Model liryki Juliana Przybosia
Należał do Awangardy Krakowskiej, jego pierwsze wiersze realizowały założenia koncepcji T. Peipera. Jednak talent Przybosia nie dał się zamknąć w ścisły system reguł. Pomimo, że współpracował ze środowiskiem Peipera, doszło między nimi do polemiki. Powodem był sprzeciw wobec wykluczenia uczuciowości.
Poeta zadebiutował wierszem „Cieśle” na łamach Skamandra. Nie ma tu wzruszeń lirycznych, jest jedynie opis pracy ciesielskiej. Nowy typ bohatera lirycznego - cieśle, tokarz. Język to mowa użytkowa, typowa dla danego środowiska, metafora motywowana sytuacyjnie (potem stosował metaforę lingwistyczną). Przedstawiona jest cywilizacja miejska.
Pierwsze dwa tomy wierszy Przybosia, ŚRUBY i OBURĄCZ, wyrażały programową pochwałę nowoczesności, wezwanie do zbiorowego wysiłku, przedstawiały bohaterów nowej cywilizacji. Własną rolę w wysiłku zbiorowości określał poeta jako aktywnego robotnika, który pracuje nad słowem. Z nowoczesnej techniki pragnął wywieść nową poetykę, opierając ją na zasadach ekonomii i funkcjonalizmu, z czym łączyło się odejście od tradycyjnego metrum, wzmożona eliptyczność i metaforyczność oraz obecność charakterystycznych motywów wyobraźni poetyckiej: koła, prądu, rozruchu.
Tomy SPONAD i W GŁĄB LAS zapoczątkowały jego dojrzałą twórczość. Nastąpił w niej zwrot od cywilizacji wielkomiejskiej ku przyrodzie, krajobrazowi i erotyce. Podmiot zaczął przeciwstawiać swą wolę twórczą otaczającemu światu, czemu służyła tzw. figura kreacyjna, ukazująca przedmioty jak gdyby tworzone dzięki wysiłkowi podmiotu w procesie wizualnej percepcji. Dynamizm zewnętrzny przekształcił się w dynamizm wewnętrzny, powtarzał się motyw koła widnokręgu, zwłaszcza jego rozruchu podejmowanego wysiłkiem człowieka, siłą słowa i pracą wyobraźni. Zasada funkcjonalizmu prowadziła do wykorzystania wieloznaczności wyrazów, język stawał się skondensowany i skompresowany w myśl maksymy "maksimum aluzji wyobrażeniowych w minimum słów".
W zbiorze RÓWNANIE SERCA dołączyły się problemy społeczne: solidarność ze światem walczących, poczucie odmienności własnego losu i przekonanie o nieuchronnej zagładzie istniejącego porządku. W tym samym tomie zawarł poeta cykl wierszy związanych z Paryżem, wśród których było jedno z najbardziej znanych arcydzieł Przybosia, genialny przykład zamiany architektury na poezję - wiersz NOTRE-DAME. W tym tomie zawarł wiersz „Z Tatr” - opowiada on o tragicznym wypadku taterniczki - 17 - latki, Marzeny Skotnicówny, w której poeta był zakochany.
W tomikach z lat trzydziestych ukształtował się ostatecznie styl poetycki Przybosia oparty na elipsie i metaforze, najczęściej niewyobrażalnej. Charakterystyczną właściwością tego stylu stała się też tzw. figura eksplozywna, ukazująca tkwiącą potencjalnie w przedmiotach i zjawiskach energię. Jego pozycję utrwaliły zbiory PÓKI MY ŻYJEMY i MIEJSCE NA ZIEMI będące manifestacją wewnętrznej niezależności człowieka i artysty wobec kataklizmu wojny.
Bliskie Przybosiowi było pragnienie autentystów, aby wiersz liryczny był zapisem bezpośredniego przeżycia. Przyboś chciał odkrywania nowych sytuacji lirycznych, czyli nieznanych jeszcze powszechnie zachowań uczuciowych. Aby powstał prawdziwy wiersz poeta wg niego musi być czymś głęboko poruszony.
Poezja Przybosia pomimo pewnych zmian była jednorodna. Przyboś wraz z Peiperem i Czechowiczem byli twórcami wiersza wolnego, każdy z tych typów wierszy był jednak inny.
Wiersz wolny:
- zdaniowy (u Peipera);
- zdaniowo - intonacyjny (u Przybosia);
- intonacyjny (u Czechowicza)
U przybosia istota wiersza wolnego polega na organizowaniu napięciamiędzy członkowaniem syntaktycznym a semantycznym. Często stosowane są przezrutnie, napięcie intonacyjne ściera się z intonacją zapisu wersowego.
TOMIKI:
ŚRUBY, Kraków 1925
OBURĄCZ, Kraków 1926
SPONAD, Cieszyn 1930
W GŁĄB LAS, Cieszyn 1932
RÓWNANIE SERCA, Warszawa 1938
PÓKI MY ŻYJEMY, wydanie 1 - rękopiśmienne: 1943, wydanie 2: Kraków 1944
MIEJSCE NA ZIEMI, "Czytelnik", Łódź 1945
CZYTAJĄC MICKIEWICZA, Warszawa 1950
RZUT PIONOWY. WYBÓR WIERSZY, Warszawa 1952
NAJMNIEJ SŁÓW. POEZJE. MATERIAŁY POETYCKIE. OBJAŚNIENIA, Kraków 1955
LINIA I GWAR. SZKICE, t. 1-2 Kraków 1956
NARZĘDZIE ZE ŚWIATŁA, Warszawa 1958
WIĘCEJ O MANIFEST, Warszawa 1962
SENS POETYCKI. SZKICE, Kraków 1963
NA ZNAK, Warszawa 1965
KWIAT NIEZNANY, Warszawa 1968