Wykład I
STAROZYTNOŚĆ
-społeczeństwo tworzą jednostki, które ze sobą konkurują, liczy się społeczeństwo a nie jednostka
- status społeczny mówi o tym, gdzie ktoś znajduje się w hierarchii
- obywatel i bezpaństwowiec
Liberalizm- patrzymy na społeczeństwo poprzez jednostkę
Marksizm- patrzymy na społeczeństwo poprzez wspólnotę nie widząc jednostki
„Lewiatan” ->Hobbes
Klasa- marka „ Manifest komunistyczny” liczy się pieniądz i ekonomia; konflikt klasowy
Warstwa- wspólne interesy, poczucie tożsamości, styl życia, zawód, koneksje
Klasa i warstwa- pojęcie służące do opisu podziału
Podziały są losowe i etniczne
Płeć kulturowa- np. sufrażystki- walka o równa pozycję w życiu gospodarczym
POJĘCIA ZWIĄZANE Z MYŚLA USTROJOWO- ADMINISTRACYJNĄ
Państwo= społeczeństwo, terytorium, władza (państwo- bo panowie rządzili)
Rząd- decyduje o życiu społeczno- politycznym i kulturowym, reprezentuje państwo na zewnątrz
System polityczny- układ, sposób, zasady, normy, reguluje życie polityczne
Ustrój państwowy- szerszy niż system
- społeczno-gospodarczy warunki materiale społeczeństwa, własność, dystrybucja dóbr
- polityczny- podział władzy, stosunek władz do jednostki;
to porządek; wzajemnie oddziaływanie władzy na obywateli; zasady działania władzy oraz metody przez nie stosowane aby zarządzać ogółem
USTRÓJ JAKO SYSTEM WŁADZY ważniejsze formy ustrojowe
Anarchia- bezprawie, człowiek jest wolny, brak władzy
Autorytaryzm- rządy oparte na autorytecie, władza wykonywana niezależnie np. Piłsudski
Autokracja- absolutyzm władzy, która decyduje o wszystkich aspektach życia
Demokracja- rządy ludzi, przedstawicielstwo
Faszyzm- Włochy i Niemcy, hasła nacjonalistyczne, dąży do totalitaryzmu
Oligarchia- elita sprawuje władze, władza w rękach małe grupy ludzi
Państwo policyjne- państwo kontroluje wszystkie aspekty życia jednostki, nadzoruje i ingeruje we wszystkie formy życia
Republika- władze wyłaniane są na drodze wyborów: prezydent lub rząd
Socjalizm- upaństwowienie
Teokracja- władza Boga, władza religijna powinna przeważać nad władzą państwową
Totalitaryzm- system ogarniający, ingerujący we wszystkie bez wyjątku aspekty życia jednostki
Ochlokracja- rządy tłumu, brak struktur władzy i zasad prawnych
USTRÓJ TERYTORIALNO- PRAWNY
Federalny- USA, Meksyk Austria; podział dotyczy władzy, suwerenności; występuje władza centralna i władza federalna
Unitarny- Polska; brak suwerenności dwóch władz, samorządność
Doktryny politycznej jako naukowe ujecie myśli politycznej
Doktryna to:
- naukowe ujęcie myśli politycznej
- określenie stosunku państwa do wolności jednostki, form własności, sposobów produkcji i dystrybucji dóbr
OD LEWICY DO PRAWICY
Rewolucja Francuska dzieli stary świat (monarchia)od tego co było po (naród)
Lewica- tradycje lewicowe związane są z władzą ludu robotniczego (socjalizm, komunizm). Aktywna rola państw, planowanie ekonomiczne, gospodarka planowana, programy socjalne, służba zdrowia, edukacja. Wartości związane z równością społeczną, egalitaryzm (równość) wolność, współpraca między narodami. Źródło norm społeczno- moralnych- lewica uważa społeczeństwo czyli wspólnotę, roztacza opiekę nad całością
Prawica - odwrotność lewicy, myślenie o utrzymaniu ładu społecznego z hierarchią, starym porządkiem, zwalczanie ruchów na rzecz wolności, religia, rodzina, własność prywatna- państwo nie powinno ingerować w majątek jednostki. Opieka socjalna- nie przejmowano się biednymi, niezaradnymi. Tylko ten się liczy, który sam pokona trudy życia.
Centrum- (tzw. bagno) mieści się między lewicą a prawicą. Nie występuje w czystej postaci, jest centroprawica lub centroprawica, gdyż środek też musi być skierowany w jedną ze stron.
Liberalizm: Liber- wolny, liberalie- wolność człowieka; założenia liberalizmu
- indywidualizm- nadrzędna moc jednostki
- wolności- indywidualna
- rozum- potrafi zmieniać świat, tworzyć nową rzeczywistość
- równość- jednostka rodzi się równa, równość możliwości
-tolerancja- zgoda na wyrażanie myśli, działania
- zgoda- relacja społeczeństwo- jednostka musi być oparta na zgodzie
- konstytucjonalizm- rząd, ograniczony podział władzy i pluralizm
Konserwatyzm- zachowanie starego porządku:
- tradycja- poprawia relacje w społeczeństwie
-pragmatyzm- rzeczowe podejście i doświadczenie
- niedoskonałość ludzka- egoizm, rządza władzy
- organicyzm- człowiek jako całość, społeczeństwo to całość
- hierarchia- podział społeczny, role społeczne
- autorytet- osoby, wzorce, doświadczeni
- własność- zapewnienie bezpieczeństwa, dziedziczenie
Socjalizm:
- wspólnota- związana z przeżyciami ekonomicznymi
- braterstwo- współpraca, brak konkurencji
-równość społeczna- równość dochodów
- potrzeba zapewniania państwa wszystkim
- klasa społeczna- kryterium bogactwa, kryterium podziału dochodów
- własność wspólnotowa- wszystkie dobra wytworzone przez jednostki służą społeczeństwu
Faszyzm:
-wymysł XX-wieczny negacja rozumu, wolności indywidualizmu
- stawiał na jednostkę, na heroizm, na wojnę
- tożsamość wspólnoty bardzo ważna
- ideał nowego człowieka- bohaterstwo, heroizm, Zycie dla narodu, bezwzględne posłuszeństwo wodzowi
-niechęć wobec liberalizmu jak i komunizmu
Anarchizm:
- odłam myśli socjalistycznej XIX wieku
- państwo jest złe bo ogranicza jednostkę i społeczeństwo
Feminizm:
- lata 60-te
- feministki liberalne, feminizm równych praw, feminizm socjalistyczny
- kobieta- też ma prawo do równości
Enwironmentalizm religijny
-ruchy ekologiczne
-bunt przeciwko industrializacji
- ochrona środowiska
Fundamentalizm religijny:
- konsekwencja porażki laicyzmu XX wieku\
Wykład II
STAROŻYTNOŚĆ
Gracja: okres klasyczny i hellenistyczny
Sokrates- 469-399p.n.e
-czasy rozwoju demokracji ateńskiej
- żołnierz, urzędnik skazany na śmierć, konkurencyjny w stosunku do nauczycieli retoryki i sofistów; skazany na śmierć za ukazanie rzeczywistości- negował demokrację
- głosił „ten rządzi, kto umie rządzić”
Platon-428-348p.n.e
- uczeń Sokratesa, arystokrata, pierwszy socjolog, społeczeństwo traktował jako całość; dzieło „Polityka i państwo”
- państwo- metafora organizmu
- wszystkie państwa są źle rządzone
- skrajnie krytyczny wobec demokracji ateńskiej
- jedynie platoński świat idei odzwierciedla doskonałość (utopia)
Platońska utopia (społeczeństwa)
- nierówności społeczne są głównym źródłem rozkładu państwa
- likwidacja w pewnych granicach własności prywatnej- rodziny
- podział społeczeństwa na 3 klasy: zwykłych ludzi, żołnierzy, strażników
- komunizm życia klasy strażników
- uniformizacja życia społecznego
- powierzenie władzy ludowi- filozofia
- pierwotny cel państwa to cel ekonomiczny a stąd zasada podziału i specjalizacji pracy
Najlepsze i najgorsze formy ustrojowe:
Arystokracja- rządy dobrze……, posiadający majątek ->timokracja- zdegenerowana arystokracja -> oligarchia- rządy ludzi z poza klasy uprzywilejowanej, ale bogatych ->demokracja ->tyrania- rządy jednej osoby, despoty
„Prawa” - urzędnicy i ich funkcje
- bogacenie się prowadzi do tyranii, do degeneracji ustroju
-określa wielkość państwa (5040 mieszkańców)
- mówi o nadzorze nad edukacją- dostępność dla wszystkich, opłacana przez państwo
- ustala święta i ich daty
- karanie herezji i heretyków
-zakaz żebractwa
- nakaz dbania o fundusze państwowe
- po 40 roku życia nabywa się prawo do podróżowania
- niewolnictwo- niewolnik to tez członek rodziny, ale jest własnością pana, który nie może się nad nim znęcać
Arystoteles 384-322 p.n.e.
- studiował na akademii Platona i był jego uczniem
- człowiek realizuje się tylko w państwie. Celowość życia ludzkiego- celem istnienia państwa jest najwyższe dobro człowieka
Dobre Zycie jest naturalnym celem człowieka, państwo należy nazywać społeczeństwem naturalnym
- bogacenie się można podzielić na dwa sposoby:
*dobre - gromadzenie w celu poprawy i utrzymania życia; wymiana handlowa, wytwarzamy więcej niż potrzebujemy
* złe- pieniądze jako środek wymiany, krytyka handlu
- zwraca uwagę na bogactwo jako źródło przyjemności
Państwo:
- jednostka nie może realizować swojego przeznaczenia w oderwaniu od państwa
- istnienie prawa zależy od istnienia państwa
- podział ustrojów na takie, które stanowią za cel wspólny interes i taki, których celem jest interes prywatny
Dobre ustroje:
monarchia- (królestwa) zdegenerowana tyrania
arystokracja - zdegenerowana oligarchia
politea- złoty środek (klasa średnia)
złe ustroje:
1.demokracja; 2. tyrania; 3, oligarchia
Schyłek epoki hellenistycznej
- okres klasyczny kończy się z podbojem Grecji przez Aleksandra Wielkiego
- obywatele staja się podwładnymi
Cyrenaicy- mądrość ludzka nakazuje życie w kompromisie z ustrojem społeczno-politycznym
Cynicy- poglądy egalitarne, wszyscy ludzie są równi, ludzie to tez kobiety i niewolnicy; życie z naturą bez pieniędzy ,………………..
Epikurejczycy- życie wolne od trosk, cierpień, potrzeb, państwo to skutek umowy- cel obrona wspólnoty
Stoicy- duży wpływ na naukę chrześcijańską, poprzez rozum możemy odnaleźć się w każdej rzeczywistości , nie należy nic zmieniać, trzeba się dostosować, prawo naturalne; jednostka- zgoda na życie w danym ustroju, a nie walka
RZYM - republika, teoria ustroju mieszanego
Polibiusz 200-118 p.n.e. -teoria ustroju mieszanego (monarchia, demokracja, arystokracja), sławi republikańska formę, odnosi się do Arystotelesa
Marek Tulliusz Cycero (106-43p.n.e.) chwali ustrój Rzymu, krytykuje czynnik demokratyczny (plebs)
Późny stoicyzm rzymski:
- Oktawiana Augusta 31 p.n.e-14n.e.
- Seneka ok. 4 p.n.e. -65 n.e.
- Epitet 50-138 n.e.
Seneka- istota ludzka nie jest istota polityczną, państwo jako zło konieczne ; kosmopolityzm; liczą się więzy religijne, moralne
U ŹRÓDEŁ CHRZEŚCIJAŃSKIEJ MYŚLI POLITYCZNEJ I SPOŁECZNEJ
-Pierwsi chrześcijaninie interesowali się sprawami państwa i polityka, bo czekali na zbawienie.
-wczesne chrześcijaństwo- co cesarskie cesarzowi a co boskie Bogu
- bierna akceptacja, rozdzielenie życia doczesnego od życia związanego kultem; zgoda na podporządkowanie się władzy. Jest to podstawa, która nazywa się perspektywa eschatologiczna
Edykt mediolański- 313 rok usankcjonowanie chrześcijaństwa
Ewangelia wg św. Mateusza i nauka św. Piotra
Problemy: -dóbr doczesnych- mało ważne
- pozycji społecznej
- wspólnoty- na podstawie wiary (zbawienie jest najważniejsze, władza jest na służbie Boga, na służyć ku dobremu)
-władzy- pochodzi od Boga, ma służyć innym
Szkoła Aleksandryjska
- wspólnota
- boski charakter władzy
- prawa naturalne a pozytywne
Klemens Aleksandryjski
-człowiek jest doskonały, ulega podszeptom szatana, ale może się nawracać. Społeczeństwo jest tworem otwartym. Wspólnota obejmuje cały świat, nie liczą się granice, różnice rasowe czy etniczne.
- władza jest dana od Boga i jest dobra, może być tylko dobrze lub źle wykorzystana; władza ma prowadzić poddanych do zbawienia, do nieśmiertelności
- prawo ma służyć czemuś dobremu; prawo pochodzące od Boga zawsze ma pierwszeństwo przed prawem ludzkim, postawa stoicka
Wykład III
ŚREDNIOWIECZE
- wieki średnie pomiędzy starożytnością a renesansem, po upadku cesarstwa rzymskiego
- myśl chrześcijańska całkowicie opanowała średniowiecze
Dualizm (życie duchowe i świeckie)
-chrześcijaństwo i jego wpływ na sfery życia ludzkiego
- rozdział władzy państwowej i religijnej
Średniowieczny kościół
-Tylko kościół jest silny, zcentralizowany, sprawuje władzę, posiada kontrole nad terytorium i bogactwem.
-Tworzą władzę duchowni, wykształceni, inteligentni.
- Posiada monopol na opisywanie rzeczywistości, bo laicy są nie wykształceni, nawet władcy nie zawsze umieli czytać i pisać
Państwo Franków zdobywa znacznie patrymonialne(rodzinne), jednowładztwo.
Karol Wielki został koronowany na cesarza w 800 roku przez papieża.
Spór o prymat władzy między papiestwem a cesarstwem
Spory (tzw. gregoriańskie)
Henryk IV……………….
Konflikt polityczny
Podział na grupy społeczne: społeczeństwo stanowe. System feudalny:
-rycerstwo-> przekształciło się w szlachtę, to armia monarchii
- duchowieństwo -> wykształcone, szerzyło wiarę
- chłopi -> przypisanie do ziemi; czynszowi- dzierżawcy ziemi; pańszczyźniani- zależni od pana
- mieszczaństwo-> handel, rzemiosło, stan wolny, niezależny
KONCEPCJA SPOŁECZEŃSTWA I PAŃSTWA W FILOZOFII św. Augustyna (354-430n.e.)
- ojciec kościoła łacińskiego, duchowny
- dostrzegał w jednostce walkę między miłością do Boga a miłością do samego siebie
-państwo: 1. Jeruzalem (boskie)- kościół; 2. Babilon (pogaństwo)- Państwo
- pogański Rzym skutek …… grabieży
- idee moralne i duchowe- prawo boskie jest najważniejsze
- ustrój dobry- monarchia
- lud jest jedna gromadą, zespoloną
- państwo- instytucja konieczna w życiu ludzi , skutek grzechu
- kościół powinien kształtować społeczność własnymi zasadami
- kościół- wspaniała społeczność z której wzór powinno brać państwo i powinno podlegać pod kościół
Jan z Salisbury (11201180)- organiczna koncepcja państwa i społeczeństwa
- osoba duchowna
- państwo jako organizm (myśl Platońska)
- państwo- dusza rządzi ciałem- prymat władzy kościelnej nad świecką
- dusza jest najważniejsza- wszystko jest jej podporządkowane
- zadania władzy- troska o wszystkie elementy organizmu (państwa): 1. chłop- szczególna troska; 2. urzędnicy skarbowi- zalecany umiar i kontrola
-tylko władza świecka (obok kościoła) musi troszczyć się o dobro świeckie jak i duchowe
- działania władcy zgodne z dobrem publicznym a nie prywatnym
KONCEPCJA USTROJU ZWANEGO „MONARCHIĄ ŚWIATOWĄ” Dante Alighieri
-traktat polityczny o monarchii
- tworzy ustrój „monarchia światowa” cesarstwo bez granic, ważne dobre życie ludzkie, życie w pokoju i dobrobycie; istnieje jeden autorytet, który rozstrzyga spory
- jest za jednowładztwem
- nawiązuje do koncepcji Jana z Salisbury
- kościół nadrzędny nad państwem
- władza ma boskie pochodzenie
- kwestionuje nieomylności papieża
Św. Tomasz z Akwinu (1225-1274)- modyfikacja arystotelizmu na potrzeby wiary chrześcijańskiej
- dzieło „ Suma teologiczna”
- obok teologii istniała filozofia
- przyznaje rozumowi pełną autonomię
- człowiek, który chce troszczyć się o siebie i państwo musi używać rozumu
- społeczeństwo jako całość jest czymś naturalnym
- człowiek żyjący samotnie nie może troszczyć się o siebie i dlatego musi żyć w społeczeństwie
- władza pochodzi od Boga jest nadana narodowi, a on nadaje władcy
- państwo nie jest skutkiem grzechu!!!
-państwo jest chciane od Boga, to instytucja rządząca się własnymi prawami w celu osiągnięcia własnego celu- dobro wspólne (pokój, zaspokajanie potrzeb obywateli)
- kościół ma doprowadzać człowieka do celu ostatecznego
- państwo- dba o rzeczy doczesne, kościół- o zbawienie
- prawo naturalne- od Boga, natury
- prawo pozytywne- od ludzi
- ustrój najlepszy- mieszany (arystokracja+ demokracja)
- 3 dobre ustroje to: demokracja, arystokracja, monarchia(najlepszy z dobrych) i 3 złe demokracja demogogiczna, oligarchia (demokracja praworządna), tyrania (najgorszy ze złych)
Demagogia- wpływanie na opinię publiczną przez działanie obliczone na łatwy efekt, poklask. Po grecku „prowadzący lud”- mówiący, potrafiący wpływać na lud. Obecnie kłamie się aby wygrać wybory (kłamstwa, efektowne obietnice, schlebianie)
- nie jest ważna forma ustrojowa, ważne jest dobro człowieka
- najlepszy z dobrych rządów to ograniczona, konstytucyjna monarchia
- władca przyczynia się do pomnożenia dobra człowieka
- uzasadnia istnienie własności prywatnej; ci co mają więcej maja pomagać tym co maja mniej i dlatego mają więcej
- kurtyna bogactwa dotyczy ludzi a nie kościoła
- tylko arystokracja mogła się bogacić ponad potrzebę
-oddana płaca za pracę
- handel dla zysku był zakazany, godny pogardy
ŚWIECKA KONCEPCJA PAŃSTWA Marsyliusza z Padwy (1275-1343)
- odrzuca religijną perspektywę państwa
- podważa istnienie Boga i życia wiecznego
- cel podstawowy- zaspokajanie potrzeb obywateli przez państwo
- człowiek może przeżyć tylko w społeczeństwie, wspólnota może zabezpieczyć bezpieczeństwo jej członkom
- ludzie mają potrzeby duchowe i państwo musi je zaspokajać poprzez formację duchownych
- reguła prawa jest nacechowana maksymalną użytecznością społeczną
- zakłada wymóg rozpowszechniania prawa, społeczeństwo musi znać prawo, aby je stosować
- idea suwerenności ludu- lud jako twórca prawa
- państwo to wspólnota ludzi wolnych
- mówi o powołaniu rządu, aby reprezentował lud
- ustrój- ograniczona monarchia z suwerennością ludu
Wykład IV
MYŚL RENESANSOWA
Renesans- epoka nowożytna w stosunku do starej epoki starożytności, upadają monarchie, ludzie zaczynają myśleć samodzielnie- wcześniej myślał za nich kościół; rozpad porządku średniowiecznego, humanizm, renesans starożytności, nawiązuje się do myśli społeczno-politycznej; postęp nauki i techniki- wynalezienie prochu, druku; dominacja mieszczaństwa; dochodzi do głosu władca- monarcha; pojawia się ruch reformacyjny; zmienia się podejście do życia; Aleksander VI 1431-1503
Piccolo Machiavelli (1469-1527)- Włochy
Jakimi środkami utrzymuję się władze?? Dzieło „Książe” nawiązuje do republikanów, mówi o silnej władzy jednostki
państwo jest stworem człowieka- zależy od człowieka jako od jednostki
celem państwa jest utrzymanie silnej władzy, aby władza była stabilna „cel uświęca środki” - tj. dobre funkcjonujące państwo
jednostka ludzka zapewnia dobre rządy w zepsutym społeczeństwie
dzieło „10 książkach Rzymu” społeczeństwo jest poukładane, a z drugiej strony gdzieś się pogubiło
Jan Bodin (1530-1598)- KONCEPCJA SUWERENNOŚCI
Można mówić o państwie tak długo jak istnieje jakaś władza w państwie. Idea suwerenności została zaszczepiona w monarchiach narodowych.
RENESANSOWE UTOPIE
Tomasz More (1471-1535) „Utopia”
Szukają ocalenia społeczeństwa w prabudowie i zniesieniu własności prywatnej. Praca ma trwać 6 godzin- później pracownicy mają się relaksować po pracy.
REFORMACJA I JEJ WPŁYW NA ŻYCIE CZŁOWIEKA
Luter i Kalwin
Krytykowali idee ogłoszone przez kościół, polityka ich nie interesowała owe wojny religijne.
Władca jest prawomocnym desyteriuszem.
Luter uczynił z wiary sprawę sumienia jednostki.
Luter i Kalwin- egalitarna religia nie dostarcza wzorca
Kalwin:
- należy nadać zinstytucjonowany charakter danej wierze
- teologia kalwińska polegała na ascezie- pracować, dorabiać się i oszczędzać
- zbawienie nie dotyczy wszystkich ludzi tylko wybranych z góry (od Boga)
- reformacja- nie reformowała sfery świeckiej
POCZĄTKI KONCEPCJI UMOWY SPOŁECZNEJ
J. Althinsins (1557-1638)
Mówiąc o umowie- to ona znajduje się począwszy od rodziny, a skończywszy na państwie
J. Althinsis jest pierwszą osobą, która postrzega społeczeństwo poprzez jednostki
Merkantylizm tj. myśl ekonomiczna rozpowszechniona pod koniec XV w. merkante- kupiec (od włoskiego słowa); pojawiają się akcje, weksle, powstają banki. Rozwija się rzemiosło- system nakładczy jako etap do rozwoju przemysłu.
Kto należał do cechu- np. rzemieślnik- mógł obejść system nakładczy
Cyrkulacja handlowa- czczono złoto i srebro (polityka monetaryzmu hamuje rozwój) rodzi eksport towarów, chroni swój rynek
DOKTRYNA PRAWA NATURALNEGO
Jest to idea świecka, władza, suwerenność. Rodzaj prawa, jego powstanie wyprzedza władzę i ustala to prawo.
- treść prawa naturalnego staje się niezależna od woli Bożej
- prawo odnosi się do jednostek, koncepcja nominalistyczna
- znika pojęcie grzechu pierworodnego, obowiązki człowieka przechodzą na uprawnienia
- zasada prawa naturalnego tworzy nową rzeczywistość- tworzenie wspólnoty ludzkiej od podstaw tj. koncepcja Hobbse'a
- wspólnotę chwalić przez państwo tj. koncepcja Locka
KONCEPCJA STANU NATURY wg Hobbes'a i Locke'a
Hobbes- ludzie są źli, walczą między sobą, każdy posiada władze
Locke- ludzie współistnieją obok siebie, są w pewnej współpracy. Uczynić społeczeństwo cywilne. Zbudować władze, która będzie…….; suweren to król
Hobbes- państwo jest wytworem……. i oddaje swoja władzę na rzecz innej osoby lub grupy osób. Prawo nie obejmuje władcy absolutnego.
Locke- prekursor myśli liberalnej. Praca powoduje, że stajemy się właścicielem czegoś. Prawo własności przysługuje pojedynczemu człowiekowi w celu wyżywienia się. Powstaje idea pieniądza. Władza ma dbać o spokój zewnętrzny i wewnętrzny społeczeństwa. Koncepcja liberalna- jednostki izolują się od siebie, odwracają się od społeczeństwa
Wykład V
OŚWIECENIE- Francja
Zagadnienia na stronie, brak zerówki
Monteskiusz i rozdział władz- instytucjonalizacja władzy
- wprowadził trójpodział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą
- lud jest suwerenem, ma władze
- twierdził, że władza rodzi się dzięki powstaniu instytucji
- nie określa ustroju najlepszego, faworyzuje monarchie konstytucyjną
- cel życia obywatela- zarabianie pieniędzy lub pisanie książek i uprawianie ogródka
Rousseau- koncepcja człowieka i społeczeństwa
- krytyk sytuacji przed rewolucja Francuską
- jego koncepcje przyjęli Jakobini
- opinia społeczna (publiczna) to władza, która nie posiada swoich instytucji, ale wszyscy są jej posłuszni
- duch społeczeństwa francuskiego jest duchem nierówności. Ludzie są mieszczanami
- ……..- osoba zamknięta , nie odróżnia dobra wspólnego od dobra własnego; dobro własne jest najważniejsze
- krytykuje koncepcje Hobbes'a faworyzującą jednostkę
TEORIE POSTĘPU Condorceta
- świat może zmienić się na lepsze
OŚWIECENIE BRYTYJSKIE, rozum a uczucia, geneza społeczeństwa
FIZJOKRATYZM
- siła rozwoju ekonomicznego jest uprawianie ziemi i rolnictwo
- wieś powinna zaspokoić wszystkie potrzeby
- koncepcja powstała we Francji
Adam Smith- narodziny ekonomii klasycznej
- dzieło „badania nad naturą i przyczynach bogactwa narodu”
- miarą wartości jest praca, a nie pieniądze
- bardzo ważne SA umiejętności, sprawność, wydajność pracy oraz ilość zatrudnionych osób
- podział pracy- rozwiązanie nowatorskie, ale korzystne
- specjalizacja pracy
- wymyślenie pieniędzy papierowych przyczyniło się do tego, że nie trzeba nosić kruszcu, który był ciężki
- pracownicy nie mogą zrzeszczać się, wytwórcy przemysłowi mogą
-właściciele mogą uzgadniać ceny towaru, pracownicy na których jest popyt mniejszy niż miejsca pracy nie maja możliwości podnoszenia opłaty za swoja pracę
WIELKA REWOLUCJA FRANCUSKA
Po rewolucji świat podzielił się na prawic, lewicę i centrum.
- Inspiratorzy rewolucji: Robespierre (jakobin)
-antyfeudalny przewrót
- moment powstanie społeczeństwa obywatelskiego
- tworzenie nowej epoki
- tworzenie utopijnej republiki
DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA I OBYWATELA
- zwraca uwagę, że prawo ma być znane, rozumiane i powszechne
- wymienia wpierw człowieka, potem obywatela odnosząc się w ten sposób do prawa naturalnego
- źródło władzy tkwi w narodzie
- wolność polega na tym, że wolno każdemu czynić to, co nie jest szkodą dla drugiego
- ustawa ma prawo zakazać tylko co jest szkodliwe dla społeczeństwa (liberalizm)
Myśl polityczna Ojców Założycieli USA: T. Jefferson, Madison, A. Hamlton; J. Joy
Istnienie wolnej, niezależnej prasy
Wykład VI
MYŚL PO REWOLUCJI FRANCUSKIEJ
Ojciec konserwatyzmu Edmund Burke
-„rozważania a rewolucje we Francji”
- przesąd -kluczowe pojecie dla Burke'a
- precedens- zdarzenie które miało miejsce i które stanowi wzór do opisywania innych zdarzeń
- konserwatyzm- wątpliwości w stosunku do możliwości człowieka
- władza to złudzenie
- religia jednoczy całość społeczeństwa, ma być narzędziem łączącym tworzącym więzi między ludźmi
LIBERALIZM
Benjamin Constant - o wolności starożytnych w porównaniu do wolności współczesnych
John Stuart Mill
- państwo stanowi zagrożenie dla wolności człowieka
- wolność publiczna- starożytność, zniewolenie społeczne (prywatne)
Człowiek dzięki pracy stał się jednostka wolna w sferze prywatnej, ale organiczona przez państwo- Constant
Mill- utylitarysta
-zasada użyteczności
- nieingerencja państwa w życie jednostki
- tyrania mniejszości nad większością
Alexis de Tocqueville- badania nad społeczeństwem demokratycznym
- ważne SA warunki życia społecznego, które odróżnia od życia politycznego
-państwo i prawo nie tworzy społeczeństwa, społeczeństwo tworzy jedność myślenia i działania, zależy od cech osobistych jednostki
- społeczeństwo wytwarza etos egzystencji, cechuje je indywidualizm jednostki
- najważniejsza jest ludzkość
- niezależność amerykanów, Amerykanin strażnik wolności jednostki i istnienia państwa
- „ państwo to ja”
Wykład VII
Socjalizm XIX wieku
SOCJALIZM UTOPIJNY- Henri Claud de Saint - Simon
Francja:
- „Nowy chrystianizm” -dzieło
- uratować chce społeczeństwo klasowe
- zmiany dokonują się na zasadzie racjonalnego podejścia
- nowe społeczeństwo- socjalistyczne
- „ rządzić będą osoby posiadające wiedze” (Sokrates, Platon)
- miłość ewangeliczna do bliźniego, braterstwo- wyznawał
MATERIALIZM HISTORYCZNY Karol Marks, Fryderyk Engels
- formacja społeczno- ekonomiczna
- teoria przyczynowego uwarunkowania bazy od nadbudowy
- teoria związku bazy ekonomi z innymi elementami życia w społeczeństwie
- społeczeństwo kapitalistyczne
* stosunki produkcji
* klasy społeczeństwa: bogaci i robotnicy
„Manifest partii komunistycznej”- problemy państwa- ważny czynnik teorii Marksa i Engelsa
- przemoc jednej klasy nad drugą
- biurokracja
- teoria panowania klasowego
- centralizacja władzy
- wyobcowanie państwa od społeczeństwa
- państwo to produkt klasy uprzywilejowanej
- rewolucja ma znieść panowanie klasy bogaczy
- państwo proletariackie- bez podziałów klasowych, bez instytucji- państwo zamknięte obumrze
„życie określa świadomość”
Baza- określa byt, możliwości życiowe, sfera materialna
Nadbudowa- kulturowa, wartości, to co identyfikuje nas za społeczeństwem, mentalność
„Siła moja jest tak wielka, jak wielka jest siła mojego pieniądza”
KAPITALIZM XIX w
Ricardo David - przewaga komparatywna
Anglia- Manchester- rozwój przemysłu tekstylnego - wyzysk- tzw. kapitalizm manchesterski, zły, wyzyskujący, piekła na ziemi
MERKANTYLIZM
Każdy kraj powinien zajmować się tym, co mu najlepiej wychodzi (specjalizacja produkcji) a pozostałe produkty importować z zagranicy- przewaga komparatywna
Leseferyzm- (fr. laissez faire - pozwólcie czynić) - sformułowany przez francuskich fizjokratów, ale najpełniej zrealizowany w dziewiętnastowiecznej Wielkiej Brytanii pogląd filozoficzno-ekonomiczny głoszący wolność jednostki, zwłaszcza w wymiarze społeczno-ekonomicznym. Rola państwa miała być ograniczona do roli nocnego stróża, który miał strzec fundamentalnych zasad wolności gospodarowania i prywatnej własności. Rozumowanie leseferystów jest oparte na założeniu, że każdy człowiek kieruje się zasadą korzyści materialnej (homo oeconomicus). Zespół poglądów leseferystów związany był ściśle z oświeceniowymi koncepcjami wolności jednostki oraz ideą prawa naturalnego.
WŁADZA PAŃSTWOWA I ADMINISTRACYJNA W DOKTRYNIE PAPIEŻA LEONA XIII (1878-1903)
1891- encyklika „ Rerum Noarum”
- Każda forma ustroju jest do zaakceptowania
- doktryna suwerenności była akceptowana
- dla państwa i społeczeństwa liczy się dobro wspólne
- solidaryzm
- pomocniczość
- troska o wszystkie klasy społeczne
- krytyka sfery ekonomicznej
- uwolnił prywatną sferę życia człowieka
POZYTYWIZM
August Comte- dynamika społeczna teorii postępu
- rozum tworzy świadomość
- dzięki rozumowi człowiek może rozwijać naukę
- wprowadził pojęcie statystyki
- społeczeństwo kształtuje się i działa na zasadzie ukierunkowanej ewolucji
- istnieje zależność między świadomością ludzką a rozwojem społecznym
- dzięki postępowi nie będzie kryzysu, konfliktów
Herbert Spencer- ewolucjonizm
- człowiek podlega pewnym prawom przyrody
- ewolucjonizm + wykrywanie zależności genetycznych
-rozwój społeczny nie zna aktu stworzenia
- przyrost ludności doprowadził do rozwoju człowieka, utworzenia aglomeracji społeczeństwa (instytucje)
- analizuje organizmy społeczne i dzieli je na organizmy:1. społeczeństwo militarne; 2. społeczeństwo industrialne (….)
TEORIA SPOŁECZEŃSTWA MASOWEGO-zapowiedź nurtu FASZYSTOWSKIEGO
Społeczeństwo masowe:
- osiągniecie przez masy pełni władzy społecznej- José Ortega y Gasset- masy i elity (podział społeczeństwa); o przynależności decyduje to co jest w głowie człowieka- mentalność i stosunek do siebie i innych
Elita- to formacja budująca społeczeństwo, chroni kulturę, tożsamość
Masa- to cos co zostało uformowane w związku z uprzemysłowieniem, rozwojem kapitalizmu, bark identyfikacji (masa do…..)
Faszyzm- ruch dla społeczeństwa masowego
TOTALITARYZM wg Hannah Arendt
- odwoływała się do marzeń, mitów
- faszyzm z komunizmem łączy element utopii
-Cechy totalitaryzmu:
-odmienność systemu wartości
- niszczycielski charakter
- przekształcenie klas w masy
- w społeczeństwie masowym SA warunki do narodzin totalitaryzmu
- zanik sfery publicznej na korzyść sfery społecznej, ekonomicznej
- krytykuje wolny rynek jako źródło totalitaryzmu
ATOMIZACJA ŻYCIA SPOŁECZNEGO:
- Totalitaryzm wszędzie wygląda tak sam, ingeruje we wszystkie aspekty życia, łącznie z życiem rodzinnym . walka z wrogiem zewnętrznym jak i z wewnętrznym (zawsze jest wróg, bo z kimś trzeba walczyć)
Kapitalizm zarządzany czy niezarządzany
Kapitalizm kontra myśl neoliberalna
Keynes- gospodarka kapitalistyczna ulega osłabieniu z powodu:
1.gdy rosło bezrobocie było cięcie w zarobkach, a to przełożyło się na popyt
2. gdy rośnie bezrobocie rząd powinien zwiększać podaż pieniądza tzw. interwencjonalizm państwowy
Interwencjonalizm państwowy:
- krytyka interwencjonalizm przez środowisko neoliberalne reprezentowane przez Friedrich Proust von Hayek i Milton Friedman (monetaryzm)
- Żaden modle dystrybucji nie jest modelem uprzywilejowanym (zawsze znajdzie się ktoś niezadowolony)
- Neoliberalizm są za przyznaniem państwu elementów nadzorczych, inicjujących
- krytykują państwo zarządzające
Zasady monetarne
- odsunięcie od sfery popytowej w kierunku produkcji
- wzrost podaży pieniądza doprowadza do wzrostu inflacji
Polityka neoliberalistów nie sprawdziła się i dlatego mamy kryzys światowy.
„ Trzecia droga”- alternatywa dla kapitalizmu i socjalizmu; koncepcja ta była w Szwecji, ale załamała się gdyż budżet państwa oddawał za dużo na cele socjalne