PSYCHOLOGIA EMOCJI WYKŁAD 7.05.2000 wykład 8
Emocje jako stany motywacyjne.
Kluczowa rzeczą dla zrozumienia na ile stany emocjonalne może zmienić motywacja , jest relacja między emocjami a popędem. Emocje modyfikują przebieg przebieg popędu . W efekcie oznacza to , że jest to czynnik zupełnie zmieniający kierunki dążeń ludzkich. Emocje same w sobie, wzbudzane , stają się motywem bo wyzwalają sobie właściwe i specyficzne zachowania. Emocja radości wyzwala zupełnie inne zachowania niż emocja smutku. Można też interpretować emocje w kategoriach procesów równowagi. To jest interpretacja Solomona- naruszenie równowagi poprzez wzbudzenie stanu emocjonalnego uaktywnia proces przeciwny emocjonalnie. Tym samym można wytłumaczyć dlaczego ludzie ryzykują . Inna forma jest propozycja Aptera , który mówił że zasada homeostazy jest tak naprawdę ograniczona. Dlatego trzeba wprowadzić zasadę dwóch stabilności . Wtedy jest związek między rodzajem motywacji ( teliczna i parateliczna ) a jakością emocjonalna . W efekcie jeśli mamy do czynienia z motywacja teliczna, czyli nastawioną na cel, dla takiej aktywacji najlepszy jest stan niskiej aktywności , niskiego pobudzenia. To wyzwala uczucia przyjemności . W efekcie jeśli stan napięcia będzie rósł to napięcie doprowadzi do stanu przykrego emocjonalnie i odwróci to cały proces. Natomiast przy motywacji paratelicznej poziom podniesionej aktywacji działa pociągająco , jest to stan przyjemny emocjonalnie. Jest to teoria odwrócenia Aptera.
Propozycja Wicklimda : to różnica wzbudzonej świadomości siebie jako przedmiotu (jaki jestem ). jest to tak zwana teoria samoświadomości przedmiotowej. Wtedy kiedy u człowieka zostaje wzbudzona świadomość jaki jest i porównań ( tym jak widzi siebie i standardami ) wtedy występuje stan napięcia. To jest stan napięcia motywacyjny.
Teorii jest oczywiście bardzo dużo , ale warto zasygnalizować to co leży u podstaw teorii Solomona, Aptere, Wicklunda . To są teorie , które były dominantą w psychologii motywacji . Mianowicie teorie dążenia do optymalnego poziomu motywacji i stymulacji. Analiza dążenia do optymalnego poziomu stymulacji najlepiej jest widoczna u D. Hebba. Pokazał on pewne możliwości interpretacyjne . Wg Hebba dla utrzymania integracji kory mózgowej, synchronizacji funkcji mózgowych , niezbędny jest pewien stopień stymulacji zewnętrznej. Po to żeby kora mózgowa odpowiednio funkcjonowała niezbędny jest dopływ stymulacji zewnętrznej. Dwa główne rodzaje dróg nerwowych są kluczowe dla zrozumienia dążeń ludzkich i motywów :
-pierwszy rodzaj to drogi specyficzne , które przewodzą impulsy do różnych receptorów i odpowiednich pól w korze mózgowej, np. droga specyficzna dla układu receptorycznego słuchowego , wzrokowego. Te drogi specyficzne przewodzą impulsy z poziomu receptora do odpowiedniego ośrodka w korze mózgowej. Dzięki temu że te impulsy napływają do człowieka ( a impulsy dopływają wtedy kiedy jest stymulacja zewnętrzna ) to wtedy kora mózgowa jest w stanie pobudzenia i staje się aktywna. Drogi prowadzą do pobudzenia w wyniku napływu stymulacji.
-drugi rodzaj dróg nerwowych to są niespecyficzne drogi , które nie przewodzą impulsów osobno z poszczególnych układów , one łączą wszelkie impulsy docierające do organizmu i przekazują w całości do ws/ystkich części kory mózgowej . Rozróżnienie to ważne jest po to by potem zrozumieć pewne funkcje , które się ze sobą wiążą . Wg Hebba kora mózgowa musi być ciągle stymulowana po to by odczuwać integracje funkcji, które pełni. Żeby zrozumieć jak to wszystko funkcjonuje to trzeba zrozumieć dwa rodzaje drogi. Jeden rodzaj to drogi specyficzne , które prowadzą impulsy od poziomów rcccptorycznych do odpowiednich ośrodków w korze mózgowej, dzięki temu pobudzają korę mózgowa . Drugi rodzaj dróg to drogi niespecyficzne i one nie przewodzą osobno poszczególnych impulsów od danych receptorów , ale one łączą wszelkie pobudzenia i przewodzą w całości do wszystkich części kory mózgowej. Odpowiadają one za utrzymanie koń mózgowej na poziomie aktywności. Taki podział jest kluczowy ponieważ wskazuje na to że stymulacja sensoryczna może pełnić dwie funkcje:
1.funkcja sygnałowa , czyli jest to funkcja , której zadaniem jest dostarczenie informacji oraz kierowanie zachowaniem.
2.funkcja druga związana jest z drogą niespecyficzną , jest to tak zwana funkcja aktywacyjna . Ta funkcja wyznacza pewien poziom pobudliwości mózgowej. Oznacza to że kora jest ciągle w stanie aktywacji.
Te dwie funkcje pozwalają zrozumieć pewne formy zachowania, które są zachowaniami dość specyficznymi w różnych układach . Otóż wg Hebba funkcje sygnałowa i aktywacyjna , one są ze sobą ściśle związane . W miarę wzrostu poziomu aktywacji również wzrasta sprawność odczytu stymulacji na poziomie danego receptora. Niska aktywacja to jest stan smutku , przy niskiej aktywacji funkcja sygnałów a nie spełnia dobrze swoich zadań. Jeżeli ktoś jest zaspany to nie kontaktuje dobrze z otoczeniem. Oznacza to że między funkcją sygnałową a aktywacyjna jest pewna synchronizacja, zbieżność. W miarę wzrostu aktywacji funkcji sygnałowej polepsza się odczyt stymulacji , która dopływa przez dany receptor, funkcja sygnałowa uzyskuje swoją maksymalną aktywność. Jak człowiek osiąga optymalny poziom aktywacji to na tym poziomie najlepiej rejestruje informacje. Jeśli aktywacja jest bardzo wysoka i człowiek jest ogarnięty stanem pobudzenia , to jest on odczuwany jako stan chaosu, dezorganizacji. Wtedy żadne bodźce , które do nas dopływają nie maja znaczenia. (zachowanie w czasie wypadku - ludzie nie wiedzą co się z nimi dzieje ). Wg Hebba każdy dąży do tego aby uzyskać maksymalną sprawność działania , uzyskać maksymalny poziom aktywacji ponieważ wtedy najlepiej wykonuje swoje zadania. Nadrzędnym motywem jest dążenie do optymalnej stymulacji i aktywacji. Wszystko co przekracza poziom optymalny będzie działało jako motyw ponieważ wyzwala ono stan napięcia lub stan senności i zmęczenia. To będzie działało jako motyw a źródłem tego wszystkiego jest emocja. Teoria Hebba nie wszystko jednak tłumaczy , bo często jest tak ze jak człowiek jest senny to wcale mu to nie przeszkadza. Nie działa to motywacyjnie żeby się obudzić , wręcz przeciwnie ( nie do końca Hebb ma racje ) . Dlatego teoria ta została zmodyfikowana przez Berlyne'a . On stara się uchwycić to czego Hebb nie ujął. Wprowadza dwa pojęcia : pobudzenie i potencjał pobudzenia.
Pobudzenie to stan napięcia wewnętrznego , jest to stan popędowy, wpływa na poziom aktywności. Staje się stanem wewnętrznym i zwiększa możliwość wystąpienia danej reakcji. Pobudzenie działa jako motyw. To znaczy ze człowiek musi dążyć do optymalnego poziomu pobudzenia. Potencjał pobudzenia-sklada się z trzech czynników :
1.zmienne porównawcze , w zakres tych zmiennych wchodzi nowość bodźca, , niepewność sytuacji, złożoność
bodźca.
Nowy bodziec im bardziej jest złożony , tym większy będzie potencjał pobudzenia. Zmienne porównawcze to są
cechy bodźca , które wpływają na takie zachowanie jak np. ciekawość.
2.Drugi rodzaj zmiennych to są takie zmienne psychofizyczne, które zależą od pewnych właściwości organizmu. Można powiedzieć że jest to ilość i jakość stymulacji jaki i właściwości chemiczne i fizyczne obiektów. Takimi zmiennymi będą zmienne mające charakter bodźców zewnętrznych lub silnych bodźców zewnętrznych.
3. zmienne etologiczne do nich wchodzą silne emocje związane ze stanami popędowymi. ( strach, lęk, gniew ). Są to bodźce afektywne i to wszystko tworzy potencjał pobudzenia. Dzięki temu że mamy układ dwu elementów : pobudzenia i potencjału pobudzenia można zupełnie inaczej przewidywać zależność pomiędzy elementami. Wg Berlyne'a nie tyle istotne jest dążenie do średniego poziomu pobudzenia ale dążenie do optymalnego pobudzenia.
Teoria M.Zuckennana nazywa się teoria poszukiwania doznań . poszukiwanie doznań to poszukiwanie dobrego samopoczucia . Jeśli je osiągniemy to stan emocjonalny jest przyjemny i chcemy utrzymać tę aktywność. Jeśli ja nie uzyskuję tego stanu pozytywnego to znaczy że istnieje pewien układ szukania pewnej potrzeby stymulacji , by uzyskać stan dobrego samopoczucia. Stąd koncepcja poszukiwania doznań to jest koncepcja oparta o potrzebę sensoryczną o dążenie do optymalnego sposobu stymulacji. Ponieważ jeżeli jest odpowiedni poziom stymulacji to czuję się dobrze. Poszukiwanie doznań wyraża się w poszukiwaniu ekscytacji ( uprawianie niebezpiecznych sportów) i przygód.
Teoria Rokeacha - uważa on że źródłem motywacji jest niezadowolenie z siebie samego . To jest teoria niezadowolenia z siebie samego lub dyssatysfakcji. To niezadowolenie wyzwala pewne dążenia . Żeby zrozumieć dlaczego tak a nie inaczej się zachowujemy trzeba zrozumieć jakie są w nim elementy , które wyzwalają poczucie zadowolenia z siebie. Niezadowolenie z siebie to efekt rozbieżności systemu poznawczego. System poznawczy to organizacja hierarchiczna. Wyraża ona 10 elementów , które składają się na system poznawczy człowieka . By zrozumieć źródła dyssatysfakcji trzeba zrozumieć między jakimi elementami występuje dysharmonia.
Sposoby pomiaru emocji. Pomiar emocji można ustawić zgodnie z tym jakie komponenty posiada emocja. Trzy komponenty są kluczowe:
przeżyciowy, ekspresywny, neurofizjologiczny. W związku z tym pomiary' można podzielić na trzy grupy.
1..pomiar komponentu doświadczania świadomości emocji. Pomiar może być różnie dokonywany. Można to robić na skali nominalnej . Jest to obserwowanie wypowiedzi danej osób)- , która sygnalizuje występowanie pewnego stanu lub jego brak. (jest smutek lub me ma smutku ) skala nominalna to ocena być - nie być , występuje - nie występuje. Skala ta daje szansę rozpoznania dominującej kategorii. Drugi rodzaj to pomiar na skali porządkowej interwałowej. To jest pomiar „lepszy" bo pozwala ustawić hierarchię uczuć. Badany określa czy dana emocja jest wyraźniejsza niż inne emocje. Na skali interwaiowej ciekawe możliwości daje badanie uczuć, poprzez określenie stopnia w jakim ono występuje. Gorzej jest ze skala bezwzględną , badanie jest właściwie niemożliwe ponieważ musi być punkt zerowy. Skala porządkowa jest najlepsza , interwałow a słabsza. Można badać również dyspozycje emocjonalne , do czego znakomity jest test Rorschacha. .oraz imię testy projekcyjne (test piramid barwnych - bada afektywna strukturę osobowości).
2. drugi komponent neurofizjologiczny jest to wdele miar , które są metodami psychofizycznego pomiaru emocji. Podstawowe metody to:
aktywność sercowo-naczyniowa badanie objętości przepływającej krwi szybkość i amplituda tętna
elektromiogram EMG ( badanie napięcia mięśniowego)
elektrokulogram EOG różnica potencjałów elektrycznych między zewnętrzną a wewnętrzną zcęścią siatkówki
i pomiędzy rogówką a twardówką.
pupilogram, rozszerzenie źrenic
zmiany na skórze elektrodermalne
zmiany w oddychania
zmiany reakcji kory mózgowej EEG
badanie wariograficzne
Natomiast metody do badania ekspresji to:
Obserwacja form zachowania Skala wyrazu mimicznego Schlosberga.