności:

1) na wniosek prezesa sądu apelacyjnego ustala podział czynności w sądzie apelacyjnym, określa zasady zastępstw sędziów, a także zasady przydziału spraw poszczególnym sędziom, chyba że ustawa stanowi inaczej,

2) przedstawia zgromadzeniu ogólnemu sędziów sądu apelacyjnego opinię o kandydatach na stanowiska sędziów,

3) wyraża opinię o kandydacie na wiceprezesa sądu apelacyjnego,

4) wyraża opinię o kandydatach do pełnienia w sądzie apelacyjnym funkcji przewodniczących wydziałów, zastępców przewodniczących wydziałów, wizytatorów, kierownika szkolenia oraz funkcji albo stanowiska rzecznika prasowego,

5) rozpatruje wnioski wynikające z wizytacji i lustracji sądów,

6) rozpatruje odwołania od rozstrzygnięcia prezesa sądu apelacyjnego, odmawiającego zgody na podjęcie dodatkowego zatrudnienia przez sędziego,

7) wybiera zastępcę rzecznika dyscyplinarnego,

8) wyraża opinię w innych sprawach osobowych dotyczących sędziów,

9) wyraża opinię o projekcie planu finansowego, o którym mowa w art. 178 § 1,

10) wyraża opinię w innych sprawach przedstawionych przez prezesa sądu apelacyjnego, Krajową Radę Sądownictwa oraz Ministra Sprawiedliwości,

11) wyraża zgodę na delegowanie sędziego sądu okręgowego przez prezesa sądu apelacyjnego,

12) wypowiada się w przypadkach zachowań sędziów naruszających zasady etyki.

§ 2. Podział czynności na następny rok kalendarzowy ustala kolegium sądu apelacyjnego najpóźniej w listopadzie każdego roku, opierając się na projekcie przedstawionym przez prezesa tego sądu.

40. KOLEGIUM SĄDU OKRĘGOWEGO

Art. 30 u. s. p.

§ 1. Kolegium sądu okręgowego składa się z czterech do ośmiu członków, wybieranych przez zgromadzenie ogólne sędziów okręgu spośród jego członków, w tym w połowie spośród sędziów sądu okręgowego, a także z prezesa sądu okręgowego. Liczbę członków kolegium pochodzących z wyboru ustala zgromadzenie ogólne sędziów okręgu.

§ 2. Do kolegium sądu okręgowego stosuje się odpowiednio przepisy art. 28 § 2-6.

Art. 31 u. s. p.

§ 1. Kolegium sądu okręgowego realizuje zadania określone w ustawie, a w szczególności:

1) na wniosek prezesa sądu okręgowego ustala podział czynności w sądzie, określa zasady zastępstw sędziów i referendarzy sądowych, a także zasady przydziału spraw poszczególnym sędziom oraz referendarzom sądowym, chyba że ustawa stanowi inaczej,

2) przedstawia zgromadzeniu ogólnemu sędziów okręgu opinię o kandydatach na stanowiska sędziów sądów rejonowych i okręgowych,

3) wyraża opinię o kandydatach na wiceprezesa sądu okręgowego oraz prezesów i wiceprezesów sądów rejonowych,

4) wyraża opinię o kandydatach do pełnienia w sądzie okręgowym funkcji przewodniczących wydziałów, zastępców przewodniczących wydziałów, wizytatorów, kierownika szkolenia oraz funkcji albo stanowiska rzecznika prasowego, a także funkcji przewodniczących wydziałów i zastępców przewodniczących wydziałów w sądach rejonowych oraz wyraża opinię w sprawie zwolnienia z pełnienia tych funkcji,

5) rozpatruje wnioski wynikające z wizytacji i lustracji sądów,

6) rozpatruje odwołania od rozstrzygnięcia prezesa sądu okręgowego, odmawiającego zgody na podjęcie dodatkowego zatrudnienia przez sędziego,

7) wybiera zastępcę rzecznika dyscyplinarnego,

8) wyraża opinię o projektach planów finansowych, o których mowa w art. 178 § 1,

9) wyraża opinię w sprawach przedstawionych przez prezesa sądu okręgowego, prezesa sądu apelacyjnego, Krajową Radę Sądownictwa oraz Ministra Sprawiedliwości,

10) wyraża opinię o kandydacie na stanowisko asesora sądowego oraz wyraża zgodę na powierzenie asesorowi sądowemu pełnienia czynności sędziowskich w sądzie rejonowym,

11) wyraża zgodę na delegowanie sędziego sądu rejonowego albo sędziego sądu okręgowego przez prezesa sądu okręgowego,

12) wypowiada się w przypadkach zachowań sędziów naruszających zasady etyki.

§ 2. W sprawach istotnych dla danego sądu rejonowego kolegium sądu okręgowego może zasięgnąć opinii sędziów tego sądu, wyrażonej na zebraniu sędziów.

§ 3. Podział czynności na następny rok kalendarzowy ustala kolegium sądu okręgowego najpóźniej w listopadzie każdego roku, opierając się na projekcie przedstawionym przez prezesa sądu okręgowego, po zasięgnięciu opinii prezesów sądów rejonowych co do podziału czynności w tych sądach.

41. TRYB POWOŁYWANIA SĘDZIÓW (wykład)

Art. 179 Konstytucji

Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony.

Art. 55 u. s. p.

§ 1. Sędziów sądów powszechnych do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim powołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

Art. 56 u. s. p.

§ 1. Minister Sprawiedliwości ustala corocznie liczbę wolnych stanowisk sędziowskich dla poszczególnych sądów i obwieszcza o tym w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej “Monitor Polski”, najpóźniej do dnia 1 czerwca każdego roku.

§ 2. W razie zwolnienia stanowiska sędziowskiego, Minister Sprawiedliwości obwieszcza o tym w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej “Monitor Polski”, najpóźniej w ciągu dwóch miesięcy od zwolnienia stanowiska.

§ 3. O zwolnieniu stanowiska sędziowskiego nie obwieszcza się, jeżeli jego obsadzenie następuje w drodze przeniesienia służbowego sędziego równorzędnego sądu.

Art. 57 u. s. p.

§ 1. Każdy, kto spełnia warunki do objęcia stanowiska sędziego sądu powszechnego, może zgłosić swoją kandydaturę na jedno wolne stanowisko sędziowskie, w ciągu miesiąca od obwieszczenia, o którym mowa w art. 56. Zgłaszający swoją kandydaturę wypełnia w dwóch egzemplarzach kartę zgłoszenia kandydata na wolne stanowisko sędziowskie oraz dołącza do niej informację z Krajowego Rejestru Karnego dotyczącą jego osoby i zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego, z zastrzeżeniem art. 58 § 4a.

§ 2. Kandydaturę zgłasza się prezesowi sądu okręgowego - gdy zgłoszenie dotyczy stanowiska sędziego sądu rejonowego albo sędziego sądu okręgowego, a prezesowi sądu apelacyjnego - gdy zgłoszenie dotyczy stanowiska sędziego sądu apelacyjnego.

§ 2a. Jeżeli swoją kandydaturę zgłosiła osoba, która nie spełnia warunków do objęcia stanowiska sędziego sądu powszechnego, o których mowa w art. 61 § 1 pkt 1, 3, 4 oraz 6 i 7, albo zgłoszenie nastąpiło po upływie terminu, o którym mowa w § 1, lub nie spełnia wymogów formalnych określonych w tym przepisie, prezes sądu zawiadamia zgłaszającego o pozostawieniu zgłoszenia bez rozpatrzenia, podając przyczynę. Osoba, której zgłoszenie pozostawiono bez rozpatrzenia, może, w terminie 7 dni złożyć pisemne zastrzeżenie. Jeżeli prezes sądu nie uwzględni zastrzeżenia, niezwłocznie przekazuje je wraz ze zgłoszeniem Krajowej Radzie Sądownictwa. W przedmiocie pozostawienia zgłoszenia bez rozpatrzenia rozstrzyga Krajowa Rada Sądownictwa.

§ 3. Prezes sądu, po stwierdzeniu spełniania warunków przez kandydata, przedstawia jego kandydaturę właściwemu kolegium sądu, wraz z oceną jego kwalifikacji, oraz określa termin zgromadzenia ogólnego sędziów, na którym będzie prezentowana kandydatura, wraz z opinią kolegium o kandydacie.

§ 4. O zgłoszeniu każdego kandydata na wolne stanowisko sędziowskie właściwy prezes sądu zawiadamia Ministra Sprawiedliwości, przekazując wypełnioną kartę zgłoszenia kandydata.

§ 5. Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa, określi, w drodze rozporządzenia, wzór karty zgłoszenia na wolne stanowisko sędziowskie. Karta zgłoszenia powinna zawierać informacje dotyczące warunków wymaganych przez ustawę od kandydatów na stanowisko sędziowskie.

§ 6. Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy zakres i sposób przeprowadzania badań kandydatów do objęcia urzędu sędziego, w tym badań lekarskich i psychologicznych, oraz kwalifikacje wymagane od lekarzy i psychologów uprawnionych do przeprowadzania tych badań i wydawania zaświadczeń o zdolności do pełnienia obowiązków sędziego.

Art. 58 u. s. p.

§ 1. Jeżeli na wolne stanowisko sędziowskie zostanie zgłoszona więcej niż jedna kandydatura, rozpatrzenie wszystkich kandydatur odbywa się na tym samym posiedzeniu zgromadzenia.

§ 2. Zgromadzenie ogólne sędziów ocenia zgłoszonych kandydatów w drodze głosowania i przekazuje prezesowi właściwego sądu wszystkie zgłoszone kandydatury, ze wskazaniem liczby uzyskanych głosów.

§ 3. Kandydatury ocenione w sposób, o którym mowa w § 2, prezes właściwego sądu przekazuje Krajowej Radzie Sądownictwa, za pośrednictwem Ministra Sprawiedliwości.

§ 4. Minister Sprawiedliwości zasięga od właściwego organu Policji informacji o każdym z kandydatów do objęcia stanowiska sędziowskiego, z zastrzeżeniem § 4a, a następnie przedstawia kandydatury Krajowej Radzie Sądownictwa, wyrażając o każdym z kandydatów opinię wraz z uzasadnieniem oraz przekazując informację uzyskaną od organu Policji.

§ 4a. Dołączanie informacji i zaświadczenia, o których mowa w art. 57 § 1, oraz zasięganie informacji, o której mowa w § 4, nie dotyczy kandydatów zajmujących stanowisko sędziego sądu powszechnego, administracyjnego lub wojskowego oraz stanowisko prokuratora.

§ 5. Przedstawiając informację, o której mowa w § 4, organ Policji przekazuje Ministrowi Sprawiedliwości wszystkie zebrane materiały, służące do sporządzenia informacji.

§ 6. O treści informacji uzyskanej od organu Policji oraz wyrażonej o kandydacie opinii Minister Sprawiedliwości zawiadamia kandydata najpóźniej z przedstawieniem kandydatury Krajowej Radzie Sądownictwa.

§ 7. Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób i tryb oraz zakres uzyskiwania i sporządzania informacji przez organy Policji o kandydacie do objęcia stanowiska sędziowskiego, mając na względzie sprawność uzyskiwania informacji, dbałość o ochronę dóbr osobistych kandydatów oraz ich praw i wolności chronionych konstytucyjnie, a także potrzebę oceny spełnienia przez kandydatów warunku nieskazitelności charakteru.

Art. 59 u. s. p.

Na każde wolne stanowisko sędziowskie może zgłosić Krajowej Radzie Sądownictwa kandydata także Minister Sprawiedliwości. Art. 58 § 1-3 nie stosuje się. Do informacji przedstawianych przez kandydata na urząd sędziego w karcie zgłoszenia przepis art. 57 stosuje się.

Art. 60 u. s. p.

Krajowa Rada Sądownictwa rozpatruje kandydatury na stanowiska sędziów sądów powszechnych, w trybie określonym w odrębnej ustawie.

42. WYMOGI DOTYCZĄCE KANDYDATÓW NA STANOWISKO

SĘDZIEGO SĄDU REJONOWEGO, OKRĘGOWEGO I APELACYJNEGO

Art. 61 u. s. p.

1. Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto:
1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
2) jest nieskazitelnego charakteru,
3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
4) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego,
5) ukończył 29 lat,
6) złożył egzamin sędziowski lub prokuratorski,
7) pracował w charakterze asesora sądowego lub prokuratorskiego co najmniej trzy lata lub referendarza sądowego przez okres pięciu lat.
§ 2. Wymagania określone w § 1 pkt 6 i 7 nie dotyczą tego, kto przed powołaniem:
1) zajmował stanowisko sędziego sądu administracyjnego lub sądu wojskowego,
2) zajmował stanowisko prokuratora,
3) pracował w polskiej szkole wyższej, w Polskiej Akademii Nauk, w instytucie naukowo-badawczym lub innej placówce naukowej, mając tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych,
4) wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza - co najmniej przez trzy lata,
5) zajmował stanowisko radcy w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa - co najmniej przez trzy lata.
§ 3. Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto spełnia wymagania określone w § 1 pkt 1-5, zajmował stanowisko asystenta sędziego lub referendarza sądowego co najmniej przez sześć lat i złożył egzamin sędziowski.
§ 4. Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto zajmował jedno ze stanowisk określonych w § 1 pkt 7 oraz w § 2 i § 3 w okresie 3 lat przed powołaniem.

Art. 63 u. s. p.

§ 1. Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany sędzia sądu rejonowego oraz sędzia wojskowego sądu garnizonowego, który posiada co najmniej czteroletni okres pracy na stanowisku sędziego sądu rejonowego lub sędziego wojskowego sądu garnizonowego lub na stanowisku prokuratora.
§ 1a. Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany również prokurator, który posiada co najmniej czteroletni okres pracy na stanowisku prokuratora lub sędziego.
§ 2. Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany także ten, kto spełnia wymagania określone w art. 61 § 1 pkt 1-4, jeżeli:
1) wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza - co najmniej przez sześć lat,
1a) zajmował stanowisko starszego radcy w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa - co najmniej przez sześć lat,
2) pracował na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w polskiej szkole wyższej, w Polskiej Akademii Nauk, w instytucie naukowo-badawczym lub innej placówce naukowej, mając tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych,
3) zajmował stanowisko sędziego wojskowego sądu okręgowego.
§ 3. Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany ten, kto wykonywał zawód lub zajmował stanowisko określone w § 2 w okresie 3 lat przed powołaniem.

Art. 64 u. s. p.

§ 1. Na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany sędzia sądu powszechnego i sądu wojskowego, który posiada co najmniej sześcioletni okres pracy na stanowisku sędziego lub prokuratora, w tym co najmniej trzyletni okres pracy na stanowisku sędziego sądu okręgowego, sędziego wojskowego sądu okręgowego lub prokuratora prokuratury okręgowej.
§ 1a. Na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany również prokurator, który posiada co najmniej sześcioletni okres pracy na stanowisku prokuratora lub sędziego, w tym co najmniej trzyletni okres pracy na stanowisku prokuratora prokuratury okręgowej, prokuratora wojskowej prokuratury okręgowej, sędziego sądu okręgowego, sędziego wojskowego sądu okręgowego lub prokuratora prokuratury apelacyjnej, Prokuratury Krajowej, Naczelnej Prokuratury Wojskowej lub prokuratora Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
§ 2. Na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany także ten, kto spełnia wymagania określone w art. 61 § 1 pkt 1-4, jeżeli:
1) wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza co najmniej przez osiem lat,
2) pracował na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w polskiej szkole wyższej, w Polskiej Akademii Nauk, w instytucie naukowo-badawczym lub innej placówce naukowej, mając tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych.
§ 3. Na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany ten, kto wykonywał zawód lub zajmował stanowisko określone w § 2 w okresie 3 lat przed powołaniem.

43. NIEUSUWALNOŚĆ SĘDZIÓW I ZŁOŻENIE SĘDZIEGO Z URZĘDU

Art. 180 Konstytucji

1. Sędziowie są nieusuwalni.

2. Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie.

44. PRZENIESIENIE SĘDZIEGO W STAN SPOCZYNKU

Art. 180 Konstytucji

3. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu sprawowanie jego urzędu choroby lub utraty sił. Tryb postępowania oraz sposób odwołania się do sądu określa ustawa.

4. Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan spoczynku.

5. W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.

Art. 69 u. s. p.

§ 1. Sędzia przechodzi w stan spoczynku z dniem ukończenia 65 roku życia, chyba że Krajowa Rada Sądownictwa na wniosek sędziego, po zasięgnięciu opinii kolegium właściwego sądu, wyrazi zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez sędziego 70 roku życia.

§ 2. Sędzia przechodzi na swój wniosek w stan spoczynku, z zachowaniem prawa do uposażenia określonego w art. 100 § 2, po ukończeniu 55 lat przez kobietę, jeżeli przepracowała na stanowisku sędziego lub prokuratora nie mniej niż 25 lat, a 60 lat przez mężczyznę, jeżeli przepracował na stanowisku sędziego lub prokuratora nie mniej niż 30 lat.

§ 3. Wniosek, o którym mowa w § 1, składa się do Krajowej Rady Sądownictwa najpóźniej na sześć miesięcy przed ukończeniem przez sędziego 65 roku życia. W razie niezakończenia postępowania związanego z rozpoznaniem wniosku, sędzia pozostaje w służbie do czasu zakończenia postępowania, w tym postępowania przed Sądem Najwyższym.

Art. 70 u. s. p.

§ 1. Sędziego przenosi się w stan spoczynku na jego wniosek albo na wniosek właściwego kolegium sądu, jeżeli z powodu choroby lub utraty sił uznany został przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków sędziego.

Art. 71 u. s. p.

§ 1. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku, na wniosek kolegium właściwego sądu, jeżeli z powodu choroby lub płatnego urlopu dla poratowania zdrowia nie pełnił służby przez okres roku. Do okresu tego wlicza się okresy poprzedniej przerwy w pełnieniu służby z powodu choroby lub płatnego urlopu dla poratowania zdrowia, jeżeli okres czynnej służby nie przekroczył 30 dni.
§ 2. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku, jeżeli bez uzasadnionej przyczyny nie poddał się badaniu, o którym mowa w art. 70 § 2, jeżeli z żądaniem badania wystąpiło kolegium sądu albo Minister Sprawiedliwości.
§ 3. Sędzia może być również przeniesiony w stan spoczynku, na wniosek Ministra Sprawiedliwości, w razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych, jeżeli nie został przeniesiony do innego sądu.

Art. 73 u. s. p.

§ 1. W sprawach przeniesienia sędziego w stan spoczynku, o których mowa w art. 70 i 71, podejmuje decyzję Krajowa Rada Sądownictwa, na wniosek sędziego, kolegium właściwego sądu albo Ministra Sprawiedliwości.

§ 2. Od decyzji Krajowej Rady Sądownictwa w sprawach, o których mowa w art. 69 § 3, art. 70 i 71, przysługuje odwołanie do Sądu Najwyższego.

§ 3. Odwołanie wnosi się, za pośrednictwem Krajowej Rady Sądownictwa, w terminie miesiąca od doręczenia skarżącemu decyzji. Odwołanie przysługuje sędziemu i prezesowi właściwego sądu, a w sprawach, w których wniosek został złożony przez kolegium sądu albo przez Ministra Sprawiedliwości - także temu kolegium albo Ministrowi Sprawiedliwości.

Art. 74 u. s. p.

§ 1. Sędzia przeniesiony w stan spoczynku z przyczyn, o których mowa w art. 71 § 3, ma prawo powrócić na stanowisko zajmowane poprzednio albo otrzymać stanowisko równorzędne poprzednio zajmowanemu, jeżeli ustały przyczyny będące podstawą przeniesienia w stan spoczynku.

§ 2. W celu wykonania prawa, o którym mowa w § 1, sędzia zgłasza zamiar powrotu na stanowisko zajmowane poprzednio albo wniosek o wyznaczenie mu stanowiska równorzędnego do Krajowej Rady Sądownictwa, która w terminie miesiąca wydaje w tej sprawie decyzję. W razie decyzji negatywnej sędziemu przysługuje odwołanie do Sądu Najwyższego.

45. POJĘCIE I RODZAJE IMMUNITETÓW (wykład)

IMMUNITET - forma ochrony przysługująca osobom zajmującym najwyższe stanowiska państwowe albo stanowiska w stosunkach międzynarodowych.

PODZIAŁ IMMUNITETÓW:

1. MATERIALNE - uchylenie karalności przestępstwa albo wprowadzenie nieodpowiedzialności w pewnym oznaczonym zakresie; wszystkie immunitety materialne są bezwzględne - nie mogą być uchylone; immunitet poselski, immunitet senatorski

Art. 105 Konstytucja

1. Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.

2. Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej.

3. Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim przypadku ulega również zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym.

4. Poseł może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. W takim przypadku nie stosuje się przepisów ust. 2 i 3.

5. Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

6. Szczegółowe zasady pociągania posłów do odpowiedzialności karnej oraz tryb postępowania określa ustawa.

2. FORMALNE - osoba chroniona tym immunitetem nie może być ścigana lub tymczasowo aresztowana

• TRWAŁE - przysługują w okresie sprawowania funkcji, jak i po zakończeniu jej sprawowania

• NIETRWAŁE - przysługują tylko w okresie sprawowania funkcji

- BEZWZGLĘDNE - nie mogą być uchylone (dyplomata, konsul)

- WZGLĘDNE - mogą być uchylone

46. IMMUNITET SĘDZIOWSKI (wykład)

Art. 181 Konstytucja

Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

Art. 80 u. s. p.

§ 1. Sędzia nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania w razie ujęcia sędziego na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Do czasu wydania uchwały zezwalającej na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej wolno podejmować tylko czynności niecierpiące zwłoki.

§ 2. O zatrzymaniu sędziego niezwłocznie powiadamia się prezesa sądu apelacyjnego właściwego ze względu na miejsce zatrzymania. Może on nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego sędziego. O fakcie zatrzymania sędziego prezes sądu apelacyjnego niezwłocznie zawiadamia Krajową Radę Sądownictwa i Ministra Sprawiedliwości.

§ 2a. Wniosek o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, jeżeli nie pochodzi od prokuratora, powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata albo radcę prawnego będącego pełnomocnikiem.

§ 2b. Jeżeli wniosek o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej nie odpowiada warunkom formalnym pisma procesowego określonym w Kodeksie postępowania karnego lub jest oczywiście bezzasadny, prezes sądu dyscyplinarnego odmawia jego przyjęcia. Na zarządzenie o odmowie przyjęcia wniosku przysługuje zażalenie do sądu dyscyplinarnego właściwego do rozpoznania wniosku.

§ 2c. Uchwałę zezwalającą na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej można wydać, jeżeli zachodzi dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia przez niego przestępstwa.

§ 3. W terminie siedmiu dni od doręczenia uchwały odmawiającej zezwolenia na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, organowi lub osobie, która wniosła o zezwolenie oraz rzecznikowi dyscyplinarnemu przysługuje zażalenie do sądu dyscyplinarnego drugiej instancji. W tym samym terminie sędziemu przysługuje zażalenie na uchwałę zezwalającą na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. Poza tym do postępowania przed sądem dyscyplinarnym w sprawach o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej stosuje się przepisy o postępowaniu dyscyplinarnym.

§ 4. Orzekając w sprawie, o której mowa w § 1, sąd dyscyplinarny może poprzestać na oświadczeniu sędziego, że wnosi o wydanie uchwały o zezwoleniu na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej.

Art. 81 u. s. p.

Za wykroczenia sędzia odpowiada wyłącznie dyscyplinarnie.

47. ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA SĘDZIÓW

Art. 107 u. s. p.

§ 1. Za przewinienia służbowe, w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienia godności urzędu (przewinienia dyscyplinarne), sędzia odpowiada dyscyplinarnie.

§ 2. Sędzia odpowiada dyscyplinarnie także za swoje postępowanie przed objęciem stanowiska, jeżeli przez nie uchybił obowiązkowi piastowanego wówczas urzędu państwowego lub okazał się niegodnym urzędu sędziego.

Art. 109 u. s. p.

§ 1. Karami dyscyplinarnymi są:

1) upomnienie,

2) nagana,

3) usuniecie z zajmowanej funkcji,

4) przeniesienie na inne miejsce służbowe,

5) złożenie sędziego z urzędu.

§ 2. Sąd może podać prawomocne orzeczenie dyscyplinarne do wiadomości publicznej.

§ 3. Wymierzenie kary określonej w § 1 pkt 3 lub 4 pociąga za sobą pozbawienie możliwości awansowania na wyższe stanowisko sędziowskie przez okres pięciu lat, niemożność udziału w tym okresie w kolegium sądu, orzekania w sądzie dyscyplinarnym oraz uzyskania utraconej funkcji.

§ 4. Wymierzenie kary określonej w § 1 pkt 5 pociąga za sobą utratę możliwości ponownego powołania ukaranego do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim.

§ 5. W przypadku przewinienia dyscyplinarnego lub wykroczenia mniejszej wagi, sąd dyscyplinarny może odstąpić od wymierzenia kary.

Art. 110 u. s. p.

§ 1. Sądami dyscyplinarnymi w sprawach dyscyplinarnych sędziów są:

1) w pierwszej instancji - sądy apelacyjne,

2) w drugiej instancji - Sąd Najwyższy.

48. ŁAWNICY W SĄDACH

Art. 158 u. s. p.

§ 1. Ławnikiem może być wybrany ten, kto:

1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,

2) jest nieskazitelnego charakteru,

3) ukończył 30 lat,

4) jest zatrudniony lub zamieszkuje w miejscu kandydowania co najmniej od roku,

5) nie przekroczył 70 lat,

6) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków ławnika,

7) posiada co najmniej wykształcenie średnie.

§ 2. (uchylony).

Art. 159 u. s. p.

§ 1. Ławnikami nie mogą być:

1) osoby zatrudnione w sądach powszechnych i innych sądach oraz w prokuraturze,

2) osoby wchodzące w skład organów, od których orzeczenia można żądać skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego,

3) funkcjonariusze Policji oraz inne osoby zajmujące stanowiska związane ze ściganiem przestępstw i wykroczeń,

4) adwokaci i aplikanci adwokaccy,

5) radcy prawni i aplikanci radcowscy,

6) duchowni,

7) żołnierze w czynnej służbie wojskowej,

8) funkcjonariusze Służby Więziennej,

9) radni gminy, której rada dokonuje wyboru ławników.

§ 2. Nie można być ławnikiem jednocześnie w więcej niż jednym sądzie.

Art. 160 u. s. p.

§ 1. Ławników do sądów okręgowych oraz do sądów rejonowych wybierają rady gmin, których obszar jest objęty właściwością tych sądów - w głosowaniu tajnym.

§ 2. Wybory przygotowują gminy jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej.

Art. 161 u. s. p.

§ 1. Liczbę ławników wybieranych przez poszczególne rady gmin do wszystkich sądów działających na obszarze właściwości sądu okręgowego, w tym także liczbę ławników do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy, ustala kolegium sądu okręgowego; liczbę ławników do poszczególnych sądów rejonowych ustala się po zasięgnięciu opinii prezesów tych sądów.

§ 2. Prezes sądu okręgowego podaje liczbę ławników do wiadomości poszczególnym radom gmin najpóźniej na trzydzieści dni przed upływem terminu zgłaszania kandydatów.

Art. 162 u. s. p.

§ 1. Kandydatów na ławników zgłaszają radom gmin prezesi sądów, stowarzyszenia, organizacje związkowe, organizacje pracodawców oraz inne organizacje zarejestrowane na podstawie przepisów prawa, z wyłączeniem partii politycznych, oraz co najmniej dwudziestu pięciu obywateli mających czynne prawo wyborcze, zamieszkujących stale na danym terenie, w terminie do dnia 30 czerwca ostatniego roku kadencji.

§ 2. Kandydatów na ławników do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy zgłaszają związki zawodowe oraz organizacje pracodawców.

§ 3. Do zgłoszenia kandydata na ławnika załącza się informację z Krajowego Rejestru Karnego, oświadczenie kandydata, że nie toczy się przeciwko niemu postępowanie karne, oraz zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia.

§ 4. O kandydatach na ławników rady gmin zasięgają informacji od właściwych organów Policji.

§ 5. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy tryb zgłaszania radom gmin kandydatów na ławników oraz wzór karty zgłoszenia, mając na uwadze potrzebę udokumentowania przez podmioty zgłaszające spełnienia przez kandydatów na ławników wymogów określonych w ustawie, a także zapewnienia wyboru kandydatów o najwyższych walorach etycznych i intelektualnych, umożliwienia rzetelnej weryfikacji zgłoszeń i przejrzystości działań związanych ze zgłaszaniem kandydatów na ławników, a przez określenie wzoru karty zgłoszenia - potrzebę ujednolicenia procedury zgłaszania i ułatwienia rozpatrywania zgłoszeń.

Art. 169 u. s. p.

§ 1. W zakresie orzekania ławnicy są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.
§ 2. Ławnik nie może przewodniczyć na rozprawie i naradzie ani też wykonywać czynności sędziego poza rozprawą, chyba że ustawy stanowią inaczej.

49. WOJEWÓDZKIE SĄDY ADMINISTRACYJNE

Art. 6 u. s. a.

§ 1. Do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego może być powołany ten, kto:
1) ma obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
2) jest nieskazitelnego charakteru,
3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
4) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego,
5) ukończył 35 lat życia,
6) wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy w dziedzinie administracji publicznej oraz prawa administracyjnego i innych dziedzin prawa związanych z działaniem organów administracji publicznej,
7) pozostawał co najmniej osiem lat na stanowisku sędziego, prokuratora, radcy w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa albo przynajmniej przez osiem lat wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza albo przez dziesięć lat pozostawał w instytucjach publicznych na stanowiskach związanych ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego lub pracował w charakterze asesora sądowego w wojewódzkim sądzie administracyjnym co najmniej dwa lata.
§ 2. Wymagania, o których mowa w § 1 pkt 7, nie dotyczą osób z tytułem naukowym profesora lub ze stopniem naukowym doktora habilitowanego nauk prawnych.
§ 3. W wyjątkowych przypadkach Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, może powołać kandydata na stanowisko sędziego mimo krótszych, niż określone w § 1 pkt 7, okresów pozostawania na stanowiskach wymienionych w tym punkcie lub wykonywania zawodu adwokata, radcy prawnego lub notariusza.
§ 4. Osoby, o których mowa w § 2, mogą być zatrudnione na stanowisku sędziego również w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Art. 16 u. s. a.

§ 1. Wojewódzki sąd administracyjny tworzy się dla jednego województwa lub dla większej liczby województw.

§ 2. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, w drodze rozporządzenia, tworzy i znosi wojewódzkie sądy administracyjne oraz ustala ich siedziby i obszar właściwości, a także może tworzyć, poza siedzibą sądu, i znosić wydziały zamiejscowe tych sądów.

Art. 17 u. s. a.

§ 1. Wojewódzki sąd administracyjny dzieli się na wydziały, które tworzy i znosi Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego.

§ 2. Wydziałem w wojewódzkim sądzie administracyjnym kieruje prezes lub wiceprezes sądu albo wyznaczony sędzia.

Art. 19 u. s. a.

Organami wojewódzkiego sądu administracyjnego są: prezes sądu, zgromadzenie ogólne sędziów wojewódzkiego sądu administracyjnego, zwane dalej "zgromadzeniem ogólnym", oraz kolegium wojewódzkiego sądu administracyjnego, zwane dalej "kolegium sądu".

Art. 3 p. s. a.

§ 2. Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na:
1) decyzje administracyjne;
2) postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty;
3) postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie;
4) inne niż określone w pkt 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa;
5) akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej;
6) akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone w pkt 5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej;
7) akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego;
8) bezczynność organów w przypadkach określonych w pkt 1-4.

Art. 13 p. s. a.

§ 1. Wojewódzkie sądy administracyjne rozpoznają wszystkie sprawy sądowoadministracyjne z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość Naczelnego Sądu Administracyjnego.

50. NACZELNY SĄD ADMINISTRACYJNY

Art. 184 Konstytucji

Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej.

Art. 185 Konstytucji

Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Art. 7 u. s. a.

§ 1. Do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego może być powołany ten, kto spełnia wymagania określone w art. 6 § 1 pkt 1-4 i 6, jeżeli ukończył 40 lat oraz pozostawał co najmniej dziesięć lat na stanowisku sędziego lub prokuratora albo przynajmniej przez dziesięć lat wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza. Wymaganie ukończenia 40 lat nie dotyczy sędziego, który co najmniej przez trzy lata pozostawał na stanowisku sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego.
§ 2. Do powołania na stanowisko sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego stosuje się także przepisy art. 6 § 2-4.

Art. 31 u. s. a.

Organami Naczelnego Sądu Administracyjnego są: Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego i Kolegium Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Art. 4 p. s. a.

Sądy administracyjne rozstrzygają spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej.

Art. 15 p. s. a.

§ 1. Naczelny Sąd Administracyjny:
1) rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, stosownie do przepisów ustawy;
2) podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych;
3) podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej;
4) rozstrzyga spory, o których mowa w art. 4;
5) rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy odrębnych ustaw.

51. SĄDY WOJSKOWE (wykład)

Art. 647 k. p. k.

§ 1. Orzecznictwu sądów wojskowych podlegają sprawy:

1) żołnierzy w czynnej służbie wojskowej o:

a) przestępstwa określone w rozdziałach XXXIX-XLIV Kodeksu karnego,

b) przestępstwa popełnione przeciwko organowi wojskowemu lub innemu żołnierzowi,

c) przestępstwa popełnione podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, w obrębie obiektu wojskowego lub wyznaczonego miejsca przebywania, ze szkodą dla wojska lub z naruszeniem obowiązku wynikającego ze służby wojskowej - z wyjątkiem przestępstw popełnionych na szkodę osoby nie będącej żołnierzem,

2) pracowników wojska o przestępstwa określone w art. 356-363 Kodeksu karnego w związku z art. 317 § 2 tego kodeksu,

3) żołnierzy sił zbrojnych państw obcych, przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz członków ich personelu cywilnego, o przestępstwa popełnione w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, chyba że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej.

§ 2. Sprawy o przestępstwa wymienione w § 1 nie przestają podlegać orzecznictwu sądów wojskowych mimo zwolnienia żołnierza z czynnej służby wojskowej lub ustania zatrudnienia pracownika w wojsku.

SĄDY WOJSKOWE:

1. Woskowe Sądy Garnizonowe

• I instancja

• organ odwoławczy od decyzji podjętych w postępowaniu przygotowawczym

• posiada uprawnienia sądu rejonowego

• Wojskowe Sądy Okręgowe

• organ odwoławczy od decyzji podjętych w I instancji (wojskowe sądy garnizonowe)

w I instancji rozpoznaje sprawy żołnierzy w stopniu majora i wyższym, żołnierzy państw obcych (stacjonujących na terytorium RP) i ich cywilnego personelu pomocniczego

• przed sądami powszechnymi w I instancji rozpatruje sąd okręgowy

• posiada uprawnienia sądu okręgowego

3. Izba Wojskowa Sądu Najwyższego

• posiada uprawnienia do rozpoznawania zwyczajnych środków odwoławczych od orzeczeń wydanych przez I instancję wojskowych sądów okręgowych

• posiada uprawnienia do rozpoznawania nadzwyczajnych środków odwoławczych w postaci kasacji do Sądu Najwyższego

ORGANY SAMORZĄDOWE W SĄDACH WOJSKOWYCH:

• Zgromadzenie Ogólne Sędziów Wojskowych

• sędziowie orzekający w sądach wojskowych

• przewodniczącym Prezes Wojskowego Sądu Okręgowego (kadencja 2 lata)

• przedstawianie kandydatury na stanowisko sędziego sądu wojskowego

• wybór członka Krajowej Rady Sądownictwa

• wybór Rzecznika Dyscyplinarnego Sądów Wojskowych

• wypowiadanie się we wszystkich sprawach przedstawionych przez Krajową Radę Sądownictwa, ministra sprawiedliwości, ministra obrony narodowej

ORGANY SĄDÓW WOJSKOWYCH:

1. W sądach garnizonowych - Prezes Wojskowego Sądu Garnizonowego

2. W sądach okręgowych

• Prezes Wojskowego Sądu Okręgowego

• Kolegium Wojskowe Sądu Okręgowego - 4-8 członków wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne spośród sędziów sądów wojskowych orzekających na terytorium danego okręgu; w skład Kolegium wchodził Prezes, który mu przewodniczył

FUNKCJE KOLEGIUM:

- opiniodawcza - powoływanie / odwoływanie Prezesa, opiniowanie kandydatów

- wypowiadania się w sprawach przedstawionych przez Krajową Radę Sądownictwa, ministra sprawiedliwości, ministra obrony narodowej

• powoływani przez ministra sprawiedliwości, który musi się porozumieć z ministrem obrony narodowej

SĘDZIA SĄDU WOJSKOWEGO:

• oficer pełniący stałą zawodową służbę wojskową

• 3-letni staż w charakterze asesora w sądzie wojskowym

ŁAWNIK SĄDU WOJSKOWEGO:

• Żołnierz w czynnej służbie wojskowej

• wybrany przez Zgromadzenie Żołnierzy stacjonujących na obszarze właściwego sądu wojskowego

• spełnianie obowiązków, przestrzeganie dyscypliny wojskowej

• kadencja 3 lata

52. IZBY MORSKIE (wykład)

STRUKTURA IZB MORSKICH (sprawy należące do właściwości izb morskich rozpoznają):

1. W pierwszej instancji:

• Izba Morska w Gdańsku, funkcjonująca przy Sądzie Okręgowym w Gdańsku z siedzibą w Gdyni

• Izba Morska w Szczecinie, funkcjonująca przy Sądzie Okręgowym w Szczecinie

• W drugiej instancji:

• Odwoławcza Izba Morska w Gdańsku, funkcjonująca przy Sądzie Okręgowym w Gdańsku z siedzibą w Gdyni

Art. 1 u. izb. mor.

1. Do właściwości izb morskich należy:

a) orzekania w sprawach z wypadków morskich (ustalanie stanu faktycznego),

b) rozpoznawanie innych spraw przekazanych izbom morskim odrębnymi przepisami

2. Wypadkami morskimi w rozumieniu niniejszej ustawy są zdarzenia na morzu lub wodach z nim połączonych, na których statki morskie uprawiają żeglugę, polegające na:

a) zatonięciu, zaginięciu lub utraceniu statku w inny sposób,

b) opuszczeniu statku,

c) zderzeniu statków,

d) zetknięciu statku z dnem, podwodną lub nadwodną przeszkodą,

e) uderzeniu statku w budowlę, urządzenie lub instalację, w następstwie którego statek

spowodował ich uszkodzenie lub doznał uszkodzenia,

f) powstanie pożaru lub wybuchu na statku,

g) zanieczyszczeniu środowiska w następstwie utraty lub uszkodzenia statku,

h) zagrożeniu albo ograniczeniu bezpieczeństwa statku lub znajdujących się na nim osób,

na skutek:

• uszkodzenia lub niesprawności konstrukcji, urządzeń albo innych elementów statku,

• zmian w zakresie stateczności statku,

i) zaginięciu człowieka przebywającego na statku,

j) śmierci lub uszczerbku na zdrowiu człowieka w związku z pracą lub pobytem na statku,

zachowaniem się statku, działaniem lub stanem jego urządzeń albo innych jego

elementów lub właściwościami ładunku statku.

Gdy chodzi o statek polski lub statek pływający pod obcą banderą, ale znajdujący się na polskich wodach wewnętrznych lub na wodach terytorialnych (12 mil morskich od linii brzegowej). Gdy kapitan / armator obcego statku zwróci się do izby morskiej gdy doszło do wypadku poza wodami terytorialnymi.

Izby morskie nie rozstrzygają co do odpowiedzialności karnej, ale co do stanu faktycznego.

FUNKCJE ORZECZEŃ IZB MORSKICH:

1. PREWENCYJNA - gdy z tym orzeczeniem są związane zalecenia mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa żeglugi i unikanie wypadków na morzu

2. REPRESYJNA - gdy na podstawie orzeczenia zostaje pozbawiony uprawnień w zakresie żeglugi morskiej całkowicie / częściowo członek załogi / pilot statku; gdy członek załogi / pilot statku wykazywał brak umiejętności niezbędnych dla zachowania bezpieczeństwa żeglugi, przez rażące zaniedbanie spowodował wypadek lub się do niego przyczynił grozi mu kara pozbawienia uprawnień od roku do lat pięciu; do czasu wydania prawomocnego orzeczenia może zostać zawieszony w prawie wykonywania swoich uprawnień

3. PREJUDYCJALNA - gdy po zakończeniu postępowania przed izbą morską toczy się proces karny / cywilny (w przedmiocie odpowiedzialności karnej / cywilnej); ustalenia dokonane przez izbę morską będą dla organów karnych / cywilnych wiążące

POSTĘPOWANIE PRZED IZBAMI MORSKIMI:

1. Gdy w pierwszej instancji zostaje wydane orzeczenie (decyzja ustalająca co do istoty, orzeczenie merytoryczne) przysługuje odwołanie do Odwoławczej Izby Morskiej, która może to orzeczenie utrzymać w mocy / zmienić / uchylić (gdy orzeczenie zostaje uchylone sprawa wraca do ponownego rozpoznania w pierwszej instancji).

2. Gdy zostaje wydane postanowienie / rozporządzenie zamykające drogę orzeczenia merytorycznego, (np. umorzenie postępowania) przysługuje zażalenie do Odwoławczej Izby Morskiej, która może to orzeczenie utrzymać w mocy / zmienić / uchylić.

3. Gdy w pierwszej instancji zostaje wydane orzeczenie to można je zakwestionować poprzez złożenie odwołania do Odwoławczej Izby Morskiej, która orzeka o pozbawieniu uprawnień podmiotów lub utrzymuje w mocy decyzje wydaną w pierwszej instancji. Od decyzji wydanej przez Odwoławczą Izbę Morską podmiotowi przysługuje apelacja do Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - to uprawnienie jest elementem prawa do sądu.

Art. 2 u. izb. mor.

1. Izby morskie rozpoznają wypadki morskie:

a) statków o polskiej przynależności,

b) statków o obcej przynależności, jeżeli wypadek nastąpił na polskich morskich wodach

wewnętrznych lub polskim morzu terytorialnym albo jeżeli z wnioskiem o wszczęcie

postępowania wystąpił armator lub kapitan takiego statku.

2. Sprawy wypadków morskich, w których uczestniczyły jednostki Marynarki Wojennej,

Straży Granicznej lub Policji, izby morskie rozpoznają, w odniesieniu do tych jednostek, za

zgodą Dowódcy Marynarki Wojennej, Komendanta Głównego Straży Granicznej lub

Komendanta Głównego Policji.

Art. 3 u. izb. mor.

Sprawy należące do właściwości izb morskich rozpoznają:

a) w pierwszej instancji - Izba Morska w Gdańsku i Izba Morska w Szczecinie,

b) w drugiej instancji - Odwoławcza Izba Morska.

Art. 6 u. izb. mor.

1. Izba Morska w Szczecinie działa przy Sądzie Okręgowym w Szczecinie, a Izba Morska w

Gdańsku i Odwoławcza Izba Morska działają przy Sądzie Okręgowym w Gdańsku.

2. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki

morskiej może określić, w drodze rozporządzenia, uwzględniając podział terytorialny

państwa, siedzibę izby morskiej poza siedzibą sądu okręgowego, przy którym działa izba

morska.

Art. 7 u. izb. mor.

W skład izby morskiej wchodzi przewodniczący oraz jeden lub więcej wiceprzewodniczących

i ławnicy.

Art. 8 u. izb. mor.

1. Przewodniczącego i wiceprzewodniczących powołuje i odwołuje Minister Sprawiedliwości

w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki morskiej spośród sędziów

sądów powszechnych posiadających znajomość zagadnień morskich w zakresie spraw

należących do właściwych izb morskich.

2. Pozostałych pracowników izb morskich przyjmuje i zwalnia przewodniczący właściwej

Izby morskiej.

Art. 9 u. izb. mor.

1. Przewodniczący i wiceprzewodniczący izb morskich zachowują stanowiska sędziowskie

oraz, z zastrzeżeniem odmiennych przepisów ustawy prawa i obowiązki przewidziane w

przepisach dotyczących sędziów.

2. Do pozostałych pracowników izb morskich mają odpowiednie zastosowanie przepisy o

Pracownikach sądów i prokuratury.

Ławnicy są powoływani przez ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej spośród osób posiadających wiedzę oraz praktykę i doświadczenie w zakresie spraw objętych zakresem izb morskich. Kandydatów przedstawia przewodniczący izby morskiej. Lista kandydatów jest tworzona przez Zarząd Główny Związku Zawodowego Marynarzy i Portowców w porozumieniu z przewodniczącym izby morskiej. Albo są powoływani przez ministra spośród osób wyznaczonych przez dowódcę Marynarki Wojennej i Straży Granicznej.

53. SĄDY POLUBOWNE (wykład)

SĄDY POLUBOWNE - organy niepaństwowe, powołane do rozstrzygania spraw cywilnych wolą stron; ich orzeczenia w skutkach prawnych są zrównane z orzeczeniami wydawanymi przez sąd państwowy; orzecznictwu sądów polubownych można oddać każdą sprawę rozpoznawaną w postępowaniu rozpoznawczym w sądach cywilnych; WYJĄTEK stanowią sprawy o alimenty i sprawy o stosunek pracy

ZAPIS NA SĄD POLUBOWNY:

1. KOMPROMIS - spór już istniejący oddany do rozstrzygnięcia sądowi polubownemu

2. KLAUZULA ARBITRAŻOWA - brak sporu pomiędzy podmiotami, jedynie stosunek prawny pomiędzy podmiotami, ewentualny spór pomiędzy podmiotami kierowany do sądu polubownego

W zapisie na sąd polubowny strony mogą określić skład orzekający (arbitrzy, super arbiter) oraz tryb postępowania, w jakim sprawa będzie rozpoznawana.

Gdy sprawa zostaje oddana do rozpoznania sądowi polubownemu wtedy sąd państwowy staje się w tym zakresie niewłaściwy.

Gdy oddano spór do sądu państwowego a nie do sądu polubownego, mimo zapisu na sąd polubowny, to druga strona powinna zgłosić zarzut niewłaściwości (do czasu gdy druga strona nie wda się w spór przed sądem państwowym) i spór trafia do sądu polubownego.

Gdy wdano się w spór przed sądem państwowym to właściwy staje się sąd państwowy.

RODZAJE SĄDÓW POLUBOWNYCH:

1. AD HOC / AD CASUM - działają do momentu gdy spór nie zostanie wyjaśniony, właściwe dla konkretnej sprawy, ulegają rozwiązaniu po rozstrzygnięciu danego sporu

2. STAŁE - funkcjonują w sposób ciągły

• Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie

• przy izbach handlowo-przemysłowych - Kraków, Bydgoszcz, Bielsko-Biała

• przy izbach gospodarczo-handlowych - Dolnośląska ………

ARBITER / SUPER ARBITER (kto może):

• osoby fizyczne posiadające pełnię praw obywatelskich

• osoby posiadające pełną zdolność do czynności prawnych

• byli sędziowie (nie mogą sędziowie w stanie czynnym)

• cudzoziemcy

• wybierani przez strony

TRYB POSTĘPOWANIA - określany przez strony lub przez regulamin

ZASADA SŁUSZNOŚCI - dopuszczalne są wszystkie metody prowadzące do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy zgodne z prawem i zasadami współżycia społecznego

BRAK ŚRODKÓW ODWOŁAWCZYCH DO SĄDU POWSZECHNEGO.

SKARGA DO SĄDU POWSZECHNEGO - ma charakter kasacyjny (uchylenie orzeczenia, oddalenie skargi):

• gdy nie było zapisu na sąd polubowny lub był nieważny lub wygasł

• gdy strona w postępowaniu przed sądem polubownym została pozbawiona swoich praw

• gdy nie zachowane ustalonego trybu działania / postępowania

• gdy orzeczenie wydane przez sąd polubowny jest sprzeczne / niezrozumiałe / narusza praworządność lub zasady współżycia społecznego; strona ma prawo zwrócić się o uchylenie wyroku wydanego przez sąd polubowny

54. MODELE PROKURATURY (wykład)

1. Powiązana z władzą ustawodawczą - Prokurator Generalny jest powoływany przez parlament, przed którym ponosi odpowiedzialność (Węgry)

2. Podporządkowana władzy wykonawczej - Prokurator Generalny wchodzi w skład rządu lub prokuratura jest podporządkowana ministrowi sprawiedliwości

3. Niezależna od władzy wykonawczej - prokuratura jest powiązana z władzą sądowniczą - Prokurator Generalny powoływany przez najwyższą władzę sądowniczą (Włochy)

4. Prokuratura ma pozycję autonomiczną - jest niezależna od trzech (wszystkich) władz (Portugalia)

55. ZASADY ORGANIZACYJNE PROKURATURY (wykład)

1. JEDNOLITOŚCI - wszystkie jednostki organizacyjne prokuratury tworzą jedną organizacyjną całość

2. CENTRALIZMU - wszystkie jednostki organizacyjne prokuratury są podporządkowane jednemu organowi centralnemu - minister sprawiedliwości, zajmujący stanowisko Prokuratora Generalnego

3. JEDNOOSOBOWEGO KIEROWNICTWA - poszczególnymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury i całą prokuraturą kieruje jedna osoba

4. HIERARCHICZNEGO PODPORZĄDKOWANIA - prokurator niższego rzędu jest podporządkowany prokuratorowi wyższego rzędu

5. NIEZALEŻNOŚCI - prokuratura ani organizacyjnie ani w trakcie działania nie jest podporządkowana innym organom państwowym

Art. 8 u. prok.

1. Prokurator przy wykonywaniu czynności określonych w ustawach jest niezależny, z zastrzeżeniem przepisów ust. 2-5.

2. Prokurator jest obowiązany wykonywać zarządzenia, wytyczne i polecenia przełożonego prokuratora. Polecenie dotyczące treści czynności procesowej prokurator przełożony wydaje na piśmie, a na żądanie prokuratora - wraz z uzasadnieniem. W razie przeszkody w doręczeniu polecenia w formie pisemnej dopuszczalne jest przekazanie polecenia ustnie, z tym że przełożony jest obowiązany niezwłocznie potwierdzić je na piśmie.

3. Jeżeli prokurator nie zgadza się z poleceniem, może żądać zmiany polecenia lub wyłączenia go od wykonania czynności albo od udziału w sprawie. O wyłączeniu rozstrzyga ostatecznie prokurator bezpośrednio przełożony nad prokuratorem, który wydał polecenie.

4. Żądanie, o którym mowa w ust. 2 i 3, prokurator zgłasza na piśmie wraz z uzasadnieniem przełożonemu, który wydał polecenie.

5. Polecenie dotyczące treści czynności procesowej, wydane przez prokuratora przełożonego innego niż prokurator bezpośrednio przełożony, nie może obejmować sposobu zakończenia postępowania przygotowawczego i postępowania przed sądem.

6. W przypadku gdy w postępowaniu sądowym ujawnią się nowe okoliczności, prokurator samodzielnie podejmuje decyzje związane z dalszym tokiem tego postępowania.

7. Prokurator przełożony w razie stwierdzenia oczywistej obrazy prawa przy prowadzeniu sprawy wytyka, niezależnie od innych uprawnień, właściwemu prokuratorowi uchybienie, po uprzednim zażądaniu - w razie potrzeby - wyjaśnień. Stwierdzenie i wytknięcie uchybienia nie wpływa na rozstrzygnięcie sprawy. Art. 68 ust. 1 stosuje się odpowiednio.

7a. Prokurator, któremu wytknięto uchybienie może, w terminie siedmiu dni, złożyć pisemne zastrzeżenie do prokuratora przełożonego, który wytknął uchybienie. W razie wniesienia zastrzeżenia, prokurator przełożony uchyla wytknięcie uchybienia albo przekazuje sprawę do rozpoznania sądowi dyscyplinarnemu.

7b. W przypadku przewidzianym w ust. 7a sąd dyscyplinarny wydaje postanowienie po wysłuchaniu rzecznika dyscyplinarnego oraz prokuratora, któremu wytknięto uchybienie, chyba że nie jest to możliwe. Na postanowienie odmawiające uwzględnienia zastrzeżenia prokuratorowi przysługuje zażalenie. Zażalenie rozpatruje ten sam sąd dyscyplinarny w innym równorzędnym składzie.

8. W razie stwierdzenia oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa, prokurator przełożony jest obowiązany żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przeciwko prokuratorowi, który obrazy się dopuścił.

56. ZASADY DZIAŁANIA PROKURATURY (wykład)

1. LEGALIZMU - prokurator ma obowiązek działania w każdym gdy doszło do naruszenia prawa / zagrożenia naruszenia prawa

2. BEZSTRONNOŚCI - obiektywizm

3. RÓWNEGO TRAKTOWANIA STRON PROCESOWYCH / WSZYSTKICH OBYWATELI - podejmowanie środków prawnych bez względu na to kim jest podmiot

4. DZIAŁANIA Z URZĘDU - prokuratura podejmuje działania z własnej inicjatywy

5. WSPÓŁPRACY Z ORGANAMI PAŃSTWA, ORGANIZACJAMI SPOŁECZNYMI w dziedzinie ochrony prawa

6. SUBSTYTUCJI - prokurator przełożony może powierzyć prokuratorowi podporządkowanemu wykonanie każdej czynności należącej do właściwości prokuratora przełożonego (oprócz czynności zastrzeżonych przez ustawę dla określonego prokuratora)

7. DEWOLUCJI - odwrócenie zasady substytucji

8. INDYFERENCJI - czynność prawna jest ważna bez względu na podmiotowe zmiany (bez względu na to, który prokurator jej dokonał)

57. SYSTEM PROKURATURY POLSKIEJ (wykład)

Art. 6 u. prok.

1. Prokuratorami powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy Prokuratury Krajowej, prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych.
2. Prokuratorami wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy Naczelnej Prokuratury Wojskowej, wojskowych prokuratur okręgowych i wojskowych prokuratur garnizonowych.
3. Prokuratorami Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu są prokuratorzy Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej oraz prokuratorzy oddziałowych komisji ścigania zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej.

Art. 17 u. prok.

1. Powszechnymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury są: Prokuratura Krajowa oraz prokuratury apelacyjne, okręgowe i rejonowe.
2. Prokurator Generalny jest przełożonym prokuratorów powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
2a. Prokuraturą Krajową, w zakresie określonym przez Prokuratora Generalnego, kieruje Prokurator Krajowy. Prokurator Krajowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów Prokuratury Krajowej.
2b. Prokuraturą apelacyjną kieruje prokurator apelacyjny. Prokurator apelacyjny jest prokuratorem przełożonym prokuratorów prokuratury apelacyjnej, prokuratorów prokuratur okręgowych oraz prokuratorów prokuratur rejonowych na obszarze działania prokuratury apelacyjnej.
2c. Prokuraturą okręgową kieruje prokurator okręgowy. Prokurator okręgowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów prokuratury okręgowej oraz prokuratorów rejonowych i prokuratorów prokuratur rejonowych na obszarze działania prokuratury okręgowej.
3. Prokuraturą rejonową kieruje prokurator rejonowy. Prokurator rejonowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów prokuratury rejonowej.
4. Prokuratura Krajowa wchodzi w skład Ministerstwa Sprawiedliwości. Prokuraturę apelacyjną tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch prokuratur okręgowych. Prokuraturę okręgową tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch prokuratur rejonowych. Prokuraturę rejonową tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin; w uzasadnionych przypadkach może być utworzona więcej niż jedna prokuratura rejonowa w obrębie tej samej gminy.
5. Minister Sprawiedliwości, w drodze rozporządzenia, tworzy i znosi prokuratury apelacyjne, okręgowe i rejonowe oraz ustala ich siedziby i obszary właściwości.
6. Minister Sprawiedliwości, w drodze rozporządzenia, może tworzyć poza siedzibą prokuratury, a także znosić, ośrodki zamiejscowe prokuratur okręgowych lub rejonowych.
6a. Pracownicy zniesionego ośrodka zamiejscowego przechodzą do prokuratury, której ośrodek zamiejscowy został zniesiony.
8. Wojskowymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury są: Naczelna Prokuratura Wojskowa, wojskowe prokuratury okręgowe oraz wojskowe prokuratury garnizonowe. W miarę potrzeby mogą być tworzone inne rodzaje wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury.
8a. Naczelną Prokuraturą Wojskową kieruje Naczelny Prokurator Wojskowy. Naczelny Prokurator Wojskowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów Naczelnej Prokuratury Wojskowej oraz pozostałych prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury.
8b. Wojskową prokuraturą okręgową kieruje wojskowy prokurator okręgowy. Wojskowy prokurator okręgowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów wojskowej prokuratury okręgowej oraz wojskowych prokuratorów garnizonowych i prokuratorów wojskowych prokuratur garnizonowych na obszarze działania wojskowej prokuratury okręgowej.
8c. Wojskową prokuraturą garnizonową kieruje wojskowy prokurator garnizonowy. Wojskowy prokurator garnizonowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów wojskowej prokuratury garnizonowej.
9. Minister Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości tworzy i znosi wojskowe jednostki organizacyjne prokuratury oraz ustala ich siedziby i terytorialny zakres działania.

58. POWOŁANIE PROKURATORÓW

Art. 11 u. prok.

1. Prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury powołuje Prokurator Generalny, a prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury - Prokurator Generalny na wniosek Ministra Obrony Narodowej.

2. Kandydat na stanowisko prokuratorskie przedstawia informację z Krajowego Rejestru Karnego dotyczącą jego osoby i zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora, z zastrzeżeniem ust. 4. Wydanie zaświadczenia oraz badanie kandydata na stanowisko prokuratorskie odbywa się na zasadach dotyczących kandydata na stanowisko sędziowskie.

3. Prokurator Generalny zasięga od właściwego organu Policji informacji o każdym z kandydatów do objęcia stanowiska prokuratorskiego, z zastrzeżeniem ust. 4. Informacje o kandydacie do objęcia stanowiska prokuratorskiego uzyskuje się i sporządza na zasadach określonych dla informacji o kandydacie do objęcia stanowiska sędziowskiego.

4. Przedstawianie informacji i zaświadczenia, o których mowa w ust. 2, a także zasięganie informacji, o której mowa w ust. 3, nie dotyczy kandydatów zajmujących stanowisko prokuratora oraz stanowisko sędziego sądu powszechnego, administracyjnego lub wojskowego.

5. Przedstawiając informację, o której mowa w ust. 3, organ Policji przekazuje Prokuratorowi Generalnemu wszystkie zebrane materiały służące do sporządzenia informacji.

6. Prokurator Generalny, przed rozpatrzeniem kandydatury, zawiadamia kandydata na stanowisko prokuratorskie o treści informacji uzyskanej od organu Policji.

Art. 12 u. prok.

1. Prokuratora Krajowego jako zastępcę Prokuratora Generalnego oraz innych zastępców Prokuratora Generalnego powołuje, spośród prokuratorów Prokuratury Krajowej, i odwołuje z tych stanowisk - Prezes Rady Ministrów na wniosek Prokuratora Generalnego.

2. Jednym z zastępców Prokuratora Generalnego jest Naczelny Prokurator Wojskowy, którego powołuje, spośród prokuratorów Naczelnej Prokuratury Wojskowej, i odwołuje Prezes Rady Ministrów, na wniosek Prokuratora Generalnego zgłoszony w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej. Naczelny Prokurator Wojskowy kieruje w zastępstwie Prokuratora Generalnego działalnością wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury.

Art. 14 u. prok.

1. Prokuratorem może być powołany ten, kto:

1)posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,

2)jest nieskazitelnego charakteru,

3)ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,

4)jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora,

5)ukończył 26 lat,

6)złożył egzamin prokuratorski lub sędziowski,

7)pracował w charakterze asesora prokuratorskiego lub sądowego co najmniej rok albo odbył w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury okres służby przewidziany w przepisach o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych.

2. Na prokuratora w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury może być powołany tylko oficer zawodowy lub oficer służby okresowej.

3. Wymagania, o których mowa w ust. 1 pkt 6 i 7, nie dotyczą:

1)profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych w polskich szkołach wyższych, w Polskiej Akademii Nauk oraz w instytutach naukowo-badawczych i innych placówkach naukowych,

2)sędziów oraz oficerów, którzy w sądach wojskowych zajmowali stanowiska sędziów,

3)adwokatów, radców prawnych oraz radców Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, którzy wykonywali ten zawód lub zajmowali takie stanowisko przez co najmniej trzy lata.

4. Wymagania, o których mowa w ust. 1 pkt 7, nie dotyczą notariuszy.

59. ODWOŁANIE PROKURATORA

Art. 16 u. prok.

1. Prokurator Generalny może odwołać prokuratora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury, jeżeli prokurator, mimo dwukrotnego ukarania przez sąd dyscyplinarny karą wymienioną w art. 67 ust. 1 pkt 2-4, popełnił przewinienie służbowe, a w tym dopuścił się oczywistej obrazy przepisów prawa lub uchybił godności urzędu prokuratorskiego; przed podjęciem decyzji Prokurator Generalny wysłuchuje wyjaśnień prokuratora, chyba że nie jest to możliwe, oraz zasięga odpowiednio opinii zebrania prokuratorów Prokuratury Krajowej albo opinii właściwego zgromadzenia prokuratorów w prokuraturze apelacyjnej.

2. Prokurator Generalny może odwołać prokuratora wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury na wniosek Ministra Obrony Narodowej w wypadkach, gdy przepisy o służbie wojskowej przewidują zwolnienie z zawodowej służby wojskowej.

3. Prokurator Generalny odwołuje prokuratora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury, jeżeli zrzekł się stanowiska prokuratora.

4. Stosunek służbowy prokuratora wygasa po upływie trzech miesięcy od doręczenia zawiadomienia o odwołaniu, chyba że na wniosek zainteresowanego prokuratora określono krótszy termin.

5. Prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego o wydaleniu ze służby prokuratorskiej, z zastrzeżeniem art. 83 ust. 2, oraz prawomocne orzeczenie sądu skazujące prokuratora na karę dodatkową pozbawienia praw publicznych, zakazu zajmowania stanowiska prokuratora lub na karę degradacji pociąga za sobą z mocy prawa utratę stanowiska prokuratora; stosunek służbowy prokuratora wygasa z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.

5a. Stosunek służbowy prokuratora wygasa z dniem utraty przez niego obywatelstwa polskiego

60. AUTONOMIA PROKURATORA I POLECENIE PRZEŁOŻONEGO (wykład)

Art. 8 u. prok.

1. Prokurator przy wykonywaniu czynności określonych w ustawach jest niezależny, z zastrzeżeniem przepisów ust. 2-5.

2. Prokurator jest obowiązany wykonywać zarządzenia, wytyczne i polecenia przełożonego prokuratora. Polecenie dotyczące treści czynności procesowej prokurator przełożony wydaje na piśmie, a na żądanie prokuratora - wraz z uzasadnieniem. W razie przeszkody w doręczeniu polecenia w formie pisemnej dopuszczalne jest przekazanie polecenia ustnie, z tym że przełożony jest obowiązany niezwłocznie potwierdzić je na piśmie.

3. Jeżeli prokurator nie zgadza się z poleceniem, może żądać zmiany polecenia lub wyłączenia go od wykonania czynności albo od udziału w sprawie. O wyłączeniu rozstrzyga ostatecznie prokurator bezpośrednio przełożony nad prokuratorem, który wydał polecenie.

4. Żądanie, o którym mowa w ust. 2 i 3, prokurator zgłasza na piśmie wraz z uzasadnieniem przełożonemu, który wydał polecenie.

5. Polecenie dotyczące treści czynności procesowej, wydane przez prokuratora przełożonego innego niż prokurator bezpośrednio przełożony, nie może obejmować sposobu zakończenia postępowania przygotowawczego i postępowania przed sądem.

6. W przypadku gdy w postępowaniu sądowym ujawnią się nowe okoliczności, prokurator samodzielnie podejmuje decyzje związane z dalszym tokiem tego postępowania.

7. Prokurator przełożony w razie stwierdzenia oczywistej obrazy prawa przy prowadzeniu sprawy wytyka, niezależnie od innych uprawnień, właściwemu prokuratorowi uchybienie, po uprzednim zażądaniu - w razie potrzeby - wyjaśnień. Stwierdzenie i wytknięcie uchybienia nie wpływa na rozstrzygnięcie sprawy. Art. 68 ust. 1 stosuje się odpowiednio.

7a. Prokurator, któremu wytknięto uchybienie może, w terminie siedmiu dni, złożyć pisemne zastrzeżenie do prokuratora przełożonego, który wytknął uchybienie. W razie wniesienia zastrzeżenia, prokurator przełożony uchyla wytknięcie uchybienia albo przekazuje sprawę do rozpoznania sądowi dyscyplinarnemu.

7b. W przypadku przewidzianym w ust. 7a sąd dyscyplinarny wydaje postanowienie po wysłuchaniu rzecznika dyscyplinarnego oraz prokuratora, któremu wytknięto uchybienie, chyba że nie jest to możliwe. Na postanowienie odmawiające uwzględnienia zastrzeżenia prokuratorowi przysługuje zażalenie. Zażalenie rozpatruje ten sam sąd dyscyplinarny w innym równorzędnym składzie.

8. W razie stwierdzenia oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa, prokurator przełożony jest obowiązany żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przeciwko prokuratorowi, który obrazy się dopuścił.

61. ZAKRES DZIAŁANIA PROKURATURY

Art. 2 u. prok.

Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw.

Art. 25 u. prok.

1. Prokurator, stosownie do przepisów ustaw, wszczyna i prowadzi postępowanie przygotowawcze albo zleca wszczęcie lub prowadzenie takiego postępowania innemu uprawnionemu organowi.

2. W toku postępowania przygotowawczego prokurator stosuje, w wypadkach przewidzianych w ustawach, środki zapobiegawcze wobec podejrzanych.

Art. 32. u. prok.

1. Prokurator wykonuje czynności oskarżyciela publicznego przed wszystkimi sądami. Może również wykonywać te czynności w sprawach wniesionych do sądu przez innych oskarżycieli.

2. W razie gdy wyniki postępowania sądowego nie potwierdzają zarzutów oskarżenia, prokurator odstępuje od oskarżenia.

3. Prokurator wnosi, w wypadkach przewidzianych w ustawach, środki zaskarżenia od orzeczeń sądowych.

Art. 35 u. prok.

Prokurator sprawuje, w granicach przewidzianych ustawami, nadzór nad wykonywaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu i decyzji o pozbawieniu wolności.

Art. 40 u. prok.

1. Jeżeli wyniki badań to uzasadniają, Prokurator Generalny występuje z wnioskiem do właściwego organu o podjęcie odpowiednich środków, w tym również o wydanie lub zmianę określonych przepisów, w celu przeciwdziałania przestępczości.

2. Zadania określone w ust. 1 wykonują również prokuratorzy okręgowi i rejonowi w stosunku do wojewodów i terenowych organów administracji niezespolonej oraz innych o terenowym zakresie działania.

3. Organ, do którego zwrócił się prokurator, jest obowiązany, w terminie trzydziestu dni od daty otrzymania wniosku, zawiadomić prokuratora o podjętych środkach, o których mowa w ust. 1.

Art. 42 u. prok.

Udział prokuratora w postępowaniu cywilnym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach określają odrębne ustawy.

62. IMMUNITET PROKURATORSKI (wykład)

Art. 54 u. prok.

1. Prokurator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego ani zatrzymany bez zgody przełożonego dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa. Do wydania zezwolenia na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej wolno przedsięwziąć tylko czynności niecierpiące zwłoki, zawiadamiając o tym niezwłocznie prokuratora przełożonego.

2. Do czasu rozstrzygnięcia wniosku o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej sąd dyscyplinarny może polecić niezwłoczne zwolnienie prokuratora zatrzymanego na gorącym uczynku.

2a. Wniosek o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej, jeżeli nie pochodzi od prokuratora, powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata albo radcę prawnego będącego pełnomocnikiem.

2b. Jeżeli wniosek o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej nie odpowiada warunkom formalnym pisma procesowego określonym w Kodeksie postępowania karnego lub jest oczywiście bezzasadny, przewodniczący sądu dyscyplinarnego odmawia jego przyjęcia. Na zarządzenie o odmowie przyjęcia wniosku przysługuje zażalenie do sądu dyscyplinarnego właściwego do rozpoznania wniosku.

2c. Orzeczenie zezwalające na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej można wydać, jeżeli zachodzi dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia przez niego przestępstwa.

3. Od orzeczenia sądu dyscyplinarnego odmawiającego zezwolenia na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej przysługuje organowi lub osobie, która wnosiła o zezwolenie, oraz rzecznikowi dyscyplinarnemu odwołanie do odwoławczego sądu dyscyplinarnego w terminie 7 dni od daty jego ogłoszenia. W tym samym terminie prokuratorowi przysługuje odwołanie od orzeczenia zezwalającego na pociągnięcie tego prokuratora do odpowiedzialności karnej.

4. Za wykroczenie prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie.

Art. 66 ust. 2 u. prok.

2. Za nadużycie wolności słowa przy wykonywaniu obowiązków służbowych, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie.

63. ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA PROKURATORA

Art. 66 ust. 1 u. prok.

1. Prokurator odpowiada dyscyplinarnie za przewinienia służbowe, w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienia godności urzędu prokuratorskiego.

Art. 67 u. prok.

1. Karami dyscyplinarnymi są:

1)upomnienie,

2)nagana,

3)usunięcie z zajmowanej funkcji,

4)przeniesienie na inne miejsce służbowe,

5)wydalenie ze służby prokuratorskiej.

2. Wymierzenie kary określonej w ust. 1 pkt 2-4 pociąga za sobą pozbawienie możliwości awansowania przez okres trzech lat oraz niemożność udziału w tym okresie w kolegium prokuratury okręgowej, w kolegium prokuratury apelacyjnej i w zgromadzeniu prokuratorów, w Radzie Prokuratorów i w sądzie dyscyplinarnym oraz uzyskania utraconego stanowiska.

Art. 70 ust. 1 u. prok.

1. W sprawach dyscyplinarnych orzekają sądy dyscyplinarne:

1)dla prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury działające przy Prokuratorze Generalnym:

a)w pierwszej instancji - Sąd Dyscyplinarny,

b)w drugiej instancji - Odwoławczy Sąd Dyscyplinarny,

2)dla prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury - Sąd Dyscyplinarny w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej.

64. POJĘCIE ORAZ ISTOTA INSTYTUCJI RZECZNIKA PRAW

OBYWATELSKICH (wykład)

Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO)- jednoosobowy urząd centralny, pełniący funkcję ombudsmana. Urząd ten powstał w Polsce z dniem 1 stycznia 1988 roku. Pierwszym rzecznikiem została prof. Ewa Łętowska. Obecnie działalność RPO reguluje Konstytucja RP i Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich.

Rzecznik wypełnia 4 funkcje:

- prewencyjną

- diagnostyczną

- kontrolną

- kreującą

ZADANIA I MOŻLIWOŚCI RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH:

Rzecznik, któremu pomagają jego zastępcy oraz Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, stoi na straży wolności, praw człowieka i obywatela. Kontroluje a także podejmuje stosowne czynności jeśli stwierdzi, że z powodu celowego działania lub zaniechania przez organa, organizacje albo instytucje zobowiązane do przestrzegania i realizacji wolności człowieka i obywatela nastąpiło naruszenie prawa oraz zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej. Należy się zwrócić do RPO w przypadku wykorzystania wszystkich możliwości załatwienia sprawy we właściwym trybie i niewątpliwego stwierdzenia rzeczywistego naruszenia wolności lub praw obywatelskich. Rzecznik jest ograniczony zakresem jego kompetencji, jego interwencje są uzależnione od wyników analizy okoliczności sprawy i ustalenia, faktycznego naruszenia prawa oraz tego, iż okoliczności te istotnie wymagają ingerencji Rzecznika.

65. TRYB POWOŁYWANIA RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH

I JEGO KADENCJA

Art. 209 ust. 1 Konstytucji

1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 5 lat.

Art. 3 u. RPO.

1. Rzecznika powołuje Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów.

2. Szczegółowy tryb zgłaszania kandydatów na Rzecznika Praw Obywatelskich określa uchwała Sejmu.

3. Uchwałę Sejmu o powołaniu Rzecznika Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Marszałkowi Senatu.

4. Senat podejmuje uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na powołanie Rzecznika w ciągu miesiąca od dnia przekazania Senatowi uchwały Sejmu, o której mowa w ust. 3. Niepodjęcie uchwały przez Senat w ciągu miesiąca oznacza wyrażenie zgody.

5. Jeżeli Senat odmawia wyrażenia zgody na powołanie Rzecznika, Sejm powołuje na stanowisko Rzecznika inną osobę. Przepisy ust. 1-4 stosuje się odpowiednio.

6. Dotychczasowy Rzecznik pełni swoje obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Rzecznika.

Art. 5 u. RPO.

1. Kadencja Rzecznika trwa pięć lat, licząc od dnia złożenia ślubowania przed Sejmem.

2. Ta sama osoba nie może być Rzecznikiem więcej niż przez dwie kadencje.

66. KOMPETENCJE RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH

Art. 208 ust. 1 Konstytucji

1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.

Art. 1 u. RPO.

1. Ustanawia się Rzecznika Praw Obywatelskich.

2. Rzecznik Praw Obywatelskich, zwany dalej Rzecznikiem, stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.

2a. W sprawach dzieci Rzecznik współpracuje z Rzecznikiem Praw Dziecka.

3. W sprawach o ochronę wolności i praw człowieka i obywatela Rzecznik bada, czy wskutek działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji, obowiązanych do przestrzegania i realizacji tych wolności i praw, nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej.

Art. 8 u. RPO.

Rzecznik podejmuje czynności przewidziane w ustawie, jeżeli poweźmie wiadomość wskazującą na naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela.

Art. 9 u. RPO.

Podjęcie czynności przez Rzecznika następuje:

1) na wniosek obywateli lub ich organizacji,

2) na wniosek organów samorządów,

2a) na wniosek Rzecznika Praw Dziecka,

3) z własnej inicjatywy.

Art. 10 u. RPO.

Wniosek kierowany do Rzecznika jest wolny od opłat, nie wymaga zachowania szczególnej formy, lecz powinien zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz osoby, której wolności i praw sprawa dotyczy, a także określać przedmiot sprawy.

Art. 11 u. RPO.

Rzecznik po zapoznaniu się z każdym skierowanym do niego wnioskiem może:

1) podjąć sprawę,

2) poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania,

3) przekazać sprawę według właściwości,

4) nie podjąć sprawy

- zawiadamiając o tym wnioskodawcę i osobę, której sprawa dotyczy.

Art. 12 u. RPO.

Podejmując sprawę Rzecznik może:

1) samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające,

2) zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej,

3) zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy lub jej części.

Art. 13 u. RPO.

1. Prowadząc postępowanie, o którym mowa w art. 12 pkt 1, Rzecznik ma prawo:

1) zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu,

2) żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych, zawodowych i społeczno-zawodowych oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych,

3) żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy ścigania oraz żądać do wglądu w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia,

4) zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii.

2. W sprawach objętych tajemnicą państwową udzielanie informacji lub umożliwianie Rzecznikowi wglądu do akt następuje na zasadach i w trybie określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych.

3. Rzecznik odmawia ujawnienia nazwiska i innych danych osobowych skarżącego, w tym także wobec organów władzy publicznej, jeżeli uzna to za niezbędne dla ochrony wolności, praw i interesów jednostki.

Art. 14 u. RPO.

Po zbadaniu sprawy Rzecznik może:

1) wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela,

2) skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela; wystąpienie takie nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej,

3) zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której mowa w pkt 2, z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa,

4) żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi,

5) żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu,

6) zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi,

7) wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach,

8) wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach.

67. WPIS NA LISTĘ ADWOKATÓW

Art. 65 u. adw.

Na listę adwokatów może być wpisany ten, kto:

1)jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu adwokata,

2)korzysta w pełni z praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych,

3)ukończył wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej,

4)odbył w Rzeczypospolitej Polskiej aplikację adwokacką i złożył egzamin adwokacki, z zastrzeżeniem art. 66 ust. 1a.

Art. 66 u. adw.

1. Wymogu odbycia aplikacji adwokackiej i złożenia egzaminu adwokackiego nie stosuje się do:

1) profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych,

2) osób, które zdały egzamin sędziowski, prokuratorski, radcowski lub notarialny.

1a. Do złożenia egzaminu adwokackiego przed komisją, o której mowa w art. 75a ust. 1, bez obowiązku odbycia aplikacji adwokackiej, mogą przystąpić:

1) doktorzy nauk prawnych,

2) osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych były zatrudnione na podstawie umowy o pracę na stanowiskach związanych ze stosowaniem lub tworzeniem prawa przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 8 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu adwokackiego,

3) osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych wykonywały osobiście w sposób ciągły, na podstawie umów, do których stosuje się przepisy o zleceniu, usługi polegające na stosowaniu lub tworzeniu prawa przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 8 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu adwokackiego,

4) osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych prowadziły, przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 8 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu adwokackiego, działalność gospodarczą wpisaną do Ewidencji Działalności Gospodarczej, jeżeli przedmiot tej działalności obejmował świadczenie pomocy prawnej, o której mowa w art. 4 ust. 1a,

5) osoby, które pracowały przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 8 lat, na stanowisku referendarza sądowego lub asystenta sędziego. [*]

1b. Pięcioletni okres zatrudnienia w ramach stosunku pracy, o którym mowa w ust. 1a pkt 2, ustala się jako sumę okresów pracy obliczonych z zachowaniem proporcjonalności ich wymiaru.

1c. Osoby, o których mowa w ust. 1a, muszą spełniać wymagania przewidziane w art. 65 pkt 1-3.

Art. 66 u. adw.

1. Wymogu odbycia aplikacji adwokackiej i złożenia egzaminu adwokackiego nie stosuje się do:

1) profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych,

2) osób, które zdały egzamin sędziowski, prokuratorski, radcowski lub notarialny,

5) osób, które co najmniej trzy lata zajmowały stanowisko radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

1a. Do złożenia egzaminu adwokackiego przed komisją, o której mowa w art. 75a ust. 1, bez obowiązku odbycia aplikacji adwokackiej, mogą przystąpić:

1) doktorzy nauk prawnych,

2) osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych były zatrudnione na podstawie umowy o pracę na stanowiskach związanych ze stosowaniem lub tworzeniem prawa przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 8 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu adwokackiego,

3) osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych wykonywały osobiście w sposób ciągły, na podstawie umów, do których stosuje się przepisy o zleceniu, usługi polegające na stosowaniu lub tworzeniu prawa przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 8 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu adwokackiego,

4) osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych prowadziły, przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 8 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu adwokackiego, działalność gospodarczą wpisaną do Ewidencji Działalności Gospodarczej, jeżeli przedmiot tej działalności obejmował świadczenie pomocy prawnej, o której mowa w art. 4 ust. 1a,

5) osoby, które pracowały przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 8 lat, na stanowisku referendarza sądowego lub asystenta sędziego.

1b. Pięcioletni okres zatrudnienia w ramach stosunku pracy, o którym mowa w ust. 1a pkt 2, ustala się jako sumę okresów pracy obliczonych z zachowaniem proporcjonalności ich wymiaru.

1c. Osoby, o których mowa w ust. 1a, muszą spełniać wymagania przewidziane w art. 65 pkt 1-3.

Art. 67 u. adw.

Osoby, które wykonywały zawód sędziego lub prokuratora, nie mogą w ciągu dwóch lat od zaprzestania wykonywania tego zawodu wykonywać zawodu adwokata w okręgu tej izby adwokackiej, w której zajmowały powyższe stanowisko. Zakaz ten nie dotyczy sędziów Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu, Sądu Najwyższego, sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz prokuratorów Prokuratury Krajowej.

Art. 68 u. adw.

1. Wpis osoby, która uzyskała pozytywny wynik z egzaminu adwokackiego, na listę adwokatów następuje na jej wniosek, na podstawie uchwały okręgowej rady adwokackiej, właściwej ze względu na miejsce odbycia aplikacji adwokackiej, a w przypadku osoby, o której mowa w art. 66 ust. 1a, ze względu na miejsce zamieszkania.

2. Wpis na listę adwokatów osoby, o której mowa w art. 66 ust. 1, następuje na jej wniosek, na podstawie uchwały okręgowej rady adwokackiej właściwej ze względu na miejsce złożenia wniosku o wpis.

3. Do wniosku, o którym mowa w ust. 1 i 2, osoba ubiegająca się o wpis obowiązana jest dołączyć informację o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego, opatrzoną datą nie wcześniejszą niż miesiąc przed jej złożeniem.

4. Okręgowa rada adwokacka może odmówić wpisu na listę adwokatów tylko wtedy, gdy wpis narusza przepisy art. 65 pkt 1-3 lub art. 67. Okręgowej radzie adwokackiej przysługuje prawo wglądu do akt osobowych i dyscyplinarnych ubiegającego się o wpis.

5. Okręgowa rada adwokacka podejmuje uchwałę w sprawie wpisu na listę adwokatów w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku o wpis.

6. Od uchwały, o której mowa w ust. 5, służy odwołanie do Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej w terminie 14 dni od daty doręczenia uchwały.

7. Od ostatecznej decyzji odmawiającej wpisu na listę adwokatów oraz w wypadku niepodjęcia uchwały przez okręgową radę adwokacką w terminie 30 dni od złożenia wniosku o wpis lub niepodjęcia uchwały przez Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej w terminie 30 dni od doręczenia odwołania zainteresowanemu służy skarga do sądu administracyjnego.

Art. 69 u. adw.

1. Okręgowa rada adwokacka zawiadamia w terminie 30 dni Ministra Sprawiedliwości o każdej uchwale o wpisie na listę adwokatów lub aplikantów adwokackich, jak i o odmowie wpisu.

2. Wpis na listę adwokatów lub aplikantów adwokackich uważa się za dokonany, jeżeli Minister Sprawiedliwości nie sprzeciwi się wpisowi w terminie 30 dni od dnia otrzymania uchwały wraz z aktami osobowymi wpisanego. Minister Sprawiedliwości wyraża sprzeciw w formie decyzji administracyjnej.

3. Decyzja Ministra Sprawiedliwości może być zaskarżona do sądu administracyjnego przez zainteresowanego lub organ samorządu adwokackiego w terminie 30 dni od daty doręczenia tej decyzji.

68. SKREŚLENIE Z LISTY ADWOKATÓW

Art. 72 u. adw.

1. Okręgowa rada adwokacka skreśla adwokata z listy w wypadku:

1)śmierci,

2)wystąpienia z adwokatury,

3)przeniesienia siedziby zawodowej do innej izby adwokackiej,

4)objęcia stanowiska w organach wymiaru sprawiedliwości, organach ścigania lub rozpoczęcia wykonywania zawodu notariusza,

4a) podjęcia pracy w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa,

5)powołania do wojskowej służby zawodowej,

6)(skreślony),

7)utraty z mocy wyroku sądowego praw publicznych lub prawa wykonywania zawodu,

8)orzeczenia dyscyplinarnego o wydaleniu z adwokatury.

2. Okręgowa rada adwokacka może odmówić skreślenia z listy adwokatów z przyczyn wymienionych w ust. 1 pkt 2 lub 3, jeżeli przeciwko adwokatowi toczy się postępowanie dyscyplinarne.

69. ZAWÓD ADWOKATA - ISTOTA, FORMY I ZAKAZY WYKONYWANIA

Art. 4 u. adw.

1. Zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami.

1a. Przepis ust. 1 nie stanowi przeszkody do świadczenia pomocy prawnej, o której mowa w ust. 1, przez osoby posiadające wyższe wykształcenie prawnicze, z wyjątkiem zastępstwa procesowego, chyba że osoby te działają na podstawie art. 87 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego w charakterze pełnomocnika pozostającego w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, bądź też sprawującego zarząd majątkiem lub interesami strony.

2. Pomoc prawna świadczona jest osobom fizycznym, podmiotom gospodarczym oraz jednostkom organizacyjnym.

3. Przez jednostkę organizacyjną rozumie się organ państwowy lub samorządowy, osobę prawną, organizację społeczną lub polityczną oraz inny podmiot nie posiadający osobowości prawnej.

Art. 4a u. adw.

1. Adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, w zespole adwokackim oraz w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej lub komandytowej, przy czym wspólnikami w spółkach cywilnej, jawnej i partnerskiej oraz komplementariuszami w spółce komandytowej mogą być wyłącznie adwokaci lub adwokaci i radcowie prawni, a także prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 126, poz. 1069), a wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej.

Art. 4b u. adw.

1. Adwokat nie może wykonywać zawodu:

1)jeżeli pozostaje w stosunku pracy,

2)jeżeli jego małżonek pełni funkcje sędziowskie, prokuratorskie lub w okręgu izby adwokackiej - w organach dochodzeniowo-śledczych,

3)jeżeli został uznany za trwale niezdolnego do wykonywania zawodu,

4)jeżeli został ubezwłasnowolniony,

5)w razie orzeczenia kary zawieszenia w czynnościach zawodowych albo tymczasowego zawieszenia w wykonywaniu czynności zawodowych.

2. Adwokat nie może wykonywać zawodu w okręgu tej izby, w której spokrewniona z nim osoba do drugiego stopnia lub spowinowacona z nim w pierwszym stopniu pełni funkcje wymienione w ust. 1 pkt 2.

3. Zakaz przewidziany w ust. 1 pkt 1 nie dotyczy pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych.

70. IZBA ADWOKACKA I JEJ ORGANY

Art. 38 u. adw.

Izbę adwokacką stanowią adwokaci i aplikanci adwokaccy, mający siedzibę zawodową na terenie izby, której zasięg terytorialny określa Naczelna Rada Adwokacka, biorąc pod uwagę w szczególności podział terytorialny administracji sądowej.

Art. 39 u. adw.

Organami izby adwokackiej są:

1)zgromadzenie izby składające się z adwokatów wykonujących zawód oraz delegatów pozostałych adwokatów,

2)okręgowa rada adwokacka,

3)sąd dyscyplinarny,

4)komisja rewizyjna.

Art. 40 u. adw.

Do zakresu działania zgromadzenia izby adwokackiej należy:

1)wybór delegatów na Krajowy Zjazd Adwokatury,

2)wybór dziekana, prezesa sądu dyscyplinarnego, przewodniczącego komisji rewizyjnej oraz członków i zastępców członków okręgowej rady adwokackiej, sądu dyscyplinarnego i komisji rewizyjnej,

3)uchwalenie budżetu izby i ustalanie wysokości składek rocznych na potrzeby izby,

4)określanie minimalnej i maksymalnej liczby członków izby adwokackiej,

5)rozpatrywanie i zatwierdzanie corocznych sprawozdań z działalności okręgowej rady adwokackiej,

6)zatwierdzanie - po wysłuchaniu wniosków komisji rewizyjnej - zamknięć rachunkowych i udzielanie okręgowej radzie adwokackiej absolutorium,

7)podejmowanie innych uchwał.

71. NACZELNE ORGANY ADWOKATURY

Art. 54 u. adw.

1. Krajowy Zjazd Adwokatury stanowią delegaci wybrani w proporcji do liczby członków izby, ustalonej przez Naczelną Radę Adwokacką, jednakże nie mniej niż sześciu delegatów z każdej izby.

2. W Krajowym Zjeździe uczestniczą, nie będący delegatami, członkowie Naczelnej Rady Adwokackiej oraz dziekani okręgowych izb adwokackich.

Art. 56 u. adw.

Do zakresu działania Krajowego Zjazdu Adwokatury należy w szczególności:

1)wybór prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej, prezesa Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i przewodniczącego Wyższej Komisji Rewizyjnej,

2)wybór - nie będących dziekanami - adwokatów wchodzących w skład Naczelnej Rady Adwokackiej,

3)wybór członków i zastępców członków Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i Wyższej Komisji Rewizyjnej,

4)rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdań Naczelnej Rady Adwokackiej, Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i Wyższej Komisji Rewizyjnej oraz zatwierdzanie - po wysłuchaniu wniosków Wyższej Komisji Rewizyjnej - zamknięć rachunkowych i udzielanie Naczelnej Radzie Adwokackiej absolutorium,

5)wytyczanie kierunków działania samorządu adwokackiego, a także ustalanie liczby izb adwokackich,

6)uchwalanie regulaminów dotyczących:

a)trybu wyborów do organów adwokatury i organów izb adwokackich oraz działania tych organów,

b)trybu obrad Zjazdu,

7)określanie podstawowych zasad tworzenia funduszów i gospodarowania majątkiem adwokatury.

Art. 57 u. adw.

1. Naczelną Radę Adwokacką tworzą:

1)prezes Naczelnej Rady Adwokackiej,

2)adwokaci wybrani przez Krajowy Zjazd Adwokatury w liczbie odpowiadającej liczbie dziekanów okręgowych rad adwokackich, nie więcej jednak niż ośmiu adwokatów z tej samej izby,

3)dziekani okręgowych rad adwokackich.

2. Siedzibą Naczelnej Rady Adwokackiej jest m.st. Warszawa.

Art. 63 ust. 3 u. adw.

3. Wyższy Sąd Dyscyplinarny w składzie trzech sędziów rozpoznaje jako instancja odwoławcza sprawy rozpoznawane w pierwszej instancji przez sądy dyscyplinarne.

Art. 64 ust. 1 u. adw.

1. Wyższa Komisja Rewizyjna wykonuje kontrolę finansowej i gospodarczej działalności Naczelnej Rady Adwokackiej oraz kontrolę wykonywania uchwał Krajowego Zjazdu Adwokatury.

72. ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA ADWOKATÓW

Art. 80 u. adw.

Adwokaci i aplikanci adwokaccy podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godności zawodu bądź za naruszenie swych obowiązków zawodowych, a adwokaci również za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia, o którym mowa w art. 8a ust. 1, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 8b.

Art. 81 u. adw.

1. Kary dyscyplinarne są następujące:

1)upomnienie,

2)nagana,

3)kara pieniężna,

4)zawieszenie w czynnościach zawodowych na czas od trzech miesięcy do pięciu lat,

5)wydalenie z adwokatury.

2. Obok kary nagany i kary pieniężnej można orzec dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na czas od roku do pięciu lat.

3. Obok kary zawieszenia w czynnościach zawodowych orzeka się dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na czas od lat dwóch do lat dziesięciu.

4. Kara nagany oraz kara pieniężna pociąga za sobą utratę biernego prawa wyborczego do organu samorządu adwokackiego na czas trzech lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

5. Kara zawieszenia w czynnościach zawodowych pociąga za sobą utratę biernego i czynnego prawa wyborczego do organu samorządu adwokackiego na czas sześciu lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

Art. 91 u. adw.

1. W sprawach dyscyplinarnych orzekają:

1)sąd dyscyplinarny izby adwokackiej,

2)Wyższy Sąd Dyscyplinarny.

2. Sąd dyscyplinarny izby adwokackiej rozpoznaje wszystkie sprawy jako sąd pierwszej instancji, z wyjątkiem spraw określonych w art. 85 ust. 2.

3. Wyższy Sąd Dyscyplinarny rozpoznaje:

1)jako druga instancja sprawy rozpoznawane w pierwszej instancji przez sądy dyscyplinarne izb adwokackich,

2)inne sprawy przewidziane przepisami niniejszej ustawy.

4. Orzeczenie z uzasadnieniem wydane przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny w drugiej instancji doręcza się stronom, Ministrowi Sprawiedliwości oraz Naczelnej Radzie Adwokackiej.

73. IMMUNITET ADWOKACKI ( wykład)

Art. 8 u. adw.

1. Adwokat przy wykonywaniu zawodu adwokackiego korzysta z wolności słowa i pisma w granicach określonych przez zadania adwokatury i przepisy prawa.

2. Nadużycie tej wolności, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, podlega ściganiu tylko w drodze dyscyplinarnej.

74. WPIS NA LISTĘ RADCÓW PRAWNYCH

Art. 24 u. radc. pr.

1. Na listę radców prawnych może być wpisany ten, kto:

1) ukończył wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej,

3)korzysta w pełni z praw publicznych,

4)ma pełną zdolność do czynności prawnych,

5)jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu radcy prawnego,

6) odbył w Rzeczypospolitej Polskiej aplikację radcowską i złożył egzamin radcowski, z zastrzeżeniem art. 25 ust. 2.

2. Wpis osoby, która uzyskała pozytywny wynik z egzaminu radcowskiego, następuje na jej wniosek, na podstawie uchwały rady okręgowej izby radców prawnych właściwej ze względu na miejsce odbycia aplikacji radcowskiej, a w przypadku osoby, o której mowa w art. 25 ust. 2, ze względu na miejsce jej zamieszkania.

2a. Do wniosku, o którym mowa w ust. 2, osoba ubiegająca się o wpis obowiązana jest dołączyć informację o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego opatrzoną datą nie wcześniejszą niż miesiąc przed jej złożeniem.

2b. Przepisy ust. 2 i 2a stosuje się odpowiednio do osób, o których mowa w art. 25 ust. 1.

2c. Rada okręgowej izby radców prawnych może odmówić wpisu na listę radców prawnych tylko wtedy, gdy wpis narusza przepisy ust. 1. Radzie okręgowej izby radców prawnych przysługuje prawo wglądu do akt osobowych i dyscyplinarnych ubiegającego się o wpis.

Art. 26 u. radc. pr.

Osoby, które wykonują zawód sędziego, prokuratora, notariusza, komornika, asesora sądowego, prokuratorskiego i notarialnego bądź odbywają aplikację sądową, prokuratorską lub notarialną, nie mogą jednocześnie zostać wpisane na listę radców prawnych ani wykonywać zawodu radcy prawnego.

Art. 31 u. radc. pr.

1. Uchwała rady okręgowej izby radców prawnych w sprawie wpisu na listę radców prawnych powinna być podjęta w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku.

2. Od uchwały, o której mowa w ust. 1, służy odwołanie do Prezydium Krajowej Rady Radców prawnych w terminie 14 dni od daty doręczenia uchwały.

3. Od ostatecznej decyzji odmawiającej wpisu na listę radców prawnych oraz w wypadku niepodjęcia uchwały przez radę okręgowej izby radców prawnych w terminie 30 dni od złożenia wniosku o wpis lub niepodjęcia uchwały przez Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych w terminie 30 dni od doręczenia odwołania, zainteresowanemu służy skarga do sądu administracyjnego.

75. WYKONYWANIE ZAWODU RADCY PRAWNEGO

Art. 6 u. radc. pr.

1. Zawód radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami.

2. Przepis ust. 1 nie stanowi przeszkody do świadczenia przez osoby posiadające wyższe wykształcenie prawnicze pomocy prawnej, o której mowa w art. 7, z wyjątkiem zastępstwa procesowego, chyba że osoby te działają na podstawie art. 87 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego w charakterze pełnomocnika pozostającego w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, bądź też sprawującego zarząd majątkiem lub interesami strony.

Art. 7 u. radc. pr.

Pomocą prawną jest w szczególności udzielanie porad i konsultacji prawnych, opinii prawnych, zastępstwo prawne i procesowe.

Art. 8 u. radc. pr.

1. Radca prawny wykonuje zawód w ramach stosunku pracy, na podstawie umowy cywilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej lub komandytowej, przy czym wspólnikami w spółkach cywilnej, jawnej i partnerskiej oraz komplementariuszami w spółce komandytowej mogą być wyłącznie radcowie prawni lub radcowie prawni i adwokaci, a także prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 126, poz. 1069), a wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej.

2. (uchylony).

3. Radca prawny jest zobowiązany zawiadomić radę właściwej okręgowej izby radców prawnych o podjęciu wykonywania zawodu i formach jego wykonywania, o adresie i nazwie kancelarii lub spółki, a także o każdej zmianie tych informacji.

4. Zakres pomocy prawnej, terminy i warunki jej wykonywania oraz wynagrodzenie określa umowa.

5. Ilekroć w ustawie jest mowa o "stosunku pracy", "zatrudnieniu", "wynagrodzeniu", rozumie się przez to również odpowiednio "stosunek służbowy", "pełnienie służby" i "uposażenie".

Art. 9 u. radc. pr.

1. Radca prawny wykonujący zawód w ramach stosunku pracy zajmuje samodzielne stanowisko podległe bezpośrednio kierownikowi jednostki organizacyjnej.

2. Jeżeli jednostka organizacyjna zatrudnia dwóch lub więcej radców prawnych, jednemu z nich powierza koordynację pomocy prawnej w tej jednostce.

3. W organie państwowym lub samorządowym radca prawny wykonuje pomoc prawną w komórce lub w jednostce organizacyjnej, w biurze, w wydziale lub na wyodrębnionym stanowisku do spraw prawnych podległym bezpośrednio kierownikowi tego organu. W organie państwowym radca prawny może być zatrudniony także w innej wyodrębnionej komórce lub jednostce organizacyjnej i podlegać jej kierownikowi.

4. Radcy prawnemu nie można polecać wykonania czynności wykraczającej poza zakres pomocy prawnej.

Art. 10 u. radc. pr.

Jednostka organizacyjna zapewnia udział radcy prawnego w postępowaniu:

1)przed Sądem Najwyższym, Naczelnym Sądem Administracyjnym oraz przed naczelnym lub centralnym organem administracji państwowej,

2)przed sądem wojewódzkim, przed sądem apelacyjnym, przed wojewódzkim sądem administracyjnym oraz przed organem drugiej instancji w postępowaniu administracyjnym,

3)w którym bierze udział kontrahent zagraniczny.

76. IZBA RADCÓW PRAWNYCH

Art. 49 u. radc. pr.

1. Radcowie prawni i aplikanci radcowscy zamieszkali na terenie danego okręgu tworzą okręgową izbę radców prawnych.

2. (skreślony).

3. Uchwałę o utworzeniu i terenie działania okręgowej izby radców prawnych podejmuje Krajowa Rada Radców Prawnych, biorąc pod uwagę zasadniczy podział terytorialny państwa.

Art. 50 ust. 1 u. radc. pr.

1. W zgromadzeniu okręgowej izby radców prawnych uczestniczą wszyscy radcowie prawni należący do danej izby oraz, bez prawa głosu, aplikanci radcowscy tej izby.

Art. 52 ust. 1 u. radc. pr.

1. Działalnością okręgowej izby radców prawnych kieruje rada okręgowej izby radców prawnych.

Art. 53 u. radc. pr.

Do zakresu działania okręgowej komisji rewizyjnej należy kontrola działalności finansowej rady okręgowej izby radców prawnych.

Art. 54 ust. 1 u. radc. pr.

1. Okręgowy sąd dyscyplinarny rozpatruje sprawy dyscyplinarne członków okręgowej izby radców prawnych wniesione przez rzecznika dyscyplinarnego oraz odwołania, o których mowa w art. 66 ust. 2.

77. KRAJOWE ORGANY SAMORZĄDU RADCÓW PRAWNYCH

Art. 55 u. radc. pr.

Radcowie prawni i aplikanci radcowscy zamieszkali na terenie kraju tworzą Krajową Izbę Radców Prawnych.

Art. 56 ust. 1 u. radc. pr.

1. W Krajowym Zjeździe Radców Prawnych udział biorą delegaci wybrani przez zgromadzenia okręgowych izb radców prawnych oraz, z głosem doradczym, nie będący delegatami: członkowie ustępującej Krajowej Rady Radców Prawnych, Przewodniczący Wyższego Sądu Dyscyplinarnego, Główny Rzecznik Dyscyplinarny i Przewodniczący Wyższej Komisji Rewizyjnej.

Art. 57 u. radc. pr.

Do Krajowego Zjazdu Radców Prawnych należy:

1)wybór prezesa Krajowej Rady Radców Prawnych ,

2)wybór Krajowej Rady Radców Prawnych, Wyższej Komisji Rewizyjnej, Wyższego Sądu Dyscyplinarnego oraz Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego i jego zastępców,

3)uchwalenie wytycznych działania samorządu i jego organów,

4)określenie zasad przeprowadzania wyborów do organów samorządu, liczby członków tych organów oraz trybu ich odwoływania, a także zasad podejmowania uchwał przez organy samorządu,

5)(skreślony),

6)rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdań Krajowej Rady Radców Prawnych, Wyższej Komisji Rewizyjnej, Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego,

7)uchwalenie zasad etyki radców prawnych,

8)ustalanie podstawowych zasad gospodarki finansowej samorządu.

Art. 59 ust. 1 u. radc. pr.

1. Krajową Radę Radców Prawnych stanowią prezes i członkowie wybrani przez Krajowy Zjazd Radców Prawnych oraz członkowie wybrani bezpośrednio przez zgromadzenia okręgowych izb, po jednym z każdej izby.

Art. 61 u. radc. pr.

Do zakresu działania Wyższej Komisji Rewizyjnej należy kontrola działalności finansowej Krajowej Rady Radców Prawnych.

Art. 62 u. radc. pr.

1. Wyższy Sąd Dyscyplinarny rozpatruje odwołania od orzeczeń okręgowych sądów dyscyplinarnych.

2. Wyższy Sąd Dyscyplinarny rozpatruje, jako sąd pierwszej instancji, sprawy dyscyplinarne członków Krajowej Rady Radców Prawnych i rad okręgowych izb radców prawnych. Odwołania od orzeczeń wydanych w tym trybie rozpatruje ten sam sąd w innym, rozszerzonym składzie.

78. CZYNNOŚCI NOTARIALNE

Art. 1 u. not.

§ 1. Notariusz jest powołany do dokonywania czynności, którym strony są obowiązane lub pragną nadać formę notarialną (czynności notarialnych).

§ 2. W wypadkach określonych w ustawie czynności notarialnych może dokonywać również asesor notarialny zatrudniony w kancelarii notarialnej.

Art. 2 u. not.

§ 1. Notariusz w zakresie swoich uprawnień, o których mowa w art. 1, działa jako osoba zaufania publicznego, korzystając z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym.

§ 2. Czynności notarialne, dokonane przez notariusza zgodnie z prawem, mają charakter dokumentu urzędowego.

§ 3. Czynności notarialnych dokonuje się w języku polskim. Na żądanie strony notariusz może dokonać dodatkowo tej czynności w języku obcym, wykorzystując własną znajomość języka obcego wykazaną w sposób określony dla tłumaczy przysięgłych lub korzystając z pomocy tłumacza przysięgłego.

Art. 3 u. not.

§ 1. Czynności notarialnych notariusz dokonuje w kancelarii notarialnej, zwanej dalej "kancelarią".

§ 2. Czynność notarialna może być dokonana także w innym miejscu, jeżeli przemawia za tym charakter czynności lub szczególne okoliczności.

79 POWOŁANIE NOTARIUSZA

Art. 10 u. not.

§ 1. Notariusza powołuje i wyznacza siedzibę jego kancelarii Minister Sprawiedliwości, na wniosek osoby zainteresowanej, po zasięgnięciu opinii rady właściwej izby notarialnej.

§ 2. Niewyrażenie opinii, o której mowa w § 1, w ciągu 60 dni od dnia otrzymania wniosku Ministra Sprawiedliwości, uważane jest za wyrażenie opinii pozytywnej.

§ 3. Minister Sprawiedliwości może odmówić powołania na stanowisko notariusza osoby, o której mowa w § 1, tylko wtedy, gdy kandydat ten nie spełnia wymogów, o których mowa w art. 11-13. Ministrowi Sprawiedliwości oraz organom samorządu notarialnego opiniującym kandydata na notariusza przysługuje prawo wglądu do akt osobowych i dyscyplinarnych osoby składającej wniosek.

Art. 11 u. not.

Notariuszem może być powołany ten, kto:

1)posiada obywatelstwo polskie i korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich,

2) jest nieskazitelnego charakteru i daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu notariusza,

3) ukończył wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej,

4)odbył aplikację notarialną,

5)złożył egzamin notarialny,

6)pracował w charakterze asesora notarialnego co najmniej 3 lata,

7)ukończył 26 lat.

Art. 12 u. not.

§ 1. Wymagania, o których mowa w art. 11 pkt 4-6, nie dotyczą:

1) profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych,

2) sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych oraz radców Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, którzy wykonywali ten zawód lub zajmowali takie stanowisko przez co najmniej 3 lata,

3) osób, które wykonywały zawód adwokata lub radcy prawnego przez okres co najmniej 3 lat.

§ 2. Do złożenia egzaminu notarialnego przed komisją, o której mowa w art. 71b § 1, bez obowiązku odbycia aplikacji notarialnej, mogą przystąpić:

1) doktorzy nauk prawnych,

2) osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych były zatrudnione na podstawie umowy o pracę na stanowiskach związanych ze stosowaniem lub tworzeniem prawa przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 8 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu notarialnego,

3) osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych wykonywały osobiście, w sposób ciągły na podstawie umów, do których stosuje się przepisy o zleceniu, usługi polegające na stosowaniu lub tworzeniu prawa przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 8 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu notarialnego,

4) osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych prowadziły, przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 8 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu notarialnego, działalność gospodarczą wpisaną do Ewidencji Działalności Gospodarczej, jeżeli przedmiot tej działalności obejmował świadczenie pomocy prawnej, w rozumieniu ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058, z późn. zm.) lub ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059, z późn. zm.),

5) osoby, które pracowały przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 8 lat, na stanowisku referendarza sądowego lub asystenta sędziego,

6) osoby, które zdały egzamin sędziowski, prokuratorski, adwokacki lub radcowski w zakresie, w którym ustawowo określony przedmiot zdanego przez nich egzaminu jest różny od zakresu prawa określonego w art. 71b § 3.

§ 3. Pięcioletni okres zatrudnienia w ramach stosunku pracy, o którym mowa w § 2 pkt 2, ustala się jako sumę okresów pracy obliczonych z zachowaniem proporcjonalności ich wymiaru.

§ 4. Osoby, o których mowa w § 2, muszą spełniać wymagania przewidziane w art. 11 pkt 1-3 i 7.

80. OBOWIĄZKI I PRAWA NOTARIUSZA

Art. 17 u. not.

Notariusz jest obowiązany postępować zgodnie ze złożonym ślubowaniem oraz stale podnosić kwalifikacje zawodowe.

Art. 18 u. not.

§ 1. Notariusz jest obowiązany zachować w tajemnicy okoliczności sprawy, o których powziął wiadomość ze względu na wykonywane czynności notarialne.

§ 2. Obowiązek zachowania tajemnicy trwa także po odwołaniu notariusza.

§ 3. Obowiązek zachowania tajemnicy ustaje, gdy notariusz składa zeznania jako świadek przed sądem, chyba że ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo ważnemu interesowi prywatnemu. W tych wypadkach od obowiązku zachowania tajemnicy może zwolnić notariusza Minister Sprawiedliwości.

§ 4. Obowiązek zachowania tajemnicy nie dotyczy informacji udostępnianych na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1505 oraz z 2004 r. Nr 62, poz. 577) - w zakresie określonym tymi przepisami.

Art. 19 u. not.

§ 1. Notariusz nie może podejmować zatrudnienia bez uzyskania uprzedniej zgody rady właściwej izby notarialnej, z wyjątkiem zatrudnienia w charakterze pracownika naukowo-dydaktycznego, dydaktycznego lub naukowego, chyba że wykonywanie tego zatrudnienia przeszkadza w pełnieniu jego obowiązków.

§ 2. Notariuszowi nie wolno także podejmować zajęcia, które by przeszkadzało w pełnieniu obowiązków albo mogło uchybiać powadze wykonywanego zawodu. Nie wolno mu w szczególności zajmować się handlem, przemysłem, pośrednictwem i doradztwem w interesach.

§ 3. O zamiarze podjęcia zatrudnienia lub zajęcia notariusz jest obowiązany zawiadomić prezesa rady właściwej izby notarialnej. Rada rozstrzyga, czy podjęcie zatrudnienia lub zajęcia nie uchybia obowiązkom notariusza albo powadze wykonywanego zawodu. Jeżeli rada nie wyrazi zgody na zatrudnienie lub zajęcie, o których mowa w § 1 i 2, sprawę, na wniosek notariusza, rozstrzyga Krajowa Rada Notarialna, której decyzja jest ostateczna.

Art. 23 u. not.

Notariusze opłacają, na potrzeby organów samorządu notarialnego, składki miesięczne, których wysokość ustala corocznie Krajowa Rada Notarialna. Ponadto, stosownie do uchwał właściwych izb notarialnych, notariusze opłacają składki na inne określone cele.

81. IZBY NOTARIALNE

Art. 27 u. not.

Organami izby notarialnej są:

1)walne zgromadzenie notariuszy izby,

2)rada izby notarialnej.

Art. 28 u. not.

§ 1. Izbę notarialną stanowią notariusze prowadzący kancelarię w okręgu sądu apelacyjnego.

§ 2. Siedzibą izby notarialnej jest siedziba sądu apelacyjnego.

Art. 30 u. not.

§ 1. Do zakresu działania walnego zgromadzenia notariuszy izby notarialnej należy:

1) wybór prezesa i wiceprezesa oraz pozostałych członków rady izby notarialnej,

2)wybór członka Krajowej Rady Notarialnej,

3)wybór notariuszy do sądów dyscyplinarnych oraz rzecznika dyscyplinarnego,

4)zatwierdzenie sprawozdania rocznego i zamknięcia okresu rachunkowego, przedstawionego przez radę izby notarialnej,

5)uchwalenie budżetu,

6)ustalenie składek na określone cele,

7)załatwianie innych spraw w zakresie działania notariatu.

§ 2. Walne zgromadzenie notariuszy uchwala regulamin swego działania.

Art. 32 u. not.

§ 1. Rada izby notarialnej działa w siedzibie izby i oprócz prezesa oraz wiceprezesa składa się z:

1) 5 członków w izbach liczących do 100 notariuszy,

2) 7 członków w izbach liczących od 101 do 200 notariuszy,

3) 9 członków w izbach liczących ponad 200 notariuszy.

§ 2. Kadencja rady trwa 3 lata.

§ 3. Prezes i wiceprezes nie mogą sprawować tych samych funkcji więcej niż dwie, następujące bezpośrednio po sobie, pełne kadencje.

82. WŁADZE KRAJOWE SAMORZĄDU NOTARIALNEGO

Art. 38 u. not.

Krajowa Rada Notarialna jest reprezentantem notariatu.

Art. 39 u. not.

§ 1. Krajowa Rada Notarialna składa się z notariuszy wybranych przez walne zgromadzenia notariuszy izb notarialnych.

§ 2. Prezesem Krajowej Rady Notarialnej jest notariusz, wybrany w drodze tajnego głosowania spośród jej członków.

§ 3. Kadencja Krajowej Rady Notarialnej trwa 3 lata.

§ 4. Do członka Krajowej Rady Notarialnej przepis art. 32 § 3 stosuje się odpowiednio.

Art. 40 u. not.

§ 1. Do zakresu działania Krajowej Rady Notarialnej należy w szczególności:

1)uchwalanie regulaminu wewnętrznego urzędowania kancelarii,

2)przedstawianie opinii i propozycji w sprawach:

a)taksy notarialnej,

b)zmian przepisów dotyczących funkcjonowania notariatu,

3)współpraca z notariatami innych państw,

4)wyrażanie stanowiska w sprawach przedstawionych przez Ministra Sprawiedliwości lub inne organy samorządu notarialnego,

5)wybór spośród członków rady rzecznika dyscyplinarnego,

6)uchwalanie regulaminu swego urzędowania,

7)wypowiadanie się w sprawie zasad etyki zawodowej notariuszy,

8)ustalanie wysokości składek miesięcznych notariuszy na potrzeby samorządu notarialnego oraz zasad ich wydatkowania,

8a) uchwalanie zasad zwalniania aplikantów od ponoszenia w całości lub w części opłaty rocznej, a także odraczania jej płatności lub rozkładania jej na raty,

9)ustalanie programu aplikacji notarialnej oraz nadzór nad szkoleniem aplikantów,

10)ustalanie zasad i trybu zwoływania kongresu notariuszy.

§ 2. Krajowa Rada Notarialna składa Ministrowi Sprawiedliwości raz w roku ocenę stanu notariatu.

§ 3. Do Krajowej Rady Notarialnej stosuje się odpowiednio przepis art. 34 § 2.

1

---