IV. Wprowadzenie do metod socjologii. Metodologia a metoda- wielość perspektyw. Czy socjologia jest nauką „ankietową”? Pojęcie metody. Charakterystyka procedury badawczej.

1. Pytania stawiane przez badaczy w procesie badawczym (by sprecyzować badania, zastosować odpowiednią metodę):

- o stan faktyczny (co się stało? np. ile meczy zostało ustawionych, kto za to odpowiada)

- porównawcze (pozwalają zorientować się w zakresie problemów i wniosków, np. czy dany problem dotyczy grupy, czy całej społeczności)

- o rozwój wypadków (czy przebiegał stopniowo?)

- teoretyczne (jakie jest podłoże zjawisk?)

2. Socjologia jako nauka:

1. Prowadzi badania przy pomocy metod

2. Wszystkie postulaty są argumentowane i służą analizie danych, ocenie teorii (ogólnie: zdobyciu wiedzy)

Od nauk przyrodniczych różni się tym, że trzeba obracać się w obrębie pojęć znanych badanym, za pomocą których sami opisują swoje zachowania. Poza tym struktura społeczna jest dynamiczna, ponieważ składa się z ludzi żyjących w tym, co się bada.

3. Proces badawczy:

1. Problem badawczy- określenie przedmiotu badań, co do którego np. nie ma zbyt wielu danych, albo odczuwa się potrzebę wyjaśnienia, dlaczego właśnie tak się dzieje

2. Literatura- zapoznanie się z tym, co już na dany temat powiedziano

3. Sformułowanie problemu badawczego- stawianie hipotez, które następnie można odrzucić lub potwierdzić

4. Projekt- ustalenie metody gromadzenia danych oraz realizacja projektu (badanie)

5. Interpretacja wyników- odniesienie wyników do problemu

6. Raport- opis badań, wyników, wniosków

Uwaga dotycząca związków przyczynowo-skutkowych w badaniach:

- zmienne to aspekty, którymi różnią się jednostki

- między nimi (tzn. zmiennymi) może zachodzić ścisły związek (korelacja), który wcale nie musi wynikać ze związku przyczynowego między czynnikami

Dlatego aby poznać, skąd biorą się korelacje trzeba oddzielić, zmienić część zmiennych i sprawdzić, jak zachowują się pozostałe- dopiero wówczas można oddzielić związki przyczynowe od tych, które nimi nie są. Wszystko po to, by praca empiryczna na ćwiczenia otrzymała jak najwyższą ocenę ;)

4. Metody badawcze:

1. Etnografia- bada zachowania ludzi przez integrację z badanymi w ich środowisku, wejście z nimi w interakcje. Ryzyko: badacz może nie zostać obdarzony zaufaniem; wyniki dotyczą tylko niewielkiej grupy (są to więc badania jakościowe); trudno zachować obiektywizm; pozwala zrozumieć sytuację społeczności

2. Badania sondażowe- ilościowe, łatwe do podliczenia i wyciągnięcia ogólnych wniosków):

- kwestionariusze (pytania muszą być zrozumiałe, ułożone w odpowiedniej kolejności- od ogólnych do szczegółowych; mogą zawierać pytania otwarte i zamknięte)

- próby- przedstawienie tego, co myśli populacja przez zbadanie grupy reprezentatywnej

3) Eksperymenty- sprawdzają hipotezy w warunkach kontrolowanych, np. laboratorium

4) Badania jakościowe, np.:

- historia życia- wspomnienia ludzi, wsparte artykułami, relacjami, listami; dotyczą jednostki, jej przekonań , postaw

- analizy historyczne- umieszczają problem w czasie, oparte na dokumentach, przekazach osób, które żyły w danym momencie (np. badanie życia w okopach)

5) Triangulacja (łączenie metod, uzupełnianie ich w razie pojawienia się problemu w badaniach) np. metody porównawczej i analizy historycznej- to analiza wtórna, bada dokumenty, by poznać warunki strukturalne danego problemu; przydatna przy długotrwałych i rozległych badaniach; zbiera dane jednostkowe z różnych miejsc metodą obserwacji, by uzyskać porównawcze wnioski

5. Teoria jako wynik różnych, powiązanych ze sobą choć odrębnych czynności:

• Metodologia- reguły postępowania naukowego; jest poza poszczególnymi dyscyplinami, wspólna grupie nauk albo wszystkim badaniom naukowym

• Ogólne dyrektywy socjologiczne- ramy w obrębie których będą prowadzone badania

• Analiza pojęć socjologicznych- pojęcia muszą być wyjaśnione i połączone w system, by mogły stanowić teorię; pomaga w sprecyzowaniu danych, uniknięcia błędnych wniosków, dwuznaczności zrozumienia

• Socjologiczne interpretacje ex post factum- interpretacje po obserwacjach; nie są miarodajne, ponieważ w przypadku nowych danych obalających poprzednie tezy zmienia się interpretacja obserwacji; jest elastyczna i stanowi ilustrację faktów

• Generalizacja empiryczna w socjologii- teoria ma sformułować twierdzenia o prawidłowościach społecznych, robi to za pomocą:

- twierdzenia, które opisuje prawidłowe zależności między 2 zmiennymi (przydatne w badaniach empirycznych)

- prawa naukowego- niezmiennego, wyprowadzanego z teorii

- teorii socjologicznych- wyprowadzanych ze zbioru powiązanych ze sobą twierdzeń; jest pewniejsza w przewidywaniu tendencji; musi być precyzyjna, ponieważ trzeba ją sprawdzać- im lepsze wnioski z niej wypływają, tym mniejszy będzie wpływ badań empirycznych mogących wyjaśniać sprzeczne dane

6. Funkcje badań empirycznych:

- dostarczanie danych, precyzowanie ich

- sprawdzanie, weryfikacja hipotez (np. intuicyjnych)

- kształtowanie rozwoju teorii- powstanie nowych hipotez (cechy schematu niespodzianki):

• fakt nieoczekiwany- efekt uboczny badania

• fakt nietypowy- nie brany pod uwagę ze względu na niezgodność z ustaloną teorią

• fakt strategiczny- wnoszenie (zwłaszcza przez badacza) czegoś nowego, istotnego do zastanej teorii

- przeformułowanie teorii, poszerzenie, rozwijanie- powtórne obserwowanie zjawisk pod kątem szukania faktów, których wcześniej nie brano pod uwagę; nowe metody badawcze pomagają ustalić nowe hipotezy

- tworzenie skategoryzowanych danych statystycznych

- uściślanie pojęć

2

---