04.11.2006
KULTURA ARABSKA
Salīh - członek plemienia od urodzenia, opieka plemienna dawała gwarancję przeżycia.
Banita - jedna z nazw ton su luk - określenie nadawane przez plemię, oznaczało rozbójnika, człowieka żyjącego na pustyni, mogli to również być poeci. Zamiast żyć samotnie wygnańcy mogli tez poszukać innych ustronii, nieraz mogli poprosić o azyl u wrogiego plemienia i zostać przyjęci. Miał on wtedy statut sąsiada chronionego - gwarancję opieki plemiennej, musiał jednak wykonywać pewne prace na rzecz plemienia.
Mawla (klient) - często były niewolnik, dane plemię ofiarowało mu wolność, jednak pozostawał w nim i był traktowany jako niemal równorzędny członek plemienia. W okresie islamu Arabowie nie mogli być niewolnikami Arabów Geneza statusu klienta: w obrębie Kalifatu znaleźli się przedstawiciele różnych nacji, chcieli oni wtopić się w społeczeństwo arabskie, starając się o stanowiska i urzędy musieli wykazać się przynależnością do któregoś plemienia, dlatego stawali się jego klientami.
Struktura wewnętrzna plemienia:
Najważniejsza osoba stojąca na czele plemienia to sayyid / šayh (pan/starszy) - nie był to despota, raczej wprowadzał zasadę „pierwsi wśród równych”, odpowiedzialny był za kontakty doprowadzające do wykupu jeńców wojennych, opłat za przelaną krew, miał prawo do otrzymania ¼ łupu zdobytego w czasie wypraw łupieżczych, jeśli chodzi o podejmowanie decyzji to miał do dyspozycji radę starszych nazywającą się mağlis (od „posiedzenia”, rada plemienna). Rada składała się z najstarszych przedstawicieli rodów wchodzących w skład plemienia, służyła sayyidowi radą przy podejmowaniu ważnych decyzji, rada starszych obradowała też na poziomie konfederacji plemion (ahl al-bayt).
Poza sayyidem dość istotna funkcję w plemieniu pełnił ğā˘id lub rā˘is (prowadzący) - wódz zajmujący się sprawami wojennymi. Mógł nim zostać ktoś kto był sprawny fizycznie, wybory dokonywała większość członków plemienia, jego nagrodą za prowadzenie wojska było uczestniczenie w podziale łupów w większym zakresie niż pozostali.
Hakam - osoba która spory wewnątrz plemienia.
Na czele związku kilku plemion stała osoba nazywana malikiem (królem).
Na czele plemienia mógł znaleźć się także qahin - wróżbita zajmujący się podstawowymi praktykami medycznymi i przewidywaniem losów plemienia.
Istotna rolę w plemieniu odgrywał także poeta - šā`ir.
Życiem plemienia rządziła sunna - była to tradycja, kodeks, zbiór określonych zachowań w pewnych okolicznościach, przekazywany z pokolenia na pokolenie.
`asabiyya - więź wiążąca członków plemienia, bezwzględna wierność i podporządkowanie całemu plemieniu, jej zasady miały odniesienie do kontaktów plemiennych, było to niezwykle sprawnie funkcjonujące prawo regulujące życie ludów prymitywnych. Pierwszym teoretykiem `asabiyyi był Ibn Haldūn, stworzył na jej podstawie podwaliny socjologii, opisał pewne prawa, tłumaczył `asabiyyę jako fundament wiary - lojalność i solidarność, więzy poprzedzające język i kulturę. Dzięki funkcjonowaniu `asabiyyi społeczność plemienna przekazuje te ideały następnym pokoleniom. Funkcjonuje też w społeczeństwach koczowniczych i wiejskich. Miała też funkcję obronne - w wypadku zaatakowania kilku członków plemienia, całe plemię czuje się zaatakowane - jako pokrzywdzeni muszą dokonać zemsty, dochodzenie szkód jest wymierzone nie przeciw konkretnym sprawcom, ale przeciw całemu ich plemieniu. Wyjątek stanowili wygnańcy, za którymi nikt nie stał.
W strukturze plemiennej była idea tłumienia wszelkich działań indywidualnych.
Sankcje za skrzywdzenie członka plemienia: zemsta przeciwko plemieniu do którego należą sprawcy - śmierć za śmierć. Innym wyjściem jest w celu uniknięcia krwawej zemsty jest diya - okup, którego plemię pokrzywdzonych domagało się od wrogiego plemienia Wysokość okupu była stała - ok. 100 wielbłądów za zabicie dorosłego mężczyzny - była to najwyższa kwota jakiej można było się domagać, jedynie za zabicie wodza plemienia mogła być wyższa.
Inny kodeks dotyczył wojowników: muruwwa / muru˘a - zestaw cnot rycerskich, odpowiadający łacińskiemu terminowi virtus - dzielność, waleczność. W skład norm wchodził honor i hamasa (zapał entuzjazm, odwaga, waleczność, nieustępliwość w zemście).
Zasadnicza cecha to diyāfa - gościnność, jej brak oznaczał śmierć na pustyni. Gościnność polegała na zabezpieczeniu podstawowych rzeczy - nocleg, schronienie, wyżywienie, woda, często ratowanie życia przybyszy narażało Beduina na dość duże straty. Gościnność jest powiązana z pojęciem hojności, jej przeciwieństwo to skąpstwo, które było najcięższą hańbą dla rodu.
Adab - to zbliżony do sunny zwyczajowy przekaz w rodzinie, z tym, że były to nawet zachowania naganne.
Ġazw - najazdy zbrojne na karawany lub stada wielbłądów, w ten sposób zaopatrywano się w przedmioty które chciano posiadać, celem nie był zarobek. Plemiona zarabiały także wymagając od karawan opłaty za ochronę. Karawany płaciły aby uniknąć rozlewu krwi i zemsty. Najazdy te pełniły funkcję poligonu dla młodych Beduinów. Ġazw miały też za zadanie utrzymanie gotowości bojowej członków plemienia, zostały nawet docenione przez proroka Muhammada - były zabezpieczeniem młodej gminy muzułmańskiej w środki do egzystencji (nowa nazwa - maġāzī). Najazdy niemal do dziś były praktykowane na terenie Półwyspu Arabskiego, król Saud, który zjednoczył plemiona współcześnie mieszkające na terenie Arabii Saudyjskiej uczynił to właśnie dzięki najazdom.
2